Formy
organizacyjne
opieki nad
osobami
starszymi w
Polsce

Za organizację opieki nad osobami
starszymi w Polsce odpowiada resort
zdrowia i polityki socjalnej.
Rodzina nie zawsze jest w stanie sama
zapewnić pełną pomoc sędziwym ludziom,
wymaga wsparcia w swych funkcjach
opiekuńczych.
Dąży się do ograniczenia kosztów opieki
zdrowotnej nad osobami starszymi, jest to
możliwe poprzez rozwój opieki
środowiskowej ambulatoryjnej i domowej,
rozwój ośrodków opieki długoterminowej
pielęgniarskiej, rozwój opieki socjalnej i
usług opiekuńczych.

Obowiązek organizacji i zabezpieczenia opieki

nad osobami starszymi jest zadaniem

samorządu lokalnego. Zakres usług i formy

pomocy instytucjonalnej społecznej określony

jest zapisem w Ustawie o Pomocy

Społecznej 2004r

Jedną z podstawowych instytucji służących

osobom starszym jest

ośrodek pomocy

społecznej

(gminny, miejski) oraz w powiecie

Centrum Pomocy Rodzinie.

Celem głównym ośrodka jest dążenie do
utrzymania samodzielności podopiecznych,
aktywizacja do działań zmierzających do
poprawy jakości życia

.

Formy opieki instytucjonalnej socjalnej

(podległe resortowi polityki społecznej) to:



domy pomocy społecznej dla osób

niesprawnych i dla
przewlekle chorych ,



domy dziennego pobytu różnego typu

Form opieki instytucjonalnej
medycznej( podległe resortowi zdrowia):



ośrodki opieki długoterminowej



oddziały szpitalne długoterminowe,



zakłady pielęgnacyjno - opiekuńcze,



zakłady pielęgnacyjno-lecznicze,



opieka pielęgniarska domowa

długoterminowa,



hospicjum

.

Formy opieki otwartej to świadczenia
głównie z zakresu usług opiekuńczych: -
pomoc osobie starszej w domu przez
pracowników ośrodków pomocy
społecznej lub organizacji
pozarządowych Polskiego Czerwonego
Krzyża ( PCK), Polskiego Komitetu Pomocy
Społecznej (PKPS), ośrodki fundacji
dobroczynnych Lazarus, ośrodki Caritas
itd.,
organizacji rządowych, np. Państwowy
Fundusz Rehabilitacji Osób
Niepełnosprawnych (PFRON), - pomoc w
domu świadczona przez pracowników
praktyk (agencji) pielęgnacyjno-
opiekuńczych.

 usługi , np. dostarczanie posiłków, również
dietetycznych
(usługi cateringowe),

 usługi w zakresie funkcjonowania
codziennego
(sprzątanie, pranie, zakupy),

 pomoc w zakresie funkcjonowania poza
domem ( pomoc
w sprawach urzędowych),

 usługi opiekuńcze – prowadzone przez
agencje
opiekuńcze i pielęgniarskie,-

 wolontariat w opiece nad osobami starszymi
samotnymi
lub niepełnosprawnymi,- pomoc sąsiedzka
jako element
pomocy i wsparcia społecznego,

 grupy wsparcia społecznego w środowisku
lokalnym, -
,,telefon zaufania” dla seniora.

Formy pomocy osobom starym samotnym
przebywających w domu:

Ośrodki dziennego pobytu
dla osób starszych.

Formą opieki stacjonarnej środowiskowej
otwartej, podtrzymującą bytowanie człowieka w
jego dotychczasowym środowisku domowym i
rodzinnym są ośrodki pobytu dziennego.
Zadaniem takich ośrodków jest zapewnienie
opiekuńczego otoczenia i wsparcia w szerokim
zakresie w ciągu dnia.
W czasie pobytu zapewnia się seniorom posiłki,
usługi opiekuńczo- rehabilitacyjne, zabiegi
higieniczne, usługi rekreacyjno-kulturalne
( zabawy taneczne, występy artystyczne,
wycieczki, usługi w zakresie załatwiania
codziennych spraw stanowiących trudność).
Ośrodek pobytu dziennego odciąża rodzinę od
pełnienia opieki całodobowej. Formą pomocy
społeczno-środowiskowej łączącego cechy
ośrodka pobytu dziennego i domu pomocy
społecznej jest dzienny dom pomocy
społecznej

.

Dzienny Dom Pomocy Społecznej
przeznaczony jest zgodnie z ustawą dla osób
starszych, niepełnosprawnych samotnych,
potrzebujących wsparcia.
D.D.P.S zapewnia swoim pensjonariuszom 8-
godzinny pobyt, w tym zaspakaja ich potrzeby
bytowe, świadczenia higieniczne, opiekuńcze,
terapię zajęciową, psychologiczną.
Realizuje potrzeby pensjonariuszy w zakresie
potrzeb kulturalnych, rekreacyjnych,
towarzyskich.

