Ustawa z dnia 13 października 

1998 r. 

o systemie ubezpieczeń 

społecznych 

(Dz. U. Nr 137, poz. 887 z 

późn. zm.)

 

 

Art. 2. 1. ustawy określa :



zasady i warunki podlegania 
ubezpieczeniom społecznym



zasady poboru i dystrybucji składek na 
ubezpieczenia społeczne



ogólne zasady działania zreformowanego 
ZUS-u



zasady funkcjonowania FUS i wydzielonych 
w jego ramach

 

 

Definicja systemu ubezpieczeń 

społecznych

System gwarantowanych ustawowo, 
związanych 
z pracą świadczeń, pokrywających potrzeby 
związane ze zdarzeniami losowymi (czyli 
ryzyko ubezpieczeniowe) realizowanych przez 
powołane 
do tego instytucje i finansowanych na 
zasadzie rozłożenia się rozliczeń i świadczeń 
w całości lub 
w części na osoby do nich uprawnione.

 

 

Ubezpieczenie społeczne

praca  -  zdarzenie losowe

ŚWIADCZENI

E PIENIĘŻNE

 

 

EMERYTURA --------------- 

RENTA

Łączna kwota uzyskana ze składek 

jest dzielona przez liczbę świadczeniobiorców

 

 

Ubezpieczenia społeczne maja 

charakter :



przymusowy – obowiązkowy (wynika to z 
ustawy)



powszechny



solidarnościowy, międzypokoleniowy – 
płacą pracujący (nie ma wpływu inflacja)

płacą

pracodaw

cy

pracownicy

budżet

 

 

Art. 1   Ubezpieczenie społeczne 

obejmuje :



ubezpieczenie emerytalne



ubezpieczenie rentowe



ubezpieczenie w razie choroby i 
macierzyństwa zwane dalej 
„ubezpieczeniem chorobowym”



ubezpieczenie z tytułu wypadków przy 
pracy i chorób zawodowych, zwane dalej 
„ubezpieczeniem wypadkowym”

 

 

Ubezpieczenia społeczne 

obejmują ryzyko 

ubezpieczeniowe :



choroba (stan przejściowy, krótkotrwały – do 6 
miesięcy) 
w ramach, tzw. czasowej niezdolności do pracy



niezdolność do pracy długotrwała lub trwała (dawniej 
inwalidztwo)



starość – wiek emerytalny (zależnie od płci i stażu pracy 
oraz zdolności do pracy)



bezradność – konieczność opieki innych osób, tzn. 
niezdolność 
do samodzielnej egzystencji



wypadek przy pracy, choroba zawodowa

 

 

  śmierć żywiciela – świadczenia dla członków 

rodziny

  różne sytuacje rodzinne

Wypłacalność świadczeń z ubezpieczeń 

społecznych jest gwarantowana przez 

Państwo (budżet) ustawowo.

zasiłki

rodzinne

opiekuńcze

wychowawcze

 

 

Art. 2a. 1.   Ustawa stoi na gruncie 

równego traktowania wszystkich 

ubezpieczonych bez względu na 

płeć, stan cywilny, stan rodzinny.

Zasada równego traktowania dotyczy w szczególności :



warunków objęcia systemem ubezpieczeń 
społecznych



obowiązku opłacania i obliczania wysokości składek 
na ubezpieczenie społeczne



obliczania wysokości świadczeń



okresu wypłaty świadczeń i zachowania prawa do 
świadczeń

 

 

Ubezpieczony, który uważa, 

że nie zastosowano wobec 

niego zasady równego 

traktowania, 

ma prawo dochodzić roszczeń 

z tytułu ubezpieczeń 

z ubezpieczenia społecznego 

przed sądem.

 

 

Art. 3. 1.    Zadania z zakresu 

ubezpieczeń 

                   społecznych 

realizują :



ZUS



otwarte fundusze emerytalne



inne zakłady emerytalne



płatnicy składek

 

 

Art. 6. 1.      Finansowanie 

ubezpieczeń 

                     Społecznych



składki na ubezpieczenie emerytalne i 
rentowe płacą w równych częściach 
ubezpieczeni i płatnicy składek 
(pracodawcy)



składki na ubezpieczenia chorobowe płacą w 
całości, z własnych środków sami 
ubezpieczeni



ubezpieczenie wypadkowe – płacą w całości 
płatnicy składek z własnych środków

 

 

