Notatki do przedmiotu Makroekonomia II wiosna 2009

Marek Garbicz, Edward Golachowski

Elementarne modele makroekonomiczne

Oficyna Wydawnicza SGH

Warszawa 2006 (lub nowsze)

Rok akad.

2011/2012

sem. zimowy

Literatura

Edward Golachowski

Katedra Teorii Systemów Ekonomicznych

ul. Wiśniowa 41, pok. 81

tel. (022) 564 86 99

e-mail : edgol@sgh.waw.pl

Notatki do

przedmiotu

MAKROEKONOMIA

(sygnatura 110470-0150)

Niniejsze „Notatki ...” mają pomóc w opanowaniu
przedmiotu

MAKROEKONOMIA II dzięki umożliwieniu koncentracji

podczas wykładów na słuchaniu i myśleniu ( a nie na
notowaniu )

oraz dzięki ułatwieniu samodzielnego powtarzania
materiału.

      „Notatki  ...”  są  wyciągiem  z  wykładów,  zawierają
głównie  definicje,  formuły  oraz  analizy  automatycznego
równoważenia  gospodarki    rynkowej  i  jej  reakcji  na
politykę ekonomiczną.

Zastosowana w „Notatkach ...” animacja ułatwia
zrozumienie omawianych zagadnień - jak na wykładach,
szkice graficzne powstają stopniowo i równie stopniowo
są komentowane.

W „Notatkach”... są też przedstawione

przykładowe pytania egzaminacyjne.

Tytuły wykładów

( autorskie ujęcie przedmiotu )

1. Modele sektorowe

2. Modelowanie IS - LM

3. Model rynku towarowego

i rynku pieniężnego

4. Analiza gospodarki według

modelu IS - LM

5. Analiza skuteczności polityki

ekonomicznej

6. Rynek obrotów z zagranicą

8. Rynek pracy – część I

9. Rynek pracy – część II

10. Kompleksowy model

krótkookresowej równowagi

makroekonomicznej

11. Cykl koniunkturalny

12. Teorie wzrostu

gospodarczego

7. Model gospodarki
otwartej

- analizy

1. Wstęp do modelu prostego

Schemat ruchu okrężnego wiąże trzy niezbędne w

analizach makroekonomicznych kategorie :

popyt – produkcja – dochód

Popyt (AD)

Produkcja (AS)

Dochód (Y)

Wniosek I :

Y = AD = AS

- produkcja podlega sprzedaży i tworzy dochody

właścicieli firm

czyli gospodarstw domowych .

Ruch okrężny:

- plany wydatkowania dochodów, tworzone przez ich

właścicieli

czyli gospodarstwa domowe, określają popyt ;

- popyt zgłoszony do producentów wywołuje

produkcję ;

ad. Wykład I – Modele sektorowe

W ruchu okrężnym są odroczenia ( opóźnienia reakcji )

typu A , B i C .

Typ A – pomiędzy otrzymaniem dochodu a jego

wydaniem
Chodzi przede wszystkim o podział dochodu na
            a  popyt aktualny  ( popyt konsumpcyjny
C )

i popyt odroczony ( oszczędności S ).

Suwerenne decyzje gospodarstw domowych o takim

podziale dochodu wynikają z ich przezorności.

Proporcje podziału zależą od wysokości dochodu

( np. prawa Engla ).

Wniosek II :

Y = C + S

Typ B – pomiędzy popytem a produkcją

Chodzi o czas wytworzenia produkcji jako
odpowiedzi na zgłoszony popyt
konsumpcyjny oraz o
zaspokojenie potrzeb produkcyjnych.

Producenci określają podaż na cele konsumpcyjne

i na cele produkcyjne / inwestycyjne I .

Wniosek III :

AS = C + I

Typ C – pomiędzy podażą a dochodem

Chodzi o czas realizacji ( sprzedaży ) produkcji.
Najczęściej zakłada się wysoką sprawność

handlu i płatności, a więc
minimalizację odroczenia typu C .

Model

dwusektorowy

Model trzysektorowy

( rozszerzenie o sektor rządowy Rz )

2. Schematy

3. Funkcje w modelach

= C + S,

Y = C + S ,
czyli Y

= C + S

3 sektory

2 sektory

1. Dochód dyspozycyjny

czyli Y

= Y – T + TR

2. Funkcja konsumpcji

C = C + c Y

C = C + c (Y – T + TR)

3. Funkcja oszczędności

S = Y

– C

czyli S = - C + s Y

czyli

S = - C + s (Y – T +

TR)

S = Y

– C

I = I

( dotyczy tylko prywatnych
inwestycji )

5. Funkcja popytu rządowego

G = G

4. Funkcja inwestycji

I = I

6. Funkcja transferów

TR = TR

7. Funkcja podatków

T = t Y

2 sektory

3 sektory

Przedstawione równania wyznaczają produkcję

w stanie równowagi, tj. Y

3 - sekt.

1 - c

(C + I )

1 – c (1- t)

(C + I + G + c TR)

2 - sekt.

Jeśli w gospodarce brak równowagi ( tj. Y

 Y

automatycznie uruchamiają się działania zmieniające

produkcję

- zgodnie z założeniem decyduje wielkość

popytu.

4. Model czterosektorowy

( - rozszerzenie modelu trzysektorowego o sektor

wymiany

z zagranicą , tj. uwzględniamy otoczenie

zewnętrzne Oz ;

Import

Eksport

- z założenia tylko sektor F ma związki z Oz )

Specyficzna interpretacja
badamy strumienie pieniężne, a nie strumienie

towarowe :

tj. eksport to strumień obcego popytu płynący do

naszych firm,
import - strumień popytu naszych firm płynący za

granicę.

Nowe funkcje w modelu :

8. Funkcja eksportu :

Exp

Exp  =  Exp ( z założenia
eksport ma
                    charakter

autonomiczny )

- pozostała część importu ma charakter zmienny,
zależy od wielkości produkcji Y ;

- przyjmujemy tu pojęcie skłonności do importu (

m )

 Imp

 Y

Niech m
=

- część importu ma charakter autonomiczny,

9. Funkcja importu :

to Imp ;

Wtedy import zmienny = m Y

Imp = Imp + m Y

Ogółem funkcja importu :

(autonomiczny plus
zmienny)

Imp + m Y

Imp

m Y

Imp

Dygresja :

Rozszerzanie modelu o kolejne sektory prowadzi m.in.

do coraz szerszego ujmowania popytu

autonomicznego :

- w modelu 2-sektorowym to autonomiczny popyt
konsumpcyjny ( C ) i popyt inwestycyjny ( I ) ;

- w modelu 3-sektorowym dochodzi autonomiczny
popyt rządowy oraz konsumowana część transferów (cTR );

- w modelu 4-sektorowym dochodzi autonomiczny
popyt eksportowy ( ) i importowy (
).

Imp

Exp

     Różne rodzaje popytu autonomicznego mają wiele
cech wspólnych, np. założoną stabilność w okresie
krótkim.
     Dla uproszczenia rozważań i zapisu wygodnie jest
więc posługiwać się kategorią „ogólny popyt
autonomiczny”,                      oznaczoną
symbolem      . Mamy więc :

III

= C + I + G + cTR

oraz A

= C + I + G + cTR + Exp + Imp

Imp = Imp + m Y

Ogółem funkcja importu :

(autonomiczny plus
zmienny)

Imp + m Y

Imp

m Y

Imp

10. Funkcja obrotów z zagranicą :

X = Exp – Imp

= Exp – Imp – m Y

Exp

Imp

Exp,
Imp

Interpretacja ekonomiczna punktu E oraz obszarów A i B

Jeżeli Y

 Y

czyli zgłoszony popyt jest mniejszy

lub większy od produkcji, to zrównoważenie nastąpi

dzięki zmianie produkcji - decyduje popyt

Produkcja w stanie równowagi
:

1 – c ( 1 – t ) + m

( C + I + G + c TR + Exp - Imp )

; ( model 4-sektorowy,
podobnie jak poprzednie, można wykorzystać do
analiz

automatycznego równoważenia

gospodarki ).

Równowaga : gdy Y

= Y

= C + I = C + c Y

+ I

- o nachyleniu funkcji
AD

decyduje składnik cY

Model 2-sektorowy

- popyt C jest
autonomiczny,
więc linia
pozioma, I

- podobnie

E II

W lewo od punktu E

popyt jest większy od podaży

- produkcja rośnie !

Model 2-sektorowy

równowaga w E

E II

W prawo od punktu E

popyt jest mniejszy od podaży

- produkcja obniża się !

Model 2-sektorowy

równowaga w E

E II

Jeśli Y

 Y

, w gospodarce zostają uruchomione

odpowiednie działania zmieniające produkcję - decyduje
wielkość popytu !

Model 2-sektorowy

równowaga w E

III

E II

III

III

E III

Model 3-sektorowy

( tzn. AD

III

równoległa

do AD

ale wyżej )

równowaga w E

III

= C + I + G

Zał. : rząd zwiększa A o nowy popyt G

Jeśli Y

 Y

, w gospodarce zostają uruchomione

odpowiednie działania zmieniające produkcję -

decyduje

wielkość popytu !

E II

= C + I + G + X

III

E III

E IV

III

Model 4-sektorowy

Wzrost
produkcji
dzięki G

oraz X

tj. X = Exp - Imp
podnosi linię AD

zaś mY zmienia
kąt jej nachylenia

równowaga w E

Zał. : otwarcie gospodarki zwiększa A o nowy popyt X

Jeśli Y

 Y

, w gospodarce zostają uruchomione

odpowiednie działania zmieniające produkcję -

decyduje

wielkość popytu !

- na skłonność do konsumpcji c państwo nie ma

wpływu bezpośredniego

( również na skłonność do oszczędzania s = 1 –

c ) ;

Mamy trzy grupy instrumentów rządowej polityki

gospodarczej :

- podatki, zamówienia rządowe, transfery.

1 – c (1- t)

(C + I + G + c TR)

- na stopę podatkową t państwo ma wpływ

decydujący,
według formuły wzrost podatków zmniejsza

mnożnik ;

(C + I + G + c TR)

- na części składowe popytu autonomicznego A
wpływ państwa jest zróżnicowany :

- na C i I tylko pośredni ;

- na G i TR bezpośredni ( sterowanie popytem ).

b ) możliwości regulacji państwowej

3 sektory

Wszystkie możliwości regulacji, przedstawione w
modelu 3-sektorowym, pozostają istotne też w
modelu 4-sektorowym. Jakie są nowe możliwości,
specyficzne dla tego modelu ?

1 – c ( 1 – t ) + m

( C + I + G + c TR + Exp - Imp )

1 – c (1- t)

(C + I + G + c TR)

1 – c ( 1 – t ) + m

( C + I + G + c TR + Exp - Imp )

III

4 sektory

- rząd jako właściciel firm sektora publicznego ma
również
pewien wpływ bezpośredni ;

- Imp jest autonomiczny

m = m

+ m

( ale zachęty i hamulce są możliwe ) ;

to główny instrument regulacji

( złożony z wielu szczegółowych narzędzi )

- zależy od technologicznie koniecznej

importochłonności m

( stabilnej w okresie

krótkim ) ;

oraz od rządowych regulacji administracyjnych

( np. cła, nakazy i zakazy ).

- import zmienny ( m Y ) uwarunkowany jest
technologicznie

i administracyjnie :

( firmy prywatne mogą
jednak być

przez rząd zachęcane

lub zniechęcane );

- Exp jest autonomiczny

Podsumowanie - przegląd mnożników popytowych



We wszystkich formułach produkcji w stanie
równowagi ( tj. Y

E II

, Y

E III

i Y

E IV

) występują

mnożniki popytowe



                       Przypomnienie istoty ich działania :
gdy rośnie dochód Y, konsumenci mogą zakupić więcej
dóbr czyli rośnie popyt konsumpcyjny ;
to wywołuje potrzebę zwiększenia produkcji czyli wzrost
popytu na czynniki produkcji  - rośnie popyt
produkcyjny ;
rośnie produkcja i jej sprzedaż, a więc rosną dochody,
a to prowadzi do zwiększenia popytu, produkcji    itd.
     Ostateczne produkcyjne skutki wzrostu dochodu są
znacznie większe niż impuls początkowy ( zgodne z
gasnącym postępem geometrycznym ) –  nazywamy to
efektami mnożnikowymi.
     Oczywiście oprócz takiego efektu pozytywnego jest
też identyczne zjawisko negatywne dla produkcji
                         – mnożnikowe obniżanie po obniżce
dochodów.



= , tj. kolejne osłabienie efektu

mnożnikowego o import ( tzn. ucieczkę części popytu za granicę ).

1 – c (1- t ) + m



III

= , tj. dalsze osłabienie efektu mnożnikowego

1 – c (1 – t)

jako skutek konieczności płacenia podatków ;

1 – c ( 1 – t ) + m

( C + I + G + c TR + Exp - Imp )

- 

= = , tj. wpływ wzrostu dochodu na wzrost

produkcji osłabiony jest przez oszczędzanie części dochodu;

1 - c

Podsumowanie - przegląd mnożników popytowych



Pytania :
1. Wyznacz wielkość produkcji w stanie równowagi

( oblicz Y

)

wg. modelu 2-sektorowego / 3-sektorowego / 4-

sektorowego.

2. Przeprowadź analizę ( także graficzną ) dojścia

gospodarki

do równowagi z sytuacji, w której Y

< Y

( lub Y

)

w modelu 2-sektorowym / 3-sektorowym / 4-

sektorowym.

3. Omów postać i działanie mnożnika popytowego w

modelach

sektorowych – dlaczego mnożnik ulega osłabieniu po

rozszerzeniu modelu o trzeci i czwarty sektor ?
4.

