BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA 

PRACY 

W ROLNICTWIE

 

PAKIET EDUKACYJNY DLA MŁODYCH ROLNIKÓW 

W KRAJACH NOWO PRZYJĘTYCH 

DO UNII EUROPEJSKIEJ 

1

J.Lech Jugowar

IBMER Oddział Poznań

2

Cel szkolenia



Pomoc młodym rolnikom w nabyciu umiejętności  
rozwijania strategii zachowywania zdrowia i 
bezpieczeństwa podczas pracy



Spowodowanie, aby młodzi rolnicy traktowali poważnie 
problem bezpieczeństwa i higieny pracy w rolnictwie



Umożliwienie młodym rolnikom samodzielnego 
przeprowadzenia oceny i zarządzania zagrożeniami 
i ryzykiem. 



Dostarczenie rolnikom wsparcia/pomocy w rozwijaniu 
postępu



Uczynienie pracy w gospodarstwie bardziej pociągającą

 

     

3

Zakres modułu 
szkoleniowego

Pokazanie młodemu rolnikowi/rolniczce jak: 



zidentyfikować ryzyko i niebezpieczeństwo w 

jego/jej gospodarstwie



ocenić poszczególne ryzyka i niebezpieczeństwa 

w celu uszeregowania ich podług ważności



opracować plan działania mający na celu 

zmniejszenie zagrożeń związanych z 

niebezpieczeństwem 



przeprowadzić przegląd i modyfikację, kiedy jest 

konieczna ocena istniejących zagrożeń

    

4

Przegląd prezentacji



Wprowadzenie



Bezpieczne prowadzenie gospodarstwa

 



Wybór wyposażenia i maszyn



Wybór strategii oprysków i czyszczenia opryskiwaczy



Wybór strategii utrzymania i leczenia zwierząt



Wybór strategii nawożenia i uprawy ziemi



Unikanie wypadków podczas normalnej działalności w gospodarstwie

5

Wprowadzenie



     Kontekst



     Wypadki w gospodarstwie



     Zagrożenia zdrowia w gospodarstwie 



     Nie potrafisz być zbyt ostrożny



     Zapewnij dzieciom bezpieczeństwo

     w gospodarstwie 

6

Kontekst



   Praca w gospodarstwie rolnym jest  niebezpieczna 



   Rolnicy są zagrożeni chorobami zawodowymi takimi 

jak pylica
       płuc, artretyzm, utrata słuchu i nowotwór skóry 



  Są narażeni na wypadki związane  z niewłaściwym 

użyciem
      substancji chemicznych i niewłaściwą obsługą 
maszyn. 



  Ryzyko to przypisane jest również do rodziny 

rolnika, jego
      sąsiadów i innych ludzi przebywających w okolicy w 
celach
      rekreacyjnych. 



  Wieś stała się atrakcyjna dla ludzi z miasta, którzy 

nie znają
      zagrożeń 



  Teren gospodarstwa rolnego jest zawsze atrakcyjny 

dla dzieci,
       które podczas przebywania na jego obszarze nie 
zawsze zdają
       sobie sprawę z niebezpieczeństwa 



  Trzeba sobie powiedzieć, że nie jesteśmy w stanie 

przewidzieć
       zachowań głupców, ale możemy dużo zrobić, aby 
ochronić
       siebie i swoich bliskich

 

7

Wypadki w gospodarstwie

Wg opracowania KRUS z kwietnia 2005 „Wypadki przy pracy i chorioby 

zawodowe rolników...” 

http://www.krus.gov.pl/pliki_do_pobrania/wypadki1.pdf

8

Wypadki w gospodarstwie

Wg opracowania KRUS z kwietnia 2005 „Wypadki przy pracy i chorioby 

zawodowe rolników...” 

http://www.krus.gov.pl/pliki_do_pobrania/wypadki1.pdf

->

->

->

->

9

Wypadki w gospodarstwie

Wg opracowania KRUS z kwietnia 2005 „Wypadki przy pracy i choroby 

zawodowe rolników...” 

http://www.krus.gov.pl/pliki_do_pobrania/wypadki1.pdf

10

Wypadki w gospodarstwie

Wg opracowania KRUS z kwietnia 2005 „Wypadki przy pracy i choroby 

zawodowe rolników...” 

http://www.krus.gov.pl/pliki_do_pobrania/wypadki1.pdf

->

->
->

11

Wypadki w gospodarstwie

Wg opracowania KRUS z kwietnia 2005 „Wypadki przy pracy i choroby 

zawodowe rolników...” 

http://www.krus.gov.pl/pliki_do_pobrania/wypadki1.pdf

Na takiej nawierzchni podłoża wielu 

rolników upadając doznało trwałego 

uszczerbku na zdrowiu

Taka drabina może być 

niebezpieczna przy każdej pracy

12

Wypadki w gospodarstwie

Wg opracowania KRUS z kwietnia 2005 „Wypadki przy pracy i choroby 

zawodowe rolników...” 

http://www.krus.gov.pl/pliki_do_pobrania/wypadki1.pdf

W bałaganie o upadek narzędzia i 

spowodowanie urazu nie trudno

13

Zagrożenia zdrowia



   

kontakt z pestycydami i aerozolami 

powstającymi
       podczas oprysków 
    wdychanie pyłu pochodzenia roślinnego i 
mineralnego
       (pylica płuc)
    wdychania toksycznych gazów 
    zwiększona zapadalność na raka skóry 
    kontuzje stawów i wiązadeł 
    Utrata słuchu 
   „Syndrom Toksycznego Organicznego Kurzu” 
    Kontakt z E coli 0157 (biegunki, uszkodzenie 
nerek,
       zgon)

14

Nie potrafisz zachować nadmiernej 
ostrożności

 



   

Znaczenie ostrożności podczas wykonywania

   rutynowych czynności  w gospodarstwie i 
myślenie
   o następstwach wykonywanej czynności. 