Do Dziennego Domu Pomocy wymagane jest
skierowanie-decyzja wydana przez Punkt
Terenowy Miejskiego Ośrodka Pomocy
Społecznej właściwy dla miejsca zamieszkania.
Po złożeniu niezbędnych dokumentów \np.:
odcinek renty, emerytury\, potwierdzających
sytuację materialną osoby starającej się o pobyt
w Ośrodku.

Pracownik socjalny przeprowadza wywiad
środowiskowy w miejscu zamieszkania i
podejmuje decyzję o przyznaniu miejsca.

Dzienny Dom Pomocy Społecznej jest
lokalnym ośrodkiem wsparcia powołanym
do świadczenia usług opiekuńczych.

Przeznaczony jest dla osób samotnych,
które z powodu wieku, choroby lub innych
przyczyn wymagają pomocy innych osób, a
są jej pozbawione.

Z Dziennego Domu Pomocy Społecznej
mogą także korzystać osoby, które
wymagają pomocy innych osób, a rodzina
nie może takiej pomocy zapewnić /art.17,
art. 21 ustawy o pomocy społecznej/.

Rodzaj oferowanych usług w DDP:
-zapewnienie pobytu i całodziennego
wyżywienia na miejscu
-posiłki na wynos donoszone przez opiekunki
-usługi higieniczne np:natrysk, usługi
pralnicze
-terapia zajęciowa
-rehabilitacja ruchowa
-porady i wsparcie psychologiczne
-uczestnictwo w grupach wsparcia i
samopomocowych
-uczestnictwo w kółkach zajnteresowań
\muzyczno-wokalne, dyskusyjne,
krzyżówkowiczów, literackie, robótek
ręcznych, przyrodnicze, sportowo-
rekreacyjne

Dla osób, których stan zdrowia, rodzinny i
materialny nie pozwala na samodzielne
funkcjonowanie w warunkach domowych i nie
można im zapewnić należytej opieki w miejscu
zamieszkania, proponowane jest zamieszkanie
w domu pomocy społecznej (DPS).

Wśród placówek i instytucji wspierających
osoby w podeszłym wieku można jeszcze
wymienić:

 domy seniora,

 pensjonaty dla starszych osób,

 wspólnoty zamieszkiwania seniorów.
W szczególnie trudnych sytuacjach życiowych
mogą osoby potrzebujące znaleźć pomoc w :

 - schroniskach,

- noclegowniach dla osób bezdomnych,

- jadłodajnie dla ubogich.
Pomoc społeczna jest niewystarczająca i nie
zawsze dobrze postrzegana.

Domy Pomocy Społecznej świadczą podstawowe usługi:
1. W zakresie potrzeb bytowych.
2. Usługi opiekuńcze- udzielanie pomocy w podstawowych
czynnościach życiowych, podnoszeniu sprawności i
aktywizowaniu mieszkańców, niezbędnej pomocy w
załatwianiu spraw osobistych
3. Wspomagające - terapia zajęciowa, realizacja potrzeb
kulturalnych i religijnych, rozwijanie samorządności i
samopomocy mieszkańców, umożliwianie kontaktów
z rodziną, wspieranie działań na rzecz lokalnego środowiska
przyrodniczego i społecznego, pomoc w podjęciu pracy,
działania na rzecz usamodzielniania mieszkańców.

Domy Pomocy Społecznej

Opieka

Długoterminowa

dla osób przewlekle

chorych.

Dla osób potrzebujących, ze względu na

stan zdrowia, pomocy medycznej czasowej (na
czas rekonwalescencji , rehabilitacji) tj. opieki
pielęgniarskiej i lekarskiej, ale nie wymagających
hospitalizacji proponowana jest opieka
długoterminowa świadczona w szpitalach
opieki długoterminowej i będących ich
alternatywą zakładów pielęgnacyjno –
opiekuńczych , zakładach leczniczo –
pielęgnacyjnych lub w domu chorego ( jako
hospitalizacja domowa).
Zakres usług w zakładach opieki
długoterminowej obejmuje świadczenia
diagnostyczne, terapię, pielęgnowanie i
przede wszystkim szeroko pojętą
rehabilitację, aby przygotować osobę starszą
do powrotu do domu.
Pobyt w placówce ma charakter czasowy, do 6
miesięcy, a w szczególny przypadkach dłuższy.

Dla osób bardzo ciężko chorych w fazie
terminalnej pomoc świadczą

hospicja

stacjonarne i zespoły hospicyjne
wyjazdowe.