Przedstaw

wszystkie

możliwości

regulowania

gospodarki

przez państwo zgodne z założeniami modelu 3-

sektorowego/

4-sektorowego.

ad. Wykład II – Modelowanie IS - LM

1. Przedmiot

Równowaga makroekonomiczna w okresie

krótkim:

- na rynku towarowym ( IS ) z podziałem na

konsumpcyjny ( C ) i inwestycyjny ( I ) ;

- na rynku obrotów z zagranicą ( BP ) z

podziałem

na obroty towarowe ( BH ) i kapitałowe ( BK ) ;

- na rynku pieniężnym ( LM ) - obroty

pomiędzy
aktywami typu M i B ;

- na rynku pracy ( SR ) ;

- związki pomiędzy równowagami różnych rynków.

a) - analiza stanu równowagi ( E ) i jego warunków

;b) - analiza automatycznego procesu równoważenia
( gdy P  E, to P  E ), gdzie P - stan

praktyki ;

c) - polityka stabilizacyjna ( gdy P  E, to E 

P ) ;

d) - szczególne cele polityki ( gdy P

= E

 P

= E

gdzie P

- pożądany stan praktyki,tj. cel

gospodarczy ).

Rodzaje problemów :

2. Miejsce modelu IS - LM w

makroekonomii

Pojawił się w roku 1937 ( J. R. Hicks – Nobel 1972 )

jako rozwinięcie i sformalizowanie myśli J. M.

Keynesa.

Ewolucja modelu ciągle trwa, a współczesny neo-

keynesizm należy do głównego nurtu rozwoju

makroekonomii.

Co było przed Keynesem ?

Klasyczna koncepcja równowagi makroekonomicznej

ujęta w prawie rynków Say’a :

- podaż i popyt muszą być równe, bo każda podaż

kreuje własny popyt ;

- wymiana jest praktycznie naturalna, a pieniądz to

„techniczny” pośrednik ;

- gospodarka wytwarza tyle, ile może ( tj. pełne

wykorzystanie zdolności produkcyjnych ), a popyt

zależy od cen.

cena

ilość

AS (= max.)

Niech AD < 0

Obniżenie popytu

doprowadziło

do spadku cen,

produkcja nie

uległa zmianie.

Popyt

Podaż

wg. Say’a

( razem ) Klasyczny model równowagi

= q

Obniżenie popytu doprowadziło do obniżenia podaży,

a cena pozostała bez zmiany.

Po takiej krytyce Keynes odrzucił rozumowanie
klasyczne.

Przy takich ograniczeniach rozwiązanie klasyczne nie

działa.

ceny = const. !

Już w czasach Keynesa ceny i płace były administrowane.

Współcześnie taka kontrola jest jeszcze silniejsza

( rola monopoli, ZZ i państwa ).
Skutkiem jest wysoka „sztywność” cen i płac - co

uprawnia stosowanie keynesowskiego założenia o

stabilności cen ).

3. Założenia modelowania IS - LM

a) meta – założenia ( Keynesowskie )
- gospodarka rynkowa jest niestabilna, podlega

wstrząsom, reaguje na bodźce

ale
najważniejsze to
„zwierzęce” instynkty inwestorów

( „stadne”
decyzje,
irracjonalne mody, fale optymizmu i pesymizmu ) ;

- gospodarka rynkowa może samoczynnie się
zrównoważyć,

to jednak wymaga czasu i przynosi koszty
społeczne ;

- polityka ekonomiczna państwa jest konieczna ;

- reakcje ( dostosowania ) mają charakter ilościowy,

a nie cenowy ( jak w ekonomii klasycznej ) .

- ale dąży do stabilności,
równowagi ;
- przyczyny wstrząsów są różne,

założenia oczywiste ( we współczesnej

Polsce

niezbędne )

- grę ekonomiczną toczy wielu uczestników, decyzje

ekonomiczne są podejmowane przez licznych

producentów i konsumentów, istnieje konkurencja ;

- państwo też jest aktorem ekonomicznym, działa

regulując całość gospodarki oraz jako właściciel

firm sektora publicznego ;

- gospodarka jest mieszana ;
- istnieje nowoczesna i rozwinięta infrastruktura

służąca gospodarowaniu ( techniczna,

instytucjonalna, prawna, informacyjna oraz

społeczna ) ;

- brak zjawisk nadzwyczajnych ( przyrodniczych,

ekonomicznych, społecznych, politycznych ).

Gospodarka z założenia jest rynkowa, rozwinięta,

„zdrowa”.

c) założenia idealizacyjne

( kierunki modelowego uproszczenia
rzeczywistości )

- istnieją rezerwy wszystkich czynników produkcji,
można nimi manipulować ;
- dzięki rezerwom podaż elastycznie podąża za

popytem

( keynesowskie czyli popytowe regulowanie

gospodarki );

- rozpatrujemy wyłącznie okres krótki, w którym

decyzje

dotyczą wykorzystania zasobów, a nie ich

kształtowania ;

- dochody budżetu państwa to tylko

podatki,

- ceny są stabilne, a gospodarka jest zamknięta .

wydatki
to tylko
zamówienia państwowe ( uproszczenie w

porównaniu do modeli sektorowych - brak

transferów, uwzględniamy tylko opodatkowanie

netto ) ;

d) założenia analityczne ( cząstkowe )

-  rodzaju impulsu zewnętrznego lub wewnętrznego,
     zmieniającego stan wyjściowy
     i / lub warunki funkcjonowania któregokolwiek z

rynków ;

- kolejności analiz rynków ( ceteris paribus - tj. zasada
analizy przyjmująca stabilność innych zmiennych /
czynników / rynków ).

- przebiegu linii równowagi ( położenie, kąt nachylenia ) ;

- celu, rodzaju i kierunku zastosowanej polityki ekonomicznej,
wybranego instrumentu ekonomicznego ;

Takie założenia są przyjmowane i uchylane
stosownie

do logiki analiz, dotyczą np. :

- stanu wyjściowego na 4 badanych rynkach

( równowaga czy jej brak – nadmiar czy niedobór ) ;

Część I - Model rynku towarowego

Równowaga rynku AD = AS =

Trzy części popytu AD = C + I

+ G

- konsumpcja: C = C + c Y (1 – t )

I = I
 i

gdzie – wrażliwość inwestorów
na zmianę stopy procentowej
( = const., > O )

- inwestycje:

- popyt rządowy

G =
G

ad. Wykład III – Model rynku towarowego

i rynku pieniężnego

( z założenia

brak transferów ! )

1. Wyprowadzenie funkcji równowagi

formułę funkcji IS :

z równań Y = AD oraz AD = C + I + G ) po
podstawieniu powyższych 3 funkcji otrzymujemy

 = / tj. 

III

/

1 – c (1 – t)

gdzie : A = C + I + G

oraz

i =
Y

A 1

___ ____





Każda para zmiennych (i

)

spełnia warunek równowagi

rynku ( tj. punkt E leży

na linii IS ) .

Analiza funkcji IS / rynku towarowego

czyli Polityka gospodarcza

na rynku towarowym ( odizolowanym ! )

- skutki zmian stopy procentowej ;

- skutki zmian popytu ;

- skutki zmian stopy podatkowej.

czyli „ruchy na IS”

czyli „ruchy IS”

czyli zmiany kąta
nachylenia

interpretacja ekonomiczna i graficzna

2. Analiza funkcji IS

Przykład - skutki

wzrostu i

do i

-  podrożenie kredytu
   inwestycyjnego, więc
   rezygnacja z najmniej
   opłacalnych projektów
;

- obniżenie popytu inwestycyjnego,
więc również obniżenie produkcji
dóbr inwestycyjnych ;

- obniżenie ich sprzedaży i dochodów pracowników
zatrudnionych w tej sferze ;

- obniżenie  ich popytu konsumpcyjnego i obniżenie
produkcji
   dóbr konsumpcyjnych ; dalsze efekty ...

a) zmiany położenia punktu E na IS

Przypadek

obniżenia stopy procentowej

( przeciwna interpretacja i skutki, równowaga w E

Równowaga w E

2. Analiza funkcji IS

a) zmiany położenia punktu E na IS

Ostateczne skutki :

Interpretacja ekonomiczna : zmiana stopy procentowej wpływa
bezpośrednio na popyt inwestycyjny, lecz pośrednio na całą
gospodarkę ; wzrost stopy to obniżenie całej produkcji,
spadek stopy to wzrost całej produkcji.

Interpretacja graficzna : zmiana stopy procentowej przesuwa
punkt E w górę lub w dół nieruchomej linii IS.

b) zmiany położenia linii
IS

To autonomiczna decyzja rządu o obniżeniu

lub podwyższeniu zamówień rządowych.

Ale : C = const. , I = const. ,  = const.
zmienić można tylko G = G !

Zgodnie z formułą IS zależą od zmian A i  ,
. gdzie A = C + I + G .

( przesunięcia równoległe )

i =
Y

A 1

___ ____





Natomiast

ekspansja fiskalna

( tj.  G > 0 )

zwiększa produkcję i

przesuwa linię IS

równolegle w prawo

Restrykcja fiskalna przesuwa linię IS równolegle w lewo.

Niech  G < 0 ( obniżenie zamówień rządowych,
tj. restrykcja fiskalna )

Nowy punkt równowagi ma współrzędne ( i

, Y

) .

Skutkiem jest zmniejszenie Y bez zmian i .

Nowy punkt równowagi ma współrzędne ( i

, Y

) .

Po obniżce popytu

zmniejszy się produkcja.

Po wzroście

popytu

wzrośnie

też produkcja.

Szczegółowych narzędzi polityki fiskalnej są

tysiące,

ale będziemy – dla uproszczenia - mówić tylko o

jednym : o zmianie zamówień rządowych G

c) zmiany kąta
nachylenia IS

Zgodnie z formułą  IS  kąt jej nachylenia zależy od
  i  , gdzie                              1

. .

1 - c ( 1 - t )



 = const., c = const. Można zmienić tylko t . Gdy t np.

wzrośnie, to mnożnik obniży się, tj. linia IS zbliży się

do pionu ( IS

(t > 0)

(t <0)

Gdy t obniży się,

linia IS zbliży się

do poziomu

( IS

i =
Y

A 1

___ ____





Część II - Model rynku pieniężnego

Równowaga rynku : popyt na pieniądz = podaży

pieniądza

- funkcja popytu na pieniądz

Popyt transakcyjny ( L

) zależy od wielkości produkcji

i od szybkości obiegu pieniądza V, tu ujętej poprzez k

= k

Popyt spekulacyjny ( L

) zależy

od :

- poziomu stopy procentowej i ( reakcja

przeciwna ) ;

- wrażliwości posiadaczy pieniądza na zmiany stopy
procentowej, tj. współczynnika  (  = const., > 0 ) .

= - 

Łącznie L = L

czyli L = k Y -  i

1. Wyprowadzenie funkcji równowagi

- funkcja podaży pieniądza
Autonomiczna decyzja państwa ( BC ),tj. M = M.
Podaż musi odpowiadać bieżącym warunkom, tzn.

konieczna korekta poprzez wskaźnik zmian poziomu
cen ( P

) :

M =

- formuła funkcji LM ( z równania L = M otrzymujemy : )

Równowaga na rynku pieniężnym

i = Y

k 1
M



 P

2. Analiza funkcji LM
a)

zmiany położenia punktu E na LM

Przykład - skutki

wzrostu

produkcji do Y

- produkcja rośnie, rośnie

więc popyt na pieniądz

( popyt transakcyjny ) ;

- przy danej podaży M

wzrost popytu wywoła

wzrost „ceny

pieniądza” ( tj.

stopy procentowej ) -

dokładnie tak, jak na

innych rynkach w GR .

Oznacza to, że np.

ucieczka

od lokat zmusi banki

podniesienia ich

atrakcyjności.

Przypadek

obniżenia produkcji

( przeciwna interpretacja i skutki, równowaga w E

( czyli wstępna analiza

odizolowanego

rynku pieniężnego )

Szczegółowych narzędzi polityki monetarnej są

tysiące,

ale będziemy – dla uproszczenia - mówić tylko o
jednym : o zmianie nominalnej podaży

pieniądza M .

b) zmiany położenia linii LM

Ale :  = const. i P

const.

Zmienić można tylko
M , to decyzja BC .

i = Y

k 1
M



 P

Zgodnie z formułą

przesunięcia równoległe

zależą od zmian  , P

M .

b) zmiany położenia linii LM

Ale :  = const. i P

const.
Niech M < 0 ( tj. obniżenie podaży pieniądza w

obiegu

czyli restrykcja monetarna ) .

    Mniej pieniądza w obiegu oznacza  ( przy stałej stopie
procentowej )  możliwość obsługi mniejszej liczby
transakcji   czyli realizacji mniejszej produkcji.
    Skutkiem restrykcji monetarnej jest więc obniżenie

produkcji.

Zmienić można tylko
M , to decyzja BC .

i = Y

k 1
M



 P

Zgodnie z formułą

przesunięcia równoległe

zależą od zmian  , P

M .

Restrykcja monetarna zmniejsza

produkcję

i przesuwa linię LM równolegle w lewo.

Nowy punkt równowagi ma współrzędne ( i

, Y

) .

Natomiast ekspansja monetarna ( tj.  M > 0 )

prowadzi do zwiększenia produkcji

( większa ilość pieniądza może obsłużyć

większą produkcję )

i przesuwa linię LM równolegle w prawo ( punkt E

c) zmiany kąta nachylenia LM

Zgodnie z formułą LM kąt nachylenia zależy od k

i .

Może zmieniać się wielkość k . Nie jest to

instrument polityki ekonomicznej.
Jest oczywiste, że obniżenie k zbliży linię LM

do poziomu, zaś zwiększenie k - do pionu.

Wiemy, że z założenia  = const.

