Mikroekonomia

Co jest przedmiotem

badań ekonomii ?

Pierwsza polska encyklopedia z 1746

roku – „Nowe Ateny,albo akademia

wszelkiej sciencji pełna, na różne

classes podzielona, mądrym dla

memoriału, idiotom dla nauki,

politykom dla praktyki,

melancholikom dla rozrywki

erygowana „

Judasz – „zdrajca, złota apetyczny

[tzn. żądny], towar miał

nieoszacowany [tzn. bezcenny], a

przedał tanio”
Jedno z pierwszych wielkich dzieł o

tematyce ekonomicznej Adam Smith

– 1776 rok – „Badania nad naturą i

przyczynami bogactwa narodów”

Początki ekonomii

ekonomia z greckiego oikonomos tzn.

zarządzający gospodarstwem domowym
XVII w pod tą nazwą kryły się poradniki

dla właścicieli dworów i folwarków
XVIII i XIX wiek prace ekonomiczne

nabierają charakteru badawczego,

początki dyscypliny badawczej
powstają pojęcia ekonomia polityczna

(Anglia), ekonomia narodowa, krajowa

(Niemcy), ekonomia społeczna (Polska)

Ekonomia

nauka badająca, w jaki sposób

społeczeństwo gospodarujące

decyduje o tym, co jak i dla kogo

wytwarzać (Begg, Fischer,

Dornbusch)

Ekonomia pozytywna

zajmuje się obiektywnym,

naukowym objaśnieniem zasad

funkcjonowania gospodarki

Ekonomia normatywna

dostarcza zaleceń i

rekomendacji opartych na

subiektywnych sądach

wartościujących

Polityka gospodarcza

polityka gospodarcza – to

działalność państwa lub innego

organu publicznego, zmierzająca

do osiągnięcia konkretnych celów

społeczno-ekonomicznych w ściśle

określonych warunkach i

określonym horyzoncie czasu.

Rola państwa

w gospodarce

Typy gospodarek:

gospodarka nakazowa
gospodarka wolnorynkowa
gospodarka mieszana

Gospodarka nakazowa

wszystkie decyzje dotyczące
produkcji i konsumpcji są
dokonywane przez państwo
państwo decyduje o tym co, jak, ile
i dla kogo się produkuje

Gospodarka wolnorynkowa

państwo nie ingeruje w żaden
sposób w działalność rynków
„niewidzialna ręka rynku”

Gospodarka mieszana

państwo i sektor prywatny
współuczestniczą w rozwiązywaniu
problemów gospodarczych
państwo zajmuje się redystrybucją części
dochodów
państwo dostarcza dobra i usługi publiczne
(bezpieczeństwo, infrastruktura itp.)
kontrola zakresu w jakim jednostki mogą
się kierować własnym interesem

Mikroekonomia

mikroekonomia – bada zachowania
pojedynczych konsumentów,
przedsiębiorstw i rynków
patrzy na gospodarkę narodowa
przez pryzmat przedsiębiorców i
konsumentów z punktu widzenia
maksymalizacji ich korzyści

Makroekonomia

makroekonomia – bada i próbuje
wyjaśnić dlaczego z upływem czasu
gospodarka rozwija się, podlega
fluktuacjom i zmianom
w analizie gospodarki posługuje się
wielkimi agregatami takimi jak:
dochód narodowy, wydatki na
konsumpcję, oszczędności itp..

Przykładowe problemy

ekonomiczne

szoki cenowe na rynku ropy naftowej
podział dochodu
rzadkość zasobów, różne możliwości
ich zastosowania w produkcji
cykle koniunkturalne
zmiany cen papierów wartościowych

Możliwości produkcyjne

Produkcja

samochodów (tys.

szt.)

