Czynniki chemiczne w
powietrzu –
ograniczenie ryzyka

Techniczne
bezpieczeństwo pracy

Na pracodawcy ciąży obowiązek

przeciwdziałania wzrostowi stężeń

czynników chemicznych w środowisku

powietrznym w pomieszczeniach pracy,

eliminowania lub ograniczania do minimum

ryzyka zawodowego stwarzanego przez te

czynniki. Jest obowiązany do ustalenia, czy

w środowisku pracy występują

zanieczyszczenia stwarzające zagrożenie

oraz do dokonywania oceny tego ryzyka i

jego udokumentowania.

Rozpoczęcie nowej działalności z
zastosowaniem czynnika chemicznego
może nastąpić dopiero po ustaleniu, czy w
środowisku pracy będą występowały
zanieczyszczenia stwarzające zagrożenie,
dokonaniu oceny ryzyka zawodowego,
wynikające z obecności tych czynników i
podjęciu niezbędnych działań
zapobiegawczych.

Pracodawca jest obowiązany do wykonywania

badań i pomiarów czynnika szkodliwego dla zdrowia

w środowisku pracy nie później niż w terminie 30

dni od dnia od dnia rozpoczęcia działalności.
Oceniając ryzyko zawodowe, pracodawca musi

uwzględnić niebezpieczne właściwości czynników

chemicznych. Ważny jest rodzaj, poziom i czas

trwania narażenia, wartości najwyższych

dopuszczalnych stężeń w środowisku pracy i

wartości dopuszczalnych stężeń w materiale

biologicznym ( jeśli zostały ustalone).

Przeprowadzona ocena ryzyka zawodowego

musi zawierać wyniki oceny stanu zdrowia

pracowników, warunki pracy przy

użytkowaniu czynników chemicznych z

uwzględnieniem ich ilości , ocenę tych

rodzajów prac, w czasie których może

wystąpić wzrost narażenia, w szczególności

podczas remontów i napraw urządzeń oraz

innych działań, które mogą mieć szkodliwy

wpływ na bezpieczeństwo lub zdrowie

pracowników.

Jeśli dokonana zostanie zmiana w procesie

technologicznym, nastąpi postęp wiedzy

medycznej oddziaływania tego czynnika

na zdrowie ludzi albo lekarz prowadzący

profilaktyczną opiekę zdrowotną

przedstawi wniosek uzasadniony oceną

pracowników - pracodawca obowiązany

jest do ponownej oceny ryzyka

zawodowego. Wyniki oceny pracodawca

powinien udostępnić temu lekarzowi.

W przypadku gdy przeprowadzone pomiary
stężeń zanieczyszczeń w powietrzu wykażą
przekroczenie wartości najwyższych
dopuszczalnych stężeń, pracodawca
powinien niezwłocznie podjąć działania
zmierzające do zlikwidowania przyczyn tej
sytuacji i zapewnienia bezpiecznego
stosowania czynników chemicznych

.

Podejmując techniczne lub organizacyjne
działania i środki, musi on wziąć pod
uwagę fizykochemiczne właściwości
konkretnych czynników. W tych
przypadkach, gdy występuje narażenie na
kilka czynników chemicznych, należy
ocenić ryzyko stwarzane przez wszystkie
czynniki chemicznie łącznie.

Pracodawca jest obowiązany do:



prowadzenia profilaktyki medycznej



Stosować środki zapobiegające chorobom zawodowym i
innym chorobom związanym z wykonywaną pracą



Dbać o właściwe stosowanie urządzeń i sprzętu w
pracach z czynnikami chemicznymi



Utrzymywać w stanie stałej sprawności urządzenia
ograniczające lub eliminujące szkodliwe dla zdrowia
czynniki środowiska pracy



Zapewnienia kontroli prawidłowości działania o

okresowego działania i okresowego sprawdzania

( legalizację) aparatury służącej do pomiarów tych

czynników szkodliwych dla zdrowia



Rejestrować i przechowywać wyniki pomiarów oraz

udostępniać je pracownikom



Na bieżąco prowadzić rejestr czynników szkodliwych

dla zdrowia, występujących na stanowiskach pracy

Sposoby eliminowania lub ograniczania
do minimum ryzyka zawodowego



Właściwe zaprojektowanie i organizację pracy



Dostarczanie odpowiedniego wyposażenia oraz właściwe
stosowanie maszyn, urządzeń i sprzętu