(k< 0)

(k > 0)

i = Y

k 1
M



 P

Pytania :

1. Wyprowadź algebraicznie i przedstaw interpretację

graficzną funkcji równowagi na rynku towarowym /

na rynku pieniężnym.

2. Przedstaw ( wraz z interpretacją graficzną )

podstawową

analizę funkcji równowagi ( zmienność położenia

punktu E )

na rynku towarowym / na rynku pieniężnym.
3. Wyjaśnij, dlaczego na odizolowanym rynku

towarowym

zależność między poziomem stopy procentowej

a wielkością produkcji jest negatywna ( wzrost

jednej łączy

się z obniżeniem drugiej ), a na odizolowanym

rynku

pieniężnym – jest pozytywna.

1. Model IS - LM

Oba rynki są związane, zmiana na jednym z rynków

prowadzi do zmian na drugim.

Równowaga jest tylko wtedy, gdy równocześnie I = S i

L = M .

W punkcie E stopa procentowa określona na rynku

pieniężnym tak zbilansuje zamierzone oszczędności i

inwestycje, że wytworzona zostanie produkcja,

której sprzedaż wywoła popyt

na pieniądz równy jego podaży.

ad. Wykład IV – Analiza gospodarki

według modelu IS - LM

2. Automatyczne równoważenie obu rynków

sytuacja wyjściowa

Punkty P oznaczające brak

równowagi mogą leżeć

w czterech różnych

obszarach

Omówimy sytuację 3,

tj. równoczesny niedobór pieniądza i nadmiar

produkcji

czyli „ przegrzanie koniunktury”.

( w każdym z nich inny

jest charakter

nierównowagi ).

b) dostosowania rozpoczęte od rynku

towarowego

- punkt P jest ponad linią IS ,

- czyli produkcja jest nadmierna wobec popytu ;

- decyduje popyt, więc produkcja musi obniżyć się do Y

;

- na rynku pieniężnym nastąpiła poprawa sytuacji,
     gdyż zmniejszenie produkcji zredukowało niedobór
pieniądza  ( punkt  E

jest bliżej linii LM niż punkt

P ) ;

- ale rynek pieniężny jest nadal niezrównoważony !
( E

nie leży na LM ) ;

- musi wzrosnąć stopa procentowa , a to spowoduje
obniżenie produkcji ;

( założenie analityczne )

- oba ruchy ujęte razem ( dla
uproszczenia ) oznaczać będą
przesunięcie z E

do E ;

b) dostosowania rozpoczęte od rynku

towarowego

- obniżanie produkcji zmniejszając transakcyjny popyt
na pieniądz zlikwiduje jego niedobór czyli zahamuje
wzrostową tendencję stopy procentowej ( i ruchy
dostosowawcze zostaną zatrzymane ).

W praktyce gospodarczej nastąpił ruch P → E

→ E

Ostateczne skutki :
- obniżenie produkcji ( z Y

do Y

) ;

- wzrost stopy procentowej ( z i

do i

) ;

- stabilna równowaga w E .

c) dostosowania rozpoczęte od rynku

pieniężnego

- punkt P jest poniżej linii LM - niedobór pieniądza
;

- stopa procentowa w tej sytuacji musi wzrosnąć
( aż do spotkania z linią LM ) ;

- na rynku towarowym jest nadal nadmiar podaży ;

- ale wzrost stopy procentowej spowoduje obniżenie
popytu inwestycyjnego, a w konsekwencji też
produkcji ;

- w miarę obniżania produkcji będzie obniżać się
   popyt na pieniądz oraz jego „cena” ( stopa
procentowa ) ;                         oba ruchy razem
oznaczać będą przesunięcie  E

do E ;

- spadkowa tendencja produkcji zostanie zahamowana
przez obniżającą się stopę procentową
( i ruchy dostosowawcze zostaną zatrzymane
).

W praktyce gospodarczej nastąpił ruch P → E

→ E

Ostateczne skutki :

- wzrost stopy procentowej ( z i

do i

) ;

- obniżenie produkcji ( z Y

do Y

) ;

- stabilna równowaga w E .

( założenie analityczne )

d) dostosowania równoczesne

Dojdzie do przekroczenia linii LM ( punkt R ), do

sytuacji nierównowagi o innym charakterze, która

uruchomi inne ruchy dostosowawcze.

Potem nastąpi przekroczenie IS ( punkt T ) – i dalsze

ruchy.

Lecz amplituda wahań będzie się ciągle

zmniejszać, kolejne ruchy dostosowawcze
będą coraz słabsze.

W końcu rynki ustabilizują się w punkcie E .

( początek w P ; ruch równoczesny na obu rynkach

czyli wzdłuż wypadkowej, tj. P R )

3. Polityka ekonomiczna państwa

a ) uwagi wstępne

to trzeba uwzględnić :

- oba rodzaje polityki ( fiskalną i monetarną ) ;

- oba kierunki zmian ( ekspansję i restrykcję ).

Stąd cztery poniższe warianty polityki.

Ponieważ punkty P ( stan praktyki ) i P

( stan

pożądany ) mogą leżeć w różnych obszarach ( 1, 2,
3 lub 4 )

i wymagać

odmiennych

kierunków

i narzędzi

działań

polityki

ekonomiczne

Polityka fiskalna

Przypomnienie :

Politykę fiskalną omawiać będziemy
( dla uproszczenia )

tylko na „grubym”

przykładzie zmian G , tj.

manipulacji wielkością popytu rządowego

– bez wnikania w szczegółowe metody realizacji

takich zmian ( poszczególne instrumenty polityki

fiskalnej ).

Przy produkcji równej Y

na rynku pieniężnym pojawi się

niedobór pieniądza.

Wywoła to wzrost jego ceny czyli stopy procentowej, po
którym nastąpi

„niechciane”

obniżenie produkcji

z Y

do Y

Gdy G > 0 , to rośnie popyt, wzrośnie też produkcja.

To „efekt wypychania”

( gruba czarna strzałka ),

tj. wzrost wydatków rządowych podnosząc stopę

procentową zmniejszy prywatne inwestycje

( „wypchnie” je z rynku ) .

Po uwzględnieniu

„efektu wypychania”

mamy następujące

skutki ostateczne :

Pierwsza

druga

reakcja rynków

czyli „zyg-zak”

b ) ekspansywna polityka fiskalna

Gdy G > 0 , to rośnie popyt, wzrośnie też produkcja.

Po uwzględnieniu

„efektu wypychania”

mamy następujące

skutki ostateczne :

ekonomiczne

skutki

ekspansji fiskalnej :

wzrost produkcji

;

wzrost stopy % .

graficzne

skutki

ekspansji fiskalnej :

- przesunięcie IS w prawo ;

- przesunięcie punktu

równowagi z E

do E

Uwaga ! Po takiej

analizie

szczegółowej

w bardziej

złożonych

analizach 3 i 4

rynków

uwzględniać

będziemy tylko

skutki ostateczne

(tj. bez „zyg-zak”).

c ) restrykcyjna polityka fiskalna

Przy produkcji
zmniejszonej ( do
Y

) nadmiar pieniądza

spowoduje obniżenie
stopy procentowej

To przeciwieństwo

efektu

wypychania

( efekt „wpychania” ? )

: miejsce zmniejszonych

zamówień rządowych

zajmują przedsiębiorcy

prywatni.

„niechciany”

wzrost produkcji ( do Y

) .

Gdy G < 0 , to obniżający się

popyt

pociągnie za sobą spadek

produkcji.

Po uwzględnieniu

„efektu wpychania”

mamy następujące

ostateczne skutki :

Pierwsza

druga

reakcja rynków

czyli ponownie

„zyg-zak”

ekonomiczne

skutki

restrykcji fiskalnej :

obniżenie produkcji

;

Gdy G < 0 , to obniżający się

popyt

pociągnie za sobą spadek

produkcji.

Po uwzględnieniu

„efektu wpychania”

mamy następujące

ostateczne skutki :

obniżenie stopy %

graficzne

skutki

restrykcji fiskalnej :

- przesunięcie IS w lewo ;

- przesunięcie punktu

równowagi z E

do E

Uwaga ! Po takiej analizie

szczegółowej w bardziej

złożonych

analizach 3 i 4 rynków

uwzględniać będziemy tylko

skutki ostateczne

(tj. bez „zyg-zak”).

c ) restrykcyjna polityka fiskalna

Polityka monetarna

Przypomnienie :

Politykę monetarną - dla uproszczenia -

będziemy omawiać tylko

na „grubym” przykładzie

zmian podaży pieniądza przez BC,

bez wnikania w szczegółowe metody

i instrumenty dokonywania takich

zmian.

d ) ekspansywna polityka monetarna

(z analizy rynku pieniężnego pamiętamy,
że skutkiem jest ) przesunięcie LM w prawo

tj. M > 0

Zwiększenie podaży pieniądza prowadzi do
obniżenia jego ceny czyli do spadku stopy procentowej,
a w efekcie do wzrostu popytu i produkcji.

Skutki graficzne :

Ostateczne

skutki ekonomiczne

ekspansji monetarnej :

obniżenie stopy %

;

czyli przesunięcie punktu równowagi z E

wzrost produkcji

Uwaga !

W bardziej

złożonych

analizach 3 i 4

rynków

uwzględniać

będziemy tylko

wskazane

skutki ostateczne

e ) restrykcyjna polityka monetarna

Obniżenie podaży pieniądza prowadzi do wzrostu
jego ceny
czyli do podniesienia stopy procentowej, a w efekcie do
obniżenia popytu i produkcji.

tj.  M < 0

Skutki graficzne :

(z analizy rynku pieniężnego pamiętamy,
że skutkiem jest ) przesunięcie LM w lewo

czyli przesunięcie punktu równowagi z E

Ostateczne

skutki ekonomiczne

restrykcji monetarnej :

podniesienie stopy %

;

- obniżenie produkcji .

Uwaga !

W bardziej

złożonych

analizach 3 i 4

rynków

uwzględniać

będziemy tylko

wskazane

skutki

ostateczne

Współcześnie w GR politykę fiskalną stosuje rząd

( np. ministerstwo finansów )

czyli partia polityczna / koalicja, która wygrała

wybory,

a politykę monetarną uprawia bank centralny,

niezależny od rządu.

Pomiędzy tymi autorami polityki gospodarczej

może być wiele różnic.

Niekoniecznie rozumieją potrzeby społeczeństwa

i gospodarki w ten sam sposób !

Mogą współpracować w realizacji wspólnych celów,

lecz mogą też dążyć do celów zupełnie innych.

Żaden z przypadków polityki MIX nie jest wykluczony.

f ) polityka mieszana - policy
mix

polityka fiskalna

lit

restrykcyjna

ekspansywna

- wzrost stopy
procentowej

- wzrost / spadek
produkcji

- spadek produkcji

- wzrost / spadek stopy

procentowej

- wzrost produkcji

- spadek / wzrost stopy
procentowej

- spadek stopy
procentowej

- spadek / wzrost produkcji

Skutki policy mix :

Skutki poszczególnych wariantów polityki

- mogą osłabić ;

- mogą zredukować do zera ;

- mogą odwrócić

skutki działań strony drugiej !

Przy konflikcie pomiędzy rządem a BC

działania każdej ze

stron :

- ekspansja fiskalna      : wzrost produkcji,    wzrost stopy % ;
- restrykcja fiskalna       : spadek produkcji,   spadek stopy % ;
- ekspansja monetarna : wzrost produkcji,    spadek stopy %;
- restrykcja monetarna  : spadek produkcji,   wzrost stopy %.

Pytania :

1. Przeprowadź analizę automatycznego procesu
równoważenia w gospodarce zamkniętej o stałych

cenach.

Rozpocznij analizę od rynku towarowego / od rynku
pieniężnego. Jako punkt wyjścia przyjmij położenie

zgodne z sytuacją 1 / 2 / 3 / 4 ( por. slajd 57 ).
2. Jaką politykę ekonomiczną ( fiskalną i monetarną )

powinno

zastosować państwo, by ( z wyjściowego punktu E )
doprowadzić gospodarkę zamkniętą o stałych

cenach do

równowagi w punkcie P

( tj. do stanu

pożądanego ),

leżącego w obszarze 1 / 2 / 3 / 4 ( por. slajd 57 ).
3. Wyjaśnij skutki gospodarcze ( tj. zmiany stopy

procentowej

i produkcji ) różnych przypadków policy mix.

ad. Wykład V

- Analiza

skuteczności

polityki ekonomicznej

Miarą skuteczności polityki jest zmiana

produkcji .

Przy danej



G lub



M polityka jest tym

bardziej

skuteczna, im większa jest



Y .

Polityka ekonomiczna jest skuteczna, jeśli prowadzi

do zmian produkcji, oczekiwanych przez jej

autora, tj. do :

- obniżenia po restrykcji fiskalnej /

monetarnej ;

- wzrostu po ekspansji fiskalnej / monetarnej.

1. Skuteczność a współzależność polityki fiskalnej

i monetarnej

Politykę fiskalną uprawia rząd,
a politykę monetarną bank centralny

( BC ).

Między nimi może być wiele różnic :
   - inny horyzont czasowy ;
   - inne pojmowanie potrzeb gospodarki ;
   - często inna opcja polityczno-ekonomiczna

( np. sprawa poglądów o roli sektora
publicznego, wysokości podatków, wielkości budżetu
) ;

- a także inny cel podstawowy ( walka z bezrobociem

czy z inflacją ? ).

Konflikt ? Współpraca ?

Przykład : rządowa restrykcja fiskalna zmierzająca

do obniżenia produkcji przez zmniejszenie popytu

Po restrykcji fiskalnej linia IS
przesuwa się w lewo, do IS

produkcja obniża się do Y

Ale nadmiar pieniądza w

obniży stopę

procentową i

spowoduje pewien wzrost

produkcji,

niepożądany

( efekt „wpychania”)

Ostateczny skutek : produkcja obniży się z Y

do Y

- restrykcja fiskalna jest skuteczna.