Produkcja ciągników

(tys. szt)

500

0

400

160

300

250

200

320

100

380

0

400

Krzywa możliwości

produkcyjnych

0

100

200

300

400

0

200

400

600

800

samoc hody

c

ią

g

n

ik

i

Krzywa możliwości

produkcyjnych

pokazuje problem ważnego pojęcia
w ekonomii: kosztu alternatywnego
obrazuje problem substytucyjności
prawo malejącego przyrostu
produkcji zwiększonej (jeśli krzywa
jest wypukła)
prawo rosnącego kosztu
alternatywnego

Ważniejsze pojęcia

ekonomiczne

dobro, dobro prywatne, dobro
publiczne
usługa
czynnik wytwórczy
nakłady, koszty
wyniki, przychody, dochody
zjawiska realne i regulacyjne

Dobro

rzecz lub czynność, która zaspokaja

potrzeby ludzkie
produkty materialne: stal, komputery,

samochody oraz czynności: naprawa

samochodu, sprzątanie itp..
dobra rzeczowe i usługi (czynności)
centralny problem ekonomii: rzadkość

dóbr

„Produktem (dobrem) jest
cokolwiek, co może znaleźć się na
rynku, zyskać uwagę, zostać
nabyte, użyte lub skonsumowane,
zaspakajając czyjeś pragnienie
lub potrzebę”

Philip Kotler

Dobra prywatne

i publiczne

dobra prywatne mogą być
konsumowane wyłącznie przez
osobę, która je nabyła
dobra publiczne – takie dobra z
których może korzystać wielu
konsumentów naraz, trudno jest
ograniczyć do nich dostęp

Czynnik wytwórczy

czynnik wytwórczy – dobro, za pomocą
którego możemy wytworzyć inne dobra.
proces produkcji – to wykorzystywanie
czynników wytwórczych po to aby
uzyskać dobra
trzy główne czynniki: ziemia (czynniki
naturalne), praca ludzka i kapitał.

Nakłady, koszty

nakłady – mierzą użycie czynników
wytwórczych w jednostkach
naturalnych (fizycznych:
kilogramach, metrach, sztukach
itp..)
koszty – to nakłady wyrażone w
jednostkach pieniężnych

Wyniki, przychody,

dochody

przychód (utarg) – efekt sprzedaży
wytworzonych dóbr
przychód może być wyrażony w
jednostkach naturalnych bądź w
pieniądzu
dochód, zysk – ta część przychodu ze
sprzedanych dóbr, która pozostaje po
odliczeniu poniesionych na ich
wytworzenie kosztów

Zjawiska realne i

regulacyjne

zjawiska realne – te wszystkie,
które można opisać w jednostkach
naturalnych
zjawiska regulacyjne – to zjawiska
kształtujące zjawiska realne

Zjawiska regulacyjne

Dwa sposoby patrzenia:

poprzez pryzmat

instytucji ekonomicznych

lub

mechanizmów gospodarczych

instytucje ekonomiczne – firma, rynek,

państwo,
tworzą ustalone formy i reguły zgodnie z

którymi odbywa się działalność gospodarcza
mechanizmy gospodarcze – sposób w jaki

działa gospodarka (mechanizm kreacji

pieniądza, inflacji, negocjacji handlowych)

Najważniejsi uczestnicy

życia gospodarczego

konsumenci
pracownicy
przedsiębiorcy
właściciel
przedstawiciele władzy publicznej

Najważniejsi uczestnicy

życia gospodarczego

konsument – jednostka, która decyduje

o tym co będzie konsumować, a więc o

zawartości koszyka dóbr, które zakupi.
pracownik – najemny albo prowadzący

własną działalność gospodarczą
przedsiębiorca – osoba decydująca o

wykorzystaniu czynników wytwórczych

do produkowania dóbr

Najważniejsi uczestnicy

życia gospodarczego

właściciel – podejmuje decyzje

dotyczące wykorzystania posiadanych

czynników wytwórczych (może je

wykorzystać do produkcji, wynająć

innym uczestnikom życia gospodarczego

lub pozostawić niewykorzystane)
przedstawiciel władzy publicznej –

podejmuje decyzje mające wpływ na

warunki gospodarowania.