Art. 55     W ramach FUS 

wyodrębnia się 

                 fundusze :



emerytalny  -  z którego finansowane są emerytury



rentowy  -  z którego finansowane są wypłaty
-  rent z tytułu niezdolności do pracy
-  rent szkoleniowych
-  rent rodzinnych
-  dodatków do rent rodzinnych dla sierot zupełnych
-  dodatków pielęgnacyjnych
-  zasiłków pogrzebowych
-  świadczenia zlecone ZUS-owi do wypłaty, 
podlegające 

         finansowaniu z budżetu państwa

-  wydatki na prewencje rentowe

 

 

  chorobowy

  wypadkowy

  rezerwowy

rezerwowe dla

Ubezpieczeń 

rentowych oraz 

chorobowego

Ubezpieczenia 

chorobowego

 

 

Art. 69

Do zakresu działania Zakładu należy 

także prowadzenie prewencji rentowej, 

obejmującej m.in. rehabilitację 

leczniczą ubezpieczonych zagrożonych 

całkowitą lub częściową niezdolnością 

do pracy albo osób pobierających rentę 

okresową.

 

 

Art. 73      Zwierzchni nadzór nad 

                  orzecznictwem 

lekarskim

Zwierzchni nadzór nad orzecznictwem 
lekarskim dla celów ubezpieczeń 
społecznych należy do zakresu działania 
Prezesa Zakładu.

 

 

Art. 77. ust. 4 i 5   Zwolnienie 

od kosztów, udostępnianie 

dokumentacji



Zakład zwraca osobom wezwanym do 
osobistego stawiennictwa w sprawach 
świadczeń z ubezpieczeń społecznych i 
innych świadczeń wypłacanych przez Zakład 
poniesione koszty przejazdu



W sprawach świadczeń z ubezpieczeń 
społecznych Zakład ma prawo do 
nieodpłatnego korzystania z dokumentacji 
medycznej zakładu opieki zdrowotnej

 

 

Art. 80 i 82  Obowiązki 

ubezpieczonych

W celu ustalenia prawa do świadczeń oraz ich wysokości 

ubezpieczeniu zobowiązani są do :

1) przedstawienia stanów faktycznych mających wpływ na prawo lub 

    wysokość świadczeń,
2) informowania o wszelkich zmianach mających wpływ na 

świadczenie,
3) przedkładania na żądanie środków dowodowych,
4) osobistego stawiennictwa, jeżeli okoliczności sprawy tego 

wymagają,
5) poddania się badaniom lekarskim , a także leczeniu lub 

rehabilitacji, 

    jeżeli oczekuje się, że leczenie lub rehabilitacja przywróci 

zdolność 

    do pracy lub spowoduje, że zdolność do pracy zostanie zachowana.

W przypadku gdy ubezpieczony utrudnia możliwość wyjaśnienia 

wszystkich okoliczności sprawy, Zakład może, w drodze decyzji, 

wstrzymać wypłatę świadczenia lub zawiesić postępowanie do chwili 

podjęcia współpracy.

 

 

Tryb odwoławczy



od decyzji Zakładu przysługuje odwołanie do 
właściwego sądu w terminie i według zasad 
określonych w przepisach Kodeksu 
postępowania cywilnego



odwołanie do sądu przysługuje również w razie 
niewydania decyzji w terminie 2 miesięcy, licząc 
od dnia zgłoszenia wniosku o świadczenie lub 
inne roszczenia.

 

 

Art. 50 ust. 3 i 4  

Ochrona danych osobowych



Dane zgromadzone na koncie ubezpieczonego i na 
koncie płatnika składek mogą być udostępniane 
sądom, prokuraturom, organom kontroli skarbowej, 
organom podatkowym, komornikom sądowym, 
ośrodkom pomocy społecznej, powiatowym centrom 
pomocy rodzinie oraz Komisji Nadzoru Ubezpieczeń 
i Funduszy Emerytalnych, z uwzględnieniem 
przepisów dotyczących ochrony danych osobowych.



Dane te udostępnia się na wniosek osób fizycznych i 
płatników składek, których dotyczą informacje 
zawarte na kontach.

 

 

Art. 73

  W każdym stadium postępowania organ 

    administracji publicznej obowiązany 

jest umożliwić 

    stronie przeglądanie akt sprawy oraz 

sporządzanie 

    z nich notatek i odpisów

  Strona może żąządać uwierzytelnienia 

   sporządzonych przez siebie odpisów z 

akt sprawy lub 

   wydania jej z akt sprawy 

uwierzytelnionych odpisów, 

   o ile jest to uzasadnione ważnym 

interesem strony.