Planowanie zestawów

dla

stołówki

przedszkolnej.

Omówienie zasad

planowania

jadłospisów,

stosowania

produktów

zamiennych.

Zalecane spożycie energii i składników pokarmowych
oraz zawierających je produktów spożywczych w wieku
przedszkolnym.

Okres przedszkolny dotyczy dzieci 4-, 5-, 6-letnich. Żywienie

dzieci w tym wieku dotyczy populacji szczególnie

zagrożonej nieprawidłowym żywieniem. Dzieci w tym

wieku wymykają się ciągłości opieki rodziców . Żywienie

dzieci miejskich w dużej mierze odbywa się w przedszkolu,

zaś dzieci wiejskich- w warunkach domowych, dlatego

często żywione są nieprawidłowo. Według panujących

poglądów, wynikających z badań nad stanem odżywienia

populacji dzieci w wieku przedszkolnym zapotrzebowanie

energetyczne dziecka 6-letniego wynosi 1600 kcal na

dzień. Zapotrzebowanie energetyczne dzieci 5- i 4-letnich

jest odpowiednio mniejsze o 10% na każdy rok życia. Stąd

w grupie wieku 4-6 lat zapotrzebowanie energetyczne

waha się w granicach 1400-1700 kcal.

Białko powinno pokrywać 10-13% zapotrzebowania
energetycznego (w tym 60% białko zwierzęce), tłuszcz około
30% , a węglowodany około 58%. Dzieciom w wieku
przedszkolnym nie należy podawać tłuszczów utwardzanych tj.
margaryn zawierających duże ilości kwasów tłuszczowych
nienasyconych w postaci trans. Stosować należy masło, oleje
roślinne (ale nie kokosowy i z ziaren palmowych) i uzupełniać
je śmietanką lub śmietaną. Węglowodany z powszechnie
stosowanych zbóż, ze względu na ich dużą kwasowość,
powinny być uzupełniane warzywami i owocami, które należą
do produktów zasadotwórczych. Prawidłowo zestawiona
dzienna racja pokarmowa powinna pokrywać zapotrzebowanie
na witaminy, podaje się tylko witaminę D, zależnie od sezonu:
w okresie późnej wiosny, lata i wczesne jesieni 5 μg, a późna
jesienią, zimą i wczesną wiosna 10-15μg. Witamina A
występuje w diecie w nieco większej ilości aniżeli określają to
dzienne zalecenia spożycia. Zapotrzebowanie na sole
mineralne pokrywa prawidłowo wyliczona racja pokarmowa.

Normy dziennego spożycia poszczególnych składników

pokarmowych u dzieci w wieku przedszkolnym.

Grupa

ludnoś

ci

Energia

(kcal)

Białko

ogółe
m (g)

Białko

zwierz

ęce

(g)

Tłuszcze

(g)

Węglowodany

(g)

Dzieci 4–6

lat

1700

55

35

60

235

Grupa

ludności

Wapń (g)

Żelazo (g)

Fosfor (g)

Magnez(g

)

Dzieci 4-6 lat

0,8

10

0,8

200

Składniki mineralne

Witaminy

Grupa

ludności

A (Mg)

B1 (mg) B2 (Mg)

C (mg)

D (Mg)

Dzieci 4-6

lat

500

0,9

1

45

10

Rozkład poszczególnych posiłków w ciągu dnia:

4 posiłki dziennie

4 posiłki dziennie

5 posiłków dziennie

5 posiłków dziennie

I śniadanie

I śniadanie

25% ok. 400 kcal

25% ok. 400 kcal

25% ok.400 kcal

25% ok.400 kcal

II śniadanie

II śniadanie

-

-

10% ok. 180 kcal

10% ok. 180 kcal

Obiad

Obiad

35% ok. 630 kcal

35% ok. 630 kcal

30% ok. 540 kcal

30% ok. 540 kcal

Podwieczorek

Podwieczorek

15% ok.270 kcal

15% ok.270 kcal

10% ok. 540 kcal

10% ok. 540 kcal

kolacja

kolacja

25% ok. 400 kcal

25% ok. 400 kcal

25% ok. 400 kcal

25% ok. 400 kcal

1700 kcal

1700 kcal

1700 kcal

1700 kcal

Żywienie dzieci w wieku przedszkolnym powinno być oparte na
różnych produktach spożywczych o podstawowym znaczeniu
żywieniowym. Rodzina powinna określić właściwy podstawowy model
żywienia, co jest szczególnie ważne dla wyrobienia zwyczajów
żywieniowych, których dziecko powinno się nauczyć i zaakceptować,
tak by zewnętrzne, często niewłaściwe wpływy, nie mogły zmienić
tego modelu postępowania. Powinno ono uwzględniać również
właściwy dobór pożywienia dokonywany przez dziecko w
nieobecności rodziców. Jakościowo produkty spożywcze powinny
obejmować mleko o obniżonej zawartości tłuszczu podawane 2-3 razy
dziennie, co wystarcza do pokrycia zapotrzebowania na wapń.
Uzupełniać je mogą inne mleczne produkty jak jogurt i ser. Drób,
ryby, chude mięso i suszone owoce dostarczają żelaza. Jaja jako
źródło białka, witamin i żelaza mogą być podawane 3-4 razy w
tygodniu. Zbożowe płatki śniadaniowe, o małej zawartości cukru, są
dobrym źródłem energii, a także żelaza i witamin. Surowe albo słabo
odparowane jarzyny i owoce powinny być stosowane w posiłkach albo
jako dodatkowe produkty spożywcze. Zarówno posiłki podstawowe,
jak i dodatkowe niskokaloryczne produkty między głównymi
posiłkami, nie powinny być spożywane w czasie oglądania telewizji.

Zależnie od pory roku należy podawać dziecku
różne produkty żywnościowe zastępując jedne
drugimi tak, aby wartość odżywcza była
odpowiednia do potrzeb dziecka i żeby były
wykorzystane możliwości sezonowe. Na przykład
latem, należy podawać dzieciom dużo owoców
jagodowych- truskawki , poziomki, maliny, czarne
jagody, porzeczki i inne- które mają krótki okres
owocowania, a są bogatym źródłem witaminy C i A
oraz żelaza i innych składników mineralnych. Zimą
dużą wartość ma kiszona kapusta i ogórki, warzywa
korzeniowe i bulwiaste, które są naturalnym
magazynem nie tylko witamin i składników
mineralnych ale również węglowodanów i białka.
Szczególnie cena o tej porze roku jest marchew,
buraki, ziemniaki, chrzan. Latem zwiększa się
znacznie wartość witaminowa nabiału, mleka,
serów, śmietany, masła i jaj. Często obserwuje się,
że latem dzieci chętniej pija mleko i jedzą potrawy
mleczne niż zimą.

Zalecany udział produktów spożywczych w

dziennej racji pokarmowej dzieci w wieku 4-6

lat

Mleko

Mleko

w tym produkty mleczne

w tym produkty mleczne

przeliczone na ilość mleka

przeliczone na ilość mleka

Ok.. 750ml

Ok.. 750ml

Mięso, drób, ryby

Mięso, drób, ryby

1 raz dziennie (5-6 razy w tyg. lub

1 raz dziennie (5-6 razy w tyg. lub

codziennie)

codziennie)

Warzywa i owoce

Warzywa i owoce

2 razy dziennie

2 razy dziennie

Masło

Masło

ok. 2-3 łyżeczek dziennie

ok. 2-3 łyżeczek dziennie

Olej rośliny

Olej rośliny

ok. 1-2 łyżeczek dziennie

ok. 1-2 łyżeczek dziennie

Chleb gruboziarnisty

Chleb gruboziarnisty

2-3 razy dziennie dla uzupełnienia

2-3 razy dziennie dla uzupełnienia

i pokrycia części potrzeb

i pokrycia części potrzeb

energetycznych

energetycznych

Kasze, makarony itp.

Kasze, makarony itp.

1 raz dziennie

1 raz dziennie

Dzienna racja pokarmowa dla dzieci w wieku 4-6 lat opracowana

przez Instytut Matki i Dziecka

produkty

produkty

Ilość w gramach

Ilość w gramach

Mleko

Mleko

600

600

Sery

Sery

30

30

Jaja(1 sztuka)

Jaja(1 sztuka)

50

50

Mięso, podroby, wędliny, ryby

Mięso, podroby, wędliny, ryby

70

70

Masło

Masło

20

20

Śmietana 18%

Śmietana 18%

20

20

Inne tłuszcze (słonina, olej)

Inne tłuszcze (słonina, olej)

20

20

Warzywa bogate w karoten

Warzywa bogate w karoten

150

150

Warzywa dostarczające witaminy

Warzywa dostarczające witaminy

C i inne

C i inne

150

150

Owoce

Owoce

200

200

Ziemniaki

Ziemniaki

200

200

Strączkowe suche (groch, fasola)

Strączkowe suche (groch, fasola)

5-10

5-10

Pieczywo różne

Pieczywo różne

120

120

Mąka, kasze

Mąka, kasze

60

60

Cukier, słodycze

Cukier, słodycze

45

45

Przetwory owocowe (dżemy,

Przetwory owocowe (dżemy,

marmolady)

marmolady)