   Wdychanie substancji toksycznych i przenikanie 

ich
    przez skórę



   Kontuzje i zranienia

15

Zapewnij dzieciom bezpieczeństwo w 
gospodarstwie

Wg opracowania KRUS z kwietnia 2005 „Wypadki przy pracy i choroby 

zawodowe rolników...” http://www.krus.gov.pl/pliki_do_pobrania/wypadki1.pdf

16

Zapewnij dzieciom bezpieczeństwo w 
gospodarstwie

Wg opracowania KRUS z kwietnia 2005 „Wypadki przy pracy i choroby 

zawodowe rolników...” http://www.krus.gov.pl/pliki_do_pobrania/wypadki1.pdf

Pochwycenie ręki przez nieosłonięty wałek przekazu mocy

17

Zapewnij dzieciom bezpieczeństwo w 
gospodarstwie

Wg opracowania KRUS z kwietnia 2005 „Wypadki przy pracy i choroby 

zawodowe rolników...” http://www.krus.gov.pl/pliki_do_pobrania/wypadki1.pdf

Uraz na pile tarczowej

18

Zapewnij dzieciom bezpieczeństwo w 
gospodarstwie

Wg opracowania KRUS z kwietnia 2005 „Wypadki przy pracy i choroby 

zawodowe rolników...” http://www.krus.gov.pl/pliki_do_pobrania/wypadki1.pdf

Pomoc osobie zatrutej środkami ochrony roślin

19

 

Bezpieczne prowadzenie 
gospodarstwa

Jak zacząć ?

Sprawdź, czy dysponujesz:
 spisem typowych zagrożeń związanych z: uprawami, 

obsługą maszyn i urządzeń,  stosowaniem nawozów i 

chemikaliów oraz wykonywaną na fermie pracą,

 

    systemem  rejestracji  wypadków  (kontuzji, 

zranień),

          systemem  rejestracji  wypadków,  których 

konsekwencji

          uniknąłeś  o  „mały  włos”  oraz  systemem 

identyfikacji

          zagrożeń,  z  którymi  się  spotkałeś,  w  związku  z 

wykonywana

     pracą,
 

 

instrukcjami 

bezpieczeństwa 

prac 

w 

gospodarstwie rolnym,
    systemem  szkolenia  i  nadzoru  dla  nowych  i 

młodych

     pracowników,
   odzieżą

 

i wyposażeniem ochronnym,

20

Bezpieczne prowadzenie 
gospodarstwa

Jak zacząć ? (c.d.)

 systemem  szkoleń  praktycznych  przy  wprowadzeniu 

do  gospodarstwa  nowego  wyposażenia  lub  nowej 

produkcji,

 systemem 

wymiany 

doświadczeń 

na 

temat 

bezpieczeństwa 

pracy 

pomiędzy 

pracodawcą, 

dostawcami sprzętu i pracownikami

 łatwo 

dostępnymi 

informacjami 

na 

temat 

bezpieczeństwa 

związanego 

z 

 

urządzeniami 

mechanicznymi,  innego  wyposażenia  fermy  oraz 

substancjami niebezpiecznymi,

 przepisami  prawnymi  dotyczącymi  bezpieczeństwa 

pracy i zdrowia.

 

21

Bezpieczne prowadzenie 
gospodarstwa

Jak kontynuować ?

 

Dyskutuj z innymi

Rozeznaj zagrożenia 

  Jak zauważyć zagrożenie ?
   Obserwując - patrz, słuchaj, 

wąchaj,

   dotykaj – kieruj się zdrowym

   rozsądkiem, wiedzą 

   i doświadczeniem.

Karty katalogowe wyrobu

Przeglądy zagrożeń

Dzieci i osoby 

Grupy dyskusyjne 

Audit bezpieczeństwa

Informacje 

Analiza 

Instrukcje obsługi.

Regulacje prawne 

22

Bezpieczne prowadzenie 
gospodarstwa

Oszacuj ryzyko
Określ prawdopodobieństwo wystąpienia dotkliwej szkody
przeanalizuj  każdy  możliwy  skutek  wypadku  i  zanotuj 

najgorszy
Wprowadź zmiany
Usuń zagrożenie u źródła – np. pozbądź się danego 

urządzenia lub materiału (substancji).
Zastąp je mniej niebezpiecznym (urządzeniem lub 

materiałem
Odizoluj niebezpieczny proces, urządzenie lub materiał od 

ludzi
Wprowadź zabezpieczenia mechaniczne takie jak np. osłony 
Zastosuj procedury bezpiecznej pracy, szkolenie i dozór w 

celu ograniczenia ryzyka
Jeżeli powyższe działania nie są wystarczające lub wykonalne 

– zapewnij indywidualne środki ochronne.
Wprowadź w życie kontrole w ustalonym przez ciebie 

zakresie.
 Kontrola zmian

23

Codzienne zagrożenia w gospodarstwie 

i ich długoterminowe skutki dla zdrowia

 

Tabela 1. Zagrożenia układu oddechowego  

Ekspozycja 

Skutki zdrowotne  

Pyłki zbóż, antygeny grzybów w kurzu pochodzącym 

ze zbiorów, roztocza, organiczny fosfor w środkach 

owadobójczych 

Astma i nieżyt nosa pochodzenia 

alergicznego 

Pył organiczny 

Astma  

Niektóre rozsady roślin, endotoksyny bakteryjne , 

mitotoksyny   

Zapalenie błony śluzowej 

Środki owadobójcze, arsen, gryzący kurz i dym, 

amoniak,  pyłki ziaren  (pszenica, jęczmień)  

