WYKŁAD  IV 

Diagnoza psychologiczna w 

różnych subdyscyplinach 

psychologii

 

 

PSYCHOLOGIA ZDROWIA

Psychologiczne aspekty zdrowia i choroby 
powinny być badane w sytuacjach 

klinicznych

(reakcje na chorobę) i w sytuacjach 

życiowych

 (zachowania zdrowotne i ich 

modyfikacja) 

ważnych ze zdrowotnego punktu widzenia

 

 

Trudności metodologiczne
• Ograniczenia w wyjaśnianiu wariancji 

zmiennej zależnej, czyli w

   poszukiwaniu odpowiedzi na pytanie 

dlaczego

Przyczyny:
- Problematyka wymagająca wyjaśnienia
    interdyscyplinarnego, które jest w dużej mierze 

nierealne ze względu na bariery organizacyjne, 

psychologiczne, socjologiczne i finansowe. 

Badania mają charakter monodyscyplinarny

   

 

 

• Skomplikowana sieć zależności 

zachodzących w warunkach naturalnych

Zakres wyjaśnianej wariancji jest mały,
najczęściej sięga wartości 10 – 20 %, za 
sukces uważa wyjaśnienie 30% wariancji 

jakości 

życia po operacji pomostowania aortalno-
wieńcowego czy stosowanie się pacjentów do 

zaleceń 

lekarskich

 

 

• Reprezentatywność badanej 

próby dla populacji, na którą 
chce się uogólniać wyniki badań

    Dwa problemy:
- Brak operatu losowania – czyli spisu 

osób dotkniętych określoną chorobą

- Dominacja doboru celowego

 

 

• Wymóg manipulowania 

zmienną niezależną jest 
rzadko spełniany w badaniach

Odpowiednikiem grupy 

eksperymentalnej jest 

grupa dotknięta określoną chorobą

 

 

Zasady prowadzenia badań w 
psychologii zdrowia

• Podejście kliniczne – punkt wyjścia i inspiracja 

do dalszych badań uwzględniających procedury 

bardziej zaawansowane metodologicznie

• Badania podłużne – dostarczają znacznie 

mocniejszych podstaw do wnioskowania w 

kategoriach przyczynowo-skutkowych, 

wymagają planu badawczego, w którym pomiar 

czynnika hipotetycznie uważanego za 

przyczynę będzie wyprzedzało w czasie pomiar 

postulowanych przez badacza skutków

 

 

• Badania prospektywne

                                                                               chorzy
                                                       
       T1                                   T 2                        
                                                                            porównania 
    1. ocena stanu           ocena stanu                 czynników           
        zdrowia                 zdrowia                        ryzyka

   2.  ocena czynników 
        ryzyka                                       

                                                                          zdrowi
                                                                       

                                                                                                                         

       

                                                

                                                                                                                                                                                                    

 

 

Badania prowadzi się w grupie osób 

zdrowych

celem oceny domniemanych psychospołecznych 
czynników ryzyka choroby i stanu zdrowia , po 

kilku 

latach prowadzi się ponowne badania cele
wyodrębnienia podgrupy która zachorowała, 
następnie porównuje się czynniki ryzyka w obu 
grupach aby określić przyczyny zachorowania 

 

 

• Badania retrospektywne – mają charakter 

przekrojowy

W badaniach uczestniczą grupy osób 

chorych 

i zdrowych, przeprowadza się diagnozę 
czynników psychospołecznych stanowiących 
hipotetyczne przyczyny choroby. Zakłada się 
że różnice te istniały przed zachorowaniem, 

nie

wiadomo czy są one przyczyną czy skutkiem 
choroby 

 

 

• Modelowanie strukturalne

Umożliwia weryfikację przyjętego 

teoretycznego 

modelu zależności np. polietiologiczny 

model

zdrowia i choroby. Złożoność modeli 

utrudnia ich 

całościową weryfikację

 

 

• Interpretacyjna analiza 

fenomenologiczna

   (narracja i dyskurs to podstawowe 

metody)

Ludzie nie spostrzegają rzeczywistości w sposób 
bierny, lecz raczej są skłonni interpretować i 
rozumieć własny świat, tworząc własne 

opowieści 

biograficzne

 

 

•

Badania ewaluacyjne

-

Eksperyment naturalny (opracowanie programu interwencyjnego, 

dwie grupy równoważne, badanie pre i posttestowe)

   Ograniczenia – wiele zmiennych zakłócających

-

Metoda jednego przypadku (terapia indywidualna)

1.

Plan powrotny: ustalenie poziomu problematycznego zachowania, 

wprowadzenie terapii i pomiar, zaprzestanie terapii i pomiar,  

ponowne wprowadzenie terapii i pomiar

2.

Plan wielokrotnego oddziaływania: ustalenie poziomu wyjściowego 

kilku zachowań, wprowadzenie terapii jednego z nich, pomiar 

wszystkich zachowań, wprowadzenie terapii kolejnego trudnego 

zachowania (małe kroki)

3.

Analiza serii czasowej: pomiar wyjściowy trwa przez dłuższy czas, 

wprowadzenie terapii i jej kontynuowanie, zakończenie terapii i 

kontynuowanie pomiarów