20

20

Zasady planowania jadłospisów dla stołówki

przedszkolnej

• Żywienie dzieci w wieku przedszkolnym w odróżnieniu od żywienia

dzieci w wieku 1-3 lat, jest zdecydowanym przejściem do systemu

żywienia dzieci starszych. Dziecko w wieku przedszkolnym może

zasadniczo jeść wszystko, co jedzą dorośli, z wyjątkiem potraw

ciężko strawnych i nieodpowiednich dla dzieci. Wykluczamy więc:

produkty lub potrawy bardzo tłuste, np. z ryb- węgorze, z mięs –

tłuste wędliny, ciasta francuskie i półfrancuskie z tłustymi kremami,

świeżo smażone pączki czy racuchy drożdżowe, marynaty octowe,

konserwy mięsne i rybne przeznaczone dla dorosłych( dla dzieci

produkowane są specjalne przetwory mięsno-jarzynowe), niektóre

potrawy garmażeryjne łatwo psujące się, jak ryby, móżdżek,

kaszanka, pasztety itp.; oraz potrawy ciężko strawne, jak np. bigos,

fasolka po bretońsku z kiełbasą itp.; te ostatnie wprowadzamy w

małych ilościach, dochodząc stopniowo do porcji normalnych. Fakt,

że dziecko w wieku przedszkolnym może w szerokim zakresie

korzystać ze wspólnych posiłków z dorosłymi nie zwalnia z

obowiązku od prowadzenia kontroli żywienia dzieci w tym okresie.

Podstawę kontroli stanowią dzienne racje pokarmowe,
określające ile dziecko powinno w ciągu dnia spożyć mleka,
serów, jaj, masła i innych tłuszczów, warzyw, owoców,
ziemniaków, a poza tym produktów zbożowych i cukrowych.
Podane w racji dziennej ilości produktów zasadniczo
przewidziane są na wiek średni tj. 5-6 lat. Dzieci młodsze, od 4-
5 lat, mogą otrzymywać mniejsze ilości pokarmów zbożowych,
ziemniaków, mięsa (o 10-15g) i tłuszczu (o 5g), natomiast porcje
mleka, jaj, owoców musza być dla wszystkich dzieci jednakowe.
Nie należy przekarmiać dzieci produktami zbożowymi, jak
mąką, kaszą, pieczywem oraz tłuszczem, cukrem, ziemniakami,
gdyż produkty te w żywieniu dzieci, ze względu na jednostronny
skład odżywczy, nie odgrywają podstawowej roli; rola ich w
dużym stopniu ograniczona jest do wartości energetycznej.

• Układając całodzienny jadłospis należy zachować pewną

elastyczność. Można np. podaną w wykazie ilość mięsa

rozdzielić tak, że dziecko jednego dnia otrzyma 50 g wędliny i

kotlecik mielony z 70 g mięsa lub ryby, a drugiego dnia 40 g

wędliny, ½ jajka i 60 g białego sera. Istotne jest bowiem to,

aby dziecko codziennie otrzymało pełnowartościową porcję

białka pochodzenia zwierzęcego, a mniej ważne z jakiego

produktu ono pochodziło.

• Podział dziennej racji pokarmowej zależy od ilości posiłków.

Dzieci w wieku przedszkolnym najchętniej jedzą 4 posiłki

dziennie, tj. pierwsze śniadanie, drugie śniadanie lub

podwieczorek, obiad i kolację. Rozkład posiłków może być

zmienny zależnie od zwyczajów i możliwości rodzinnych.

Dlatego też drugie śniadanie i podwieczorek mogą być

posiłkami zamiennymi.

• Podawanie 5 posiłków może być wskazane w okresach

rekonwalescencji po przebytej chorobie, dla dzieci bardzo

ruchliwych zużywających dużo energii, dla dzieci

przejawiających duże łaknienie. Dla dzieci tych korzystne

jest podawanie częstych posiłków z ograniczeniem cukru.

Wartość kaloryczna poszczególnych posiłków nie może być

jednakowa, gdyż zależnie od pory dnia zmieniają się

potrzeby dziecka i chęć do jedzenia. Najbogatszy

kalorycznie powinien być obiad, najmniej kaloryczny

podwieczorek i drugie śniadanie. Przykładowo: 1/3 części

dziennej racji pokarmowej należy podawać na obiad, ¼ na

drugie śniadanie i ¼ na kolację, a pozostałą niewielka część

na podwieczorek lub drugie śniadanie (składające się

głównie z owoców i niskokalorycznych deserów).

• Przerwy między poszczególnymi posiłkami powinny być odpowiednio

długie, tzn, takie, aby zjedzony pokarm uległ strawieniu i zdążył

przejść do żołądka do dalszych części przewodu pokarmowego.

Dziecko tylko wtedy może odczuwać potrzebę jedzenia , przejawiającą

się głodem. Uczucie głodu natomiast jest warunkiem dobrego apetytu.

• Przerwy między posiłkami powinny wynosić ok. 3 do 4 godzin. Należy

jednak unikać zbyt rygorystycznego przestrzegania godzin posiłków i

nieliczenia się z potrzebami dziecka. Przesunięcie pory posiłku o pół

godziny nie ma istotnego znaczenia dla procesów trawienia , może

natomiast mieć decydujące znaczenie dla dobrego łaknienia i

samopoczucia dziecka. Jeżeli przerwie się przedszkolakowi ciekawą

zabawę, „bo wybiła godzina jedzenia”, dziecko może protestować,

bowiem nie od czuwa jeszcze głodu. Jeżeli sytuacje takie będą

powtarzały się często, niechęć do jedzenia, czyli „brak apetytu”, może

stać się uczuciem trwałym, trudnym do opanowania.