Schemat obiegu

gospodarczego

państwo

gospodarst

wo

domowe

przedsiębiorst
wo

1

2

3

7

4

5

6

Analiza ekonomiczna

próbując wyjaśnić zjawiska
zachodzące w gospodarce
ekonomia posługuje się modelami
(inaczej teoriami).
model jest uproszczonym
odzwierciedleniem rzeczywistości
(zawiera z reguły szereg założeń
upraszczających).

Dane do analizy

ekonomicznej

szeregi czasowe danych – kolejne
wartości interesującej nas zmiennej w
różnych momentach
dane przekrojowe – pozwalają
zaobserwować jakie wartości przyjmuje
interesująca nas zmienna w pewnych
wyodrębnionych grupach (grupy osób,
obszary geograficzne itp.)

Dane do analizy

ekonomicznej

wskaźniki – wyrażają względną
wartość zmiennej odniesioną do jej
wartości w okresie bazowym
wielkości nominalne i realne –
wielkości nominalne oparte są o
ceny bieżące, wartości realne można
otrzymać poprzez skorygowanie
wartości nominalnych o zmianę cen

Rynek i gospodarka

rynkowa

Cechą działalności człowieka jest

produkcja dóbr materialnych celem

zaspokojenia jego potrzeb.

W historii występowały dwie

zasadnicze formy produkcji:

gospodarka

naturalna

gospodarka

towarowa

Gospodarka naturalna

gospodarka naturalna polega na
tym, iż producent wytwarza
produkty w celu zaspokojenia
swoich potrzeb (ewentualnie
rodziny czy rodu)
brak handlu
wielkości ekonomiczne występują w
jednostkach naturalnych

Gospodarka towarowa

(wymienna)

gospodarka towarowa – polega na

tym, iż producent wytwarza

produkty, nie na zaspokojenie

swoich własnych potrzeb ale z

przeznaczeniem na wymianę (czyli

sprzedaż)
dobro, które jest przedmiotem

wymiany staje się towarem
występuje handel

Warunki powstania

gospodarki towarowej

musi wystąpić podział pracy między

ludźmi
ekonomiczne wyodrębnienie się

producentów na bazie prywatnej

własności
stopniowa ewolucja handlu

zamiennego w stronę wymiany za

pośrednictwem

pieniądza

Powstanie pieniądza

handel zamienny – wymiana

bezpośrednia: towar za towar
upowszechnieni tej formy handlu,

wyodrębnienie najchętniej

wymanianych towarów, towar-

pośrednik (Chiny – sól, Aztekowie –

ziarno kakaowe)
pieniądz w postaci kruszców, złoto i

srebro

Pieniądz

pieniądz – jest to pewien
powszechnie zaakceptowany
towar, za pomocą którego
dokonujemy płatności za
dostarczane dobra.
pieniądz – dobro o najwyższym
stopniu płynności

Funkcje pieniądza

miernik wartości (jednostka
rozrachunkowa)
środek cyrkulacji (środek wymiany)
środek tezauryzacji (środek
przechowywania własności)
środek płatniczy

Rynek

rynek – zespół warunków, które

doprowadzają do kontaktu pomiędzy

kupującym i sprzedającym w procesie

wymiany dóbr i usług
rynek to proces za pomocą którego

kupujący i sprzedający określają co chcą

kupić lub sprzedać i na jakich warunkach
rynek pozwala nawiązać kontakt pomiędzy

kupującym i sprzedającym w celu ustalenia

warunków transakcji: ceny, ilości, miejsca i

czasu jej realizacji

Warunki dokonania

transakcji

występowanie co najmniej dwóch
podmiotów wymiany tj. producenta-
sprzedawcy oraz konsumenta-
nabywcy
współwystępowanie przedmiotów
wymiany
b. często istnieje również pośrednik
lub kilku pośredników

Rynek

rynek w ujęciu ogólnym –
obejmujący całość procesów
wymiennych
rynek w wąskim, konkretnym
ujęciu – rynek pojedynczy
suma rynków pojedynczych tworzy
rynek w ogólnym ujęciu