Placówki opiekuńcze mogą być powołane przez
organy samorządowe, fundacje, związki
wyznaniowe, osoby fizyczne i prawne.
Finansowanie świadczeń medycznych
pochodzi głównie
z systemu ubezpieczeń zdrowotnych,
obowiązkowych w większości krajów, i również
ubezpieczeń dodatkowych dobrowolnych,
możliwych w części krajów. Świadczenia
ponadstandardowe są przeprowadzane za
opłatą dodatkową za środków własnych osoby
zainteresowanej.
Finansowanie usług opiekuńczych pochodzi ze
środków społecznych lokalnych ośrodków
pomocy społecznej część pokrywa
zainteresowany.

Opiekunowie osób starszych.

Wywiad środowiskowy.

Potrzeby ludzi starszych.

Postawy wobec otoczenia.

Cechy opiekunów osób starszych
Opiekunami mogą być: pracownicy socjalni, pielęgniarki
rodzinne opieki domowej, personel DPS, wolontariusze i inne.

1. Chętne niesienie pomocy i cierpliwość
2. Umiejętność przeprowadzenia wywiadu środowiskowego
i rodzinnego
3. Umiejętność rozpoznawania postawy psychicznej osoby
starszej wobec otoczenia i sytuacji i wobec siebie
4. Gotowość do poświęcenia czasu podopiecznym.
5. Dyskrecja i zachowanie tajemnicy zawodowej.
6. Znajomość przepisów prawnych dotyczących tej populacji.
7. Ciągłego dokształcania się w zakresie gerontologii.
8. Gotowość doniesienia pomocy w sytuacjach zdarzeń
nadzwyczajnych np.. katastrof przyrodniczych i społecznych.

Wywiad środowiskowy z osobą starszą obejmuje następujące
elementy:
1. Płeć i wiek tej osoby.
2. Uwzględnienie czy osoba starsza jest samotna, w związku
małżeńskim lub innym, czy opiekun jest młodszy, sprawny,
chce pomagać.
3. Z kim mieszka ( z rodziną, życzliwymi osobami, inne)
4. Wysokość stałego wsparcia finansowego ( emerytura, renta,
pomoc finansowa rodziny, inne)
5. Możliwość samodzielnego zaspokajania podstawowych
potrzeb sanitarno-higienicznych, odżywiania, czystości
otoczenia, robienie zakupów i inne.
6. Kontakty społeczne osoby starszej.
7. Jakość mieszkania i jego wyposażenie.
8. Czy istnieje potrzeba załatwienia codziennej pomocy.
9. Specjalne uwagi i życzenia podopiecznego dotyczące opieki.

Oczekiwania i potrzeby ludzi starszych.
1. Podstawowe: bytowe oraz pomoc
lekarsko-pielęgniarska.
2. Psychiczne - zapewnienie poczucia
bezpieczeństwa,
wolność decyzji i wyboru, poczucia własnej
wartości, potrzeba
szacunku, poczucie przydatności- możliwość
podjęcia aktywności
społecznej i rozwoju zainteresowań,
nawiązywania kontaktów
społecznych. Potrzeba miłości bliźniego,
akceptacji własnej osoby
w grupie w rodzinie i inne.
3. Religijne- zapewnienie opieki kapłana.

Postawy osób starszych wobec otoczenia ( rodziny, opiekunów).
1. Aktywna,pozytywna- współpraca ze środowiskiem w postaci
pomocy innym, samopomocy. Są pożyteczni dla siebie i innych.
Nie przeraża ich perspektywa śmierci. Chętnie współpracują
również z opiekunami.
2. Postawa bierna, zależna- oczekiwanie na opiekę ze strony
otoczenia. Charakteryzuje osoby słabe duchowo i fizycznie,
traktujące swój wiek jako ciężar trudny do zniesienia. Oczekują
życzliwości od otoczenia, jeśli jej nie uzyskują czują się
nieszczęśliwe. Z drugiej strony często zamykają się w sobie
i nie zgłaszają żadnych problemów oraz potrzeb osobom
opiekującym się. Trudne do zaktywizowania.
3. Postawa wyczekująca, obronna- wyraźny brak zaufania do
otoczenia. Osoby te są przesadnie opanowane, izolują się
od innych osób unikając z nimi kontaktu. Są b.niezależne i
samodzielne jednocześnie niechętne do kontaktów społ.
Nie wierzą nikomu są trudne do współpracy.