Najczęściej stosowane godziny posiłków:

Rodzaje posiłków

Rodzaje posiłków

4 posiłki

4 posiłki

5 posiłków

5 posiłków

Pierwsze śniadanie

Pierwsze śniadanie

Godz. 8-9

Godz. 8-9

Godz. 8

Godz. 8

Drugie śniadanie

Drugie śniadanie

-

-

Godz. 10.30

Godz. 10.30

obiad

obiad

Godz. 13

Godz. 13

Godz. 13

Godz. 13

Podwieczorek

Podwieczorek

Godz. 15.30

Godz. 15.30

Godz. 15.30

Godz. 15.30

kolacja

kolacja

Godz. 18-18.30

Godz. 18-18.30

Godz. 18-18.30

Godz. 18-18.30

• Bardzo ważna jest pora kolacji. Zbyt późno zjedzona kolacja

może utrudniać dziecku zaśnięcie i zakłócić nocny sen. Bardzo
korzystna dla dziecka jest taka organizacja życia rodzinnego,
aby po kolacji był czas na krótki spacer lub spokojną zabawę w
domu.

• Duże znaczenie przy przygotowywaniu posiłków dla

przedszkolaków ma:

• staranne i smaczne ich przyrządzanie,
• odpowiednia kompozycja, estetyczne podanie,
• właściwa wilgotność potrawy,
• regularność posiłków z zachowaniem rozsądnej elastyczności,
• stosowanie sposobu przyrządzania potraw, zapewniającego

zachowanie wartości odżywczych,

• pogodny nastrój przed posiłkiem i w trakcie posiłku,
• właściwe postępowanie pedagogiczne z dzieckiem w czasie

spożywania posiłku.

Pod pojęciem odpowiedniej kompozycji należy rozumieć
właściwe zestawienie kolorystyczne, tzn. danie nie powinno
być bez wyrazu pod względem kolorystycznym (jednolite).
Prawidłowo skomponowane powinno zawierać element, który
je ubarwi. Zazwyczaj takim elementem są surówki, np. z
marchewki. Najczęściej podawane na obiad ziemniaki nie
dodadzą mu wyrazistości, przykładowo podana marchewka
lub surówka z pomidorów, czerwonej kapusty wpłynie
korzystnie na percepcję wzrokowa przedszkolaka jedzącego
w stołówce przedszkolnej obiad.

Ważna jest wilgotność posiłku, czyli przestrzeganie zasady,
by skomponowany obiad w przedszkolu nie był zbyt suchy.
Szczególnie ważne jest to w momencie gdy serwujemy w
stołówce suchy ( nie w rozumieniu potocznym ) kawałek
mięsa.

Bardzo istotny element w komponowaniu posiłku to takie
skomponowanie śniadania, obiadu i każdego innego posiłku,
które w pełni dostarczy przedszkolakowi wszystkich
niezbędnych wartości odżywczych. Ma ono pokryć
zapotrzebowanie na białka, tłuszcze, węglowodany, witaminy
i energię.

Szef kuchni, intendent mając na uwadze te
wyznaczniki zawsze powinien pamiętać o
piramidzie żywieniowej, by już od najmłodszych lat
kształtować u dzieci odpowiednie nawyki
żywieniowe.

Dzieci w wieku przedszkolnym na ogół lubią
słodycze. Wolą zjeść cukierka, ciastko czy
czekoladę niż porcję warzyw czy owoców, twarogu
lub mleka. Słodycze podawane w nadmiarze i w
nieodpowiedniej porze ujemnie wpływają na apetyt.
Dają uczucie sytości, nie zapewniają niezbędnych
dla rozwoju składników pokarmowych. Dlatego
trzeba rozwijać w dziecku nawyk, aby słodycze jeść
po posiłku, na deser i w niewielkich ilościach

.

•Każdy dzienny jadłospis powinien uwzględniać co
najmniej jeden produkt z każdej grupy; pamiętać
należy, że im jest większy asortyment różnych
produktów, tym większa jest możliwość
zaopatrzenia organizmu we wszystkie składniki
odżywcze.
Należy dążyć, aby w skład każdego posiłku
podstawowego (śniadanie, obiad, kolacja) wchodziły
produkty będące źródłem białka zwierzęcego,
składników mineralnych, a zwłaszcza witaminy C.
Należy przy tym stosować jak najliczniejszy
asortyment w obrębie tej samej grupy, a zwłaszcza
w grupie produktów zbożowych, mięsa i owoców.

* Układając jadłospisy należy dbać nie tylko o urozmaicenie
potraw pod względem doboru produktów, ale również o
sposób ich przyrządzania, pamiętając, że ciągłe powtarzanie
potraw gotowanych, smażonych lub pieczonych jest wrogiem
apetytu. Przyrządzone potrawy, nawet z tego samego
produktu, ale w innym zestawie, z innymi dodatkami,
wykonane inna techniką, smakują lepiej, a tym samym
pobudzają apetyt i zapobiegają monotonii.