Skurcz oskrzeli, ostre chroniczne 

zapalenie oskrzeli  

Zarodniki grzybów lub ciepłolubne grzyby 

(actinomycetes) ze spleśniałego ziarna lub siana, 

antygeny o średnicy poniżej 5 mm 

Zapalenie płuc 

Zarodniki grzybów (podczas opróżniania podłoża) 

Grzybica płuc 

Spleśniałe siano, kompost 

„Płuco rolnika” 

 

24

Codzienne zagrożenia w gospodarstwie 

i ich długoterminowe skutki dla zdrowia

 

Tabela 1. – c.d. Zagrożenia układu oddechowego 

Ekspozycja 

Skutki zdrowotne  

Grzyby: spleśniała kora klonu 

Choroba pracowników 

„odkorujących” drzewa (klony) 

Pozostałości roślin, ziarnka skrobi, pleśń, 

endotoksyny, mikotoksyny, zarodniki, grzyby, gram- 

bakterie, enzymy, alergeny, części owadów, 

zabrudzenia glebą, osady substancji chemicznych 

„Zespół organicznego, 

toksycznego kurzu” 

Kurz od magazynowanego ziarna 

Podwyższona temperatura  

(„gorączka zbożowa”) 

Spleśniała kiszonka (w górnej warstwie w silosie) 

„Zespół wyładowywacza silosu” 

Gazy: amoniak, siarkowodór, tlenek węgla, metan, 

fosgen, chlor, dwutlenek siarki, ozon, parakwat 

(środek chwastobójczy), bezwodny amoniak 

(nawóz), tlenki azotu 

Ostre choroby płuc 

Dwutlenek azotu pochodzący z fermentującej 

kiszonki 

„Choroba pracujących przy 

obsłudze silosu” 

Gazy wydzielające się przy pracach spawalniczych   „Gorączka spawacza” 

 

25

Codzienne 

zagrożeni

a w 

gospodars

twie i ich 

długoterm

inowe 

skutki dla 

zdrowia

 

Tabela 2. Zagrożenia dermatologiczne  

Ekspozycja 

Skutki zdrowotne 

Amoniak i sztuczne nawozy, pył ze słomy 
owca i jęczmienia, pasza dla zwierząt, 

plony, fumiganty, pestycydy, produkty 

petrochemiczne, rozpuszczalniki, mydła, 

podchloryny, fenole, , furazolidyna, 
hydrochinon 

Podrażnienia skóry 

Roztocza, saprofity 

Świerzb, swędzenie skóry 

Rośliny powodujące uczulenia (np. trujący 

bluszcz, dąb), niektóre pestycydy 

(dithiocarbamates, pyrethrins, thioates, 

thiurams, paration i malathion)  

Alergiczne zapalenie skóry 

Manipulowanie tulipanami i cebulkami 

tulipanów 

Choroba „palec tulipanowy”  

Kreozot, rośliny zawierające furocoumarins 

Zapalenie skóry pod wpływem 

ekspozycji na światło 

Światło słoneczne, promieniowanie 

ultrafioletowe  

Poparzenia słoneczne, czerniak, rak 

wargi 

Wilgotne i gorące środowisko 

Zapalenie skóry wywołane wysoką 

temperaturą   

Kontakt z wilgotnymi liśćmi tytoniu 

Zatrucie nikotyną (choroba zielonego 

tytoniu)  

Ogień, elektryczność, kwasy lub inne 

substancje żrące, suchy (higroskopijny) 

nawóz, tarcie, płynny amoniak 

Poparzenia 

Ukąszenia  i użądlenia (osy, pchły, 

pszczoły, roztocza ziarna, szerszenie, 

ogniste mrówki, pająki, raki, stonogi, inne 

stawonogi, węże)  

Zapalenia skóry, zatrucie, Borelioza – 

choroba z Lyme (krętkowica kleszczowa) 

malaria  

Uszkodzenia skóry przez ciernie 

Tężec 

 

26

Codzienne zagrożenia w gospodarstwie i ich 

długoterminowe skutki dla zdrowia

 

Tabela 3. 

Zagrożenia substancjami toksycznymi i  wywołującymi zmiany 

nowotworowe

 

Ekspozycja 

Skutki zdrowotne 

Rozpuszczalniki, benzen, spaliny, 

fumiganty, środki owadobójcze, środki 

chwastobójcze (herbicydy), środki 

grzybobójcze 

Chroniczne zatrucie, choroba Parkinsona, 

zapalenie nerwów obwodowych, choroba 

Alzheimera, ostra i przewlekła encefalopatia 

(uszkodzenie mózgu) ,  chłoniaki,  różnorakie  

szpiczaki , mięsaki tkanek miękkich, białaczki, 

raki mózgu, prostaty, żołądka, trzustki i jąder, 

glejaki 

Promieniowanie słoneczne 

Rak skóry 

Dwubromochloropropan (DBCP), 

dwubromek etylenu 

Sterylizacja (mężczyźni) 

 

27

Wybór wyposażenia i maszyn

• Zasady ogólne

• Użytkowanie ciągników

• Użytkowanie traktorków 

• Utrzymanie ciągników

 

 

28

Wybór wyposażenia i maszyn

Użytkowanie ciągników

 

  

Wskazówki, których realizacja zwiększy 
bezpieczeństwo traktorzysty i osób postronnych:

 Czytaj i stosuj się do procedur bezpieczeństwa 
   zawartych w fabrycznej instrukcji obsługi.
 Wyposaż ciągnik w zatwierdzonego typu  kabinę 
lub ramę
    bezpieczeństwa oraz pasy bezpieczeństwa, i 
używaj ich
 Aby zmniejszyć zagrożenie bólem kręgosłupa 
stosuj
    siedzisko traktorzysty z podparciami bocznymi
    i podparciem tylnim.
  Używaj ochronników słuchu i pamiętaj, że nie 
wszystkie
     kabiny traktorów są dźwiękoszczelne.

