Nowotwory jajnika –

Nowotwory jajnika –

profilaktyka i wczesne

profilaktyka i wczesne

wykrywanie.

wykrywanie.

Katedra Ginekologii i Położnictwa

Klinika Onkologii Ginekologicznej

Akademii Medycznej w Poznaniu

Kierownik Kliniki i Katedry

prof. dr hab. Marek

Spaczyński

Zachorowalność na raka

Zachorowalność na raka

jajnika: Rozkład według

jajnika: Rozkład według

wieku

wieku

(%)

0

5

10

15

20

25

30

< 20 20-34 35-44 45-54 55-64 65-74 75-84 > 85

WIEK
(lata)

• Wzrastający wiek
• Nieródki
• Niepłodność (RR=1,6)
• W wywiadzie rak piersi (RR=2,0), błony

śluzowej macicy lub jelita grubego

• W wywiadzie rodzinnym rak jajnika,

błony śluzowej macicy (RR=1,8), piersi
(RR=1,7) lub trzustki (RR=1,8)

Etiologia - czynniki ryzyka

Etiologia - czynniki ryzyka

Etiologia - czynniki

Etiologia - czynniki

ochronne

ochronne

• Pierwsza ciążą 40%
• Kolejne ciąże

14%

• Poronienia/porody przedwcz.

14%

• Karmienie piersią 26 m-cy 2,5% /miesiąc
• Tabletki antykoncepcyjne

40%

• Sterylizacja

10-70%

• Hysterectomia 33%

Czynnik Spadek ryzyka

• Brak wczesnych objawów (zmiany

średnicy 5-7 cm zwykle bezobjawowe)

• Ból brzucha

50-60%

• Powiększenie obwodu brzucha

50%

• Objawy urologiczne

15-20%

• Objawy ze strony 15-20% układu

pokarmowego

• Krwawienie z dróg rodnych

5-30%

Objawy kliniczne raka jajnika

Badania diagnostyczne

• Badanie ginekologiczne
• Ultrasonografia
• Markery nowotworowe
• Punkcja jamy brzusznej
• Laparoskopia/laparotomia
• Biopsja guza

Charakterystyka zmiany w

Charakterystyka zmiany w

miednicy mniejszej podczas

miednicy mniejszej podczas

badania ginekologicznego

badania ginekologicznego

NIEZŁOŚLIWA ZŁOŚLIWA

Ruchomość Pełna

Ograniczona

Spoistość

Torbielowata

Lita

Umiejscowienie Jednostronne

Obustronne

Zatoka Douglasa

Wolna

Zajęta

Ultrasonograficzna ocena guza

Ultrasonograficzna ocena guza

jajnika

jajnika

• Wyklucz zmianę fizjologiczną w

zależności od:

– dnia cyklu miesiączkowego
– wieku (ew. po hysterectomii)
– okresu po menopauzie

• Dwa USG wymagane ażeby

wykluczyć że zmiana ma charakter
przejściowy

Ultrasonograficzna ocena guza

Ultrasonograficzna ocena guza

jajnika

jajnika

• Umiejscowienie guza - potwierdzenie

jajnikowego pochodzenia zmiany

• Lokalizacja jedno/obustronna
• Rozmiary i objętość guza
• Morfologia guza (indeks

morfologiczny)

• Badanie przepływów Dopplerem
• USG trójwymiarowe (3-D)

Ultrasonografia dopplerowska

Ultrasonografia dopplerowska

• Wskaźnik pulsacji (PI)
• Wskaźnik oporu (RI)
• Lokalizacja naczyń (ośrodkowo vs

obwodowo)

• Wcięcie rozkurczowe
• Maksymalna prędkość skurczowa (PSV)
• Uśredniona prędkość maksymalna (time

averaged maximum velocity - TAMXV)

Ultrasonografia dopplerowska

Ultrasonografia dopplerowska

NIEZŁOŚLIWE ZŁOŚLIWE _

Przepływ wysokooporowy Przepływ

niskooporowy

PI > 1,0 PI < 1,0

RI > 0,4 RI < 0,4

Przepływ na obwodzie

Przepływ

centralny/obwodowy

Wcięcie rozkurczowe Brak wcięcia rozkurczowego

Technika kolorowego Dopplera

Technika kolorowego Dopplera

• Neowaskularyzacja w guzach

złośliwych

• Angiogeneza w guzie złośliwym:

– wzrost ilości i stopnia skręcenia naczyń
– naczynia są pozbawione mięśniówki

błony środkowej

– niska oporność naczyń na przepływ

krwi

USG 3D

USG 3D

• Dokładniejsza ocena objętości guza
• Lepsza ocena struktury guza
• Lepsza ocena unaczynienia guza

(angiografia dopplerowska)

• Objętościowa ocena przepływów

naczyniowych

Badania dodatkowe

• Wlew kontrastowy
• Urografia
• CT
• RTG klatki piersiowej
• MRI
• SPECT / PET

Diagnostyka różnicowa

guzów jajnika

• Ciąża ektopowa
• Mięśniaki macicy
• Stany zapalne przydatków
• Nerka miedniczna
• Nowotwór nerki
• Guz jelita

Rak jajnika :

Rak jajnika :

Relatywne 5-letnie

Relatywne 5-letnie

przeżycia

przeżycia

84

79

73

65

58

23

14

38

0

20

40

60

80

100

IA

IB

IC

IIA IIB-C III

IV

All

STOPIEŃ
KLINICZNY

5-letnie
przeżyc
ia (%)

Pomimo doskonałych metod

diagnostycznych i leczniczych

wyniki

nie są zadowalające

SKRINING

BADANIA PRZESIEWOWE

• Stosunkowo powszechna choroba
• Rozpoznawalne stadium przedkliniczne
• Znacznie większe korzyści lecznicze we

wczesnym okresie choroby

• Akceptowane przez pacjenta i badającego
• Stosunkowo dobre: czułość, swoistość i

wartość predykcyjna

• Obniżenie śmiertelności z powodu danej

choroby

Kryteria dla idealnego badania

przesiewowego

• Badanie ginekologiczne
• Ultrasonografia (TVS ± Doppler)
• CA 125
• Inne markery (OVX1, M-CSF)
• Skrining wieloskładnikowy

(multimodal) (CA 125 z następowym
TVS)

Skrining raka jajnika

• > 30 U/ml u 80% pacjentek z nabłonkowym

rakiem jajnika

• Stężenie koreluje ze stadium zaawansowania
• Stężenie CA 125 podwyższone przed

klinicznym rozpoznaniem raka jajnika

ALE
• Marker nieswoisty dla raka jajnika
• Stężenie podwyższone tylko w 50% stadium I
• Niższa czułość niż ultrasonografia

Skrining raka jajnika - CA125

[JANUS Study 1988, Stockholm Study 1992,
Maryland Study 1993]

• Ogólna populacja

– rutynowy skrining nie jest zalecany

• Populacja wysokiego ryzyka

– mocno obciążony wywiad rodzinny

lub udowodniona mutacja genetyczna
w zakresie predysponującego genu

Skrining raka jajnika