Ocena równowagi kwasowo-

Ocena równowagi kwasowo-

zasadowej (rkz) u zwierząt.

zasadowej (rkz) u zwierząt.

Dr wet. Iwona Taszkun

Dr wet. Jan Marczuk

Definicja rkz

Definicja rkz



Są to mechanizmy homeostazy
ustrojowej odpowiedzialne za
utrzymanie optymalnego stężenia
jonów wodoru w przestrzeniach
wewnątrzkomórkowych i
zewnątrzkomórkowych

Zgodnie z zasadą

Zgodnie z zasadą

Brunsteda

Brunsteda



H

2

CO

3

↔ H

+

+ HCO

3

-



H

2

CO

3

uwalniający jon wodoru jest kwasem, a

jon HCO

3

-

-może być traktowany jak zasada

Kwasy lotne- CO

2

(bezwodnik kwasu

węglowego)

Kwasy nielotne – kwas mlekowy, acetooctowy,

siarkowy, fosforowy

Zasady to aniony kwasów HCO

3

-

-, HPO

4

-

- i

białczany

Homeostaza jonów

Homeostaza jonów

wodorowych

wodorowych



Jon wodoru usuwany jest z komórek

poprzez wymianę na jon Na

+

dzięki

HCO

3

-



Utrzymanie stałego stężenia jonów

wodorowych uwarunkowane jest

zasobem zasad buforujących i

sprawnością usuwania jonów przez

organizm- nerki



W kanalikach nerkowych H

+

i K

+

są

wymieniane na Na

+



Wzrost wchłaniania Na+ w
kanalikach nerkowych zwiększa
wydalanie H+ i K+=

kwasica



Zmniejszenie stężenia K+ w
komórkach kanalików nerkowych
powoduje zwiększone wydalanie
H+ =

zasadowica



Zwiększenie stężenia K+ hamuje
wydalanie H+=

kwasica

Regulacja

Regulacja

oddechowa

oddechowa

rkz

rkz



pCO2-lotny kwas



15% CO2 wiąże się z Hb jako
połaczenie karbaminianowe (z
przemiany wewnątrzkomórkowej)



5% CO2 rozpuszczony w osoczu jako
gaz



80% tworzy kwas węglowy dysocjujący
na H

+

(Hb) i HCO

3

–

(wymiana z Cl)

Konkluzja

Konkluzja



Zaburzenia rkz wpływają na

powinowactwo Hb do tlenu:

W kwasicy na skutek zmniejszenia O2

we krwi tętniczej ( bo ↑stężenie H+ i

↑ pCO2 )

W zasadowicy na skutek hamowania

dysocjacji w krążeniu tkankowym

zmniejsza się dostępność tlenu do

przemian wewnątrzkomórkowych

Regulacja

Regulacja

metaboliczna

metaboliczna

rkz

rkz



Eliminacja H+ przez nerki



Zapewnienie zasobu zasady
buforującej HCO

3

–

przez nerki i

przewód pokarmowy

Układy buforowe w

Układy buforowe w

organizmie

organizmie



Wodorowęglanowy



Hemoglobinianowy



Fosforanowy



Białczanowy

Zasady pobierania materiału do

Zasady pobierania materiału do

badań

badań



Materiał do badania to krew tętnicza
lub arterializowana włośniczkowa



Niezbędny antykoagulant to heparyna
(hamuje tworzenie mikroskrzepów)



Nie dopuszcza się kontaktu krwi z
powietrzem atmosferycznym



Pobieranie krwi zarówno do
strzykawek jak i do kapilar (mniej
wygodne)



Badanie winno być wykonane w ciągu
20 min od pobrania lub do 2 h (po
schłodzeniu do + 4°C)

Zasady pobierania

Zasady pobierania

materiału do

materiału do

badań

badań



Minimalna ilość krwi to 0,2 ml, optymalna

0,5 ml



Przed wykonaniem badania należy

dokładnie wymieszać próbkę (szczególnie

u koni)



Oznaczenie należy wykonać bezpośrednio

po pobraniu (spadek pH o 0,1 na każde 20

minut przetrzymywania w temperaturze

pokojowej)



Należy podać stężenie hemoglobiny

pacjenta w g/dl i ciepłotę wewnętrzną w °C

Prawidłowa ocena równowagi

Prawidłowa ocena równowagi

kwasowo- zasadowej to:

kwasowo- zasadowej to:



Badanie gazometryczne krwi tętniczej



Oznaczenie podstawowych elektrolitów

(Na, K, Cl, Ca

++

)



