Stres kontrolowany i

Stres kontrolowany i

niekontrolowany

niekontrolowany

Grzegorz Pilecki

Grzegorz Pilecki

Magdalena Majchrzak

Magdalena Majchrzak

•

Powszechnie uważa się, że stresowa aktywacja

Powszechnie uważa się, że stresowa aktywacja

obu osi, tzn podwzgórzowo-przysadkowej-korowo-

obu osi, tzn podwzgórzowo-przysadkowej-korowo-

nadnerczowej i osi podwzgórzowo-współczulno-

nadnerczowej i osi podwzgórzowo-współczulno-

rdzeniowo-nadnerczowej u tego samego gatunku

rdzeniowo-nadnerczowej u tego samego gatunku

zwierzęcia przez określony stresor jest funkcją

zwierzęcia przez określony stresor jest funkcją

jego intensywności i czasu działania.

jego intensywności i czasu działania.

•

W modelach eksperymentalnych stosowanych na

W modelach eksperymentalnych stosowanych na

zierzętach przyjmuje się, że zwierzę, które może

zierzętach przyjmuje się, że zwierzę, które może

przerwać działanie stresora znajduje się w sytuacji

przerwać działanie stresora znajduje się w sytuacji

stresu kontrolowanego, natomiast zwierze, które

stresu kontrolowanego, natomiast zwierze, które

nie ma wpływu na działanie stresora znajduje się

nie ma wpływu na działanie stresora znajduje się

w sytuacji stresu niekontrolowanego.

w sytuacji stresu niekontrolowanego.

•

Stwierdzono, że aktywacja osi podwzgórzowo-

Stwierdzono, że aktywacja osi podwzgórzowo-

współczulno-rdzeniowo-nadnerczowej w

współczulno-rdzeniowo-nadnerczowej w

czasie stresu jest zdecydowanie silniejsza i

czasie stresu jest zdecydowanie silniejsza i

dłużej trwająca w stresie niekontrolowanym.

dłużej trwająca w stresie niekontrolowanym.

•

Wyraża się to większym spadkiem stężenia

Wyraża się to większym spadkiem stężenia

noradrenaliny i serotoniny, większym

noradrenaliny i serotoniny, większym

przyrostem stężenia dopaminy i białek

przyrostem stężenia dopaminy i białek

opiatowych w OUN oraz większym i dłużej

opiatowych w OUN oraz większym i dłużej

trwającym przyrostem stężenia tzw.

trwającym przyrostem stężenia tzw.

Hormonów stresu we krwi.

Hormonów stresu we krwi.

•

Zmiany biochemiczne w czasie

Zmiany biochemiczne w czasie

stresu nie są wyłącznie wynikiem

stresu nie są wyłącznie wynikiem

bezpośredniego, odbieranego

bezpośredniego, odbieranego

przez receptory działania stresora,

przez receptory działania stresora,

ale również, a być może przede

ale również, a być może przede

wszystkim, wynikiem stanu emocji

wszystkim, wynikiem stanu emocji

lub innych zjawisk psychogennych.

lub innych zjawisk psychogennych.

•

W eksperymentalnym modelu stresu

W eksperymentalnym modelu stresu

kontrolowanego i niekontrolowanego u zwierząt,

kontrolowanego i niekontrolowanego u zwierząt,

które nie mogą zmienić lub przerwać działania

które nie mogą zmienić lub przerwać działania

stresora (stres niekontrolowany), po kilku dniach

stresora (stres niekontrolowany), po kilku dniach

rozwija się stany zwany wyuczoną bezradnością.

rozwija się stany zwany wyuczoną bezradnością.

•

Charakteryzuje się on brakiem aktywności

Charakteryzuje się on brakiem aktywności

ruchowej i brakiem reakcji ucieczki w czasie

ruchowej i brakiem reakcji ucieczki w czasie

działania bodźca bólowego.

działania bodźca bólowego.

•

Zwierzę sprawia wrażenie, że przestało już

Zwierzę sprawia wrażenie, że przestało już

walczyć lub uciekać i ,,jest mu wszystko jedno”,

walczyć lub uciekać i ,,jest mu wszystko jedno”,

czyli rozwija się u niego tzw. pasywna akceptacja

czyli rozwija się u niego tzw. pasywna akceptacja

reakcji stresowej.

reakcji stresowej.

•

Przyjmuje się, że ludzki

Przyjmuje się, że ludzki

odpowiednikiem stanu wyuczonej

odpowiednikiem stanu wyuczonej

bezradności jest depresja.

bezradności jest depresja.

•

Stan wyuczonej bezradności wywiera

Stan wyuczonej bezradności wywiera

negatywny wpływ na stan zdrowia.

negatywny wpływ na stan zdrowia.

•

Szczególnie manifestuje się to

Szczególnie manifestuje się to

zmniejszeniem aktywności układu

zmniejszeniem aktywności układu

immunologicznego i upośledzeniem

immunologicznego i upośledzeniem

czynności OUN.

czynności OUN.