Podział rynków z punktu

widzenia ich zasięgu

rynek lokalny – obejmujący część
terytorium kraju
rynek krajowy
rynek międzynarodowy
rynek światowy

Rodzaje rynków:

Z punktu widzenia jego struktury

(liczba podmiotów występujących
po różnych stronach rynku)
rynek wolnokonkurencyjny
rynek zmonopolizowany

Rynek

wolnokonkurencyjny

działa na nim nieograniczona liczba
sprzedawców, pośredników i
nabywców
żaden z nich indywidualnie nie ma
wpływu na poziom cen
cena kształtuje się w wyniku relacji
pomiędzy globalną wielkością
podaży i popytu

Rynek zmonopolizowany

rynek monopolistyczny – jeden
sprzedawca i wielu kupujących. Cena
jest dyktowana przez sprzedawcę
(lub ustalana przez państwo)
rynek monopsoniczny – jeden
kupujący wielu sprzedających (cena
jest dyktowana przez nabywcę,
zamówienia publiczne)

Rynek zmonopolizowany

rynek oligopolistyczny – kilku
sprzedawców i wielu kupujących
rynek oligopsoniczny – istnieje
wielu sprzedawców i kilku
nabywców

Podstawowe modele rynku

od strony podaży

czysta konkurencja (niektóre

towary rolne)
konkurencja monopolistyczna

(odzież, obuwie, meble)
oligopol (przemysł samochodowy,

petrochemiczny)
monopol

Podstawowe modele rynku

od strony popytu

czysta konkurencja
konkurencja monopsonowa
oligopson (sieci handlowe)
monopson (zamówienia publiczne)

Popyt

to ilość danego dobra, jaką nabywcy są
gotowi zakupić przy różnym poziomie
ceny
relacja pomiędzy ceną dobra a jego
ilością, jaką konsumenci chcą i mogą
nabyć w określonym czasie przy
założeniu niezmienności innych
elementów charakteryzujących
sytuację

Popyt na dobro A

CENA

WIEKOŚĆ POPYTU

0

160

1

140

2

120

3

100

4

80

5

60

6

40

7

20

8

0

Prawo popytu

popyt zmienia się w przeciwnym
kierunku do zmiany ceny (przy
założeniu, że inne czynniki
pozostają niezmienione)

istnieją jednak wyjątki od tego
prawa !

Wyjątki od prawa popytu

paradoks Giffena (dobra Giffena)
dobra Veblena (efekt Veblena,
efekt snoba)
popyt spekulacyjny

Czynniki kształtujące

popyt

cena danego towaru
dochody nabywców
ceny innych dóbr (substytucyjnych,
komplementarnych)
oczekiwanie w stosunku do zmian
dochodów

Czynniki kształtujące

popyt

oczekiwanie w stosunku do zmian cen
liczba konsumentów
gusty konsumentów
wiek, czynniki
warunkowane,środowisko
geograficzne, środowisko społeczne

Podaż

to ilość danego dobra, którą
sprzedawcy są gotowi zaoferować
przy różnym poziomie ceny
relacja między ilością dobra jaką
producenci skłonni są zaoferować do
sprzedaży w określony czasie a jego
ceną, przy założeniu niezmienności
pozostałych zjawisk rynkowych

Podaż na dobro A

CENA

WIEKOŚĆ PODAŻY

0

0

1

20

2

40

3

60

4

80

5

100

6

120

7

140

8

160

Prawo podaży

podaż zmienia się w tym samym
kierunku w którym następują
zmiany ceny (przy założeniu, że
inne czynniki pozostają
niezmienione)

istnieją jednak wyjątki od tego
prawa !

Czynniki kształtujące

podaż

koszty produkcji
technika produkcji
działalność regulacyjna państwa

Optymalizacja i

równowaga

zasada optymalności – ludzie starają
się wybrać najlepszy model
konsumpcji, na jaki mogą sobie
pozwolić
zasada równowagi – ceny dostosowują
się dopóty, dopóki ilości, na które
ludzie zgłaszają popyt, nie zrównają się
z ilościami oferowanymi jako podaż.

