Badanie podmiotowe 

oraz przedmiotowe 

pacjenta w chirurgii

 

 

Wywiad i badanie 

fizykalne

• Wywiad i badanie fizykalne stanowią 

najważniejszą część diagnostyki u 
chorych z objawami ostrego brzucha

• Na podstawie wywiadu można 

postawić rozpoznanie u około 

2

/

3

 

chorych

 

 

   Aktualne dolegliwości

• są to dolegliwości będące przyczyną 

zgłoszenia się chorego na ostry dyżur lub 

wezwania pogotowia 

• Istotnymi elementami są: czas trwania 

dolegliwości, czy są stałe czy narastają, 

kiedy się nasilają, a kiedy maleje ich 

intensywność

• Okoliczności wystąpienia dolegliwości 
• Należy zwracać uwagę na lokalizację lólu, 

nudności, wymioty, zatrzymanie gazów i 

stolca, oraz wzdęcie

 

 

BÓL

• Ból jest najważniejszym objawem 

chorób jamy brzusznej i podstawą do 
diagnostyki różnicowej

 

 

Podział chorób ze względu 

na umiejscowienie bólu

• O jakich chorobach należy myśleć w 

zależności od umiejscowienia bólu:

• Prawe podżebrze – kamica 

pęcherzyka żółciowego, ostre 
zapalenie pęcherzyka żółciowego, 
zapalenie dróg żółciowych, OZT, 
zapalenie wątroby, perforacja jelita 
grubego

 

 

Ból c.d.

• Nadbrzusze – perforacja wrzodu 

żołądka i dwunastnicy, perforacja 
jelita, niedrożność jelita cienkiego, 
zawał mięśnia sercowego, wrzód 
żołądka i dwunastnicy, OZT

• Lewe podżebrze – pęknięcie 

śledziony, perforacja jelita grubego, 
kamica nerkowa, OZT, zapalenie 
nerek, nerwoból międzyżebrowy

 

 

Ból c.d

• Śródbrzusze – perforacja wyrostka 

robaczkowego, rozwarstwienie aorty, 

pęknięcie tętniaka aorty, guz okrężnicy, 

ostre zapalenie wyrostka robaczkowego

• Prawe podbrzusze – zapalenie wyrostka 

robaczkowego, perforacja jelita, kamica 

nerkowa, guz okrężnicy, niedokrwienie 

jelita, zakażenia układu moczowego, 

torbiel jajnika, guzy jajnika

 

 

Ból

• Lewe podbrzusze – perforacja jelita, 

pęknięta torbiel jajnika, guz jajnika, 
kamica nerkowa, guzy okrężnicy, 
niedokrwienie jelita, zapalenie 
uchyłków jelita grubego, zapalenie 
przydatków, mięśniaki macicy, ciąża 
pozamaciczna. 

 

 

Wymioty 

• Wymioty są objawem często 

występującym w chorobach jamy 

brzusznej.

• Obserwowane są jako odruch 

wegetatywny w odpowiedzi na silny ból 

kolkowy

• Obserwowane są również w 

początkowym okresie niedrożności 

(wysokiej)

• OZT jako podrażnienie splotu trzewnego 

 

 

Wymioty

• Należy również zwrócić uwagę na 

charakter wymiocin:

• Wymioty treścią żołądkową lub 

żółciową świadczą o odruchowym 

charakterze wymiotów, a treścią 

jelitową na niedrożność przewodu 

pokarmowego.