29

Wybór wyposażenia i maszyn

Użytkowanie ciągników

 

  

c.d.
Wskazówki, których realizacja zwiększy 

bezpieczeństwo traktorzysty i osób postronnych:

  Utrzymuj dzieci z dala od ciągników i innych 

maszyn.
  Wyjmuj kluczyki ze stacyjki ciągnika, kiedy go 

nie

     używasz
  Miej aktualny plan przeglądów i napraw 

ciągnika.
   Ureguluj położenie siedziska w taki sposób aby 

dostęp

      do elementów sterowniczych ciągnika był 

wygodny 

      i bezpieczny
    Utrzymuj wszystkie osłony zabezpieczające na 

swoich

       miejscach, także osłonę startera silnika
    Uruchamiaj silnik siedząc tylko na miejscu 

kierowcy.

30

Wybór wyposażenia i maszyn

Użytkowanie ciągników

 

  

   

Nigdy nie przewoź pasażerów

Wg opracowania KRUS z kwietnia 2005 „Wypadki przy pracy i choroby zawodowe 

rolników...” http://www.krus.gov.pl/pliki_do_pobrania/wypadki1.pdf

31

Wybór wyposażenia i maszyn

Użytkowanie traktorków

  

 

Większość 

uszkodzeń 

ciała 

będących  skutkiem  wypadków  z 
traktorkami 

wynika 

z 

braku 

treningu i doświadczenia, szybkości, 
nierównego albo nieznanego terenu, 
przeszkód  na  drodze,  pagórków, 
przewożenia  pasażera  lub  wadliwie 
rozlokowanego 

ładunku, 

nieodpowiedniej odzieży ochronnej i 
niebezpiecznej 

jazdy. 

Znacząco 

bardziej  zagrożeni  są  młodzi  ludzie 
pomiędzy 10 a 24 rokiem życia.

32

Wybór wyposażenia i maszyn

Przeglądy i naprawy ciągników

 

  Rozeznaj 
zagrożenia 
  Oszacuj 
zagrożenia 
  Wprowadź 
zmiany 

  

 

  

Gdy podnosisz 
ciągnik 

   Klocki i kliny 

Gdy wymieniasz koła

 

33

Wybór wyposażenia i maszyn

Osłony części maszyn w ruchu

 

 

Pilarki tarczowe do drewna bez 

zabezpieczeń są nadal przyczyną wielu 

urazów podczas gospodarczej obróbki 

drewna

Wał przegubowo-teleskopowy z 

uszkodzoną osłoną był przyczyną tragedii 

w gospodarstwie rolnym

34

Wybór wyposażenia i maszyn

Bezpieczeństwo w warsztacie 

 

  Rozeznaj 

zagrożenia 
  Oszacuj 

zagrożenia 
  Wprowadź 

zmiany 

  Narzędzia i 

wyposażenie 

  Drabiny i kozły 

  Elektryczność

   Spawanie 

35

Wybór wyposażenia i maszyn

Bezpieczeństwo w warsztacie 

36

Wybór wyposażenia i maszyn

Bezpieczna praca
z elektrycznością

  Rozeznaj 

zagrożenia 
  Oszacuj 

zagrożenia 
  Wprowadź 

zmiany 

  przewody uziemiające

  zewnętrzne przewody energetyczne 

  bezpieczniki i wyłączniki róznicowo-

prądowe

   elektronarzędzia

   sprzęt spawalniczy

37

Wybór wyposażenia i maszyn

Bezpieczna praca podczas spawania, cięcia, szlifowania

  Łuk elektryczny 

  Gazy spawalnicze

  Opary a eksplozja

  Ciepło

 

 

Porażenie 

prądem 

elektrycznym

 

 

  Rozeznaj 

zagrożenia 
  Oszacuj 

zagrożenia 
  Wprowadź 

zmiany 

38

Wybór strategii oprysków i czyszczenia 

sprzętu



Podstawy



Substancje chemiczne 
w gospodarstwie: 
przechowywanie 
i usuwanie

 



Bezpieczne użycie 
chemikaliów 
w gospodarstwie: 
oprysk pestycydami

39

Wybór strategii oprysków i czyszczenia 

sprzętu

Substancje chemiczne w gospodarstwie: przechowywanie 

i usuwanie

 

  Rozeznaj 

zagrożenia 
  Oszacuj 

zagrożenia 
  Wprowadź 

zmiany 

 

 Magazyn chemikaliów 

 Usuwanie

 Transport

 Ochrona środowiska 

40

Wybór strategii oprysków i czyszczenia 

sprzętu

Bezpieczne użycie chemikaliów w gospodarstwie: 

oprysk pestycydami

  Rozeznaj 

zagrożenia 
  Oszacuj 

zagrożenia 
  Wprowadź 

zmiany 

Pestycydy mogą przedostawać się do ciała 

przez:
  wchłanianie przez skórę, a szczególnie 

przez

     oczy,
  wdychanie oparów i kurzu,
  przypadkowe przełknięcie podczas 

jedzenia,

     picia lub palenia

.