Ale w punkcie E

była bardziej skuteczna, gdyż Y

Pogorszenie skuteczności nastąpiło jako efekt
nadmiaru pieniądza w punkcie E

- a tu BC może coś

zmienić !

a ) zgodność, współpraca

To przykład

monetarnego wspomagania polityki

fiskalnej

, podnoszącego jej skuteczność :

gospodarka zatrzyma się w E

nie dojdzie do E

o większej produkcji.

Jeśli  BC  współpracuje z rządem, powinien nie dopuścić
do      obniżki stopy procentowej, a więc zmniejszyć
nadwyżkę

podaży pieniądza, która

wystąpiła w E

Oznacza to zastosowaną

w odpowiednim

momencie restrykcję

monetarną, tj.

przesunięcie LM

lewo do LM

Oznacza to zastosowaną

w odpowiednim

momencie restrykcję

monetarną, tj.

przesunięcie LM

lewo do LM

To przykład

monetarnego wspomagania polityki

fiskalnej

, podnoszącego jej skuteczność :

gospodarka zatrzyma się w E

nie dojdzie do E

o większej produkcji.

Jeśli  BC  współpracuje z rządem, powinien nie dopuścić
do      obniżki stopy procentowej, a więc zmniejszyć
nadwyżkę

podaży pieniądza, która

wystąpiła w E

Ekspansja fiskalna przesunie

linię IS

w prawo do IS

produkcja wzrośnie z Y

Niedobór pieniądza w E

podniesie stopę procentową,

nastąpi znany

efekt wypychania

produkcja obniży się do Y

Skutek ekspansji fiskalnej

to wzrost produkcji

z Y

do Y

b ) bankowe przeciwdziałanie polityce rządu

Przykład: rząd dla ożywienia produkcji stosuje ekspansję

fiskalną,

ale bank inaczej ocenia stan gospodarki i inny kierunek

polityki

gospodarczej uważa za niezbędny !

Jeżeli jednak bank uzna rządową próbę ożywienia

produkcji za szkodliwą dla gospodarki, za

niesłuszną - może ją skontrować !

W odpowiednim momencie po ekspansji fiskalnej

bank może zastosować restrykcję monetarną,

a więc przesunąć LM

w lewo do LM

Gospodarka

znajdzie się w E

wyjściowe Y

mimo

ekspansji fiskalnej

nie ulegnie

zmianie !

Po kontrze banku

skuteczność polityki rządu

okazała się zerowa.

Produkcyjne skutki polityki rządowej mogą więc zostać

zredukowane przez bank

- w naszym przykładzie zniwelowane do zera !

Może też być odwrotnie - to rząd może redukować

skuteczność polityki banku centralnego.

Skuteczność polityki ekonomicznej zależy

od współpracy bądź konfliktu

pomiędzy autorami pociągnięć fiskalnych i

monetarnych.

2. Wpływ inflacji na skuteczność polityki
ekonomicznej

a ) zmiany w modelu
Wszystkie dotychczasowe analizy prowadzone były przy

założeniu : ceny = const.

Teraz usuwamy to ważne założenie.

W praktyce gospodarczej mamy raczej do czynienia

z powszechnym ruchem cen w górę,

tj. z inflacją – i tylko taki ruch cen

uwzględnimy .

Inflacja to obniżenie realnej wartości pieniądza
( funkcja LM ! )

oraz obniżenie dochodu i popytu realnego ( funkcja IS
! ) .

Zmieni się więc położenie obu funkcji równowagi .

Skutki te w interpretacji graficznej wskazuje

szkic :

Zmniejsza się popyt realny czyli obniża się produkcja
( jak przy restrykcji fiskalnej ),
Zmniejsza się realna podaż pieniądza czyli obniża się

produkcja
( jak przy restrykcji monetarnej ),

Inflacja

zmniejsza

realną

produkcję !

więc

w lewo !

więc

też w lewo !

Inflacyjny wzrost

podaży to tylko

pozorny wzrost

produkcji.

b ) przykład ekspansji fiskalnej

Ekspansja fiskalna przesunie linię IS

w prawo do

Ekspansja jest skuteczna, produkcja rośnie do Y

,
równowaga w E

Ale inflacja przesunie obie linie w
lewo !

Teraz punktem równowagi jest E

. Produkcja powróciła

do Y

ekspansja fiskalna okazała się zupełnie nieskuteczna.

Przyrost popytu G wpłynie na dalszy wzrost cen - a nie produkcji.

- w tym przykładzie do zera !

Inflacja może więc zredukować produkcyjne skutki
ekspansji fiskalnej

c ) przykład ekspansji monetarnej

Ekspansja monetarna przesunie LM

w prawo do

produkcja osiągnie Y

, skuteczność O.K !

Ale inflacja przesunie obie linie w lewo !

Teraz punktem równowagi jest E

Produkcja powróciła do Y

ekspansja monetarna okazała się zupełnie
nieskuteczna.

Inflacja redukuje również produkcyjne skutki ekspansji

monetarnej

- w tym przykładzie do zera !

Wzrost podaży pieniądza nie przyniósł wzrostu produkcji,

lecz wyłącznie wzrost cen.

a ) zmiany kąta nachylenia IS
Zgodnie z formułą IS zależą one od parametru 

          ( wrażliwość inwestorów )  i od poziomu  t
                     ( stopa podatkowa, składnik
mnożnika   ) .

3. Kąt nachylenia linii równowagi a skuteczność

Wpływ zmian stopy t na nachylenie IS był już

omówiony przy analizie rynku towarowego.

Tam zakładaliśmy, że



= const.

Teraz załóżmy, że



też może ulegać zmianom.

gdzie.

 =

1 - c ( 1 - t )

gdzie :

c = const. z założenia

i =
Y

A 1

___ ____





Z funkcji IS wynika, że im
większa



zaś im mniejsza



, tym IS bliższa jest pionu

( np. o inwestycjach decydują inne czynniki niż koszt

kredytu, tj. bardzo wysoka efektywność czy

konieczność technologiczna ).

Wrażliwość inwestorów



nie jest instrumentem

polityki,

to rezultat oceny sytuacji gospodarczej przez

przedsiębiorców prywatnych, to odbicie ich

optymizmu.

tym IS bliższa jest poziomu,

Wzrost wrażliwości inwestorów



oznacza, że każde

drgnięcie stopy procentowej coraz wyraźniej wpływa na
popyt inwestycyjny
( np. inwestycje są finansowane głównie z
kredytów ).

b ) zmiany kąta nachylenia LM

Zgodnie z formułą LM zależą one od :

- parametru k ( odwrotność szybkości obiegu pieniądza
) ;

- parametru  ( wrażliwość popytu pieniężnego na
zmianę stopy procentowej, „wrażliwość spekulantów” ) .

Wpływ wielkości k na nachylenie LM był już omówiony

przy analizie modelu rynku pieniężnego i linii LM .

Tam zakładaliśmy, że



= const.

Teraz załóżmy, że



też może ulegać zmianom.

i = Y

k 1
M



 P

Z funkcji LM wynika, że im
większa ,

zaś im mniejsza , tym linia LM bliższa jest pionu,

( np. niskie zaufanie do banków, wysoka preferencja

gotówki ).

tym linia LM bliższa jest poziomu,

Wzrost wrażliwości  oznacza, że poziom stopy

procentowej decyduje o lokatach i zakupach obligacji

czyli też o popycie na pieniądz

( tj. posiadacze aktywów finansowych wolą spekulować

niż trzymać gotówkę ).

Rząd nie reguluje  , jej wysokość zależy :
- od ocen stanu i perspektyw gospodarki przez

prywatnych
posiadaczy aktywów finansowych, od ich

optymizmu,
- od ich skłonności do ryzyka,
- od ich zaufania do lokat i

obligacji ...

c ) skrajności
Przypadek I – pionowa IS , pozioma

jest maksymalnie skuteczna,
każde zmiana G ( tj. przesunięcie IS ) to zmiana produkcji ;

jest absolutnie nieskuteczna,

zmiana podaży pieniądza nie daje efektów produkcyjnych

( nie da się przesunąć LM w lewo lub w prawo ! )

polityka monetarna

Polityka fiskalna : im bardziej stroma linia IS , tym

większa

skuteczność polityki fiskalnej ( dla każdej linii LM ).

polityka fiskalna

Przypadek II – pozioma IS , pionowa LM

jest absolutnie
nieskuteczna ;

jest
maksymalnie
skuteczna,
każda zmiana podaży
pieniądza
( przesunięcie LM ) to
zmiana produkcji.

polityka fiskalna

polityka monetarna

Polityka monetarna :

im bardziej stroma linia LM ,

tym większa skuteczność polityki monetarnej

( dla każdej linii IS ).

( nie da się przesunąć IS w lewo lub w prawo ! )

d ) tzw. pułapka płynności

jest
maksymalnie skuteczna,
każda zmiana G
to zmiana produkcji,
brak efektu wypychania
( stopa procentowa
nie ulega zmianie ) .

nie daje efektu, np. dodatkowe
pieniądze społeczeństwo zatrzyma w postaci gotówki
( stąd „pułapka” ) .

tj. typowa IS , pozioma LM

Gospodarkę reguluje wyłącznie popyt na

towary,

manipulowanie podażą pieniądza nie jest

skuteczne

– to ekstremalny przypadek keynesowski.

Polityka fiskalna

Polityka monetarna

e ) przypadek klasyczny

tj. typowa IS , pionowa LM

Polityka fiskalna

prowadzi do zmian stopy procentowej,

a nie do zmian produkcji –
jest nieskuteczna ( maksymalny efekt wypychania ) .

Polityka monetarna

jest

maksymalnie
skuteczna.

Produkcję reguluje

pieniądz, a nie popyt

na towary – to

podejście monetarystów.

Pytania :

1. Jaką politykę monetarną powinien zastosować bank
centralny chcąc pomóc ( - chcąc przeciwdziałać )

akcji

rządu, zamierzającego poprzez ekspansję fiskalną
( - restrykcję fiskalną ) doprowadzić do ożywienia

produkcji

( - do obniżenia produkcji ) ? Przedstaw

interpretację

i analizę ( też graficzną ) obu pociągnięć i ich
ostatecznych skutków.
2. Jaką politykę fiskalną powinien zastosować rząd

chcąc

pomóc ( - chcąc przeciwdziałać ) akcji banku

centralnego,

zamierzającego poprzez ekspansję monetarną
( - restrykcję monetarną ) doprowadzić do

ożywienia

produkcji ( - do obniżenia produkcji ) ?

Przedstaw interpretację i analizę ( też graficzną )
obu pociągnięć i ich ostatecznych skutków.

3. Omów wpływ inflacji na skuteczność polityki

ekonomicznej
      w gospodarce zamkniętej na przykładzie ekspansji
      ( - restrykcji )  fiskalnej  ( - monetarnej ).
      Przedstaw też odpowiednie szkice graficzne.
4. Jakim zmianom ulega skuteczność polityki fiskalnej
      ( - polityki monetarnej ) w gospodarce zamkniętej o

stałych
      cenach, gdy linia IS  ( - linia LM ) zmienia kąt
      nachylenia od poziomu ku pionowi ?
      Przedstaw też odpowiednie szkice graficzne.
5. Porównaj ekstremalny przypadek keynesowski

( „pułapka
płynności” ) z przypadkiem klasycznym
( zob. slajdy 92 - 94 ).

ad. Wykład VI – Rynek obrotów z zagranicą

Z założenia bilans płatniczy ( BP ) ujęty jest wąsko,
obejmuje tylko : obroty bieżące ( X )

plus obroty kapitałowe ( R )

BP = X + R .

Szczególna interpretacja równowagi i nierównowagi :

BP = 0 ( równowaga BP )

BP > 0 ( nadwyżka BP )

BP < 0 ( deficyt BP )

Jeśli BP to suma tylko X plus R , to z założenia nie

może być równoważony ani oficjalnymi transakcjami

wyrównawczymi (OFF), ani obrotami tzw. II

gospodarki .

Nierównowaga BP wymaga dostosowań

wewnętrznych

( tj. zmian na rynku towarowym i na rynku

pieniężnym ).

1. Wyprowadzenie funkcji BP

Saldo obrotów bieżących :

X = Exp – Imp –

m Y

Saldo obrotów kapitałowych : R = a ( i – i’ )

gdzie : a - wrażliwość ruchów kapitałowych na

zmiany
stopy procentowej ( a > 0 )

i’ - przeciętna światowa stopa
procentowa

- krótkookresowo a oraz i’ = const.

nadwyżka BP

deficyt BP

BP = X + R = 0

więc :

i = Y + i’

Exp – Imp

2. Analiza funkcji BP
a ) zmiany położenia punktu E na BP

Przykładowa sytuacja :
– obniżenie stopy procentowej ;

- czyli ucieczka obcych kapitałów, więc deficyt BP

;

- wyrównanie przez obroty bieżące czyli obniżenie importu ;

- obniżenie importu zmniejszy krajową produkcję ;

- równowaga w E

A po podwyższeniu stopy
i ...

( rynek odizolowany !!! )

100

b ) zmiany położenia linii BP

Zależą od zmian wyrazów wolnych w funkcji BP .

Ale eksport i import są autonomiczne,

niezmienne, zaś i’ oraz a z

założenia są stałe.
Czy BP jest nieruchoma ?

W tych analizach – w zasadzie tak , bo z założenia

w okresie krótkim volumen autonomicznych

obrotów z zagranicą jest niezmienny.

