Odrzucanie

alloprzeszczepu:

rodzaje i diagnostyka

dr Ryszard Międzybrodzki

Zakład Immunologii Klinicznej Instytutu Transplantologii WUM

Rodzaje przeszczepów

Tzw. prawa transplantacji

Przeszczepianie narządów i

tkanek

Limfocyty T i B i ich

receptory

CTLA-4 = cytotoxic T-
lymphocyte – associated
antigen 4

Odpowied

ź

komórko

wa

Odpowie

dź

humoral

na

IFN-

Th-0

Th-2

Th-1

Aktywowany

makrofag

Tc

B

Plazmocyt

IL-2

IL-4, IL-5, IL-10, IL-13

Limfocyty pomocnicze Th-1 i Th-2

Odpowied

ź

komórko

wa

Odpowie

dź

humoral

na

IFN-

Th-0

Th-2

Th-1

Aktywowa

ny

makrofag

Tc

B

Plazmoc

yt

IL-2

IL-4, IL-5, IL-10, IL-13

Polaryzacja immunologiczna

7

Pomocnicze limfocyty T

Odpowiedź przeciwko
drobnoustrojom
wewnątrzkomórkowym

Odpowiedź przeciwko
pasożytom
Astma, alergia

Immunosupresja

Autoimmunizacja

Obrona przeciwko
bakteriom zewnątrz-
komórkowym
Immunologia
nowotworów

8

IL-12

IL-4

IL-2 + TGF-β

TGF-β + IL-6 + IL-

21

IL-1β, IL-23

T

H

0

T

H

2

T

reg

T

H

17

T

H

1

IL-4
IL-5
IL-13

IL-2
IFN-

IL-17a
IL-17f
IL-21
IL-22

IL-10
IL-35
TGF-

Niezróżnicowa

ny pomocniczy

limfocyt T

Odpowiedź komórkowa p-ko przeszczepowi

Bezpośredni
a
i pośrednia
prezentacja
alloantygen
u

Rozwój
odpowiedzi
immunologicznej
przeciwko
alloprzeszczepow
i

Odpowiedź humoralna p-ko przeszczepowi

15

• ODRZUCANIE NADOSTRE

Rozwija się w ciągu minut po przeszczepieniu. Główny mechanizm: reakcja zapalna

wynikająca z reakcji istniejących wcześniej przeciwciał cytotoksycznych biorcy z
antygenami w przeszczepianym narządzie (cząsteczki MHC, antygeny komórek
śródbłonka), aktywacji dopełniacza przez kompleksy antygen-przeciwciało.

• ODRZUCANIE OSTRE

Pojawia się w ciągu kilku dni-miesięcy po przeszczepieniu. Może być zależne od

przeciwciał (humoralne) lub limfocytów T (komórkowe).

Odrzucanie ostre przyśpieszone – pojawia się po 24 godz. od transplantacji.

• ODRZUCANIE PRZEWLEKŁE (PRZEWLEKŁA NIEWYDONOŚĆ

PRZESZCZEPU)

Występuje po roku od zabiegu. Prowadzi do przewlekłej niewydolności przeszczepu.

Biorą w nim udział zarówno mechanizmy komórkowe (głównie) jak i humoralne.

Rodzaje odrzucania

alloprzeszczepu

Kryteria ostrego i przewlekłego odrzucania nerki - klasyfikacja Banf

Klasyfikacja Banf – legenda do tabeli

Zapobieganie odrzucaniu alloprzeszczepu –

testy diagnostyczne

• Dobór w zakresie grup krwi - ABO

• Typowanie tkankowe (oznaczenia HLA)

• Test limfocytotoksyczny

• Mieszana reakcja limfocytów (MLR)

• Oznaczanie PRA (Panel Reactive Antibodies)

• Crossmatching (crosstest)

C4

C4

d

d

Obecność składnikaC4d dopełniacza może

być markerem odrzucania przeszczepu w

mechanizmie humoralnym

• CZAS NIEDOKRWIENIA PRZESZCZEPIANEGO NARZĄDU

Na czas przechowywania narządu składa się tzw. okres niedokrwienia ciepłego oraz

okres niedokrwienia zimnego. Okres niedokrwienia ciepłego dzieli się na:

WIT1

czyli czas pierwszego niedokrwienia - od momentu zatrzymania krążenia u
dawcy do schłodzenia narządu wypłukanego specjalnym płynem

; WIT2 czyli

czas drugiego niedokrwienia ciepłego - okres potrzebny do wytworzenia
zespoleń między łożyskiem naczyniowym przeszczepu, a naczyniami
krwionośnymi pacjenta. Niedokrwienie zimne trwa od perfuzji i schłodzenia
preparatu biologicznego, do odtworzenia krążenia u biorcy.

• USZKODZENIE REPERFUZYJNE
• URAZ MECHANICZNY
• POCHODZENIE NARZĄDU (dawca żywy/zmarły)
• NOSICIELSTWO LUB ZAKAŻENIE WIRUSEM CYTOMEGALII
• ZAAWANSOWANY WIEK DAWCY/BIORCY
• NIEPROPORCJONALNA MASA PRZESZCZEPIANEGO NARZĄDU
• INNE SCHORZENIA DAWCY
• TOKSYCZNE DZIAŁANIE LEKÓW

Mechanizmy niezależne od

antygenu wpływające na

odrzucanie przeszczepu

Devries, 2003, Sem in Imm 15:33-
48

Uszkodzenie okołotransplantacyjne narządu

indukuje wytwarzanie cytokin prozapalnych i

aktywujących układ odpornościowy

Uszkodzenie okołotransplantacyjne narządu

zwiększa ryzyko ostrego odrzucenia przeszczepu

Devries, 2003, Sem in Imm 15:33-
48

Uszkodzenie okołotransplantacyjne narządu

zwiększa ryzyko przewlekłego odrzucenia

przeszczepu

Devries, 2003, Sem in Imm 15:33-
48

Wprowadzenie cyklosporyny i jej wpływ na

przeżycie przeszczepów serca

Przeżycie alloprzeszczepu (nerka) w

zależności od ilości niezgodnych loci HLA i

stosowania immunosupresji