41

Wybór strategii oprysków i czyszczenia 

sprzętu

Bezpieczne użycie chemikaliów w gospodarstwie: 

oprysk pestycydami

  Informacje o pestycydach

  ekwipunek pierwszej pomocy

 „komórka” lub radiotelefon

  przeszkolony członek rodziny

  antidotum

  okresowe badania lekarskie

 Opryski

 Czyszczenie
 Środki zabezpieczające

Przestań natychmiast pracować i poszukaj pomocy 

medycznej jeżeli wystąpią u ciebie, nawet w niewielkim 

nasileniu, drgawki mięśniowe, zaburzenia widzenia, 

ślinotok albo trudności w oddychaniu

42

Wybór strategii oprysków i czyszczenia 

sprzętu

Bezpieczne użycie chemikaliów w gospodarstwie: 

oprysk pestycydami



   

Kontakt przez skórę:  Umyj się używając wody z mydłem

       i spłucz czystą wodą. Zmień zabrudzoną odzież i poszukaj
       pomocy lekarskiej.

   Kontakt przez oczy:  Płucz otwarte oczy pod bieżącą 
wodą
      przez 15 minut. Poszukaj pomocy lekarskiej.

   Połknięcie: jeżeli masz trudności w uzyskaniu fachowej
      pomocy wykorzystaj  Krajowe Centrum Informacji   
Toksykologicznej, 
      tel.:
     (0 42) 631 47 24, (0 42) 631 47 25, e-mail: 
kotwica@imp.lodz.pl

l

43

Wybór strategii oprysków i czyszczenia 

sprzętu

Bezpieczne użycie chemikaliów w gospodarstwie: 

oprysk pestycydami

Do zadań Krajowego Centrum Informacji Toksykologicznej 
(KCIT) mieszczącego się w Łodzi  należy, m.innymi:
  udzielanie telefonicznych konsultacji toksykologicznych
     pracownikom służby zdrowia, służbom związanym
     z bezpieczeństwem i higieną pracy, ratownictwem 
chemicznym
     oraz osobom prywatnym
  Komputerowa baza danych  tworzona w Centrum zawiera,
      m.innymi:
     -  karty związków chemicznych (w tym leków), zawierające,

        m.innymi,działanie toksyczne i objawy zatrucia, pomoc

        przedlekarska  i postępowanie lekarskie w ostrych 

zatruciach u

        dorosłych  i dzieci,

     - karty preparatów chemicznych. 

44

Wybór strategii utrzymania i 

leczenia zwierząt

 Warunki początkowe

 Zasadnicze kierunki bezpiecznego 

działania na fermach bydła mlecznego

 Zasadnicze kryteria bezpieczeństwa przy 

obsłudze bydła

 Zasadnicze kryteria bezpieczeństwa przy 

obsłudze owiec

 Zasadnicze kryteria bezpieczeństwa przy 

strzyżeniu owiec

45

Wybór strategii utrzymania i 

leczenia zwierząt

 Zasadnicze kryteria bezpieczeństwa przy 

jeździe na koniu

 

 Zasadnicze kryteria bezpieczeństwa przy 

utrzymaniu świń

 Zasadnicze kryteria bezpieczeństwa dla 

zmniejszenia zagrożenia chorobami 

odzwierzęcymi

 Bezpieczne stosowanie lekarstw dla zwierząt 

i środków odrobaczywiających

46

Wybór strategii utrzymania i leczenia zwierząt

Zasadnicze kierunki bezpiecznego działania na 
fermach 
bydła mlecznego

  Rozeznaj 

zagrożenia 
  Oszacuj 

zagrożenia 
  Wprowadź 

zmiany 

 

Poszukaj zagrożeń 
związanych z: 
elektrycznością, 
poślizgnięciem się i 
upadkiem, szkoleniem i 
kontrolą nowych i młodych 
pracowników, zachowaniami 
zwierząt, osłonami urządzeń, 
podnoszeniem i 
przenoszeniem ciężkich 
przedmiotów

 

47

Wybór strategii utrzymania i leczenia zwierząt

Zasadnicze kierunki bezpiecznego działania na 
fermach 
bydła mlecznego

 Oświetlenie podczas doju

  Powierzchnie betonowe

    Projekt  dojarni  minimalizujący  wysiłek 
fizyczny

  Osłony części urządzeń w ruchu

  Wyłącznik bezpieczeństwa 

  Wyłącznik różnicowo-prądowy.

  Skrzynki elektryczne o odpowiednim IP.

    Wytrzymałość  mocowania  rurociągów 
mlecznych.  

  System wentylacyjny 

  Woda nie przydatna do spożycia przez ludzi

    Zawory  wody  gorącej  niedostępne  dla 
dzieci

Wprowadź 
zmiany

48

Wybór strategii utrzymania i leczenia zwierząt

Zasadnicze kryteria bezpieczeństwa przy obsłudze 
bydła

  Rozeznaj 

zagrożenia 
  Oszacuj 

zagrożenia 
  Wprowadź 

zmiany 

  Urządzenia i 

stanowiska
  Bydło
  Zagrody dla bydła
  Kopanie i bodzenie
  Stado bydła
  Higiena

 

 

  

49

Wybór strategii utrzymania i leczenia zwierząt

Zasadnicze kryteria bezpieczeństwa przy obsłudze 
bydła

50

Wybór strategii utrzymania i leczenia zwierząt

Zasadnicze kryteria bezpieczeństwa przy obsłudze 
świń

Obsługujący świnie ulegają zagrożeniom zależnym od 
wielkości, siły i temperamentu zwierząt. Wielkość 
szkód może zależeć od doświadczenia osobistego, 
uwzględnienia elementów bezpieczeństwa przy 
urządzeniu kojców, przejść i obejścia oraz zarządzania 
lekami i substancjami chemicznymi.  Hałas w chlewni 
może osiągać takie poziomy, że pożądane jest 
stosowanie ochroników słuchu. 