* Przy planowaniu jadłospisu należy korzystać z kontrastu
barwy i smaku. Stwierdzono, że jeśli posiłek jest odpowiednio
zestawiony kolorystycznie, czyli jest zachowany kontrast
barwy, to niejednokrotnie może zawierać prawie wszystkie
potrzebne składniki odżywcze. Odpowiedni dobór barwy ma
również duże znaczenie dla pobudzenia apetytu. Przy
planowaniu posiłków nie należy zestawiać w dania potraw o
jednakowych smakach, np. po kwaśnej zupie drugie danie o
kwaśnym smaku.

Na wniosek rodziców w wielu przedszkolach obiad podzielono
na dwa posiłki. W związku z tym zupa podawana jest z
deserem, a drugie danie jako niezależny posiłek, kończący
dzień.
Ważne jest, żeby do każdego posiłku był dodatek owocowo-
warzywny. Potrawy są przygotowywane codziennie ze
świeżych produktów, dostarczanych na bieżąco. Przy
układaniu jadłospisów stosuje się tak zwany system dekadowy
to znaczy, że przez 10 kolejnych dni nie powtarza się żaden
posiłek. Ponadto opiera się na zasadach racjonalnego
żywienia, które polegają na takim doborze produktów w
całodziennym jadłospisie, aby dostarczały organizmowi
odpowiednią ilość składników odżywczych potrzebnych do
prawidłowego funkcjonowania. Posiłki dobierane są tak, by
mieściły się w granicach norm pod względem kalorycznym i
energetycznym czyli takich, które zawierają odpowiednią ilość
białka, węglowodanów, tłuszczów, soli mineralnych i witamin.
Przedszkola starają się coraz częściej urozmaicać jadłospisy i
wprowadzać nowości pojawiające się na rynku, które dzieci
doskonale znają z reklam, więc chętnie je jedzą. Zgodnie z
powiedzeniem "jemy oczami" ważną rolę odgrywa sposób
podawania wszystkich potraw, tak by były kolorowe i
zachęcające do spożycia.

Śniadanie:
Zawiera mleko z dodatkiem produktów zbożowych.
Pieczywo mieszane, masło, wędliny sery, jaja, różne pasty,
warzywa.

Obiad:
zupa z dużą ilością jarzyn, natki, nadającej charakterystyczny
smak uzależniony od przewagą danego produktu.
drugie danie: produkty białkowe jak mięso, ryby, jaja, ser.
Produkty objętościowe to ziemniaki, kasze, kluski. Niezbędne
dodatki warzyw w postaci surówek. Obowiązkowo kompot.

Podwieczorek:
jest posiłkiem słodkim: ciasta, ciasteczka, koktajle, kisiele oraz
świeże owoce, jogurty.

Żywienie dzieci ze specjalną dietą w przedszkolu.
Wszystkie zupy gotowane są na maśle z dodatkiem śmietany lub
mleka. Dzieci uczulone na produkty mleczne otrzymują zupę bez
śmietany. Produkty nabiałowe zastąpione są innymi produktami
np. mleko - herbatą. Staramy się zastępować produkty
uczulające dzieci jakimś alternatywnym jedzeniem.

Żywienie dzieci w

przedszkolach

Pobyt dziecka w przedszkolu trwa 5 lub 9 godzin, w
zależności od wieku, warunków domowych dziecka
itp. Przeważają jednak przedszkola 9-godzinne. Na
pobyt 5-godzinny do przedszkoli przyjmuje się
zazwyczaj dzieci w wieku 4-5 roku życia, mające
zapewnioną w domu opiekę częściową.
Dzieci przebywające w przedszkolach 9-godzinnych
otrzymują 3 posiłki, tj. śniadanie, obiad i
podwieczorek; dzieci w przedszkolach 5-godzinnych
otrzymują tylko obiad, gdyż przychodzą po śniadaniu
domowym, a wychodzą przed podwieczorkiem w
przedszkolu

.

Planowanie żywienia dzieci w przedszkolach,
podobnie jak w żłobkach, powinno być oparte na
zapotrzebowaniu fizjologicznym dziecka i pokrywać
około 75% dziennego zapotrzebowania zarówno jeśli
chodzi o kalorie, jak i składniki pokarmowe.
Trudność zasadniczą w realizacji tego założenia
stanowi fakt, że żywienie w przedszkolach,
podobnie jak w innych placówkach dziecięcych,
oparte jest na ściśle określonej stawce finansowej,
ograniczającej często rodzaj produktów i ich ilość.
Występuje więc w przedszkolach podobnie
zjawisko, jak w żłobkach dziennych, gdyż dzieci nie
otrzymują należnego pokrycia z tytułu trzech
posiłków, tj. około 75% dziennego
zapotrzebowania. Z analizy 32 jadłospisów,
opracowanych dla przedszkoli- w granicach kosztu
około 10 zł na 1 dziecko- wynika, że przy
wykorzystaniu tej sumy możemy pokryć tylko 63%
kalorii dziennej racji pokarmowej, około 60% białka,
55% tłuszczu i 68% węglowodanów.

