APOLLO
Apollo
- bóg grecki czczony
w Rzymie jeszcze przed VI
wiekiem p.n.e. Poświęcone mu
były igrzyska wprowadzone
w III wieku p.n.e. Specjalnego
kultu doznawał od czasu, gdy
Oktawian August w podzięce za
zesłane zwycięstwo pod Akcjum
wzniósł mu wspaniałą świątynię
na Palatynie. W tej świątyni
przechowywano księgi sybilińskie
- urzędowe przepowiednie
rzymskie.
AMOR
Amor
- bóg miłości, syn Wenery,
identyfikowany z greckim
Erosem.
BACHUS
Bachus
- bóg owoców
i wina, przejęty przez
Rzymian wraz z religią
grecką. Co roku w dniu
17 marca obchodzono
w Rzymie święto
Liberalia, wtedy chłopcy,
którzy ukończyli 17 lat
życia, wkładali togę
męską i byli zapisywani
na listę obywatelską.
CERERA
Cerera
- staroitalska
bogini roślinności
wegetatywnej, córka
Saturna i bogini Ops,
utożsamiana z grecką
Demeter. Uratowała
Rzymian od głodu w
czasie ataku etruskich
wojsk Porsenny.
DIS
Dis
- bóg świata podziemnego
identyfikowany z greckim
Hadesem, zwany też Plutonem.
Mąż Prozerpiny. Władzy jego
podlegały Furie i Libitina, bogini
śmierci. W świecie podziemnym
przebywały również dusze
zmarłych czczone jako bóstwa
życzliwe ludziom - Manes, bądź
jako bóstwa szkodzące żywym -
Larvae i straszące ludzi na
ziemi, Lemures.
DIANA
Diana
- bogini italska
identyfikowana z grecką
Artemidą. Czczona w
Kapui jako Diana Tifatina
i w Aricji koło Rzymu jako
Diana Nemorensis, o
której kult troszczył się
kapłan, rex nemorensis.
ESKULAP
Eskulap
- grecki bóg medycyny,
którego kult wprowadzono do
Rzymu w III wieku p.n.e. Miał
świątynie na wyspie Tybru.
EOL
Eol
- bóg wiatrów, któremu
podlegały wiatry-bogowie:
północno-wschodni - Aquilo
północny - Boreas
południowo-wschodni - Eurus, Volturnus
południowy - Notus, Auster
północno-zachodni - Favonius
północno-zachodni wiejący od przylądka
Iapygium i Brundisium w stronę Grecji -
Iapex
wschodni - Solanus
FORTUNA
Fortuna
- bogini losu
i szczęścia,
utożsamiana grecką
Tyche. Zaznawała w
Rzymie kultu jako
Fortuna Redux i jako
Fortuna Huiusce.
FAUN
Faun
- italski bóg pasterzy, stad
i pastwisk, utożsamiany z greckim
Panem i rodzimym Sylwanem, bogiem
lasów. Czczono go pod wezwaniem
Fatuus i Lupercus. W epoce klasycznej
wierzono w istnienie faunów-demonów
łąk i lasów, odpowiadającym greckim
satyrom. Faun doznawał czci
w grocie Lupercal na zboczu Palatynu,
o kult boga dbali kapłani Luperkowie.
Święto ku jego czci przypadało na dzień
15 lutego.
JOWISZ
Jowisz
- bóg nieba, światła,
grzmotów, piorunów, pogody
i opiekun całego państwa
rzymskiego. Zsyłał wojskom
zwycięstwa, wspierał je w walce.
Największy i najlepszy z bogów
doznawał szczególnego kultu na
Kapitolu w Rzymie oraz na Górze
Albańskiej od wszelkich plemion
latyńskich. Ku czci tego boga
Rzymianie obchodzili specjalne
święto. Kapłan Jowisza zaznawał
w Rzymie wielkiego poważania.
Z czasem Rzymianie utożsamili
Jowisza z greckim bogiem Zeusem
i złączyli z jego postacią
wszystkie mity otaczające boga
greckiego.
JUNONA
Junona
- bogini nieba i światła, czczona
na Kwirynale i wraz z
Jowiszem i Minerwą na Kapitolu.
Stanowiła wraz z nimi najważniejszą
trójcę bogów w religii rzymskiej.
Utożsamiana z grecką Herą, stała na
straży państwa. Była małżonką
Jowisza, królową nieba i ziemi,
przestrzegała Rzymian przed
niebezpieczeństwem, opiekowała się
pannami, matronami, małżeństwami
i narodzinami. W dniu 1 czerwca
kobiety obchodziły uroczyście jej
święto.
LUNA
Luna
- bogini Księżyca
utożsamiana z grecką
Selene, doznawała czci
w świątyni na
Awentynie.