51

Wybór strategii utrzymania i leczenia zwierząt

Ogólne zasady unikania zagrożenia chorobami 

odzwierzęcymi 

Rozpoznaj zagrożenia
  Dokonuj przeglądu zwierząt podczas ich 
obsługiwania, 
     z punktu widzenia występowania symptomów 
choroby, 
  Bądź świadom jakie mogą być przyczyny zarażenia.
  Sprawdź dostępność i stosowanie środków 
odkażających
  Sprawdź sposób przenoszenia i pozbywania się 
materiałów
     zakażonych
  Sprawdź, czy psy w gospodarstwie mogą jeść 
odpadki 
     z uboju gospodarczego lub mięso dzikich zwierząt

52

Wybór strategii utrzymania i leczenia zwierząt

Ogólne zasady unikania zagrożenia chorobami 

odzwierzęcymi 

   

Leptospiroza (krętkowica) 

   Gorączka Q

      Zakażenie  bąblowcem  (Hydatid 
disease)

   Orf (niesztownica lub ektyma) 

53

Wybór strategii utrzymania i leczenia zwierząt

Bezpieczne stosowanie lekarstw dla zwierząt

 Podawanie lekarstw w paszy
 Podawanie lekarstw w zastrzykach
 Zapobieganie złamaniom igły 
 Nowe technologie i produkty

       Łatwo wykrywalne igły do zastrzyków 

       Aparaty do zastrzyków
  Protokołu złamanych igieł do zastrzyków

54

Wybór strategii nawożenia i 

uprawy ziemi

•

Podstawowe zasady

•

Wytyczne obowiązujące w Wielkiej 
Brytanii dotyczące zarządzania 
nawozami naturalnymi w gospodarstwie 
rolnym w celu zapewnienia 
bezpieczeństwa żywności 

•

Bezpieczne przechowywanie i 
stosowanie bezwodnego amoniaku

 

55

Wybór strategii nawożenia i 

uprawy ziemi

•

Bezpieczne magazynowanie i 
stosowanie saletry amonowej 

•

Bezpieczne przechowywanie i 
stosowanie nawozów bazujących na 
moczniku 

•

Utrzymanie sprzętu: aplikatory nawozu   

56

Wybór strategii nawożenia i 

uprawy ziemi

Nawozy naturalne mogą zawierać mikroorganizmy 
chorobotwórcze  (np.  E.coli  O157,  Salmonella, 
Listeria,  Campylobacter,  Cryptosporidium  and 
Giardia), 

które 

mogą 

powodować 

choroby 

rozprzestrzeniające się drogą pokarmową. 

 

Metoda i termin aplikacji nawozu do gleby mogą 
mieć wpływ na  długość czasu przeżycia 
czynników chorobotwórczych w ziemi oraz na 
prawdopodobieństwo ich przejścia do żywności

.

Nawozy naturalnymi a bezpieczeństwo 

żywności 

!

!

57

Wybór strategii nawożenia i 

uprawy ziemi

Źródła zanieczyszczeń mikrobiologicznych



  Nawożenie pola przed siewem



  Nawożenie pola podczas wzrostu roślin



  Wyciek z obornika składowanego na polu



  Wyciek z płyty gnojowej albo przelew ze zbiornika na

     gnojowicę



  Przeniesienia przez zanieczyszczone narzędzia i  środki

     transportu.



  Przeniesienie zanieczyszczenia przez wiatr lub

     przeniesienia w postaci aerozolu



  Zanieczyszczenie gruntu lub wody nawadniającej przez

     inwentarz lub gnojowicę.



  Kontakt z inwentarzem mającym dostęp do upraw

 

Nawozy naturalne a bezpieczeństwo żywności 

58

Wybór strategii nawożenia i 

uprawy ziemi

  

temperatura 

  promieniowanie słoneczne 
  pH 
  schnięcie 
  czas 

Nawozy naturalne a bezpieczeństwo żywności 

Co niszczy drobnoustroje chorobotwórcze?

59

Wybór strategii nawożenia i 

uprawy ziemi

Podsumowanie
  Powinieneś rozważnie wybierać miejsca 

składowania obornika tak, aby zminimalizować ryzyko 

pośredniego skażenia przez spływ zanieczyszczeń po 

powierzchni gleby

  Nie powinieneś zawozić ziemi  „świeżym” 

obornikiem lub gnojowicą w okresie 6 miesięcy 

przed zbiorem.

  Nie powinieneś stosować „przerobionego” 

obornika w okresie 2 miesięcy przed zbiorem 

   Powinieneś  zapewnić co najmniej 4-ro 

miesięczny okres czasu pomiędzy przebywaniem 

zwierząt na polu a zbiorem.

Nawozy naturalne a bezpieczeństwo żywności 

60

Wybór strategii nawożenia i 

uprawy ziemi

Bezpieczne magazynowanie i stosowanie 

saletry amonowej

Saletra  amonowa  ulega  stopieniu  w  temperaturze  170

o

C  i 

rozkłada  się  w  temperaturze  powyżej  210

o

C.    Saletra 

amonowa  nie  jest  łatwopalna,  ale  jako  utleniacz  podsyca 
palenie  się  innych  materiałów,  nawet  bez  dostępu 
powietrza.