Ale może zmienić się wartość tych obrotów

( nawet w okresie bardzo krótkim),

jeżeli uwzględnimy zmienność kursu walutowego

- wtedy linia BP zmieni położenie.

i = Y + i’

Exp – Imp

101

Kurs walutowy to cena jednostki waluty obcej

wyrażona w walucie krajowej.

Na przykład 1 USD = 3,0 PLN

Jest to tzw. notowanie proste.

Przy notowaniu prostym wzrost kursu ( = wzrost

ceny ) oznacza osłabienie waluty krajowej
( np. 1 USD = 4,0 PLN ) .

Wtedy za ten sam volumen obrotów autonomicznych

mamy więcej złotówek, następuje ruch BP w prawo.

Przy spadku kursu

( tj. wzmocnieniu waluty

krajowej ) – ruch BP w lewo.

102

Zależą od m i od a , ale a = const.
Wielkość m ( mobilność ) zależy

od ograniczeń
technologicznych ( m

)

i od ograniczeń administracyjnych ( m

)

.
m = m

+ m

Wielkość m

jest w krótkim okresie stała .

Wielkością m

państwo może manipulować.

c ) zmiany kąta nachylenia BP

i = Y + i’

Exp – Imp

103

Wzrost mobilności ( tj. rozluźnienie ograniczeń

administracyjnych ) zbliża BP do poziomu – linia
BP

Obniżenie mobilności – BP do pionu ( linia BP

) .

104

Z założeń i analizy wynika jednak, że :
- nie są instrumentami : a , i’ ani m

( m = m

)

___

____

a także

Exp oraz Imp ;

- instrumentem może być kurs walutowy

( jeśli regulowany jest przez państwo ) ;

- zmianie ulega wtedy wartość obrotów

autonomicznych i równolegle przesuwa się

linia BP ;

- instrumentem jest m

– ale tu ważna reakcja

partnerów

( retorsje za protekcjonizm ).

3. Instrumenty polityki ekonomicznej

W formule BP występują różne wielkości – potencjalne
narzędzia polityki .

i = Y + i’

Exp – Imp

105

4. Współzależność 3 rynków

przykład napływu obcych

kapitałów :

- po wymianie na pieniądz

krajowy oznacza to wzrost

podaży pieniądza, a więc

obniżenie stopy

procentowej

( rynek pieniężny ) ,

- czyli wzrost produkcji

( rynek towarowy ) ,

- a więc wzrost importu

( rynek obrotów z

zagranicą ) .

Zmiany obrotów z zagranicą wpływają na pozostałe

rynki - towarowy i pieniężny.

Przykłady :

Obroty kapitałowe -

Obroty bieżące -
przykład obniżenia

eksportu :

- to spadek popytu

ogólnego,

a więc spadek produkcji
  ( rynek towarowy ) ,
- czyli spadek popytu na
  pieniądz i obniżenie stopy
  procentowej
  ( rynek pieniężny ) ,
- czyli ucieczka obcych

kapitałów

( rynek obrotów z

zagranicą ) .

W obu przykładach zaczynamy od BP, przechodzimy

na IS ( lub LM ), potem na LM ( lub IS )

- a powrót do BP następuje od drugiej

strony !

106

Wszystkie trzy rynki są powiązane, trzeba je rozpatrywać

łącznie.

( do modelu IS – LM dodajemy linię BP )

To model IS - LM - BP

[ zwany modelem Fleminga - Mundella ( Nobel

1999 ),

wprowadzony do światowej ekonomii w 1962 roku ].

Gospodarka otwarta jest w równowadze

tylko wtedy, gdy równocześnie są

zrównoważone 3 rynki.

107

Pytania :
1. Omów wyprowadzenie i podstawową analizę
( zmienność położenia punktu E ) funkcji

równowagi

na rynku obrotów z zagranicą ( linii BP ) .
Przedstaw odpowiednie szkice graficzne.
2. Omów podstawowe instrumenty polityki

ekonomicznej,

jakie ma do dyspozycji państwo ( rząd i bank

centralny )

na rynku obrotów z zagranicą. Przedstaw graficzną
interpretację skutków działania tych instrumentów.

108

1. Automatyczne równoważenie gospodarki
otwartej

a ) założenia :
- ogólne dla IS – LM ( okres krótki, ceny stałe,

produkcja elastycznie podąża za popytem ) ;

- specyficzne dla BP ( kraj mały, kurs walutowy stały,

mobilność obrotów stała, eksport i import
autonomiczny również stałe ) .

Część I - Gospodarka o sztywnym kursie walutowym

Interpretacja ekonomiczna : analiza dostosowania
rynku towarowego i pieniężnego do stanu rynku obrotów
z zagranicą.
Interpretacja graficzna : krzywa BP nieruchoma
( brak prze-sunięć, brak zmiany kąta nachylenia ), inne
krzywe zmienne.

ad. Wykład VII – Model gospodarki
otwartej

- analizy

109

Założenia cząstkowe ( analityczne ) :

- stany nierównowagi gospodarki otwartej mogą być

różne

( kombinacje 3 możliwych stanów na 3

rynkach )

– analiza obejmie tylko 3 wybrane sytuacje ;

- zaczynamy od nierównowagi dotyczącej wyłącznie

BP ;

będzie to sytuacja 1 – nadwyżka BP,

a potem sytuacja 2 – deficyt BP ;

- a następnie przejdziemy do sytuacji 3 –

równoczesna nierównowaga na wszystkich trzech

rynkach .

110

b ) sytuacja 1

(symbolicznie : I = S , L = M , BP



0 , BP > 0 )

Skutki dostosowań automatycznych :

- istniejąca w P

nadwyżka BP stworzy presję na

obniżenie kursu walutowego, a ten ma pozostać stały
( z założenia ) ;

- broniąc kursu walutowego system bankowy skupi

obce pieniądze ( część tej nadwyżki ), a to
spowoduje wypływ pieniądza krajowego na rynek ;

- otrzymamy ekspansję monetarną

( wymuszoną ! )
i linia LM przesunie się w prawo ;

- wtedy obniżeniu ulegnie stopa procentowa ;

- a to spowoduje serię znanych skutków,

w wyniku których wzrośnie produkcja.

W punkcie E otrzymamy

stabilną równowagę gospodarki otwartej.

111

jest rezultatem trzech

dostosowań rynkowych, „konsumujących” części tej

nadwyżki :

1 - wymiany części nadwyżki walutowej na pieniądz

krajowy ;

Zniwelowanie nadwyżki BP

2 - odpływu części obcych kapitałów ze względu na
obniżkę
stopy procentowej ;

3 - wzrostu wydatków na import spowodowanego

      wzrostem produkcji.

112

Ostateczne skutki zrównoważenia rynku obrotów z
zagranicą - po nadwyżce BP - to :

- wzrost produkcji ( rynek towarowy )

- obniżenie stopy procentowej ( rynek pieniężny )

czyli zrównoważone „ożywienie” gospodarki.

113

c ) sytuacja 2

( symbolicznie : I = S, L = M, BP



0, BP

< 0 )

Skutki dostosowań automatycznych :

- brak obcych walut stworzy presję na wzrost kursu,
który z założenia ma być niezmienny ;

- system bankowy broniąc kursu musi sprzedać obce
waluty, a to spowoduje obniżenie ilości pieniądza
krajowego na rynku ;

- otrzymamy restrykcję monetarną ( wymuszoną

! ) i linia LM przesunie się w lewo ;

- stopa procentowa zostanie podwyższona ;

- a to po serii znanych skutków przyniesie obniżenie

produkcji.

W punkcie E gospodarka otwarta zostanie zrównoważona.

114

Zniwelowanie deficytu BP jest rezultatem trzech

dostosowań rynkowych :

- sprzedaż obcych walut za pieniądz krajowy ;
- napływ obcych kapitałów wobec wzrostu stopy

procentowej ;

- ograniczenie wydatków na import ze względu na

obniżenie

produkcji.

Rezultaty ostateczne
to obniżenie produkcji i wzrost stopy procentowej - a

więc

„ochłodzenie” gospodarki, oczywisty skutek

ujemnego BP .

115

d ) sytuacja 3 ( symbolicznie : I



S , L



M , BP



0 )

Jest wiele możliwości takiej sytuacji :

- na rynku towarowym nadmiar

towarów ;

- na rynku pieniężnym niedobór

pieniądza ;

- na rynku obrotów z zagranicą

nadwyżka.

Przy nadwyżce BP

: stany 1 – 4 ,

a stany 5 - 8 przy deficycie BP .

Przykładowa interpretacja stanu 3 :

116

•

                    Nierównowaga w  P  oznacza :
                     -  niedobór towarów ;
                     -  niedobór pieniądza ;
                     -  nadwyżkę BP .

Gospodarka „wewnętrzna” jest zagrożona

kryzysem,

nadzieja w dobrym stanie BP .

Do analizy
wybrany stan 4

- punkt P

„poza liniami
równowagi”

117

W praktyce dostosowania na wszystkich rynkach

zachodzą

równocześnie.

Dla jasności analiz załóżmy jednak następujący ich

przebieg :

najpierw rynek towarowy,

potem rynek pieniężny,

potem rynek obrotów z zagranicą

i powrót na pozostałe rynki.

118

1 - w punkcie P jest niedobór towarów,

musi wzrosnąć produkcja, umożliwia to
założenie o elastycznym podążaniu
produkcji za popytem ;

. E

2 - interpretacja punktu E

- stan trzech

rynków ;

3 - wzrost niedoboru pieniądza oznacza potrzebę
wzrostu stopy procentowej ( podaż pieniądza nie ulega
zmianie ! ) ;

4 - a w konsekwencji obniży się produkcja ;

5 - interpretacja punktu E

- stan trzech rynków

;

6 - nadwyżka BP w punkcie E

to znana już

sytuacja prowadząca do skupu walut obcych i wzrostu
podaży pieniądza krajowego ( BC broni kursu
walutowego ! ) ;

7 - co przesunie linię LM w prawo ( wymuszona
ekspansja monetarna ) ;

8 - wobec dodatkowej podaży pieniądza obniży się
stopa procentowa ;

9 - a w konsekwencji nastąpi wzrost produkcji

10 - i gospodarka znajdzie się w punkcie E

•

119

Zgodnie z analizą po przejściu P  E

 E

w gospodarce nastąpi ostatecznie :

- wzrost produkcji i równowaga IS ;
- wzrost podaży pieniądza oraz wzrost stopy

procentowej
i równowaga LM ;

- zanik nadwyżki BP i równowaga BP .

Dobry stan BP pozwolił na zrównoważenie

gospodarki.

„Kraj mały” dostosował swoją gospodarkę do

stanu BP

- automatycznie, bez inicjatywy państwa

( interwencja BC była wymuszona obroną

kursu ).

120

2. Polityka ekonomiczna w gospodarce
otwartej

Założenia :
- pozostają ogólne dotyczące IS – LM ( tj.: okres krótki,

ceny stałe, produkcja elastycznie podąża za
popytem ) ;

- pozostają specyficzne dotyczące BP ( tj.: kraj mały,

kurs walutowy stały, mobilność obrotów stała, eksport
i import autonomiczny również stałe ) .

- założenia analityczne :
- w punkcie wyjściowym jest równowaga trzech

rynków ;
- ale według zgodnej oceny rządu i banku
centralnego

poziom produkcji jest za wysoki, grozi kryzysem .

Trzeba zastosować politykę restrykcyjną,

żeby „ochłodzić” gospodarkę .

121

a ) restrykcja fiskalna

Punkt wyjścia :

wysoka

równowaga

1 - restrykcja fiskalna oznacza zmniejszenie

popytu rządowego (  G < 0 ) ;

2 – po obniżeniu popytu nastąpi obniżenie

produkcji, tzn. linia IS

przesuwa się w lewo do

;

3 - a punkt równowagi rynku towarowego i

pieniężnego przesuwa się do E

;

4 - deficyt BP w punkcie E

wymusi obronę kursu

walutowego czyli spowoduje sprzedaż walut obcych
przez system bankowy, co zmniejszy podaż pieniądza
krajowego ;

5 - nastąpi wymuszona restrykcja monetarna
i LM

przesunie się w lewo, do LM

;

6 - wobec obniżenia podaży pieniądza krajowego
wzrośnie stopa procentowa ;

7 - a w konsekwencji nastąpi zmniejszenie produkcji

8 - i gospodarka znajdzie się w punkcie E

122

Wyniki analizy mówią, że po przejściu E

 E

w gospodarce nastąpi ostatecznie :

- obniżenie produkcji ;

- obniżenie stopy procentowej ;

- stabilna równowaga w E

( tj. w punkcie przecięcia trzech linii równowagi ).

Wniosek :

polityka fiskalna w gospodarce otwartej jest

skuteczna, restrykcja doprowadziła do pożądanego

przez rząd

obniżenia produkcji

- przy stabilnym kursie walutowym !

123

b ) restrykcja monetarna

1 - restrykcja monetarna to zmniejszenie podaży

pieniądza ( M < 0 ) ;

2 - krzywa LM

przesuwa się do LM

(w lewo),

następuje wzrost stopy procentowej i obniża się
produkcja ;

3 - interpretacja punktu E

- stan trzech rynków ;

4 - jak dotąd restrykcja monetarna jest skuteczna

( obniżyła się produkcja ) , ale w E

mamy

nadwyżkę BP ;

5 – broniąc kursu bank skupi nadwyżki

walutowe, nastąpi wypływ

pieniądza krajowego na rynek ;

6 - przesunie to krzywą LM

w prawo ( wymuszona

ekspansja monetarna ) ;

7 - nastąpi obniżenie stopy procentowej ;

8 - oraz wzrost produkcji ;

9 - gospodarka znajdzie się ponownie w punkcie E

!!!

Polityka monetarna w gospodarce otwartej

okazała się nieskuteczna, po restrykcji
produkcja nie uległa zmianie.