Elastyczność cenowa

popytu

elastyczność cenowa popytu jest to

stosunek względnej zmiany

wielkości popytu na dane dobro do

względnej zmiany jego ceny

Trzy sposoby liczenia

elastyczności

prosta elastyczność cenowa
popytu
łukowa elastyczność popytu
punktowa elastyczność popytu

Elastyczność cenowa -

przykłady

Dobro

Współczynnik

elastyczności

cenowej

paliwa i energia

0,47

żywność

0,52

mleko i jego

przetwory

0,05

pieczywo

0,22

wycieczki

zagraniczne

1,63

usługi

gastronomiczne

2,61

W zależności od wielkości

współczynnika elastyczności

cenowej wyróżniamy

popyt elastyczny – gdy e

cd

>1

popyt o elastyczności jednostkowej

– gdy e

cd

=1

popyt nieelastyczny – gdy e

cd

<1

popyt doskonale nieelastyczny

(doskonale sztywny) – gdy e

cd

=0

popyt doskonale elastyczny – gdy

e

cd

= 

Rodzaje dóbr (ze względu na

współczynnik elastyczności)

dobra normalne - gdy e

cd

>0. a

wśród nich

- dobra podstawowe - gdy 0<e

cd

<1

- dobra luksusowe - gdy e

cd

>1

dobra niższego rzędu - gdy e

cd

<0

Elastyczność popytu a

zmiany wydatków

zmiany

wydatkó

w

zmiany

wydatkó

w

zmiany

wydatkó

w

zmiany

ceny

popyt

elastyczn

y (e

cd

>1)

popyt

proporcjon

alny

(e

cd

=1)

popyt

elastyczn

y (e

cd

<1)

wzrost

ceny

spadek

bez

zmian

wzrost

spadek

ceny

wzrost

bez

zmian

spadek

Elastyczność mieszana

popytu

elastyczność mieszana popytu na

dobro

i

jest to stosunek względnej

zmiany wielkości popytu na dobro

i

do względnej zmiany ceny dobra

j

(która wywołała zmianę popytu na

dobro i)

Wartość współczynnika

elastyczności wskazuje na

charakter dóbr

dla dóbr substytucyjnych
współczynnik elastyczności
mieszanej jest dodatni
dla dóbr komplementarnych
współczynnik elastyczności jest
ujemny

Elastyczność dochodowa

popytu

elastyczność dochodowa popytu jest

to stosunek względnej zmiany

rozmiarów popytu na określone

dobro do względnej zmiany

dochodów

Elastyczność dochodowa -

przykłady

Dobro

Współczynnik

elastyczności

dochodowej

chleb

-0,50

żywność

-0,45

opał, paliwo, światło

0,30

odzież

1,23

usługi

1,75

artykuły służące

rekreacji

1,99

Rodzaje dóbr ze względu na

wysokość współczynnika

elastyczności cenowej

dobra normalne (zwykłe) – dla
których współczynnik elastyczności
dochodowej jest dodatni
dobra niższego rzędu – dla których
współczynnik elastyczności
dochodowej jest ujemny

Rodzaje dóbr ze względu na

wysokość współczynnika

elastyczności cenowej

dobra wyższego rzędu – dla których
współczynnik elastyczności
dochodowej jest wyższy od 1
dobra pierwszej potrzeby – dla
których współczynnik elastyczności
dochodowej jest niższy od jedności

Konsekwencje zmiany

dochodów

Zmiany w strukturze wydatków w budżetach

gospodarstw domowych

przy wzroście dochodów – wzrost udziału
dóbr wyższego rzędu, spadek udziału dóbr
pierwszej potrzeby i niższego rzędu
przy spadku dochodów – spadek udziału
dóbr wyższego rzędu, wzrost udziału dóbr
pierwszej potrzeby i niższego rzędu

Elastyczność podaży

elastyczność podaży jest to stosunek

względnej zmiany wielkości podaży

określonego dobra do względnej

zmiany jego ceny