Mózg – kosmos pełen 

tajemnic

Podglądanie mózgu 

(wykład 4)

E l ż b i e t a  S z e l ą g

Pracownia Neuropsychologii, Instytut 

Biologii Doświadczalnej im. M. 

Nenckiego PAN, 

02-093 Warszawa, ul. Pasteura 3 

szelag@nencki.gov.pl

 

 

Słowa kluczowe

uszkodzenie mózgu, struktury kształtujące 

osobowość, rola okolicy przedczołowej, 
zaburzenia osobowości, zaburzenia językowe, 
prozopagnozja, demencja, zaburzenia 
przestrzenne, przedni obszar mowy, tylny obszar 
mowy, rola okolicy przedruchowej, rola okolicy 
skroniowej,  metody wizualizacji struktur 
mózgowych, tomografia komputerowa, 
tomografia pozytronowa, rezonans magnetyczny, 
funkcjonalny rezonans magnetyczny, EEG, fale: 
alfa, beta, theta, delta, potencjał wywołany, 
próba amytalowa, śródoperacyjne drażnienie 
mózgu, komisurotomia, spoidło wielkie mózgu, 
asymetria funkcjonalna mózgu, ageneza spoidła 
wielkiego

.

 

 

Obserwacje zachowania

 pacjentów 

z uszkodzonym mózgiem

 

 

Pacjenci z różnorodnymi zaburzeniami 

zachowania (widzenia, słyszenia, językowego 

porozumiewania, 

emocji, uwagi, poruszania się, czucia, 

orientacji w przestrzeni, osobowości, itp.) 

byli poddawani 

post mortem

 badaniom 

neuroanatomicznym w celu poszukiwania 

miejsca ewentualnego uszkodzenia mózgu

 

 

Zmiany w zachowaniu po 

uszkodzeniach brzusznoprzyśrodkowej 

kory przedczołowej

Nienaruszone: umiejętności, zdolności percepcyjne, 

                   językowe, ruchowe, inteligencja, uwaga,
                   pamięć

Nowy umysł: utrata planowania przyszłości i 
działań, 
                      zanik norm etycznych, 
taktownego 
                      postępowania, wulgarność, 
upośledzenie 
                      zachowań społecznych, 
spłycenie uczuć i
                      emocji

 

 

Kora przedczołowa - 

niezbędna w normalnym 

funkcjonowaniu ludzkiej 

osobowości

 

 

Zastosowanie metody lezji 

w badaniach nad mózgową

 reprezentacją innych 

funkcji poznawczych

 

 

Rola okolicy Broca 

i okolicy Wernickego

 jest znana od ponad 100 lat!!!

Paul Broca

France, 1860

Carl Wernicke, 

Germany, 1874

 

 

Uszkodzenia określonych obszarów kory 
prowadzą do deficytów językowych

Przedni obszar mowy (Broca) znajduje się w 
lewym 
płacie czołowym (okolica przedruchowa)

 Tylny obszar mowy (Wernickego) znajduje 
się w tylnej części górnego zawoju 
skroniowego po stronie lewej pomiędzy 
pierwotna korą słuchową i zakrętem 
kątowym

Dwa odkrycia w spowodowały przełom 

w naszej wiedzy o mózgu

1

 

 

Podczas gdy uszkodzenia 

wymienionych 

struktur po stronie lewej prowadzą do 

zaburzeń funkcji językowych (afazji),

 

to 

uszkodzenia symetrycznych obszarów 

po stronie prawej nie zaburzają tych 

funkcji

2

 

 

Uszkodzenia w obrębie pewnych obszarów

kory mózgowej człowieka powodują 

określone zaburzenia 

funkcjonowania poznawczego

 

W N I O S E K

 

 

Uszkodzenia w obrębie lewej 
półkuli mózgu prowadzą do 
określonych zaburzeń 
językowych (afazji), podczas 
gdy po uszkodzeniach 
symetrycznych obszarów 
półkuli prawej nie obserwuje 
się  z a z w y c z a j  defektów 
funkcji językowych

 

 

A jak dziś określamy 

miejsce uszkodzenia mózgu?