Z wyliczeń tych widzimy, że trzy posiłki podawane
dziecku w przedszkolu stosujemy raczej ze
względów organizacyjnych, 9-10 godzinny pobyt
dziecka w przedszkolu gdyż faktycznie odpowiadają
one wartości śniadania i obiadu . Posiłki te nie
pokrywają dziennego zapotrzebowania dziecka na
niezbędne składniki pokarmowe, zwłaszcza białko i
witaminy. Stawki finansowe przedszkoli ograniczają
możliwości dostarczenia odpowiedniej porcji mięsa i
owoców. Dlatego w domu powinno się uzupełniać
żywienia przedszkolne w sensie jakościowym, a nie
ilościowym. Łatwo bowiem przyzwyczaić dziecko do
zjadania zbyt dużych porcji pokarmów.
Przekarmianie dzieci może prowadzić do zaburzeń
trawiennych oraz do otyłości.

W każdym przedszkolu wywieszony jest w
widocznym miejscu tygodniowy jadłospis. Rodzice
na podstawie jadłospisu i rozmów z
wychowawczynią i dzieckiem powinni wiedzieć, co
zjadło ono danego dnia w przedszkolu. Wiadomości
te są niezbędne do ułożenia posiłków w domu tak,
aby uzupełnić niedobory żywieniowe, zwłaszcza
produktów niezbędnych dla prawidłowego rozwoju
dziecka

Między rodzicami a personelem przedszkola musi
istnieć ciągła współpraca, gdyż w przeciwnym
wypadku mogą powstać u dzieci niedobory wielu
składników pokarmowych, jak białka, wapnia,
żelaza, witamin, szkodliwych dla zdrowia i
hamujących normalny rozwój dziecka. Matki muszą
znać jadłospis dziecka, aby w sposób świadomy, nie
przypadkowy, uzupełniały podwieczorek, planowały
kolację i pierwsze małe śniadanie. Tylko współpraca
i wzajemne informowanie się może dać dobre
rezultaty. Zdarza się bowiem, że dziecko przychodzi
do żłobka czy przedszkola według relacji rodziców
bez śniadania, a faktycznie jest po śniadaniu. W
efekcie pojawia się niepokój personelu o dziecko,
wywieranie nacisku, żeby koniecznie jadło- wszystko
to zupełnie niepotrzebne. Dziecko, które zjadło
śniadanie, nie może jeść ponad swoje możliwości.

Dziecko przed wyjściem do przedszkola powinno
zjeść w domu małe śniadanie, złożone głównie z
mleka, kakao itp. oraz pieczywa z dodatkiem
twarogu, jaja, chudej wędliny itp.

Nie należy podawać dziecku rano zupy mlecznej,
bowiem w przedszkolu podstawę śniadania
przynajmniej cztery razy w tygodniu stanowi zupa
mleczna.

Niektóre przedszkola osiągnęły już dobre wyniki,
jeśli chodzi o współpracę z rodzicami i nie tylko
podają do wiadomości jadłospis przedszkolny, ale
również projekt kolacji domowej, co stanowi
podstawę kontroli odżywiania. Właściwa informacja
ma na celu zarówno zapobiegać niedoborom jak i
przekarmianiu, co grozi dziecku w domu, zwłaszcza
w niedzielę i święta.
Podstawę kolacji domowej dziecka powinny
stanowić takie produkty jak jaja, mięso, chude
wędliny, ryby, masło, warzywa i owoce oraz pewne
ilości mleka. Produkty te należy podawać łącznie z
pieczywem, kaszami, makaronem, świeżo
ugotowanymi ziemniakami, tak aby tworzyły
smaczny i urozmaicony posiłek.

Musimy przy tym pamiętać, że kolacja ma być
pożywna, ale lekko strawna. Jako uzupełnienie
podwieczorku ( po wyjściu dziecka z przedszkola )
przewidujemy głównie owoce.

Wykluczamy jednak z kolacji dziecięcych potrawy
tłuste i ciężko strawne z dodatkiem grochu, fasoli,
gotowanej kapusty, bigosu, grzybów itp.

Słuszne jest jednak wnoszenie dodatkowych opłat
przez rodziców na podniesienie poziomu wyżywienia
dzieci w przedszkolu, aby nie przeciążać dzieci zbyt
obfitą kolacją.