4. Postawa agresywna, wroga do otoczenia; osoby
te
charakteryzuje podejrzliwość i agresywność,
kłótliwość. Starość uważają za słabość człowieka
budzącą niechęć i odrazę. Swoje życie często uznają
za nieudane. Cechy te wynikają z charakteru
człowieka i jego osobowości.
5. Postawa wrogości wobec siebie. Osoby te
surowo i
pesymistycznie oceniają swoje życie. Czują się
niepotrzebni
nikomu, nie wykazują zainteresowań i nie chcą
kontaktów z
innymi osobami. Często czekają na śmierć,która
wyzwoli ich
od egzystencji.
6. Postawa lekceważenia, pogardy względem
innych osób i
siebie. Charakteryzuje osoby głównie z marginesu
społecznego.
Nie szanują siebie i innych osób. Często ulegają
nałogom.

Rola terapii zajęciowej w rozbudzaniu

aktywności osób

starszych.

Cel głównym terapii zajęciowej prowadzonej
w placówkach opieki społecznej jest
podniesienie aktywności pensjonariuszy i
zintegrowanie ich w naszym i lokalnym
środowisku.

Terapia zajęciowa w sposób pozytywny działa
na człowieka, to głównie dzięki niej
nastawienie do świata i ludzi życie
pensjonariusza może ulec zasadniczej
przemianie.

Człowiek niepełnosprawny nie odczuwa ta
boleśnie swojej odmienności, ma poczucie, że
jest także pełnowartościową osobą, która
jeszcze może coś do zaoferowania innym
ludziom.

Terapia zajęciowa sprawia, że problemy
ludzi starszych mogą ulec zmniejszeniu.
Udział w zajęciach terapeutycznych umożliwia
podopiecznemu zaistnienie i integrację ze
środowiskiem.

Warunki jakie muszą być spełnione aby
terapia zajęciowa mogła osiągnąć swój cel:
- uczestnictwo dobrowolne
-

mobilizacja i odpowiednie

zainteresowanie
-

musi uwzględniać preferencje

podopiecznego, jego wiek, płeć, poprzedni
zawód, stan fizyczny, psychiczny, rodzaj
choroby.

Podział terapii zajęciowej ze względu na
sposób jej prowadzenia:
1/ terapia przyłóżkowa – gdy mamy do
czynienia z osobą w pozycji leżącej,
2/ terapia warsztatowa – wtedy gdy pacjenci
schodzą do pracowni terapii zajęciowej,
3/ terapia gospodarcza – w przypadku gdy
uczestniczą w życiu gospodarczym ośrodka.

Pensjonariusze mogą sami decydować o
wyborze terapii:

-kinezyterapia – leczenie ruchem

-

ergoterapia – leczenie pracą

-

artoterapia – czyli leczenie sztuką

-

terapia rozrywkowa (zabawa) leczenie

poprzez gry i zabawy.

Często stosowana terapią w ośrodkach
wsparcia jest biblioterapia, która polega na
leczeniu poprzez słowo pisane.
Zaleca się ją osobom starszym, które dzięki
obcowaniu z książką poznają piękno życia,
odrywają się od kłopotów i smutków.
Specjalną terapię stosuje się wobec osób
starszych z demencją jest to terapia
orientacyjna, przez którą rozumie się
orientowanie w czasie i przestrzeni.
Do tego celu służą aktualne gazety,
kalendarze, albumy ze zdjęciami, audycje
telewizyjne i inne.

Logoterapia – czyli terapia duchowa wśród
ludzi starszych znajduje wielu zwolenników,
polega ona na podejmowaniu tematów
duchowości człowieka pobudzając do
głębszego zastanowienia nad sobą i światem.
Podejmuje ona pytania o istnieniu Boga, o
sens życia, wywołuje chwile refleksji nad
przemijającym życiem.
Muzykoterapia czyli leczenie człowieka
muzyką polega na słuchaniu przez ludzi
odpowiednio dobranych utworów
muzycznych, które mają działanie
terapeutyczne.
Utwory powinny być dobrane stosownie do
schorzeń i wrażliwości osób biorących udział
w muzykoterapii. Stosowanie tego typu
terapii wymaga od prowadzącego określonej
wiedzy i środków.

Pantomima jest to forma wyrażania siebie,
swego stosunku do innych za pomocą mimiki –
gestów bez słów.
Pantomima w wykonaniu pensjonariuszy jest
bardzo prosta, może wydawać się trudna lecz
należy pamiętać, że niesie ona ze sobą duże
wartości terapeutyczne.

Zadanie do przedstawienia podpowiada
prowadzący bądź pensjonariusze np.:
moje ulubione zajęcie
rozmowa przez telefon
chodzenie po schodach.
I inne

Wybrana osoba odtwarza określony temat,
pozostali próbują odgadnąć co ona chce
pokazać.
Jedną z tych form są kalambury. Przedstawiać
można również za pomocą pantomimy znanych
przysłów czy powiedzeń.
Pomysły podpowiada życie.
Należy jednak pamiętać że muszą one być
dostosowane do możliwości podopiecznych ich
oczekiwań i ich propozycji