124

Obrona stabilności kursu walutowego spowodowała,

że po świadomej restrykcji nastąpiła wymuszona
ekspansja.

Przykład to skrajność - skuteczność została zredukowana

do zera !

Wniosek ogólny powinien mówić, że obrona kursu

walutowego obniża skuteczność polityki monetarnej

- niekoniecznie do zera.

Natomiast płynny kurs walutowy zmieni

skuteczność polityki monetarnej, a także polityki

fiskalnej.

125

Wzrost kursu nie tylko zmieni wartość eksportu i

importu, lecz również wpłynie na ich rozmiary.

1. Skutki zmian kursu walutowego

Po wzroście kursu eksport staje się tańszy dla

zagranicznych

nabywców. Rośnie więc popyt eksportowy. Import staje

się

droższy dla krajowych nabywców - obniża się popyt

importowy.

Po obu takich zmianach rośnie nadwyżka X, czyli rośnie

popyt

ogólny - linia IS przesuwa się w prawo !

Na rynku pieniężnym wzrost kursu zachęci posiadaczy

obcych

walut do ich sprzedaży. Do systemu bankowego wpłyną

obce

pieniądze, a wypłynie pieniądz krajowy. Zwiększy się

podaż

pieniądza ( jak przy ekspansji monetarnej ), a więc linia

również przesunie się w prawo !

Część II - Równowaga w gospodarce

otwartej

- świat płynnego kursu

walutowego

Z analiz linii BP wiemy, że zmiany kursu walutowego

przesuwają ją równolegle w lewo lub w prawo. A linie IS i

LM ?

126

Skutkiem wzrostu kursu walutowego

( tj. osłabienia waluty krajowej )
jest

ożywienie gospodarcze

( wzrost produkcji i

obniżka stopy procentowej ).

- ceny krajowe ulegną zmianie ( wzrosną po wzroście

kursu walutowego, co najmniej stosownie do

podrożenia tzw. wsadu importowego ) ;

- na zmiany naszego kursu i naszych obrotów towarowych

i kapitałowych zareagują partnerzy zagraniczni

( by na tych zmianach nie stracić ).

trzy rynki

IS w prawo

LM w prawo

BP w prawo

Jednak tylko krótkookresowe, ponieważ :

Wzrost kursu walutowego przemieści trzy

powiązane linie równowagi w prawo .

127

Natomiast obniżka kursu

przesunie trzy związane linie w lewo.

                                        Podsumowanie
   W warunkach płynnego kursu walutowego
automatyczne zrównoważenie gospodarki otwartej
następuje poprzez :
- zmiany produkcji ( np. wzrost produkcji wymagający
wzrostu wydatków na import - efektem jest redukcja
nadwyżki BP );
- zmiany stopy procentowej ( np. obniżenie stopy w
wyniku wymiany nadwyżek walut na pieniądz krajowy -
efektem jest redukcja nadwyżki BP w wyniku „ucieczki”
kapitału obcego );
- zmiany kursu walutowego, prowadzące do zmian
wartości          eksportu i importu oraz zmian volumenu
obrotów z zagranicą .

Graficzną interpretacją takich zmian są równoległe

przesunięcia funkcji BP, a także IS i LM :

- w prawo po wzroście kursu

( tj. po osłabieniu pieniądza krajowego );

- w lewo po obniżeniu kursu

( tj. po wzmocnieniu pieniądza krajowego).

129

Stabilny kurs walutowy ma wiele zalet – zarówno

wewnątrz gospodarki, jak i w jej stosunkach z
zagranicą.

Jego utrzymanie może być ważne dla gospodarki.
Skuteczność polityki monetarnej w warunkach

sztywnego kursu można podnieść, jeśli bank
centralny przeprowadzi specyficzną operację na
„otwartym rynku”.

2. Zanim nastąpi zmiana kursu

W warunkach sztywnego kursu walutowego polityka
fiskalna
   była skuteczna, natomiast polityka monetarna
okazała się
   nieskuteczna  –  lub mało skuteczna, ponieważ
obrona
   kursu prowadziła do zmian podaży pieniądza,
   wymuszonych i przeciwnie skierowanych.

Polityka ekonomiczna

130

restrykcja monetarna

doprowadziła do obniżenia produkcji i do
wzrostu stopy procentowej ;

- obniżył się więc import, a także napłynęły obce

kapitały ;

- pojawiła się więc nadwyżka BP, a wraz z nią presja na

zmianę kursu walutowego ;

- broniąc stabilności kursu BC musiał skupić tę

nadwyżkę ;

- wpuszczona do obiegu dodatkowa podaż pieniądza

krajowego podziałała jak ekspansja monetarna
i zredukowała skuteczność uprzedniej
restrykcji .

Ale można zatrzymać pieniądz krajowy w systemie

bankowym sprzedając atrakcyjne elementy
agregatu B ( np. wysoko
oprocentowane bony skarbowe )

i nie dopuścić do wzrostu podaży pieniądza !
To tzw. polityka sterylizacji, krótkookresowo

podnosząca skuteczność polityki
monetarnej.

Przykład :

131

3. Polityka monetarna przy płynnym kursie
- na przykładzie restrykcji

Restrykcja przesunie linię LM w lewo, podniesie

stopę procentową i obniży produkcję do Y

Przy płynnym kursie walutowym nadwyżka BP

doprowadzi do wzmocnienia waluty krajowej
         i cały układ trzech powiązanych funkcji
przesunie się w lewo  ( jak wiemy z poprzednich
analiz ) .

Powstanie jednak nadwyżka BP ( punkt E

) .

Jeśli BC broniąc stabilności kursu walutowego skupi
nadwyżkę, nastąpi wypływ pieniądza krajowego i
linia LM przesunie się w prawo redukując
skuteczność restrykcji monetarnej.

Równowaga ustali się w punkcie E

a produkcja obniży się do Y

Zmienny kurs

walutowy

zwiększa skuteczność

polityki monetarnej.

Ostatecznym efektem restrykcji monetarnej będzie
przesunięcie
E

do E

132

( na przykładzie restrykcji )

Restrykcja fiskalna ( G < 0 ) przesunie IS w lewo

do IS

Restrykcja jest skuteczna, produkcja obniża się do Y

Ale w E

jest deficyt BP, wzrośnie więc kurs walutowy,

co przesunie trzy powiązane linie w prawo !

Równowaga ustali się w E

, przy produkcji Y

Ostatecznym skutkiem będzie obniżenie produkcji tylko do Y

Przy wysokiej mobilności

( BP bliska poziomu )

płynny kurs walutowy

obniża skuteczność polityki fiskalnej !

4. Polityka fiskalna przy płynnym kursie

133

W podręczniku ( punkt 5.6 ) jest też omówiona

polityka fiskalna przy niskiej mobilności

( tj. BP bliska pionu ).

To problem do samodzielnego zbadania przez

czytelnika.

Wniosek z analizy jest wtedy inny :

Przy niskiej mobilności płynny kurs

walutowy

podnosi skuteczność polityki fiskalnej !

134

Pytania :
1. Omów przebieg dostosowań automatycznych,
przywracających równowagę w gospodarce

otwartej

        o stałych cenach i sztywnym kursie walutowym
        – jako punkt wyjścia przyjmij sytuację  1
        ( - 2  ; - 3  ; - 4  ; - 5  ; - 6  ; - 7  ; - 8 )  ( por. slajd

115 ).

Przedstaw też graficzną interpretację analizy.
2. Omów ( i przedstaw graficznie ) skutki polityki

ekspansji

( - restrykcji ) fiskalnej ( - monetarnej ) w

gospodarce

otwartej o stałych cenach i sztywnym kursie

walutowym.

Jak zmieni się skuteczność tej polityki, gdy

wprowadzimy

założenie o jednorazowym niewielkim szoku

inflacyjnym ?

135

3. Omów i przedstaw graficznie skutki, jakie nastąpią
        na rynku towarowym  ( - na rynku pieniężnym ;
        - na rynku obrotów z zagranicą ;
        - na trzech powiązanych rynkach )
       w wyniku wzrostu  ( - obniżenia ) kursu walutowego.
4. Porównaj  ( też graficznie )  skuteczność polityki

ekspansji

( - restrykcji ) fiskalnej ( - monetarnej ) w

gospodarce

       zamkniętej i w gospodarce otwartej o stałym
       ( - o płynnym ) kursie walutowym i o wysokiej
       ( - niskiej ) mobilności wymiany międzynarodowej.
       Jak zmieni się skuteczność tej polityki, gdy

wprowadzimy

założenie o niewielkim szoku inflacyjnym ?

136

ad. Wykład VIII – Rynek pracy
( część I )

Włączenie rynku pracy do modelu IS – LM – BP
następuje poprzez krótkookresową funkcję produkcji

Y = f ( N ,
K )

1. Cechy rynku pracy

- uwarunkowania pozaekonomiczne ;

- segmentacja ;

- ograniczona mobilność ;

- ograniczona konkurencja ;

- skłonność do monopolizacji.

137

a ) funkcja popytu na
pracę :

W = P

)

W
P

gdzie MP

to krańcowy produkt pracy

Niech g (N

) oznacza funkcję

ujmującą indywidualne czynniki
określające podaż pracy.
Podaż pracy ustabilizuje się,
gdy krańcowa g (N

) wyrówna

się

z płacą realną, tj. W / P

Stąd W = P

g (N

)

b ) funkcja podaży pracy :

W
P

2. Model rynku pracy

138

c ) równowaga rynku pracy

Popyt równy podaży ( N

= N

) , czyli po

uproszczeniu

) = g (N

)

Krótkookresowa stabilizacja rynku pracy następuje,
- gdy poziom płac jest opłacalny dla przedsiębiorców

i akceptowany przez pracowników ;

- gdy „przykrość” pracy zrówna się z przyjemnością

konsumpcji

oraz - co ważne dla IS - LM – gdy powstająca dzięki

pracy produkcja zrównoważy rynek towarowy .

Przesunięcia
linii podaży
- przykłady

Przesunięcia
linii popytu
- przykłady

Elementy analizy
:

Ruch na liniach N

i N

zależy od poziomu płac.

W
P

139

3. Nierównowaga na rynku pracy

Dwa kierunki :

- za duża podaż, niedobór miejsc pracy
-

za duży popyt, nadmiar miejsc pracy.

Największym problemem jest bezrobocie .

stopa bezrobocia =

bezrobotni

bezrobotni plus pracujący
czyli zasoby pracy

Poważne znaczenie mają definicje.

Bez ich jednoznaczności -

pole do nieporozumień

i różnorodnych manipulacji.

140

Bezrobotny nie pracuje, ale :
- jest do pracy zdolny ( odpowiedni wiek,

odpowiednie cechy fizyczne i psychiczne ) ;

- chce pracować, aktywnie poszukuje pracy ;
- gotowy jest do podjęcia każdej oferowanej pracy .
To są aspekty realne,
często dodaje się też aspekt prawny

( rejestracja w odpowiednim urzędzie

pracy )

oraz aspekt finansowy ( pobieranie zasiłku dla

bezrobotnych ).

Konkretne rozwiązania ( przyjęte w danym kraju i w

danym czasie ) mogą być różnorodne,

prowadzą więc do innej definicji licznika stopy

bezrobocia ( „właściwi” bezrobotni )

i jej mianownika ( zasoby pracy, tj. bezrobotni plus

pracujący )

- a inne definicje to inne wnioski o stopie

bezrobocia !

142

W porównaniach międzynarodowych

( wg zaleceń Międzynarodowej Organizacji Pracy )

odchodzi się od lokalnych/krajowych definicji i

przepisów

- w Polsce to Badania Aktywności Ekonomicznej

Ludności ( BAEL ), prowadzone przez GUS .

Według BAEL :
- pracujący : w tygodniu poprzedzającym badanie

przepracował zarobkowo przynajmniej 1

godzinę, niezależnie od statusu tej pracy ;

- bezrobotny : nie pracuje, ale aktywnie szuka

pracy zarobkowej ( niezależnie od wieku, zdrowia

itp. ) ;

- pozostali : nie są zaliczani do zasobów pracy

( tj. do mianownika stopy bezrobocia ) .

Wyniki BAEL są różne od oficjalnych, ale :
- są porównywalne międzynarodowo,
- są realistyczne,
- są wolne od manipulacji politycznych.

143

Pytania :

1. Wyjaśnij, dlaczego i jakie specyficzne cechy posiada

rynek pracy w porównaniu do innych rynków

objętych

modelowaniem typu IS-LM ?

2. Przedstaw ( też graficznie ) wyprowadzenie funkcji

popytu /

funkcji podaży / obu linii równowagi na rynku

pracy.

144

ad. Wykład IX – Rynek pracy
( część II )

1. Płace a
bezrobocie

a ) płace elastyczne

Pracujący to N

bezrobotni to ( N

- N

) .

Szukają tylko dobrej pracy i płacy. To bezrobocie

dobrowolne. Przyczyna – za wysokie żądania

płacowe

Natomiast

wzrost

płac

to maksymalna podaż pracy.

prowadzi do wzrostu zatrudnienia aż do N

Nie pracują, bo

warunkiem

podjęcia pracy jest

zgoda na obniżkę płac

do W

145

b ) płace nieelastyczne ( za wysokie )
Przyczyny - np. siła ZZ, decyzje państwa o

wysokiej

płacy

minimalnej

Poziom płac W

równoważy rynek

pracy,

ale usztywnienie

nastąpiło przy W

Wtedy pracuje N

a chce pracować

Różnica ( N

- N

) to bezrobocie wymuszone :

bezrobotni są skłonni podjąć pracę przy tej płacy, ale
nie mogą znaleźć pracy.

Przyczyna bezrobocia : wygórowane
płace.

146

c ) płace nieelastyczne ( za niskie )
Przyczyny - np. silni pracodawcy

Poziom płac W

równoważy

rynek.