Za odpowiednie kolacje dla dzieci należy uważać,

zależnie od pory roku, na przykład takie:

Kluski lane na mleku. Owoce z cukrem, truskawki, jagody,
maliny itp., jabłko lub owoce w kompocie z bardzo małą ilością
syropu ( dla dzieci starszych ewentualnie kromka chleba z
masłem i szczypiorkiem lub pomidorem z cebulą ).
Kalafior lub ziemniaki świeżo ugotowane z jajecznicą na parze (
z dodatkiem jednej łyżki mleka na jajko). Mleko zsiadłe lub
słodkie, owoce sezonowe.
Kakao, bułka z masłem i twarogiem lub jajkiem ugotowanym na
miękko. Owoce.
Sałatka z pomidorów z cebulą lub szczypiorkiem, chleb z
masłem i siekaną chudą szynką lub pasztetem drobiowym – dla
dzieci „Bobo-Vita”. Kawa z mlekiem lub ciepły kompot z owoców
gotowanych zamiast herbaty.
Chleb z masłem, twarogiem, rzodkiewkami i szczypiorkiem.
Kasza manna na mleku z sokiem ( na gęsto, jak krem). Herbatka
do popicia.
Fasolka szparagowa lub szpinak z parówką, chleb z masłem i
owocami, np. plasterkami truskawek, gruszek lub jabłka itp.
Mleko słodkie lub zsiadłe.

Ponieważ nie zawsze w przedszkolu dzieci otrzymują
pełną, dzienną normę warzyw, powinny choćby od
czasu do czasu jeść na kolację warzywa gotowane
( specjalnie zalecamy te, których przyrządzanie nie
wymaga dużo czasu, zakres jednak może być o
wiele szerszy od podanego w jadłospisie- będzie to z
korzyścią dla zdrowia dziecka).

W niedzielę powinno dziecko w domu jeść normalne
posiłki dostosowane do wieku, w granicach
zalecanych norm żywienia. Przekarmianie dziecka w
niedzielę, jak to się niestety zdarza, jest szkodliwe i
może być powodem zaburzeń w trawieniu, co z kolei
w poniedziałek, nastręcza wiele trudności
personelowi a także samym rodzicom. Najczęściej
zdarza się przekarmianie ciastkami z kremem i
produktami mięsnymi.

Żywienie dzieci wychowywanych w domu

Pierwsze śniadanie:

Zgodnie z przyjętymi u nas zwyczajami podstawę pierwszego

śniadania powinno stanowić mleko, nabiał, pieczywo mieszane

ciemne i białe, surowe warzywa i owoce, miód, dżem. Nabiał

może być zastąpiony wędliną lub mięsem, gdyż wszystkie te

pokarmy są źródłem pełnowartościowego białka. Nic jednak

nie zastąpi mleka. Dlatego napoje mleczne powinny być stałym

składnikiem śniadania.
W wielu rodzinach panuje pogląd, że dziecko powinno jeść na

pierwsze śniadanie zupę mleczną. Na ogół jest to kasza czy ryż

na mleku, kluski z mlekiem lub płatki owsiane. Konieczne jest

jednak wtedy podanie dziecku kanapki z serem lub mięsem z

sałatą, pomidorem i owocami dostępnymi w danej porze roku.

Zupa mleczna jako jedyne danie śniadaniowe jest

niewystarczającym posiłkiem i nie może zaspokoić potrzeb

dziecka.
Często spotyka się dzieci, które bronią się przed jedzeniem

zupy mlecznej. Doprowadza to wtedy do konfliktów rodzinnych

i zniechęca dziecko do jedzenia. Przymuszanie do jedzenia

może być nieraz przyczyną reakcji nerwicowych.
Ostrzegamy przed takim postępowaniem. Wartość zupy

mlecznej jest wątpliwa w porównaniu ze szkodami, które może

spowodować karmienie na siłę. Jeżeli dziecko wypije mleko w

jakiejkolwiek postaci, np. Kakao, kawę mleczną, kefir, jogurt,

koktajl mleczny, lepiej niech wypije go mniej, ale z apetytem.

Niech nie zniechęca się do jedzenia i nie traci zaufania do

rodziców.

Drugie śniadanie

Jeżeli podajemy dziecku drugie śniadanie, to
powinien to być posiłek mały, zachęcający do
jedzenia i zaostrzający apetyt przed obiadem. Na
drugie śniadanie wystarczy podać małą kanapkę z
pasztetem, wędliną lub twarogiem, szczypiorek, sok
owocowy lub warzywno -owocowy, np. marchwiowy
z dodatkiem jabłkowego i cytrynowego lub porcję
owoców z ciastem drożdżowym lub biszkoptowym.
Drugie śniadanie dla dzieci słabo jedzących może
być uzupełnieniem pierwszego śniadania. Należy
jednak podawać je o takiej porze, aby nie
zmniejszyć chęci jedzenia obiadu.

