Międzynarodowy handel

węglem, Rola ARA

Piotr Lapczyk

[e-mail]

Ogólne uwagi o
międzynarodowym handlu
węglem

.

Międzynarodowe umowy handlowe realizowane są w

oparciu o kontrakty terminowe, transakcje spot, przetargi,

a ostatnio coraz większą popularność zyskują transakcje

zawierane na rynku elektronicznym.

Rodzaje umów

Dawniej, w kontraktach terminowych określano tonaż,

cenę oraz termin dostawy. Tego typu kontrakty terminowe

w

zasadzie

przestały

istnieć

pod

koniec

lat

osiemdziesiątych, obecnie są to raczej porozumienia

wieloletnie, w których określa się ilość i okres dostaw, a

cenę negocjuje się w okresach rocznych w relacji do ofert

konkurencyjnych eksporterów
Bazowa cena w kontrakcie może być ceną na warunkach:

FOB (na statku w określonym porcie załadowania)

FOB (na statku w określonym porcie załadowania)

CIF (obejmującą koszt węgla, ubezpieczenie i fracht)

CIF (obejmującą koszt węgla, ubezpieczenie i fracht)

CFR

(koszt

i

fracht)

w

określonym

porcie

CFR

(koszt

i

fracht)

w

określonym

porcie

dostarczenia ładunku.

dostarczenia ładunku.

Negocjacje cenowe

Ceny w handlu węglem odzwierciedlają

koszt dostawy węgla do kupującego.

Poszczególni eksporterzy z różnych rejonów

świata

konkurują

ze

sobą

poprzez

określenie ceny dostawy swojego produktu

do odbiorcy (a więc ceny na bazie CIF lub

CFR), a więc duży wpływ na tę konkurencję

mają również ceny frachtów (transportu

morskiego).

Fizyczne

odległości

transportowe preferują dostawców z RPA,

USA i Ameryki Południowej na rynkach

europejskich i odpowiednio - eksporterów z

Australii, Indonezji i Chin na rynkach

azjatyckich.

Polityka zakupów węgla

Węgiel jest specyficznym produktem
handlowym, dla którego przez wiele lat
nie stosowano wzorca jakościowego, a
kupujący poszukiwali na rynkach
produktów o zdefiniowanej przez
siebie jakości, określanej za pomocą
kilku parametrów, jak wartość opałowa
(lub ciepło spalania), zawartość siarki,
popiołu i wilgoci oraz zawartość części
lotnych.

Ceny FOB i CIF węgla
energetycznego na rynku
międzynarodowym

Międzynarodowe

rynki

węgla

energetycznego

charakteryzują się dużą pewnością dostaw węgla, tak więc

przy imporcie nie występują ograniczenia ilościowe. Ceny

węgla natomiast podlegają znacznym zmianom wynikającym

zarówno z praw rynkowych (równowaga podaży i popytu), jak

i z konkurencyjności innych nośników energii pierwotnej oraz

wpływu różnorakich czynników pozarynkowych

W

przypadku

węgla

ceny

na

rynkach

międzynarodowych podaje się jako ceny:

FOB (

FOB (

Free-On-Boar

Free-On-Boar

d — ceny w eksporcie; jest to cena

d — ceny w eksporcie; jest to cena

na statku w porcie załadowania),

na statku w porcie załadowania),

CIF (

CIF (

Cost-Insurance-Friegh

Cost-Insurance-Friegh

t — ceny w imporcie, w

t — ceny w imporcie, w

określonym porcie dostarczenia ładunku),

określonym porcie dostarczenia ładunku),

Mówiąc

o

cenach

węgla

na

rynkach

międzynarodowych zazwyczaj mówi się o cenie przeliczonej

na

6000 kcal/kg

6000 kcal/kg (25,12 MJ/kg, wartość opałowa w stanie

roboczym)

Obecnie na rynku międzynarodowym występuje

tendencja spadkowa cen. Dotyczy to zarówno rejonu

Atlantyku jak i Pacyfiku.