Zmniejszanie do minimum liczby pracowników narażonych
lub którzy mogą być narażeni



Zmniejszenie do minimum czasu i poziomu narażenia



Zapewnienie odpowiedniej higieny w miejscu pracy



Zmniejszenie do minimum ilości czynnika chemicznego
wymaganego w procesie pracy



Stosowanie właściwych procedur, w tym procedur

lub instrukcji bezpiecznego obchodzenia się z

czynnikiem chemicznym, stwarzającym zagrożenie ,

odpadami zawierającymi taki czynnik oraz procedur

ich przechowywania i transportu



Unikanie stosowania czynnika chemicznego,

stwarzającego zagrożenie, poprzez zastąpienie go

czynnikiem chemicznym lub procesem, który nie

stwarza zagrożenia lub stwarza mniejsze zagrożenie

dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników

W przypadkach , w których charakter

prowadzonej działalności nie pozwala

na podjęcie powyższych działań,

pracodawca jest obowiązany do

ograniczenia ryzyka do minimum przez

zastosowanie środków oraz działań

ochronnych i zapobiegawczych,

wynikających z oceny ryzyka

zawodowego.

Działania podejmuje się w nast.
kolejności:



Wyeliminowanie uwalniania do środowiska pracy
stwarzających zagrożenie czynników chemicznych poprzez
właściwe projektowanie procesów pracy i kontrolę techniczną
oraz stosowanie odpowiedniego wyposażenia i materiałów



Ograniczenie uwalniania tych czynników poprzez właściwe
projektowanie i właściwą organizację pracy, stosowanie
odpowiedniego wyposażenia i materiałów oraz
systematyczne kontrole stanu bezpieczeństwa i higieny
pracy (ze szczególnym uwzględnieniem organizacji procesów
pracy, stanu technicznego maszyn i urządzeń technicznych
oraz ustalenie sposobów rejestracji nieprawidłowości i metod
ich usuwania)



Stosowanie środków ochrony zbiorowej u

źródła powstania zagrożenia, takich jak

wentylacja, i działania organizacyjne. Jako

zasadę należy przyjąć stosowanie

wentylacji miejscowej wywiewnej (odciągów

miejscowych) na wszystkich stanowiskach,

na których występuje emisja

zanieczyszczeń do środowiska powietrznego

pomieszczeń, a nie można zapewnić

hermetyzacji procesów technologicznych.



Stosowanie środków ochrony indywidualnej,

jeżeli zagrożeniu nie można przeciwdziałać

w inny sposób.

Przykłady eliminowania źródeł
zanieczyszczeń środowiska
powietrznego

Wdychanie jest zazwyczaj najistotniejszą

ze wszystkich dróg wnikania

niebezpiecznych substancji do organizmu

człowieka – może być znaczącym

źródłem narażenia. Należy zatem

rozważyć możliwość wyboru rozwiązań

nie powodujących zanieczyszczeń

środowiska powietrznego, między innymi

takich, jak np.:



przy nanoszeniu powłok malarskich – stosować

malowanie zanurzeniowe, prowadzić procesy w

zamkniętych tunelach, stosować farby i kleje wodne;



przy elaboracjach niebezpiecznymi substancjami

chemicznymi – stosować zamknięte (hermetyczne)

systemy operowania nimi, instalacji działających

pod zmniejszonym ciśnieniem;



przy występowaniu par cieczy przelewanych ze

zbiornika do zbiornika – doprowadzać rurami

wyparte powietrze do zbiornika zasilającego;



przy transportowaniu niebezpiecznych cieczy –

wyposażać przenośniki i zbiorniki w pokrywy,

pływające po powierzchni kulki oraz elastyczne lub

sztywne ściany zaporowe chroniące przed

rozprzestrzenianiem się wylanej cieczy;



przy lutowaniu – stosować srebrny stop lutowniczy

nie zawierający kadmu;



przy obróbce skrawaniem materiałów kruchych –

stosować mokre procesy;



w procesach cięcia materiałów budowlanych –

przewidywać prefabrykację elementów, stosować

mokre procesy, obudowywać i osłaniać rejony

pylenia;



podczas wiercenia otworów w betonie – stosować

zwilżanie, wykorzystywać wiertarki z odsysaniem

powietrza;