Dodatkowe oznaczenie

glukozy,

mleczanów, saturacja hemoglobiny tlenem



Wyliczenie luki anionowej



Oznaczenie stężenia hemoglobiny dla

wyliczenia nadmiaru /niedoboru zasad BE



Oznaczenie stężenia albumin w surowicy

Cel określania parametrów rkz

Cel określania parametrów rkz



Pomiar rkz należy do analiz pilnych

(parametr krytyczny) ważnych od przeżycia



Ocena stanu utlenowania pacjenta i

mechanizmów regulujących gospodarkę

kwasowo zasadową



Służy do podjęcia natychmiastowego

leczenia



Służy do modyfikacji dotychczasowego

leczenia



Pozwala na monitorowanie stanów

zagrożenia życia

Zespół hiperlipemiczny koni

Zespół hiperlipemiczny koni

Parametr

Wynik pacjenta

Wartości

referencyjne

pH

7,32

7,36 – 7,44

pCO

2

[mm Hg]

28

38 – 46

pO

2

[mm Hg]

44

92

HCO

3

[mmol/L]

16,6

24 – 30

NZ [mmol/L]

- 11,3

- 3 do +3

O

2

sat [%]

71,6

> 70

Zapalenie jelit (koń,

Zapalenie jelit (koń,

salmoneloza)

salmoneloza)

Parametr

Wynik pacjenta

Wartości

referencyjne

pH

7,10

7,36 – 7,44

pCO

2

[mm Hg]

20,5

38 – 46

pO

2

[mm Hg]

56

92

HCO

3

[mmol/L]

6,1

24 – 30

NZ [mmol/L]

- 19,1

- 3 do +3

O

2

sat [%]

63

> 70

Tężec (koń)

Tężec (koń)

Parametr

Wynik pacjenta

Wartości

referencyjne

pH

7,46

7,36 – 7,44

pCO

2

[mm Hg]

43

38 – 46

pO

2

[mm Hg]

41

92

HCO

3

[mmol/L]

28,7

24 – 30

NZ [mmol/L]

4,3

- 3 do +3

HCO

3

/ H

2

CO

3

22,2

20

Wskaźniki równowagi kwasowo-

Wskaźniki równowagi kwasowo-

zasadowej

zasadowej



pH

– ujemny logarytm ze stężenia

jonów wodorowych



pO

2

- prężność (ciśnienie parcjalne)

tlenu we krwi [kPa, mmHg]



pCO

2

- prężność (ciśnienie parcjalne)

dwutlenku węgla we krwi [kPa,
mmHg]



HCO

3

- stężenie wodorowęglanów we

krwi [mmol/L, mEq/L]



BE (NZ)

– niedobór(-) lub nadmiar

zasad buforowych [mmol/L, mEq/L]

Wskaźniki równowagi kwasowo-

Wskaźniki równowagi kwasowo-

zasadowej

zasadowej



tCO

2

(TCO

2

)

– całkowita zawartość

dwutlenku węgla we krwi
(rozpuszczonego w osoczu i uzyskanego z
wodorowęglanów) [mmol/L]



O

2

sat (sO

2

, HbOsat.)

– stopień wysycenia

hemoglobiny tlenem [%, 0,00]



SBE (standard.BE)

– standardowy

nadmiar zasad eliminuje zaniżone wyniki
przy hiperkapnii [mmol/L, mEq/L]



Standard.

HCO

3

–

standardowe stężenie

wodorowęglanów [mmol/L, mEq/L]

Wskaźniki równowagi kwasowo-

Wskaźniki równowagi kwasowo-

zasadowej

zasadowej



BB

– zawartość zasad buforowych -

suma anionów buforowych
(dwuwęglanów i białczanów) we
krwi całkowicie utlenionej [mmol/L,
mEq/L]

Podział zaburzeń równowagi

Podział zaburzeń równowagi

kwasowo-zasadowej

kwasowo-zasadowej



Kwasica metaboliczna niewyrównana /
wyrównana i nieskompensowana /
skompensowana



Kwasica oddechowa niewyrównana /
wyrównana i nieskompensowana
/skompensowana



Zasadowica metaboliczna niewyrównana /
wyrównana i nieskompensowana /
skompensowana



Zasadowica oddechowa niewyrównana /
nieskompensowana

Kwasica metaboliczna rozwija

Kwasica metaboliczna rozwija

się na skutek

się na skutek



Zaburzeń metabolicznych prowadzących

do nadmiernego wytwarzania kwasów

nielotnych (kwasica addycyjna)- ketoza,

gorączka, głodzenie



Utraty zasad buforujących (kwasica

subtrakcyjna)- biegunki, niedrożność

jelit



Zaburzeń nerkowych mechanizmów rkz

(kwasica retencyjna)- niewydolność

nerek

Kwasica oddechowa –

Kwasica oddechowa –

nadmierne stężenie lotnego

nadmierne stężenie lotnego

kwasu w wyniku

kwasu w wyniku



Hamowania ośrodka
oddechowego



Porażenia nerwów mięśni
oddechowych



Niedrożności dróg oddechowych



Zmniejszenia powietrzności płuc

Zasadowica metaboliczna

Zasadowica metaboliczna



Addycyjna- spowodowana nadmierną
kumulacją zasad buforujących –
odwodnienie hipotoniczne



