Systemy ochrony zdrowia
Grażyna Dykowska
Zakład Zdrowia Publicznego
AM w Warszawie
Systemy ochrony zdrowia
Grażyna Dykowska
Zakład Zdrowia Publicznego
AM w Warszawie
Wartość i
odpowiedzialność za
zdrowie i życie
Indywidualna
Zbiorowa - rodzinna,
plemienna
Zbiorowa - społeczna,
publiczna
Solidaryzm społeczny
Determinanty zdrowia –
koncepcja Lalonda
“.. styl życia (50%),
warunki środowiska (20%),
uwarunkowania genetyczne
(20%),
oraz opieka medyczna w
(10%)”
Wykres zależności spodziewanej długości życia od PKB
60,00
65,00
70,00
75,00
80,00
85,00
60
5060
10060
15060
20060
25060
30060
35060
40060
45060
Spodziewana długość życia
PKB
Liniowy (Spodziewana długość życia)
Liniowy (PKB)
System ochrony zdrowia
- definicja
“.. całość działań, których
podstawowym celem jest
promowanie, poprawa i
zachowanie dobrego stanu
zdrowia członków populacji”
Cele systemu ochrony
zdrowia
poprawa stanu zdrowia populacji i promowanie
społecznego dobrostanu,
zapewnianie dostępu i równości w dostępie do
opieki zdrowotnej,
zapewnianie mikro – i makroekonomicznej
efektywności wykorzystania zasobów,
dbałość o skuteczność kliniczną dostarczanej
opieki,
poprawa jakości opieki zdrowotnej i satysfakcji
pacjentów
zapewnienie
długookresowej
stabilności
finansowej systemu.
Cele systemu wg ŚOZ
1.
Sprawiedliwy dostęp do świadczeń dla
wszystkich
2.
Współpraca międzysektorowa.
3.
Wspieranie podstawowej opieki zdrowotnej.
4.
Wspieranie działania podstawowej opieki
zdrowotnej na poziomie lokalnym.
5.
Opieka specjalistyczna na wyższych poziomach
referencyjnych
6.
Kształcenie kadr oraz wspierania lokalnych
działań na rzecz zdrowia
7.
Opieka wysokospecjalistyczna z zapleczem
diagnostycznym
8.
Odpowiednio wykwalifikowana kadra planująca i
zarządzająca systemem
9.
Organizowanie procesu poruszania się pacjenta
w systemie
Poprawa stanu zdrowia
poprzez obniżanie
negatywnych wskaźników
zdrowotnych
Umieralność
Zachorowalność
Chorobowość
Śmiertelność
Upośledzenia i inwalidztwo
Śmiertelność
- ogólna
- przyczyny, zgonów,
- wskaźniki przeżycia dla określonych
chorób
( disease-specific survival rates)
Zapewnienie dostępu i
równości w dostępie
możliwie powszechny i równy
dostęp do świadczeń
Zdrowie jako dobro publiczne
alokacją zarządzają organy
administracji publicznej
„dobra dostępne dla każdego z
członków społeczności niezależnie od
jego dochodów”
Zapewnianie mikro– i
makroekonomicznej
efektywności – teoretyczna
efektywność Pareto
Własność środków produkcji
Sposoby finansowania świadczeń
Metody dokonywania płatności
Stopień angażowania środków
prywatnych
Środki publiczne
Ograniczoność zasobów
Dbałość o skuteczność
kliniczną
Kształcenie
Certyfikacja
licencjonowanie
Akredytacja
Ocena
technologii
Nadzór
administracyjny
i korporacyjny
Odpowiedzialność
karna
Poprawa jakości opieki i
satysfakcji pacjentów
Struktura
Proces
Wynik
wg Donabedian
Jakość
Techniczna
Satysfakcja
Zapewnienie długookresowej
stabilności finansowej
Wzrost wydatków na ochronę zdrowia
starzenie populacji
rozwój technologii medycznych
wzrost oczekiwań społecznych
Metody ograniczania wzrostu
wydatków
regulacja dostępu do rynku
regulacja dostępu do świadczeń
kontrola kosztów wykonywanych świadczeń
Ewolucja systemów
opieki zdrowotnej
Medycyna tradycyjna, naturalna
Nauki medyczne - lekarze i pielęgniarki
Ubezpieczenia wzajemne
Ubezpieczenie powszechne i obowiązkowe
System zaopatrzeniowy
Powszechne dostarczanie z elementami
„rynkowymi”
Uczestnicy systemu i
współzależności
Świadczeniodawca
Pacjent
Płatnik trzeciej strony
System bismarkowski
System Beveridge’a
System Siemaszki
1. środki pochodzą ze
składek, w dużej części
obowiązkowych,
związanych z
zatrudnieniem
środki pochodzą z podatków
ogólnych lub innych
dochodów państwa
środki pochodzą z podatków
ogólnych lub innych
dochodów państwa
2. upoważnienie do
uzyskiwania świadczeń są
wszyscy płacący składki,
głównie pracownicy oraz
ich rodziny,
upoważnieni do świadczeń są
(prawie) wszyscy obywatele
kraju
upoważnieni do świadczeń są
(prawie) wszyscy obywatele
kraju
3. fundusze dysponowane są
przez
quasi-publiczne,
niedochodowe organizacje
– kasy chorych
fundusze dysponowane są
przez centralne (rządowe) lub
zdecentralizowane (rządowe
lub samorządowe) instytucje