Obiad

Zgodnie z polskimi zwyczajami obiad jest głównym posiłkiem
dnia. Powinien być podawany w środku dnia i składać się z
dwóch lub trzech dań, które należy podawać dziecku w takich
ilościach, aby umożliwić zjedzenie wszystkich przygotowanych
potraw. Jedno z dań obiadowych musi zawierać
pełnowartościowe białko. Zwykle jest to część drugiego dania.
Może je stanowić mięso, ryby, jaja lub ser, o ile jeden z tych
produktów nie występował w śniadaniu . Obowiązkowym
dodatkiem do mięsa są warzywa, z których jedno powinno być
gotowane, a drugie podane w postaci surowej , np. fasolka
szparagowa i surowy ogórek, lub marchewka gotowana i liść
sałaty. Jeżeli w skład drugiego dania wchodzą ziemniaki, zupa
powinna zawierać ryż, kaszę lub makaron . Ziemniaki, jak
wiemy są produktem żywnościowym zawierającym głównie
węglowodany i nie mogą zastąpić warzyw. Jeżeli ziemniaki
wchodzą w skład zupy, na drugie danie do mięsa należy podać
makaron lub gruboziarnistą kaszę, warzywa gotowane i
surówkę.

Zupy gotowane w naszych domach zawierają zwykle różne
zestawy warzyw lub owoców, zależnie od sezonu. Mają przez
to dużą wartość odżywczą, ale nie mogą być jedynym daniem
obiadowym. Dziecku w wieku przedszkolnym nie należy
podawać więcej niż ok. 250ml zupy, gdyż nie będzie mogło
zjeść drugiego dania. Zupy powinny być urozmaicone. Nie
należy powtarzać zupy o jednym smaku częściej niż raz w
tygodniu. Nie zależnie od pory roku wskazane jest dodawanie
do większości zup drobno siekanej natki, pietruszki lub
koperku. Zielony dodatek zaostrza apetyt i zachęca do
jedzenia oraz wprowadza niewielką ilość witamin, o które,
zwłaszcza zimą nie jest tak łatwo.

Uzupełnienie obiadu stanowi deser. Może to być kompot z
owoców świeżych lub mrożonych, kisiel, koktajl mleczno-
owocowy lub ciastko z owocami, budyń. Deser jest konieczny
zwłaszcza wtedy, gdy obiad był mniej kaloryczny.

Podwieczorek

Podobnie jak drugie śniadanie podwieczorek jest
posiłkiem małym, głównie złożonym z owoców i
słodkich legumin. Może być uzupełnienie obiadu,
jeżeli na obiad nie było deseru lub dziecko nie
zjadło go. Jeżeli dziecko ma dobry apetyt, można na
podwieczorek podać kanapkę z wędliną lub mięsem,
twaróg z owocami, galaretkę mięsną lub rybną z
pieczywem, a do picia sok owocowy lub kompot.

Kolacja

Powinna być posiłkiem pełnowartościowym i
urozmaiconym, choć mniej obfitym niż obiad.
Wskazane jest przyrządzenie choć jednej potrawy
gotowanej, zwłaszcza wtedy, gdy podaje się dziecku
cztery posiłki na dobę i od obiadu minął dość długi
okres. Wskazane jest przyrządzanie gotowanej
kolacji wtedy, gdy na pierwsze śniadanie nie było
zupy mlecznej.
Dzieci chętnie zjadają na kolacje gotowany kalafior,
fasolkę szparagową (latem świeżą, zimą z
mrożonek), ziemniaki puree z jajecznicą lub
sadzonym jajkiem bądź omlet z marchewką,
groszkiem czy inną jarzyną. Konieczne jest podanie
do picia świeżego lub zsiadłego, kefiru bawarki.

Układając dzienny jadłospis należy obliczyć,
przynajmniej w przybliżeniu, poszczególne składniki
pokarmowe, aby dziecko otrzymało odpowiednie ich
ilości. Szczególnie należy uważać, aby nie
zmniejszyć lub nie przekraczać ilości masła, mięsa,
jaj i mleka. Dzienne porcja mleka dla dziecka w
wieku przedszkolnym powinna, podobnie jak u
małego dziecka, wynosić ok. 600 ml. Możemy je
rozdzielić następująco : pierwsze śniadanie 250ml,
podwieczorek 200ml, kolacja 50 ml, bądź też podać
w równych porcjach tylko na śniadanie i kolację.

Podane w powyższym jadłospisie ilości produktów
pokrywają zapotrzebowanie dziecka 4, 7-letniego.
Dzieciom młodszym należy podawać mniejsze ilości,
a zwłaszcza zmniejszyć porcję pieczywa, tłuszczu i
ziemniaków, gdyż produkty te jakkolwiek są
bogatym źródłem składników energetycznych, są
jednostronne odżywczo i nie mogą odgrywać
decydującej roli w żywieniu dzieci.
Przypominamy, że przyrządzając mięso, jajka, ryby-
celowe jest używanie do smażenia oleju sojowego
lub słonecznikowego, a nie smalcu czy masła.
Tłuszcze pochodzenia zwierzęcego pod wpływem
wysokiej temperatury ulegają łatwo „przypaleniu”,
tj. rozkładowi na składniki szkodliwe dla zdrowia
(akroleina).