przy szlifowaniu i polerowaniu – dążyć do

automatyzacji procesów, stosować mokre procesy

technologiczne, wykorzystywać maszyny wyposażone

w obudowy lub ssawki z odsysaniem

zanieczyszczonego powietrza;



przy oczyszczaniu powierzchni stali, betonu,

kamienia, asfaltu – zmechanizować proces,

stosować: oczyszczanie strumieniem wody,

hermetyczne obudowy, oraz inne urządzenia

wyposażone w obudowy z odsysaniem

zanieczyszczonego powietrza;



przy odważaniu, przygotowywaniu mieszanin

materiałów pylistych – wykonywać mieszaniny u

wyspecjalizowanych producentów, stosować

maszyny wyposażone w obudowy lub ssawki z

odsysaniem zanieczyszczonego powietrza;



przy paczkowaniu materiałów pylistych –

wykonywać te czynności u producentów i

hurtowniach (mających zmechanizowane procesy),

stosować maszyny do odważania i paczkowania

wyposażone w obudowy lub ssawki;



przy dozowaniu materiałów pylistych – zastępować

materiał pylisty niepylistym (np. granulowanym),

stosować materiały odpowiednich parametrach

(wilgotności), stosować jednorazowe opakowania

(dostarczać na budowę gotowy beton i zaprawy

lub suche mieszanki do zapraw) obudowywać i

osłaniać rejony pylenia (rękawy przy lejach

zsypowych, uszczelnianie otworów załadowczych);



przy workowaniu – wyeliminować transportowanie

w workach, zastępować go szczelnymi

pojemnikami, stosować urządzenia do workowania

wyposażone w obudowy lub ssawki;



podczas spawania metali – dobierać optymalne

warunki procesów spawania, zmechanizować lub

zautomatyzować proces, stosować prefabrykację

elementów, zapewnić optymalną pozycję

spawacza względem miejsca spawania;



podczas cięcia metali – dobierać
optymalne warunki procesu cięcia,
zwilżać rejon cięcia wodą, stosować
stoły z odsysaniem zanieczyszczeń
(odciągi miejscowe);



należy zawsze rozpatrywać możliwość
zastosowania nieszkodliwych
materiałów, stosować np. zamiast
pyłów substancje w postaci
granulowanej lub w postaci roztworów;



Dobrym ale drogim rozwiązaniem jest
zastosowanie robotów przemysłowych. W
oddzielnych pomieszczeniach można
umieścić stanowiska pracy, na których
pracownicy są narażeni na działanie
szkodliwych substancji, co przyczyni się
zarówno do poprawy warunków ich pracy
jak i ograniczenia rozprzestrzeniania się
lotnych zaneczyszczeń.



Niezbędny jest dobór odpowiednich

sposobów transportowania i składowania

szkodliwych substancji – ograniczających

zanieczyszczenie środowiska powietrznego

(np. transportu pneumatycznego lub

hydraulicznego materiałów pylistych, a

cieczy i gazów szczelnymi rurociągami lub

w szczelnych zbiornikach), stosowanie

paletyzacji, korzystanie z jednorazowych

opakowań.



Podczas transportowania substancji płynnych

rurociągami niezbędne jest zapobieganie

wylewaniu się i wyciekom (konserwacja

zaworów, pomp i połączeń kołnierzowych).



Celowe jest wykorzystywanie urządzeń

technicznych do nie wzniecającego pyłu

usuwania odpadów (osiadłego na podłogach,

budynkach, instalacjach i maszynach).

Usuwać pył można za pomocą odkurzaczy

przemysłowych lub zmywania wodą.



Stanowiska obsługi taśmociągów, koparek,

spychaczy i ciągników można planować w

zamkniętych, zwentylowanych kabinach.



Gdy pyły tworzą z powietrzem mieszaniny

wybuchowe, np. pyły drewna nie można dopuścić do

gromadzenia się pyłu nawet o bardzo małych

grubościach poniżej 1 mm, ponieważ uniesienie jej

może być przyczyną wybuchu. Dlatego nie wolno

wyłączać z ruchu instalacji i urządzeń wentylacyjnych

podczas przerw w pracy.



Przy wszelkich pracach związanych z azbestem

nakazuje się specjalne postępowanie – prace te

powinny prowadzić uprawnione ekipy, wykorzystując

specjalnie przeznaczone do tych prac urządzenia oraz

odpowiednie środki ochrony zbiorowej i indywidualnej.