administracji publicznej
fundusze dysponowane są
przez centralne (rządowe) i
regionalne instytucje
administracji rządowej
4. „koszyk świadczeń”
określony jest poprzez
aktywne wykluczenie
niektórych rodzajów usług
(m.in. stomatologii lub jej
części, fizjoterapii,
chirurgii plastycznej)
„koszyk świadczeń” bardzo
ogólny i szeroki, w praktyce
określony publicznymi
inwestycjami
„koszyk świadczeń” bardzo
ogólny i szeroki, w praktyce
określony publicznymi
inwestycjami
System bismarkowski System Beveridge’a
System Siemaszki
1. świadczeniodawcy
głównie prywatni –
działający dla zysku
(lecznictwo otwarte)
lub nie-dla-zysku
(szpitale)
świadczeniodawcy
głównie publiczni,
świadczeniodawcy
wyłącznie publiczni,
2. kontrakty płatników
ze
świadczeniodawcami
środki alokowane z
poziomu centralnego na
pośredni (w tym do
samorządów) i do
świadczeniodawców
według centralnie
określonych zasad
środki alokowane z
poziomu centralnego na
pośredni (administracji
rządowej) i do
świadczeniodawców
według centralnie
określonych zasad
3. stawki w kontraktach
określane w
mechanizmie
administracyjno-
negocjacyjnym,
często jednolite dla
całego kraju
zasady alokacji określane
centralnie lub na
poziomie regionalnym, w
powiązaniu z
infrastrukturą i cechami
populacji
zasady alokacji określane
na poziomie centralnym,
w powiązaniu z
infrastrukturą
4. finansowanie
za
usługę
(fee-for-
service)
finansowanie kapitacyjne
oraz budżety globalne
(gł. dla szpitali)
finansowanie wg
systemów przeliczników
infrastrukturalnych (np.
etaty kalkulacyjne)
5. współpłacenie za
większość świadczeń
marginalne
współpłacenie
brak współpłacenia
(narastające zjawisko
szarej sfery)
6. wolny wybór
świadczeniodawcy,
bez „gate-keeper’a”
funkcja „gate-keeper’a”,
regulowany dostęp do
kolejnych szczebli opieki
przypisanie do
regionalnych/lokalnych
struktur
świadzeniodawców
(rejonizacja)
Źródła finansowania
systemu ochrony zdrowia
Kraj
Podatki
Ubezpieczenia
społeczne,
(powszechne)
Ubezpieczenia
dodatkowe
Opłaty
pacjentów
Inne
Belgia
(1987)
39
36
-
12
13
Dania
(1987)
84.5
-
-
15.5
(wraz
z
ubezpieczeniami
dodatkowymi)
-
Niemcy
(Zachodnie)
(1986)
10.8
64.8
6.6
7.4
10.5
Grecja
(1987)
33.7
25.4
-
40.9
-
Hiszpania
(1986)
19.0
59.3
4.8
15.3
1.6
Francja
(1985)
5.2
73.2
5.4
14.8
-
Holandia
(1990)
10
65
16
9
-
Portugalia
(1980)
66
5.2
0.6
28.2
-
Szwecja
(1985)
81.4
8.7
-
10
-
Wielka
Brytania
(1987/8)
78.8
12.9
5.4
2.9
-
Wydatki prywatne na ochronę zdrowia w
wybranych krajach
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999
Polska
Węgry
Czechy
OECD Health Data 2000
Wydatki na ochronę zdrowia
wg OECD Health Data 2000
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
P
P
P
/o
b
y
w
a
te
la
Ogółem
Publiczne
Struktura wydatków na
ochronę zdrowia w
Polsce
W 2000 roku na średnio na
ubezpieczonego wydano – 587,43 zł, w
tym na:
Leczenie szpitalne – 270,93 zł (45%)
POZ i specjalistykę – 123 zł (21%)
Refundację leków – 118,10 zł (20%)
Pomoc doraźną – 21,44 zł (4%)
Źródło: UNUZ, 2001
Upoważnienie do
uzyskiwania świadczeń
Płacący składki
Płacący składki wraz z rodzinami
Płacący składki oraz niektórzy
niepłacący
Wszyscy obywatele
Wszyscy mieszkańcy
Wszyscy przebywający na terenie
kraju
Współpłacenie
przywilej pacjenta uzyskiwania
częściowej refundacji kosztów
poniesionych w związku z
leczeniem lub
obowiązek pokrywania części
kosztów finansowanych z
funduszy wspólnych, np.
ubezpieczeniowych
Formy współpłacenia
Wszystko ponad kwotę finansowaną
przez płatnika
Wszystko do określonej kwoty
Stała opłata za dany rodzaj
świadczenia
Procentowy udział w koszcie
świadczenia
Kwota zależna od dochodów
Metody opłacania
świadczeń – opieka
ambulatoryjna
wynagrodzenie w formie pensji
w instytucji publicznej
opłaty za usługę (fee-for-service)
opłaty kapitacyjne,
opłaty za przypadek/opiekę.
Metody opłacania
świadczeń – opieka
stacjonarna
wg liczby dni hospitalizacji,
wg liczby i rodzaju procedur,
wykonanych w trakcie leczenia
szpitalnego,
wg liczby przyjętych pacjentów,
w oparciu o budżet historyczny.
DRG
Formy prawne i
organizacyjne
świadczeniodawców
prywatne osoby i instytucje (dla zysku)
prywatne instytucje (nie dla zysku)
publiczne budżetowe
rządowe
samorządowe
publiczne samodzielne
rządowe
samorządowe