• Wymioty fusowate świadczą o 

krwawieniu z górnego odcinka 

przewodu pokarmowego

 

 

Zatrzymanie gazów i 

stolca

• jest to objaw charakterystyczny dla 

niedrożności jelitowej 

• Pojedyncze skąpe wypróżnianie nie 

musi wykluczyć niedrożność

 

 

Wzdęcie brzucha

• Wzdęcie brzucha ( powiększenie 

obwodu brzucha z towarzyszącą 
bębnicą) jest objawem niedrożności 

 

 

Objawy towarzyszące

• Gorączka, dreszcze – mogą wskazywać 

na zakażenie bakteryjne

• Biegunka – nie jest to 

charakterystyczny objaw sugerujący 

ostry brzuch, jest ona raczej związana 

z zakażeniami przewodu pokarmowego

• Omdlenie ortostatyczne – może 

sugerować krwawienie do przewodu 

pokarmowego

 

 

Choroby współistniejące

• Wywiad powinien również obejmować 

pytanie o choroby towarzyszące 
ponieważ mogą one zwiększać ryzyko 
powstawaniu niektórych chorób jamy 
brzusznej:

• Układ krążenia – choroba niedokrwienna 

serca, przebyty zawał serca, 
nadciśnienie tętnicze, miażdżyca, 
epizody zakrzepowo zatorowe,

 

 

Choroby 

współisteniejące

• Układ oddechowy – astma oskrzelowa, 

zapalenie płuc, POChP

• Układ moczowy – choroby nerek, 

kamica nerkowa, niewydolność nerek, 

choroby gruczołu krokowego

• Cukrzyca, choroby endokrynologiczne, 

choroby wątroby, przewodu 

pokarmowego (choroba wrzodowa), 

OZT, PZT, zaburzenia krzepnięcia

 

 

Choroby współistniejące

• Choroby ginekologiczne – krwawienia 

z dróg rodnych, zapalenia przydatków, 

zaburzenia miesiączkowania

• Choroby neurologiczne – udary 

mózgu, ubytki neurologiczne, 

• Przebyte operacje – ponieważ część 

objawów ze strony jamy brzusznej 

związana jest z powstającymi zrostami 

wewnątrzotrzewnowymi

 

 

Choroby współistniejace

• Wywiad rodzinny – choroby 

genetyczne, częste choroby w 
rodzinie, nowotwory !!!,

• Alergie – leki, owady, pył, kurz,

 

 

BADANIE FIZYKALNE 

• Badanie fizykalne dotyczy całego 

chorego a nie tylko okolicy od łuków 
żebrowych po spojenie łonowe

• W skład ukierunkowanego badania w 

stronę ostrego brzucha wchodzą 
następujące elementy – oglądanie, 
osłuchiwanie, opukiwanie oraz 
badanie palapcyjne

 

 

Badanie przez oglądanie

• Chory z ostrym zapaleniem otrzewnej 

ma wyostrzone rysy twarzy (Facies 
Hipokratica), zapadnięte gałki oczne, 
blade i ziemiste zabarwienie skóry 

• Chory z bólem kolkowym (w kolce 

żółciowej czy nerkowej) często 
zmienia pozycję poszukując ułożenia 
maksymalnie łagodzącego ból 

 

 

oglądanie

• Należy zwrócić uwagę na zabarwienie skóry:
 - blada w niedokrwistości, odwodnieniu, wstrząsie
-

zażółcona w kamicy przewodowej, zapaleniu 
dróg żółciowych, chorobach wątroby

• zmiana toru oddechu podczas podrażnienia 

otrzewnej w takich chorobach jak ostre zapalenie 
pęcherzyka żółciowego, zapaleniu opłucnej, 
nerwobólu międzyżebrowym kiedy to głęboki 
oddech powoduje nasilenie bólu 

 

 

oglądanie

• Należy zwrócić uwagę na blizny po 

operacjach i dokładnie przeprowadzić 
wywiad w kierunku przebytych 
zabiegów czy urazów

• W marskości wątroby (nadciśnienie 

wrotne) może pojawić się 
poszerzenie żył powierzchownych 
okolicy pępka (głowa meduzy) 

 

 

Badanie przez 

opukiwanie

• Opukiwanie całego brzucha przy jego 

powiększeniu pozwala potwierdzić wzdęcie 
lub dużą ilość płynu w jamie brzusznej

• Opukiwanie stłumienia wątrobowego 

pozwala stwierdzić zniesienie tego 
stłumienia w przypadku perforacji wrzodu 
żołądka