LARY
Lary
- rzymskie bóstwa pochodzenia etruskiego czczone
jako duchy przodków, opiekunów życia rodzinnego.
Każdy dom rzymski miał swego Lara. Posążki Larów,
przedstawianych w postaci młodzieńców i Penatów,
bóstw-opiekunów ogniska i spiżarni domowej, czczono w
kapliczkach przy ognisku w atrium. Przystrajano je
w wieńce przy każdej okazji. Wizerunki państwowych
Larów i Penatów przechowywano w świątyni Westy.
MARS
Mars
- staroitalski bóg młodości, wiosny, opiekun
rolnictwa i ziemi uprawnej, od III wieku p.n.e. bóg
wojny identyfikowany z greckim Aresem. Pierwotnie
czczono go pod postacią włóczni. Atrybutem Marsa
była święta tarcza, która miała spaść z nieba:
przechowywano ją na rozkaz króla Numy wraz
z jedenastoma podobnymi w pałacu królewskim na
Forum Romanum, by zabezpieczyć ją w ten sposób
przed kradzieżą. Mars, ojciec Romulusa i Remusa,
doznawał czci jako protoplasta i opiekun całego ludu
rzymskiego. O kult boga troszczył się specjalny
kapłan oraz 12 kapłanów wchodzących w skład
kolegium Saliów. Imieniem boga nazwano w Rzymie
pierwszy, a później w nowym podziale roku trzeci
miesiąc roku, a także pole ćwiczeń wojskowych.
Wielka świątynia Marsa Mściciela stała na Forum
Romanum. Żoną, czy siostrą, boga była Bellona,
bogini wojny. Atrybutami boga były: pies, wilk, koń,
dzięcioł.
MERKURY
Merkury
- bóg handlu i rzemiosła,
identyfikowany z greckim
Hermesem, miał świątynie koło
Circus Maximus na zboczu
Awentynu, stanowiącym centrum
handlu miejskiego. Uchodził za ojca
Larów.
MINERWA
Minerwa
- bogini mądrości i
rzemiosł, utożsamiana
z grecką Ateną,
doznawała szczególnej czci
na Kapitolu wraz z Jowiszem
i Junoną. Uczniowie,
wszyscy rzemieślnicy,
artyści i lekarze obchodzili
19 marca pięciodniowe
święto ku czci bogini.
NEPTUN
Neptun - bóg mórz
i oceanów. Modlono
się do niego podczas
suszy i w czasie
święta w dniu 23 lipca.
Świątynia Neptuna stała
koło Circus Maximus.
Żoną Neptuna była
Salacia, personifikacja
słonej wody.
PRIAP
Priap
- grecki bóg
ogrodów i sadów czczony
również w Rzymie.
Podobnie Wertumnus był
bogiem ogrodów, Pomona
boginią owoców oraz Flora
boginią kwiatów.
SOL
Sol
- sabiński bóg Słońca,
czczony również w Rzymie
jako opiekun zawodów
sportowych; utożsamiany
z greckim
Heliosem.
SATURN
Saturn
- italski bóg zasiewów,
utożsamiany z greckim
Kronosem. Za jego rządów
panował złoty wiek ludzkości,
którego wspomnienie
przetrwało w radosnym
święcie Saturnalia, kiedy to
panowie usługiwali swoim
niewolnikom. Żoną Saturna
była Ops, identyfikowana
z grecką Reą.
WESTA
Westa
- utożsamiana z grecką Hestią
bogini ogniska domowego. Kult jej miał
wprowadzić do Rzymu sam Romulus.
W świątyni Westy na Forum Romanum
sześć dziewiczych Westalek pod
kierunkiem Virgo Vestalis Maxima
utrzymywało stały ogień i zanosiło do
bogini modły za cały naród rzymski.
WENERA
Wenera
- bogini ogrodów, później
miłości, a nawet śmierci, w której
świątyni przechowywano narzędzia
pogrzebowe. U schyłku II wieku
p.n.e. została utożsamiona
z Afrodytą.Ród Julijski, jak i
cały naród rzymski wywodził swe
pochodzenie od Eneasza, syna
Wenery czczonej pod wezwaniem
rodzicielki.
WULKAN
Wulkan
- bóg ognia, wulkanów
i rzemiosła kowalskiego,
utożsamiany z greckim Hefajstosem.
Doznawał czci na krytym ognisku na
komicjum i w świątyni na Campus
Martius. Święto boga obchodzili
Rzymianie 23 sierpnia. W czasie
uroczystości wrzucano do ognia
rybki, a niekiedy i inne zwierzęta -
relikt
dawnych ofiar z ludzi. Wulkana
wzywano przy gaszeniu pożarów.
WIKTORIA
Wiktoria
- bogini zwycięstwa,
utożsamiana z grecką Nike.