Saletra  amonowa  nie  wybucha  pod  wpływem  wstrząsów  i 
tarcia  przy  normalnych  pracach  przeładunkowych  itp.,  ale 
może  detonować  pod  wpływem  ciepła  pod  zamknięciem 
albo  na  skutek  gwałtownego  wstrząsu.  Na  przykład 
podczas pożaru mogą powstać skupiska stopionej saletry i 
jeżeli  stopiona  masa  zostanie  zamknięta  (w  kanałach, 
rurach, 

instalacjach 

lub 

urządzeniach) 

to 

może 

eksplodować, szczególnie jeżeli została zanieczyszczona

.

61

Unikanie wypadków podczas 

normalnej pracy w gospodarstwie

• Rak skóry

• Stres cieplny

• Unikanie wypadków przez dzieci

• Unikanie wypadków podczas  ręcznego 

podnoszenia i przeładunku

 

• Skutki długotrwałego oddziaływania 

hałasu w gospodarstwie 

62

Unikanie wypadków podczas 

normalnej pracy w 

gospodarstwie

• Bezpieczna praca przy silosach

• Niebezpieczeństwo przy pracach z belami 

siana

• Ochrona osobista podczas walki z pożarem

• Skutki długotrwałej wibracji całego ciała

• Napowietrzne linie energetyczne

63

Unikanie wypadków podczas 

normalnej pracy w gospodarstwie

Rak skóry

Krótkookresowe oddziaływanie słońca
Zaczerwienienie skóry --> bąble--> opuchlizna --> 
łuszczenie się naskórka.
Uczulenie na światło – ostra reakcja skóry na 
promieniowanie UV towarzysząca zażywaniu 
niektórych leków, stosowaniu maści, kremów i 
związków chemicznych, kończąca się oparzeniem 
słonecznym i uszkodzeniem skóry.
Odsłoneczne zapalenie spojówek lub rogówek oczu 
-  owrzodzone, czerwone i  obrzmiałe oczy, wrażliwe 
na silne światło.

 

64

Unikanie wypadków podczas 

normalnej pracy w gospodarstwie

Rak skóry

Długotrwałe oddziaływanie słońca 
skóra  przedwcześnie  podstarzała  -  pomarszczona, 
wysuszona,  z  dużą  ilością  pigmentu,  miejscami 
widoczną siatką drobnych naczyń krwionośnych.

Zaćma

 

 

65

Unikanie wypadków podczas 

normalnej pracy w gospodarstwie

Rak skóry

Symptomy ostrzegawcze
    odbiegający  od  zwykłego  wygląd  skóry,  nie  znikający
      w ciągu 4 tygodni,
  ranka, wrzód lub łuszczący się skrawek skóry,
   biała plamka na wargach, która nie znika,
   pieprzyk szybko powiększający się,
   pieprzyk, który zmienia kształt i kolor,

   pieprzyk, który krwawi lub powoduje powtarzające się
      swędzenie

.

 

 

66

Unikanie wypadków podczas 

normalnej pracy w gospodarstwie

Unikanie wypadków przez dzieci

Ogrodzenia
Dla małych dzieci - posiadaj skuteczne ogrodzenie wokół 
budynku i podwórza.
Ogradzaj  szamba,  doły,  zbiorniki  z  wodą  –  zwłaszcza 
jeżeli znajdują się blisko domu
Utrzymuj  w  dobrym  stanie  ogrodzenia  wybiegów 
zwierząt  i  podwórza  aby  zabezpieczyć  małe  dzieci  od 
zwierząt, środków transportu, maszyn i ruchu drogowego.
Posiadaj 

bezpieczne 

miejsca, 

poza 

obszarami 

ogrodzonymi, gdzie dzieci mogą się bawić.

67

Unikanie wypadków podczas 

normalnej pracy w gospodarstwie

Unikanie wypadków przez dzieci

 Warsztat
Wyposaż  swoje  gospodarstwo  w  furtki,  drzwi  i  system 
ich blokowania aby uniemożliwić dostęp małych dzieci do 
warsztatu i niebezpiecznych obszarów magazynowych.
Ustal  zasady  bezpieczeństwa  dla  starszych  dzieci  które 
w  związku  z  pracą  w  gospodarstwie  mogą  znaleźć  się  w 
tych miejscach.
Utrzymuj wyposażenie warsztatu w takim stanie, aby nie 
występowały 

zagrożenia 

dla 

dzieci 

związane 

z 

elektrycznością,  elektronarzędziami,  pożarem,  zatruciem, 
poślizgnięciem 

się, 

upadkiem 

i 

innymi 

niebezpieczeństwami.

68

Unikanie wypadków podczas 

normalnej pracy w gospodarstwie

Unikanie wypadków przez dzieci

 Drabiny
Przechowuj  drabiny  tak,  aby  nie  było  możliwe 
wchodzenie  dzieci  na  dachy,  silosy,  drzewa  i  inne 
niebezpieczne, położone wysoko miejsca.
Zapewnij  takie  zabezpieczenie  drabin  na  stałe 
przymocowanych  do  silosów,  zbiorników,  itp.,  aby 
uniemożliwić dzieciom wspinanie się na nie.

69

Unikanie wypadków podczas 

normalnej pracy w gospodarstwie

Unikanie wypadków przez dzieci

Silosy, magazyny ziarna
Utrzymuj magazyny ziarna, silosy, przenośniki i wozy 
transportowe odpowiednio zabezpieczone przed 
dostępem dla dzieci.
Nigdy nie pozwalaj dzieciom bawić się w magazynie 
ziarna.
Zapewnij aby wejścia na drabiny były zabezpieczone i 
nieosiągalne przez dzieci.
Przyjmij zasadę niedopuszczania dzieci do miejsc 
przeładunku i składowania ziarna, chyba, że przebywają 
one tam pod stałym nadzorem.