 

 

Podglądanie mózgu w akcji

 poprzez obrazowanie

 

 

Analiza wpływu miejsca 

uszkodzenia mózgu na 

zaburzenia wyższych  czynności 

psychicznych wciąż stanowi 

ważną metodą w badaniach 

nad funkcjonowaniem mózgu

 

 

Metody wizualizacji 

struktur mózgowych

 

 

Tomografia 

komputerowa 

(X-ray Computer 

Tomography)

 

 

D e m e n c j a

 

 

Wynik badania CT u 
4 pacjentów 
wykazujących objawy 
prozopagnozji - 
uszkodzenie mózgu 
występuje w prawej 
półkuli

. 

Pacjent P.V. wykazuje lezję 
obupółkulową, obejmującą 
okolicę skroniową lewej półkuli 
i przednią okolicę skroniową 
półkuli prawej.

 

 

Zaburzenia 

orientacji w przestrzeni

 

 

Zaburzenia 

funkcji językowych

 

 

Reprezentacja 

funkcji językowych w 

mózgu

 

 

Emisyjna tomografia 

pozytronowa

 

(Positron Emission 

Tomography, PET)

Zastosowanie komputerowych i 
matematycznych technik do analizy 
obrazów. Jako czynnik penetrujący ciało 
pacjenta wykorzystuje  promieniowanie 
powstałe w nastepstwie anihilacji pary 
pozytron-elektron w postaci kwantów 
energii (promieniowanie gamma)

 

 

Rezonans magnetyczny 

(Magnetic Resonanse 

Imaging, MRI)

Źródłami energii są: 1) stałe silne pole 
magnetyczne służące do ukierunkowania 
momentów magnetycznych protonów 
(jądra wodoru w cząsteczkach wody); 
2) dodatkowo fale radiowe o określonej 
częstotliwości zmieniające moment 
magnetyczny atomów i kierunek 
ustawienia ich w polu magnetycznym

 

 

Aktywność bioelektryczna mózgu

 

 

Aktywność bioelektryczna mózgu - 

charakterystyka fal obserwowanych 

w EEG

 

Rodzaj fali Częstotliwość

/sek

Obszar

występowania

Stan organizmu

Alfa

8-12

Potyliczny i

ciemieniowy

Spoczynek,

Beta

18-30

Czołowy,

(precentral)

Aktywacja

(arousal)

Theta

5-7

Człowy i

skroniowy

Delta

0.5-4

Różnorodny

Głęboki sen

 

 

Inne metody badania mózgu

 

 

Próba amytalowa 

(Wada Test, Sodium Amytal Injection)

 

 

Reprezentacja funkcji mowy w 

zależności 

od ręczności osób badanych

Ręczność

Lewa półkula Prawa pólula

Obie półkules

Prawo-

ręczni

96%

4%

 -

Lewo-

ręczni

70%

15%

15%

 

 

Metoda drażnienia mózgu

 

- badanie pacjenta wybudzonego 

podczas operacji neurochirurgicznej

 

 

Komisurotomia - 

chirurgiczne rozdzielenie 

półkul mózgowych

   Roger Sperry laureat Nagrody 
Nobla w 1981

 

 

Badania pacjentów po zabiegu 

komisurotomii wykazały ścisłą specjalizację 

funkcjonalną półkul mózgowych i pozwoliły 

określić zasięg funkcji reprezentowanych w 

każdej z półkul

Język - najwyrażniejszym przejawem 
asymetrii funkcjonalnej mózgu

 

 

Koncepcja pólkuli 

dominującej i podporządkowanej

została obalona na rzecz koncepcji 

o specjalizacji funkcjonalnej każdej z 

półkul

 

 

Jaki obraz zależności wystapi u 

człowieka, który urodził się z 

rozdzielonymi półkulami 

mózgowymi?

Ageneza spoidła wielkiego