•

Zasadniczą rolę w psychofizjologicznej

Zasadniczą rolę w psychofizjologicznej

reakcji na bodziec i w skutkach jego

reakcji na bodziec i w skutkach jego

działania odgrywa indywidualne rozpoznanie

działania odgrywa indywidualne rozpoznanie

i ocena działającego bodźca.

i ocena działającego bodźca.

•

Negatywne skutki stresu wystąpią wtedy,

Negatywne skutki stresu wystąpią wtedy,

kiedy działający bodziec oceniany jest jako

kiedy działający bodziec oceniany jest jako

niemożliwy do pokonania, mogący

niemożliwy do pokonania, mogący

spowodować zagrożenie lub je powodujący.

spowodować zagrożenie lub je powodujący.

•

Działanie pozytywne lub wręcz mobilizujące

Działanie pozytywne lub wręcz mobilizujące

aktywność życiową może mieć bodziec

aktywność życiową może mieć bodziec

oceniany jako możliwy do przezwyciężenia.

oceniany jako możliwy do przezwyciężenia.

• Szukając realnych i praktycznych możliwości

wpływania na stres stworzono wiele programów
szkoleń dla pracowników biznesowych.

• Np. program pt. „zarządzanie własnymi zasobami",

którego głównym celem jest sprawić, by ludzie mieli
kontrolę nad swoją motywacją w obu kierunkach:
by mogli ją szybko zwiększać i działać efektywnie i
by równie łatwo potrafili się "wyłączać" kiedy
potrzebują dystansu, regeneracji czy wypoczynku.

• Z pomocą przychodzą tu nowoczesne techniki

psychologiczne.

• Dwa

rodzaje

strategii

antystresowych,

których

opanowanie daje kontrolę nad
stresem:

– Strategia

budowania

zasobów

– Strategie doraźne

Strategie budowania

Strategie budowania

zasobów

zasobów

• Ich zadaniem jest równoważenie okresu pracy poprzez okres

wypoczynku i regeneracji.

• Jeśli ktoś ma w swojej niedalekiej przeszłości doświadczenie

pełnego relaksu, dobrego samopoczucia, łatwiej mu będzie
opanować się w trudnej sytuacji.

• Strategie budowania zasobów kładą nacisk na to by

wypoczynek nie polegał tylko na "nie ruszaniu się", ale by
towarzyszył mu stan wewnętrznego spokoju i odprężenia.

• Ich długofalowym efektem jest lepszy kontakt z samym

sobą, dający możliwości pełniejszego wykorzystania swojego
potencjału.

• Metody, które mogą być wykorzystywane dla budowania

zasobów to na przykład wizualizacja, techniki relaksacyjne i
medytacyjne.

Strategie doraźne

Strategie doraźne

• Polegają na rozwijaniu umiejętności związanych

z odzyskiwaniem równowagi w krótkim czasie,
świadomym dystansowaniem się i pozytywnym
oddziaływaniu na swój nastrój.

• Dla ich wytrenowania bardzo pomocne okazują

się nowoczesne metody psychologiczne jak
metoda Silvy czy Neurolingwistyczne
Programowanie (NLP).

METODA SILVY

METODA SILVY

• Polega na kontroli umysłu w sytuacjach

stresowych.

• Za pomocą metody Silvy można zaprogramować

się w kierunku zmiany niechcianych zachowań.

• Można zaprogramować akceptację straty i

skierować uwagę w stronę lepszych układów
międzyludzkich.

• Innymi słowy - wprawdzie często nie jesteśmy w

stanie kontrolować zdarzeń, lecz jesteśmy w
stanie kontrolować swoje reakcje na te zdarzenia.

• Skuteczne strategie radzenia sobie ze stresem muszą

przeciwdziałać czynnikom, takim jak niepewność

oraz brak kontroli nad zagrażającymi zdarzeniami,

dostarczając osobie znajdującej się w stresowej

sytuacji niektóre lub wszystkie z poniższych 4 typów

kontroli:

– kontrola informacyjna (wiedzieć, czego można się

spodziewać)

– kontrola poznawcza (myśleć o danym zdarzeniu inaczej i

bardziej konstruktywnie)

– kontrola decyzyjna (być zdolnym do zdecydowania się na

inne możliwe działania)

– kontrola behawioralna (podjąć działanie zmierzające do

zredukowania negatywnego wpływu danego zdarzenia)

• Jedną z ważniejszych zmiennych, które

przyczyniają się do pozytywnych przystosowań
jest

SPOSTRZEGANA KONTROLA

na

stresorem, przekonanie, że masz zdolność
oddziaływania na przebieg lub następstwa
jakiegoś zdarzenia czy doświadczenia.

DZIĘKUJEMY ZA

DZIĘKUJEMY ZA

UWAGĘ

UWAGĘ