Pracuje N

pracowników.

Ale usztywnienie
nastąpiło przy W

A przedsiębiorcy chcą zatrudnić
N

Różnica ( N

– N

)

to nadwyżka miejsc
pracy,

z reguły krótkookresowa .

Przyczyna nierównowagi : zaniżone płace.

147

2. Podaż pracy a bezrobocie

a ) ograniczenie podaży pracy
Przyczyna - np. jakakolwiek dyskryminacja na rynku

pracy

Zmniejszenie
podaży pracy ( tj. N

w lewo ),

Przy płacach W

chce pracować N

osób,

S 1

S 0

podnosi płace do
W

i ogranicza

zatrudnienie

do N

lecz pracuje tylko
N

Różnica ( N

– N

)

to bezrobocie
wymuszone.

Przyczyna : j.w.

148

b ) wzrost podaży pracy
( np. wyż demograficzny, skrócenie obowiązku

szkolnego

czy wojskowego

)

Jeśli płace nie zmienią się, będzie bezrobocie

wymuszone równe ( N

- N

) .

Zwiększenie podaży

pracy przesuwa N

prawo.

S 1

S 0

Jeśli płace obniżą się do
W

zatrudnienie wzrośnie do
N

Część dodatkowej podaży pracy uzyska zatrudnienie
i bezrobocie wyniesie ( N

- N

) .

Przyczyny : wzrost podaży
+ usztywnienie
płac.

Przy płacach W

chce

pracować N

osób.

149

3. Popyt na pracę a bezrobocie

a ) obniżenie popytu
np. skutek obniżenia popytu na towary

będzie bezrobocie wymuszone równe ( N

- N

) .

Obniżenie popytu

przesuwa

linię N

w lewo.

Jeśli płace obniżą się
do W

to
zatrudnienie

spadnie do N

a bezrobocie

wyniesie ( N

- N

)

Przyczyny : recesja + sztywne
płace.

Jeśli płace nie ulegną obniżce,

150

b ) wzrost popytu na pracę
np. skutek wzrostu popytu na towary

Wzrost popytu

przesuwa

linię N

w prawo.

Pracodawcy chcą wzrostu zatrudnienia do N

ale warunkiem jest wzrost płac do W

Dopóki nie spełnią tego warunku, będzie
nadwyżka miejsc pracy równa ( N

- N

) .

Przyczyna nierównowagi : ożywienie gospodarki.

151

Założenia :
      -  ZZ pełnią rolę przede wszystkim ekonomiczną ;
      -  ZZ działają w imieniu gospodarstw domowych
                     ( tj. pracowników ) podczas negocjacji
dotyczących                   warunków pracy i płacy ;
      -  ZZ negocjują umowy zbiorowe i mają wpływ na
kształt                ustawodawstwa związanego z
warunkami zatrudnienia ;
      -  w rezultacie określają pracę i płacę większości
                   zatrudnionych, a nie tylko swych członków ;
      -  pomimo różnic pomiędzy odmiennymi ZZ i ogólnie
                    niezbyt wysokiego poziomu
„uzwiązkowienia”  w analizach makroekonomicznej roli
ZZ uprawnione jest więc założenie, że mamy do
czynienia z jednym ZZ obejmującym wszystkich
pracowników !

4. Związki zawodowe a bezrobocie

152

1 – ZZ powodują
wprowadze-nie pakietu
dodatkowych świadczeń
pozapłacowych
2 – pracodawcy traktują
to jako wzrost kosztów
pracy

3 – również dla
pracowników pakiet
oznacza wzrost „płac”
4 – w rezultacie linia N

przesuwa się do N

5 – nowy punkt równowagi to E

6 – najsłabsi pracodawcy zwolnią część
pracowników – pod groźbą bankructwa
!!!
7 – zatrudnienie obniży się do N

8 – pozornie „pro-pracownicza” akcja ZZ stworzy bezrobocie !

Przykład :

153

S 0

Zmniejszenie
podaży pracy
przesuwa N

lewo do N

S 1

i ogranicza
zatrudnienie do N

„Pro-społeczna” akcja ZZ spowodowała bezrobocie.

Inna „pro-społeczna” akcja ZZ to powodowanie
zapisów ustawowych określających minima
kwalifikacyjne ( np. egzaminy
„korporacyjne” ), warunkujące przyjęcie do pracy na
konkretnym stanowisku.
Skutkiem makroekonomicznym jest sztuczne
ograniczenie podaży pracy .

155

Pozostajemy przy analizie okresu krótkiego,
więc uwzględniamy tylko tzw. szoki
inflacyjne :

- kosztowy ( wzrost kosztów pcha ceny w górę ) ;
- dochodowy ( wzrost popytu ciągnie ceny w górę
) .

Inflacja, zwłaszcza wysoka, ma wiele negatywnych
skutków gospodarczych, m.in. :

- zniechęca do podejmowania inwestycji ,
co zwiększa bezrobocie ;

- wywołuje szum informacyjny i wypacza każdy
rachunek ekonomiczny ;

- powoduje przypadkową redystrybucję dochodów.

Teraz chodzi jednak tylko o jej związki z rynkiem
pracy.

156

pracownicy widzą inflację jako wzrost cen

artykułów konsumpcyjnych

czyli wzrost kosztów utrzymania

i spadek realnych wynagrodzeń ;

- naturalną reakcją jest żądanie wzrostu płac

nominalnych ;

- jeśli nacisk jest odpowiednio silny ( ze strajkami

włącznie ),

płace rosną.

b ) postrzeganie inflacji

Strona podażowa :

157

przedsiębiorcy postrzegają inflację jako wzrost cen

m.in. na towary przez siebie wytwarzane ;

- a więc odczytują to jako sygnał o rosnącym
popycie.

W odpowiedzi należy zwiększyć produkcję

- warunkiem jest wzrost zatrudnienia,

a on zależy głównie od wzrostu płac.

Płace więc rosną.

Strona popytowa :

158

W praktyce płace mogą rosnąć równocześnie z obu

powodów,

więc rosną dochody i popyt, a także koszty

produkcji.

A taki wzrost „ciągnie i popycha” ceny w górę.

W gospodarce rozkręca się spirala inflacyjna

( wzrost płac, wzrost cen, wzrost płac ...) .

Sytuacja może stać się groźna ( hiperinflacja ! ).

Jedynym prawdziwym wyjściem jest wzrost produkcji

( jej volumenu ! ).

Możliwe są jednak różne

przypadki.

Całość rynku :

159

Przypadek I

- przedsiębiorcy postrzegają wzrost cen jako

wzrost popytu, chcą wzrostu produkcji, muszą
zwiększyć zatrudnienie, warunkiem jest wzrost
płac ;

- o wzroście płac decydują wyłącznie

przedsiębiorcy,
to przypadek dyktatu pracodawców ;

- pracownicy albo nie dostrzegają inflacji,
- albo nie mają siły do skutecznych żądań

płacowych ;

- skutki : wzrost płac, wzrost zatrudnienia,

wzrost produkcji, likwidacja przyczyn inflacji

i szybkie „uzdrowienie gospodarki”.

8. Analizy

160

161

Przypadek II

- pracownicy postrzegają inflację jako spadek płac

realnych, skutecznie żądają podwyżki płac ;

- przedsiębiorcy są słabi, o płacach decydują

pracobiorcy, to przypadek dyktatu
pracowniczego ;

- wymuszony wzrost płac przesuwa w górę krzywą

podaży pracy, reakcją producentów jest zmniejszenie
zatrudnienia i produkcji ;

- zmniejszenie produkcji napędza inflację,

wygrana pracowników jest pozorna ( iluzja pieniężna),

- a gospodarka „bardziej chora”.

162

163

Przypadek III

- równe siły obu stron rynku pracy,

obie przyczyny powodują wzrost płac ;

- krzywa popytu idzie w górę, krzywa podaży

też ;

- ani zatrudnienie, ani produkcja nie ulegają

zmianie ;

- obniża się tylko wartość pieniądza ;
- to kompromis, który niczego nie rozwiązuje ;
- skutkiem jest „stabilizacja choroby”.

Jest to tzw. przypadek klasyczny.

164

= Y

Y = 0

165

Przypadek IV

To ogólny przypadek keynesowski,

łagodniejszy od przypadku I
( ekstremalnego ) .

Na rynku pracy decydują przedsiębiorcy,

oni lepiej znają gospodarkę i rozumieją
inflację, oni decydują o wzroście płac,

ale pracownicy też coś

wywalczą !

Obie linie zmieniają położenie ( „popyt bardziej” )

rosną płace, zatrudnienie i produkcja,

a przyczyna inflacji jest stopniowo
likwidowana.

„Powraca zdrowie” !

Czy jest inne

wyjście z

inflacji ?

Tak, ale

długookresowe.

Chodzi o zmianę F

- czyli wzrost

wydajności pracy

( relacja Y/N )

dzięki inwestycjom

i postępowi

technicznemu.

Wtedy

wychodzeniu

z inflacji może

towarzyszyć

wzrost płac

realnych

( gdy wydajność

rośnie szybciej

niż płace ).

167

Pytania :

1. Omów ( i przedstaw graficznie ) sytuacje

nierównowagi

na rynku pracy, jakie mogą wystąpić przy płacach
elastycznych / przy płacach nieelastycznych za

wysokich / za niskich.

2. Omów ( i przedstaw graficznie ) wpływ wzrostu /

spadku podaży pracy / popytu na pracę na sytuacje
nierównowagi na rynku pracy.

3. Rynek pracy w warunkach inflacji – przedstaw

przypadek I / II / III / IV ( por. slajdy 159 – 166
).

168

ad. Wykład X - Kompleksowy model

krótkookresowej

równowagi makroekonomicznej

Ujęcie graficzne :

Do modelu gospodarki otwartej IS – LM - BP

dodajemy model rynku pracy ( SR )

za pośrednictwem krótkookresowej funkcji produkcji

( Fp )

i powstaje kompleksowy model IS – LM – BP –

SR .

1. Konstrukcja modelu

169

W
P

(E)

170

Y   -   produkcja  ( dochód ) ;
  i    -   stopa procentowa ;
N   -   zatrudnienie ;
W  -   płace .

Algebraiczna postać modelu to układ 6 równań

definiujących funkcje równowagi 4 uwzględnionych

rynków

( tj. : funkcje IS, LM, BP, N

, N

oraz Fp ).

Cztery główne zmienne modelu

to najważniejsze agregaty

makroekonomiczne :

Rozwiązanie modelu to wyznaczenie takich wartości
powyższych zmiennych,

przy których cztery powiązane
rynki są zrównoważone.

171

Do liczbowego rozwiązania modelu niezbędna

jest znajomość wszystkich występujących w nim
parametrów

( np.







, k , m , a ) ,

Bez znajomości tych wielkości możemy zbudować

tylko „typowy” szkic graficzny.

Znajomość tych wielkości to też warunek graficznie

poprawnej lokalizacji linii równowagi w układzie

współrzędnych, określenia kątów ich nachylenia

i współrzędnych punktów

przecięcia,

- to znaczy określenia takiego położenia punktów

wyróżnionych w analizach ( tj. E , P i P

) ,

które odpowiada realiom ekonomicznym

( przy uwzględnieniu koniecznych uproszczeń

wynikających z założeń idealizacyjnych modelu ).

( np. C , I , G , M , Exp , Imp ) .

a także wielkości autonomicznych

172

2. Możliwości wykorzystania modelu

Bez poznania wartości liczbowej

wszystkich składników wszystkich funkcji

równowagi musimy pozostać przy analizach tylko

graficznych.

Dają one odpowiedź :

- co do logiki przebiegu dostosowań

automatycznych ;

- co do kierunku reakcji gospodarki na pociągnięcia

polityki ekonomicznej ;

- ale nie co do siły ( wartości numerycznej ) tych

zmian .

Uwaga wstępna

Do rozumienia gospodarki to wystarcza,

do prowadzenia polityki gospodarczej - nie !

173

Działanie modelu :
Trzy współzależne rynki wyznaczają poziom stopy

procentowej i poziom produkcji, równoważące podaż
z popytem.

Funkcja produkcji określa poziom zatrudnienia,

niezbędny do uzyskania tej produkcji.

A rynek pracy decyduje o poziomie płac, jaki zapewni
                                  takie zatrudnienie.
                    Otrzymujemy gospodarkę zrównoważoną
                   – na wszystkich rozpatrywanych rynkach !

Poruszając się w modelu zgodnie z ruchem wskazówek

zegara możemy badać powiązane dostosowania

automatyczne przebiegające na różnych rynkach ( od

IS do SR ) .

Model pozwala opisać gospodarkę

rynkową, zrozumieć jej

funkcjonowanie,

przewidywać jej reakcje na bodźce

losowe.

ekonomia

opisowa

Model pozwala też badać skutki polityki

ekonomicznej
( fiskalnej i monetarnej ) - od skutków na rynku

towarowym / pieniężnym aż do skutków na rynku pracy.

Czasem jednak to rynek pracy ma znaczenie
decydujące.

Model umożliwia też taką analizę

( w kierunku przeciwnym do

ruchu wskazówek zegara ) .

Zmiany na rynku pracy, dotyczące wzrostu lub

obniżenia podaży pracy, popytu na pracę oraz

poziomu płac, wynikające z przyczyn

ekonomicznych i pozaekono-micznych mogą

wymagać zmian polityki gospodarczej.

Model wykazuje, że np. dodatkowa podaż pracy

zostanie przez gospodarkę wchłonięta , jeśli nastąpi

odpowiednie ożywienie produkcji - np. dzięki

ekspansji fiskalnej.

Podobnie inne decyzje ( np. kształtowanie stopy

procentowej czy podatkowej bądź politykę HZ ),

można dostosować do zmian na rynku pracy.

