W1: Toksyczność

Toksyczność

Paweł Brzuzan

Toksykologia jako nauka

Mnogość związków chemicznych o
różnorodnych właściwościach: wybuchowe,
palne, radioaktywne, drażniące, uczulające
i/lub toksyczne

Korzenie T. w naukach medycznych
(farmakologia)

T. jest nauką multidyscyplinarną (borrowing
science); medycyna, farmakologia, fizjologia
biologia komórki, chemia, biologia
molekularna, epidemiologia, nauki o Ziemi,
ekologia, rolnictwo, statystyka

T. odnosi się do organizmów

W1: Toksyczność

„Trucizny”

Efekty substancji można rozłożyć na 3 zakresy
stężeń

niedoboru

(shortage)

nadmiar
u, bez
efektu

(no-effect)

toksyczne

(toxic)

stężenie

W1: Toksyczność

Klasyfikacje związków chemicznych

Budowa: WWA, rozpuszczalniki organiczne,
metale ciężkie, etc.

Droga ekspozycji: zanieczyszczenia wody,
powietrza, miejsca pracy, etc.

Źródła toksyn: roślinne, mikotoksyny,
pochodzące z przemysłu, etc.

Sposób użycia: leki, kosmetyki, pestycydy,
dodatki do żywności, etc.

Mechanizm toksyczności: inhibitory AChE,
kancerogeny, neurotoksyny, RFT, etc.

W1: Toksyczność

Ryzyko toksyczności

Zależy od charakterystyki toksykanta i
okoliczności (compound-driven science)

Czynniki ryzyka badamy z użyciem
rekomendowanych testów
<10% nowych związków chemicznych jest
badane, ale nawet to nie gwarantuje
eliminacji zagrożenia (przykłady DDT,
talidomid, rofecoxib)

W1: Toksyczność

Ryzyko toksyczności

Zagrożenie
zależy od
charakterysty
ki toksykanta i
okoliczności
(

S.

Penningrorth
2010

)

W1: Toksyczność

Szacowanie ryzyka toksyczności

Zagrożenie
zależy od
charakterysty
ki toksykanta i
okoliczności
(

S.

Penningrorth
2010

)

W1: Toksyczność

Zarządzanie ryzykiem

Podejmowanie decyzji i wdrażanie działań
zmierzających do zminimalizowania ryzyka
toksyczności dla eksponowanych populacji
(do poziomu akceptowalnego ryzyka)
Gdy mamy mało przesłanek naukowych o
toksyczności i ekspozycji, wpływ na decyzje
zaczynają mieć czynniki ekonomiczne i
polityczne

W1: Toksyczność

Zarządzanie ryzykiem

Na
podejmowane
decyzje mają
wpływ: wiedza
naukowa,
czynniki
ekonomiczne i
polityczne

(

S. Penningrorth

2010

)

W1: Toksyczność

Pytania kontrolne

1. Wymień 3 niebezpieczne właściwości substancji
oprócz toksyczności.
2. Co odróżnia toksyczność od pozostałych cech
związków chemicznych?

3. P/F: Niektóre związki chemiczne są toksyczne a inne
nie-zależy to od ich struktury molekularnej. Uzasadnij.
4. Wymień trzy strategie klasyfikacji związków
chemicznych.
5. P/F: Zagrożenie daną substancją zależy zarówno od jej
szkodliwości jak i sposobu jej użycia. Uzasadnij.

6. Co oznacza termin ryzyko akceptowalne? Czy jest
synonimem słowa bezpieczne?

W1: Toksyczność