• Opukiwanie klatki piersiowej jest 

elementem oceny płynu w jamie 
opłucnowej

 

 

Badanie przez 

osłuchiwanie 

• Osłuchiwanie ma zadanie w ocenie 

odgłosów perystaltyki przewodu 
pokarmowego

• Brak perystaltyki „cisza w brzuchu” jest 

charakterystyczne dla niedrożności 
porażennej, w więc dla rozlanego zapalenia 
otrzewnej 

• Perystaltyka o podźwięku metalicznym, 

głośna dźwięczna występuje w 
niedrożności mechanicznej

 

 

Badanie przez dotyk

• W badaniu tym można wyróżnić kilka 

elementów np.. – ocena przeczulicy 
skórnej, badanie powierzchowne w 
celu oceny napięcia mięśniowego i 
obrony mięśniowej, badanie głębokie 
celem oceny oporów patologicznych 
oraz narządów jamy brzusznej

 

 

Badanie przez dotyk

• Celem badania powierzchownego jest 

rozpoznanie lub wykluczenie objawów 

zapalenia otrzewnej – uważa się, że 

najbardziej swoiste dla zapalenia otrzewnej są 

obrona mięśniowa i wzmożone napięcie 

mięśniowe oraz ból przy ucisku i kaszlu

• objaw Blumberga jest uważany za klasyczny 

objaw przy podrażnieniu otrzewnej – polega 

on na wystąpieniu nagłego przeszywającego 

bólu brzucha po gwałtownym oderwaniu dłoni 

badającego od powłok chorego, po uprzednim 

delikatnym stopniowym ucisku powłok  

 

 

Dotyk

• objaw Blumberga jest uważany za 

klasyczny objaw przy podrażnieniu 
otrzewnej – polega on na wystąpieniu 
nagłego przeszywającego bólu 
brzucha po gwałtownym oderwaniu 
dłoni badającego od powłok chorego, 
po uprzednim delikatnym 
stopniowym ucisku powłok  

 

 

Badanie per rectum 

• Badanie per rectum jest uważane za 

nieodzowną część badania fizykalnego 
u chorych z ostrym brzuchem 

• Badanie przeprowadza się w pozycji 

kolankowo – łokciowe, na wznak lub 
na boku

• Podczas badania należy zapewnić 

pacjentowi maksimum intymności

 

 

Badanie per rectum 

• Przed badaniem należy uważnie 

obejrzeć okolicę odbytu w celu 

uwidocznienia ewentualnych:

- Przetok okołoodbytniczych – choroba 

Leśniowskiego – Crohna

- Zasinenie okolicy odbytu w krwiakch 

zaotrzewnowych lub pękniętym 

tętniaku aorty

- Ropnie okołoodbytnicze

 

 

Badanie per rectum

• Badanie odbytnicy :
- Zabarwienie stolca – krwisty w krwawieniach 

z dolnego odcinka przewody pokarmowego, 
smolisty w krwawieniu z górnego odcinka

- Krwisty śluz (malinowy stolec) może 

towarzyszyć niedokrwieniu jelita lub 
wgłobieniu

- Twory wewnątrz odbytnicy - guz 

nowotworowy zamykający światło

- Ciało obce w odbytnicy 

 

 

Badania dodatkowe

• W rozpoznawaniu i diagnozowaniu 

chrób jamy brzusznej pomocne są 
badania dodatkowe do których należą:

- USG jamy brzusznej 
- RTG klatki piersiowej, jamy brzusznej 

oraz pasaż przewodu pokarmowego

- Gastrofiberoskopia
- Kolonoskopia

 

 

Badania dod

• Tomografia komputerowa rys
• Badania biochemiczne rys 
- Gastrofiberoskopia rys
- Kolonoskopia rys
- Arteriografia 
- ECPW
- Laparoskopia
- Laparotomia zwiadowcza
- Diagnostyczne płukanie otrzewnej