Analizy modelu pozwalają

wybrać

politykę ekonomiczną

prowadzącą do pożądanych

celów.

ekonomia

normatywn

176

Dostosowania : - wędrówka P ku E ;

Punkt wyjścia : dowolne P = E

W
Pc

(E)

- zmiany dostosowawcze i oraz Y ;

- poprzez Fp tłumaczone na zmiany N

i W

a ) dostosowania automatyczne - synteza

Równowaga w E .

Uwaga ! Linie IS , LM i BP mogą zmienić położenie

( z założenia ceny są stałe, ale kurs walutowy jest

płynny ! ) .

177

- G zmienia położenie IS ( tu : ekspansja

fiskalna ) ;

- M zmienia położenia LM ( tu : restrykcja

monetarna ) ;

- możliwy też ruch BP ( zmienny kurs

walutowy ! ) ;

- oraz dodatkowe ruchy IS i LM ( zmiany

kursowe ) ;

- w efekcie następują zmiany i oraz Y od

E ku P

;

Punkt wyjścia :

równowaga,

ale problem P

W
Pc

(E)

Nowa równowaga w P

b ) skutki polityki ekonomicznej - synteza

- poprzez Fp tłumaczone na zmiany N i W .

178

Jeśli dopuścimy inflacyjną zmianę cen :
- dodatkowe ruchy IS, LM i BP ( inflacyjna zmiana
wartości dochodów i popytu, pieniądza i kursu

walutowego ) ;

- praktycznie - dostosowania ilościowe zostaną

zmienione ( osłabione lub wzmocnione ) przez
możliwe dostosowania cenowe ( np. zmiana cen jako
możliwy skutek polityki fiskalnej - dodatkowego popytu
lub polityki monetarnej - dodatkowej podaży pieniądza
) ;

- czyli zmieni się też skuteczność polityki

ekonomicznej
( na + lub na - ) .

179

Pytania :

1. Posługując się kompleksowym modelem

krótkookresowej

równowagi makroekonomicznej omów ( i

przedstaw

graficznie ) automatyczne dostosowania, jakie

zachodzić

będą na 4 powiązanych rynkach w gospodarce

otwartej

o stałych cenach i stałym ( - płynnym ) kursie

walutowym

- przyjmij P

jako punkt wyjścia .

Jakim zmianom ulegną dostosowania rynkowe,

gdy w gospodarce wystąpi jednorazowy niewielki

szok

inflacyjny ?

180

2. Posługując się kompleksowym modelem

krótkookresowej

równowagi makroekonomicznej omów ( i przedstaw

graficznie ) skutki polityki ekspansji ( - restrykcji )

fiskalnej ( - monetarnej ) w gospodarce otwartej o

stałych

cenach i stałym ( - płynnym ) kursie walutowym,

jakie nastąpią na 4 powiązanych rynkach.

Jaką politykę ekonomiczną należy zastosować,

by gospodarka osiągnęła pożądany punkt P

Jakim zmianom ulegnie skuteczność tej polityki

ekonomicznej, gdy w gospodarce wystąpi

jednorazowy niewielki szok inflacyjny ?

181

3. Posługując się kompleksowym modelem
krótkookresowej

równowagi makroekonomicznej omów ( i
przedstaw

graficznie ) politykę ekonomiczną, jaką może
zastosować

rząd ( - bank centralny ), by doprowadzić do
wchłonięcia

przez gospodarkę dodatkowej podaży pracy,

zwiększonej w wyniku wyżu demograficznego

( - do praktycznej realizacji politycznie
motywowanej

decyzji o zwiększeniu przeciętnych płac ).

Załóż, że jest to gospodarka otwarta o stałych

cenach i stałym ( - płynnym ) kursie walutowym.

Analizę przeprowadź na wszystkich 4 powiązanych
rynkach.

182

1. Pomiar dynamiki gospodarczej

W okresie długim zmienia się popyt ( AD ) i produkcja

( AS )

- czyli ogólna aktywność ekonomiczna

( dochód, zatrudnienie, inwestycje, spożycie

itd. ) .

- brutto czy netto ?
- ceny bieżące czy inne ?
- co ze zmianą liczby ludności ?
- co ze zmianą struktury i jakości produkcji ?
- co z porównywalnością w przestrzeni

( międzynarodową ) ?

Syntetyczny miernik rocznych efektów tych zmian to

produkt krajowy :

ad. Wykład XI – Cykl koniunkturalny

- itd., np. zmiany terytorialne

183

Wady :
- tylko roczny efekt procesu produkcji, a nie

nagromadzony poziom majątku produkcyjnego i

dobrobytu społecznego ;

- wymierne efekty produkcji, a nie jakość życia

( np. czas wolny, środowisko

przyrodnicze ) ;

- tylko towarowa produkcja rejestrowana,

brak gospodarki naturalnej i szarej strefy ;

- brak uwzględnienia sposobu podziału

( zagadnień sprawiedliwości społecznej ) ;

- trudne przeliczenie na obcą walutę ( kurs ? , złoto

?, waluta głównego partnera ?, siła

nabywcza ? ) ;

- problemy z cenami porównywalnymi ( stałymi ) ;
- itd.

Ale brak lepszego miernika !

Rozwiązanie umowne : realny  produkt krajowy
brutto
                                              per capita w  USD .

184

wahania przypadkowe
- przyczyny wewnętrzne ( np. klęski

żywiołowe ) ;

- przyczyny zewnętrzne ( wpływ otoczenia ) .
Usunięcie trudne, rozumowanie na zasadzie :

co by było, gdyby nie było ...

2 wahania sezonowe

- przyczyny przyrodnicze ( np. produkcja

rolna ) ;

- przyczyny „kalendarzowe” ( np. turystyka ) ;

Usunięcie trudne ...

2. Rodzaje dynamiki gospodarczej

185

Po oczyszczeniu z wahań przypadkowych i

sezonowych widać regularność zmian, okresy
ekspansji i recesji.

3 cykl koniunkturalny

- periodyczne fluktuacje całej aktywności

ekonomicznej, okresy przyspieszenia i
zwolnienia ;

- powtórki nie są identyczne, różne interpretacje ;
- zniekształcenia jako skutki interwencji państwa

( polityki antycyklicznej ) ;

- podobieństwa nie tylko objawów, lecz

mechanizmów, przyczyn.

trend rozwojowy gospodarki
- dominująca tendencja długookresowa

( wzrost, stagnacja, regres ) ;

- widoczna po oczyszczeniu z wahań

koniunkturalnych.

186

3. Klasyfikacja teorii cyklu

I kryterium – opis przebiegu cyklu ( jaki jest ? )
np. 4 fazy : ożywienie, rozkwit, recesja,

depresja ;

3 fazy : ożywienie, stabilizacja, kryzys ;
2 fazy : przemienne okresy ożywienia i

recesji .

II kryterium – mechanizm wystąpienia cyklu, jego

przyczyny, tj. nie tylko jaki jest ?, lecz też
dlaczego jest ?

Koncepcje egzogeniczne ( pozaekonomiczne )

   oraz koncepcje endogeniczne  ( ekonomiczne ) :
   -   głównie przyczyny inwestycyjne
          i związane z drugim czynnikiem produkcji  –

pracą

III kryterium – teoretyczna podstawa teorii cyklu
- tyle teorii cyklu, ile szkół myśli ekonomicznej

187

4. Model Kaldora

Założenia keynesowskie, model oparty na

relacji

pomiędzy inwestycjami a oszczędnościami.

W długim okresie

oszczędności

są nie stałą,

lecz rosnącą

funkcją dochodu.

Inwestycje są rosnącą

funkcją dochodu,

ale ten wzrost

jest zmienny !

Model Kaldora to nałożenie obu funkcji :

Interpretacja punktów i obszarów pomiędzy nimi :

S ,

gdy I < S – produkcja maleje
gdy I > S – produkcja rośnie

I = S - równowaga

Równowaga krótkookresowa

stabilna

niestabilna

189

- obniży się skłonność do oszczędzania i krzywa

przesunie się w dół, do

;

- wzrośnie skłonność do inwestycji i krzywa

przesunie się w górę, do

;

Po kilkuletniej równowadze o niskiej produkcji i dochodach ( A

- w dolnej części wykresu krzywe będą się rozsuwać .

Punkty A

i B

będą się zbliżać do siebie, potem zleją

się w jeden punkt ,

A = B

potem „znikną”.

190

- obniży się skłonność do oszczędzania i krzywa

przesunie się w dół, do

;

- wzrośnie skłonność do inwestycji i krzywa

przesunie się w górę, do

;

Po kilkuletniej równowadze o niskiej produkcji i dochodach ( A

- w dolnej części wykresu krzywe będą się rozsuwać .

Punkty A

i B

będą się zbliżać do siebie, potem zleją

się w jeden punkt ,

potem „znikną”.

Pozostanie

punkt C

jako jedyny punkt przecięcia .

Skutek ?

gdy I < S – produkcja maleje
gdy I > S – produkcja rośnie

ożywienie gospodarcze

( skok produkcji z A do

C ).

191

Natomiast po kilkuletniej równowadze o wysokiej produkcji ( C

) :

- obniży się skłonność do inwestycji i krzywa

przesunie się w dół, do

;

- wzrośnie skłonność do oszczędzania i krzywa

przesunie się w górę, do

;

- w górnej części wykresu krzywe będą się rozsuwać .

B = C

Punkty B i C będą się zbliżać do siebie, potem zleją

się

w jeden,

potem „znikną”.

192

Natomiast po kilkuletniej równowadze o wysokiej produkcji ( C

) :

- obniży się skłonność do inwestycji i krzywa

przesunie się w dół, do

;

- wzrośnie skłonność do oszczędzania i krzywa

przesunie się w górę, do

;

- w górnej części wykresu krzywe będą się rozsuwać .

Punkty B i C będą się zbliżać do siebie, potem zleją

się

w jeden,

potem „znikną”.

Punkt

będzie jedynym punktem

przecięcia.

Skutek ?

gdy I < S – produkcja maleje
gdy I > S – produkcja rośnie

Faza

recesji gospodarczej

(skok z C do A).

W efekcie otrzymujemy model cyklu

koniunkturalnego .

194

1. Istota teorii wzrostu gospodarczego

- przedmiot : długookresowa dynamika

gospodarcza

- metoda :

   - obserwacja danych i ich oczyszczenie ;
   - wykrycie zależności  ( funkcja produkcji ) ;
   - formuła tempa wzrostu produkcji  ( r = ? ).

- cel :

- zbadanie, poznanie, wyjaśnienie,
przewidywanie procesu wzrostu (

ekonomia

opisowa

) ;

- dostarczenie podstaw długookresowej polityki

gospodarczej, symulacja, określenie

warunków

działania i skutków poszczególnych

instrumentów

polityki ekonomicznej (

ekonomia

normatywna

) .

ad. Wykład XII – Teorie wzrostu

gospodarczego

195

2. Klasyfikacja teorii wzrostu

Kryterium I : główny czynnik wzrostu ( ekonomia

opisowa )

- waga rolnictwa i zasobów naturalnych ;
- waga pracy ;
- waga kapitału ;
- waga inwestycji ;
- waga nauki i postępu technicznego ;
- waga informacji i regulacji ;
- waga kapitału ludzkiego.

Kryterium III : baza teoretyczna

Kryterium II : tempo postulowanego wzrostu

                       ( ekonomia normatywna )
          -  koncepcje wzrostu przyspieszonego ;

– koncepcje wzrostu zerowego;
- koncepcje wzrostu zrównoważonego .

- tyle teorii, ile szkół !

197

3. Model Domara

Założenia ( wybrane ) :

- gospodarka dwusektorowa ;
- w punkcie wyjściowym równowaga ;
- rezerwy wykorzystane ( też zasoby pracy ) ;
- wzrost gospodarczy jest funkcją kapitału,

a ten inwestycji ;

- inwestycyjne efekty popytowe i podażowe są

natychmiastowe ( brak odroczeń ) ;

- równowaga procesu wzrostu,

gdy dynamika obu efektów równa.

Efekt popytowy :  AD =  I



gdzie :  = =

1 - c s

1 1

Przyrost popytu jest funkcją przyrostu inwestycji.
Efekt podażowy : ZP = I e
gdzie : ZP - zdolności produkcyjne,

e - efektywność inwestycji
Przyrost zdolności produkcyjnych jest funkcją

inwestycji.
Równowaga dynamiczna, gdy  AD =  ZP ,

tj. gdy w procesie wzrostu oba efekty są równe.

Wzrost inwestycji jest tożsamy ze wzrostem produkcji

( z założenia brak opóźnień - gdy rośnie popyt, rosną
inwestycje, rośnie też sama produkcja ),

Jeśli  I  I e , to łatwo obliczyć, że =

e s

 I

więc r = e s

Wzrost zrównoważony wymaga więc :

pełnego wykorzystania zasobów

stałego przyrostu inwestycji.

Według Domara gospodarka rynkowa nie jest w

stanie zapewnić samodzielnie trwałej realizacji tych
warunków.

Dla osiągnięcia i utrzymania wzrostu

zrównoważonego

interwencja państwa jest

konieczna,

by umieścić gospodarkę na tzw. ostrzu noża
- tj. państwowa polityka pro-popytowa i pro-

inwestycyjna

jest niezbędna .

Jeśli r  e s , to nastąpi przegrzanie lub

recesja

czyli wzrost cykliczny, niezrównoważony.

200

Pytania :

1. Czym zajmują się i do jakich celów służą teorie

wzrostu

gospodarczego ? Przedstaw też podstawowe

kryteria

ich klasyfikacji.

2. Omów założenia i istotę teorii wzrostu

gospodarczego

E. Domara.

3. Posługując się modelem Domara omów skutki

sytuacji,

w której r < es ( lub r > es ) .

Document Outline