Ceny węgla energetycznego w
imporcie na rynki Europy
Północnej i Zachodniej — ICR
Steam coal marker price NWE
(ceny CIF ARA)

POLITYKA
ENERGETYCZNA
Tom 8 2005

Tendencje zmian ceny
wskaźnikowej dla rynku
europejskiego — ICR Steam coal
marker price NWE (ceny CIF
ARA)

Numer

okresu

Okres

Ilość

miesięcy

zmian

Cena na

końcu

okresu

Tendencj

a

Zmiana ceny

USD/Mg

USD/Mg

%

styczeń ’91

—

43,5

—

—

—

I

styczeń ’91–lipiec ’93

30

32,4

–11,2

–26%

II

lipiec ’93–lipiec ’95

24

45,4

13,0

40%

III

lipiec ’95–lipiec ’99

48

26,7

–18,7

–41%

IV

lipiec ’99–maj ’01

22

42,4

15,8

59%

V

maj ’01–sierpień ’02

15

26,0

–16,4

–39%

VI

sierpień ’02–listopad

’04

26

77,8

51,8

199%

VII

listopad ’04–lipiec ’05

9

62,8

–15,0

–19%



Stawki frachtowe w aspekcie kosztów

eksploatacyjnych uzależnione są m.in.:



od wielkości statku,



partii ładunku,



rat załadunkowych i wyładunkowych w portach,



od czasu trwania podróży,



od relacji przewozowej,



od typu umowy przewozowej,



od koniunktury frachtowej,



a także od możliwości znalezienia ładunku

powrotnego



istotny wpływ mają też ceny bunkru (czyli

paliwa do napędu silników okrętowych).

Stawki frachtow

Ceny w imporcie do Europy Zachodniej (CIF ARA —
Amsterdam-Roterdam-Anwerpia) obecnie (w końcu
lipca) ukształtowały się na poziomie 61–63 USD/Mg
(czerwiec–lipiec) czyli około 50–52 EUR/Mg.

POLITYKA
ENERGETYCZN
A
Tom 8 Zeszyt
specjalny 2005

Rys. 4. Porównanie cen węgla energetycznego (ICR Steam
coal marker price NWE) wyrażonych w USD/Mg, EUR/Mg i
zł/Mg

Ceny w imporcie do Europy
zachodniej

POLITYKA
ENERGETYCZN
A
Tom 8 Zeszyt
specjalny 2005

Najwięksi producenci
węgla na świecie

Kraj

Produkcja w mln Mg

2000

2001

2002

Chiny

1 171

1 294

1 326

USA

899

945

917

Indie

310

312

334

Australia

238

257

276

RPA

225

224

223

Rosja

169

168

164

Polska

102

104

103

Indonezja

79

92

101

Ukraina

81

82

83

Kazachstan

71

73

71

Świat

3 639

3 801

3 837

Udział 10 krajów w

światowej
produkcji

91,9%

93,5%

93,8%

Główni eksporterzy węgla
energetycznego w świecie
w latach 2000 œ 2002,
mln ton/r

Kraj

2000 r.

2001 r.

2002 r.

Australia

87,8

86,7

92,0

Chiny

48,2

79,4

72,0

RPA

67,5

69,3

67,7

Indonezja

48,1

66,4

65,6

Rosja

27,0

34,1

36,1

Kolumbia

34,0

37,1

34,4

Polska

17,6

17,6

19,0

USA

24,6

21,0

16,2

Główni importerzy
węgla energetycznego,
mln ton/r

Kraj

2000 r.

2001 r.

2002 r.

Japonia

80,6

80,8

91,8

Korea Płd.

42,8

47,5

44,4

Tajwan

39,3

42,4

42,6

Indie

9,1

10,1

12,0

Niemcy

18,3

41,6

31,6

W. Brytania

15,0

27,8

22,5

EU15 razem *

122,0

145,4

153,8

Międzynarodowy handel węglem
kamiennym

Rok

Węgiel

energetycz

ny

Węgiel

koksowy

Razem

2000

381

192

573

2001

425

196

621

2002

435

188

623

Ceny węgla na rynku
europejskim

Rys. 6. Średnie ceny węgla energetycznego dla rynku
europejskiego FOB Richards Bay (RPA) — 6000 kcal/kg
NAR, FOB Bolivar (Kolumbia) — 6300 kcal/kg GAR.
Maksymlana zawartość siarki 1%

Źródło:
Internationa
l Coal
Report
(ICR).