Subtrakcyjna- spowodowana utratą
nielotnych kwasów – wymioty, diuretyki



Dystrybucyjna- przesunięcie H+ miedzy
płynem poza komórkowym a
wewnątrzkomórkowym co powoduje
zwiększenie stężenia HCO

3

–

hipokaliemia w

biegunkach

Zasadowica oddechowa-

Zasadowica oddechowa-

hipokapnia

hipokapnia



Hiperwentylacja emocjonalna,
śpiączka wątrobowa, obrzęk płuc,
tyreotoksykoza

kwasica metaboliczna (psy i

kwasica metaboliczna (psy i

koty)

koty)



Wstrząs



Choroby przebiegające z biegunką



Przewlekła niewydolność nerek i mocznica



Głodzenie



Cukrzyca z kwasicą ketonową



Zatrucie glikolem etylenowym, etanolem,
metanolem, salicylanami



Pozajeliowe przedawkowanie
aminokwasów



Uroperitoneum i niedrożność cewki
moczowej

kwasica metaboliczna ( konie i

kwasica metaboliczna ( konie i

bydło)

bydło)



Kwasica żwacza



Ketoza i zespół stłuszczenia wątroby



Choroby przebiegające z biegunką



Choroby przebiegające z ślinotokiem



Przewlekła niewydolność nerek



Zatkanie jelita cienkiego (konie)

kwasica oddechowa ( wszystkie

kwasica oddechowa ( wszystkie

zwierzęta)

zwierzęta)



Ogólne znieczulenie



Choroby przebiegające z hipowentylacją z
uszkodzeniami na szlaku pień mózgu,
nerwy obwodowe, mięśnie oddechowe,
drogi oddechowe



Tężec



Pneumo- hydrothorax



Botulism



Hypokalemia



Przepuklina przeponowa



Ciała obce w drogach oddechowych

Zasadowica metaboliczna

Zasadowica metaboliczna

(wszystkie zwierzęta)

(wszystkie zwierzęta)



Choroby przebiegajace z wymiotami



Nadmierna utrata potasu (diuretyki)



Hipokaliemia w niedożywieniu i w
biegunkach



Zespół Cuschinga



Podaż minerlokortykoidów,
wodorowęglanów, mleczanów, cytrynianów



Choroby trawieńca (przemieszczenie,
skret, rozszerzenie)



Niedrożność jelit cienkich (bydło)



Niedrożność jelit grubych (konie)

Zasadowica oddechowa

Zasadowica oddechowa

(wszyskie zwierzęta)

(wszyskie zwierzęta)



Choroby przebiegające z
hiperwentylacją



Udar cieplny i słoneczny



Posocznica gram (-)



Kwasica metaboliczna



Choroby OUN (uraz, zapalenie,
nowotwór)



Leki :salicylany, aminofilina



Niedotlenienie



Obrzęk płuc

Przyczyny zaburzeń

Przyczyny zaburzeń

metabolicznych wg Stewarta

metabolicznych wg Stewarta

KWASICA



Wzrost stężenia mocnych jonów



Zmniejszenie stężenia zasad
buforujących



Hiperchloremia



Hiperalbuminemia



Hiperfosfatemia



Przewodnienie (rozcieńczenie)

Przyczyny zaburzeń

Przyczyny zaburzeń

metabolicznych wg Stewarta

metabolicznych wg Stewarta

ZASADOWICA



Wzrost stężenia zasad buforujących



Deficyt chlorków



Hipokaliemia



Hipoalbuminemia



Odwodnienie (zagęszczenie)

Różnicowanie laboratoryjne

Różnicowanie laboratoryjne

kwasic

kwasic

Parametr K.

Metaboliczna

K. Oddechowa

W

N

W

N

pH

0

↓

0

↓

pCO2

↓

0

↑

↑

HCO

3

–

↓

↓

↑

0↑

HCO

3

–

/

CO2

0

↓

0

↓

BE

↓ ↓

↓

↑

0

Różnicowanie laboratoryjne

Różnicowanie laboratoryjne

zasadowic

zasadowic

Parametr

Z.

Metaboliczna

Z.

Oddechowa

W

N

W

N

pH

0

↑

0

↑

pCO2

0↑

0

↓

↓

HCO

3

–

↑

↑

↓

0

HCO

3

–

/CO2 0

↑

0

↑

BE

↑

↑

↓

0

Luka anionowa (AG - anion gap)

Luka anionowa (AG - anion gap)

AG = ([Na

+

]+ [K

+

]) – ([Cl

-

] + [HCO

3-

]

Wzrost AG:



Kwasica mleczanowa, kwasica
ketonowa, niewydolność nerek,
rhabdomyolysis,



Zatrucia metanolem, glikolem
etylenowym,

Stężenie K+

Stężenie K+



Zmniejsza się w zasadowicy



Zwiększa się w kwasicy ( z
wyjątkiem kwasicy kanalikowej)