70

Unikanie wypadków podczas 

normalnej pracy w gospodarstwie

Unikanie wypadków przez dzieci

Pestycydy
Przechowuj  pestycydy  w  taki  sposób,  aby  były  one 
niedostępne dla dzieci.
Miejsce przeznaczone do mieszania pestycydów i mycia 
sprzętu  powinno  być  tak  odgrodzone,  aby  uniemożliwić 
dostęp do niego dzieci. 
Nie wpuszczaj dzieci do sadu, w którym przeprowadzono 
opryski.

 

71

Unikanie wypadków podczas 

normalnej pracy w gospodarstwie

Unikanie wypadków przez dzieci

Maszyny i wyposażenie
Zabezpiecz  ciągniki,  ciężarówki    i  inne  maszyny 
natychmiast po pracy i nie pozwól dzieciom na dostęp do 
nich.
Urządzenia  elektryczne  i  narzędzia  powinny  zostać 
wyłączone i odłączone od prądu po ich użyciu i trzymane 
w miejscu niedostępnym dla młodszych dzieci.
Trzymaj  broń  palną,  amunicję  i  materiały  wybuchowe 
zamknięte i poza zasięgiem dzieci.  

72

Unikanie wypadków podczas 

normalnej pracy w gospodarstwie

Unikanie wypadków przez dzieci

Ochrona przed zwierzętami
Wypracuj  metody  postępowania,  w  celu  ochrony  dzieci 
przed atakiem lub pokąsaniem przez psy.
Zadbaj  o  to,  aby  małe  dzieci  nie  miały  możliwości 
wędrowania po zagrodzie z żywym inwentarzem. 

73

Unikanie wypadków podczas 

normalnej pracy w gospodarstwie

Bezpieczna praca przy silosach

 

 

Postępowanie w nagłych  wypadkach 
  Jeżeli wpadniesz do ziarna nie panikuj - 
ziarno  będzie  otaczać  cię  ciasno.  Osłoń 
twoją  twarz  i  klatkę  piersiową  rękoma  i 
odzieżą tak, aby wytworzyła się przestrzeń 
umożliwiająca oddychanie.
    Plan  twojego  wydobycia  się.  Zawsze 
miej  osobę  która  obserwuje  ciebie  z 
zewnątrz.  Obserwator  powinien  mieć 
jednoznaczną  instrukcję  co  ma  zrobić  w 
nagłym  wypadku.  Pierwsza  instrukcja 
brzmi:  "Nie  wchodź  za  mną  do  wnętrza 
silosu".

74

Unikanie wypadków podczas 

normalnej pracy w gospodarstwie

Bezpieczna praca przy silosach

 

 

Postępowanie  w  nagłych    wypadkach   
c.d.
    Jeżeli  tylko  jedna  osoba  jest  w 
pogotowiu  i  nie  może  tobie  pomóc  bez 
wejścia  do  wnętrza,  musi  zapewnić  sobie 
pomoc  innych.  Wtedy  ktoś  może  wejść, 
używając  aparatu  tlenowego  i  zabierając  z 
sobą  linę  bezpieczeństwa.  Dalej  jedna  lub 
więcej  osób  znajdujących  się  na  zewnątrz 
może pomóc wyciągnąć ciebie.

 Jeżeli ktoś inny wpadnie do ziarna zmagazynowanego w 
silosie, opróżnij silos otwierając wszystkie boczne wyloty i 
następnie wycinając otwory w stożku lub ścianach dookoła 
podstawy używając elektronarzędzi.

75

Unikanie wypadków podczas 

normalnej pracy w gospodarstwie

Napowietrzne linie energetyczne

 

76

Unikanie wypadków podczas 

normalnej pracy w gospodarstwie

Napowietrzne linie energetyczne

SYTUACJA KRYZYSOWA - JEŻELI WYSTĄPI WYPADEK 

  Nigdy nie dotykaj napowietrznej linii energetycznej - 
nawet, jeśli została zerwana przez maszynę lub spadła. 
Nigdy nie zakładaj,  że w linii nie ma napięcia.
  Kiedy maszyna jest w kontakcie z linią napowietrzną, 
porażenie prądem elektrycznym jest możliwe jeśli ktoś 
dotyka zarówno maszynę i ziemię.  Pozostań w maszynie i 
jeżeli możesz - obniż podniesione części pozostające w 
kontakcie z linią, lub wycofaj maszynę .

 

77

Unikanie wypadków podczas 

normalnej pracy w gospodarstwie

Napowietrzne linie energetyczne

SYTUACJA KRYZYSOWA - JEŻELI WYSTĄPI WYPADEK  c.d.
   Jeśli musisz wydostać się z maszyny w celu wezwania 
pomocy albo z powodu pożaru - wyskocz jak najdalej, o ile 
możesz, bez dotykania drutów albo maszyny, utrzymując 
pionową postawę ciała.

   Wezwij zakład energetyczny do wyłączenia prądu w 
linii. Nawet jeżeli wydaje się, że w linii nie ma napięcia, 
nie dotykaj jej - automatyka linii może ponownie załączyć 
zasilanie.

 

Dziękuję za uwagę…

Dziękuję za uwagę…

Materiały dotyczące wszystkich modułów 

pakietu edukacyjnego są dostępne na 

stronie internetowej 

www.ibmer.poznan.pl