Ceny FOB a ceny frachtów

Występujące zmiany trendów cen FOB i

frachtów nie zawsze są zbieżne. Od lipca

2002

aż

do

listopada

2005

roku

obserwujemy ciągły wzrost cen FOB, gdy

tym czasie ceny frachtów po wzroście

trwającym do stycznia 2004 gwałtownie

spadły by osiągnąć minimum w lipcu 2004

roku, później rosły do listopada, po czym

rozpoczął się spadek stawek trwający cena

węgla [USD/Mg]

Spadek cen węgla energetycznego na

rynku byłby dużo większy gdy nie pewna

stabilizacja cen FOB. W 2005 roku ceny te

oscylują w okolicy 50 USD/Mg.

Wskaźniki cen węgli

Poziomy cen oszacowane są przez firmę Tradition Financial

Services Ltd (TFS).

Ceny węgla nie odnoszą się do transakcji fizycznych,

lecz do transakcji finansowych. Zaprezentowane wskaźniki

cen węgla energetycznego odnoszą się do węgla o wartości

opałowej 6000 kcal/kg w stanie roboczym:



wskaźnik API#2 odpowiada cenom CIF w portach

wskaźnik API#2 odpowiada cenom CIF w portach

ARA,

ARA,



wskaźnik API#4 odpowiada cenom FOB

wskaźnik API#4 odpowiada cenom FOB w południowo-

afrykańskim porcie Richards Bay.

Poziom cen w transakcjach na rynkach finansowych

oraz aktualne oceny analityków rynkowych wskazują, że

bardziej znaczącego spadku cen węgla nie należy się

spodziewać. Trzeba jednak pamiętać, że poziomy cen węgla

na rynkach odbiorców charakteryzują się w ostatnim latach

bardzo dużą zmiennością. Okresowo występują bardzo

wysokie spadki bądź wzrosty cen, a stabilizacje cen na

określonym poziomie trwają bardzo krótko i nie

przekraczają trzech miesięcy.

Wskaźniki cen węgli

Rys. 8. Prognozowane wskaźniki cen węgli
energetycznych na podstawie ostatnich transakcji
na rynkach finansowych (VII 2005)



Produkcja węgla kamiennego w świecie w roku

2003 wyniosła ponad 4 mld Mg i była wyższa o

około 128 mln Mg (3,3%) od produkcji w roku

poprzednim. Od 2000 roku wzrost produkcji

wyniósł 11%.



Międzynarodowy rynek węgla kamiennego

charakteryzuje się obrotami na poziomie około

718 mln Mg w roku 2003 i stanowi to około 18%

światowej produkcji węgla.



Ceny węgla podlegają znacznym zmianom

wynikającym zarówno z praw rynkowych, jak i z

konkurencyjności innych nośników energii

pierwotnej oraz wpływu różnorakich czynników

pozarynkowych.



Obecnie na rynku międzynarodowym występuje

tendencja spadkowa cen. Dotyczy to zarówno

rejonu Atlantyku jak i Pacyfiku.



Ceny CIF ARA w zł/Mg osiągnęły swoje

maksimum w lipcu 2004 na poziomie 283,7

zł/Mg. Obecnie te ceny kształtują się na

poziomie 213,5 zł/Mg.

Podsumowanie

Podsumowanie



O cenach w imporcie decyduje poziom cen

eksportera oraz koszty transportu.



Spadek cen węgla na rynku byłby dużo

większy gdyby nie stabilizacja cen FOB,

które w 2005 roku oscylują w okolicy 50

USD/Mg.



Poziom cen w transakcjach na rynkach

finansowych

oraz

aktualne

oceny

analityków

rynkowych

wskazują,

że

bardziej znaczącego spadku cen węgla nie

należy się spodziewać.



Obecnie ceny gazu są o 130%wyższe a

ropy

o

290%

od

cen

węgla

w

porównywalnych jednostkach i stąd będzie

wynikać dalsza atrakcyjność węgla.