Socjologia - nauka o grupach społecznych

Henryk Januszek

SOCJOLOGIA

Wykład IV

Socjologia

nauka o

grupach

społecznych

Człowiek żyje wśród ludzi

połączonych ze sobą wspólnotą

celów, potrzeb lub interesów,

posiadających tożsame lub podobne

wartości i normy postępowania, które

wyróżniają ich od innych.

Zbiorowość ludzka (niezależnie czy to dostrzegamy

czy nie) zespolona jest rozmaitymi więziami i

interakcjami społecznymi, przejawiającymi się w

poczuciu łączności, przynależności i działaniu

grupowym na rzecz realizacji wspólnych celów.

Ludzie powiązani bezpośrednimi lub pośrednimi

więzami, posiadający wspólne wartości, wzory,

normy i cele tworzą określoną grupę społeczną.

Poczucie przynależności do grupy umacnia między

ludźmi spójność i ich wartość

Zbiór ludzi, z którym jednostka szczególnie silnie

identyfikuje się jest jej grupą odniesienia. Określa

ona jednostce wzorce akceptowanych norm i

hierarchię wartości. Na jej tle jednostka ocenia

własną sytuację. Identyfikacja jednostki z grupą

powoduje, że jednostka dąży do uzyskania

akceptacji grupy, n

p: rodziny, narodu, wyznawców

tej samej religii, zakładu pracy, itd.

Zbiór ludzi

w skład, którego wchodzą

przynajmniej trzy osoby wykazujące

w swoim współżyciu organizację

społeczną, wyznaczoną przez (1)

normy społeczne określające jego

członkom jak mają się zachowywać i

(2) sankcje społeczne (pozytywne

lub negatywne) stojące na straży

realizacji tych norm nazywamy

grupą społeczną

Relacje

między

grupami społecznymi

pokrywania

(

plemię

zawierania

(

np. firma, wydziały,

brygady

)

nadrzędności

(

np. państwo,

województwo

krzyżowania

(

np. zakład pracy, rodzina

wykluczania

(

np. religijne

zewnętrzności

(

np. Wielkopolanie,

Maorysi

)

Obowiązujące i realizowane w grupach przez

jednostkę wzory i role społeczne mogą być:

–

zbieżne

(pokrywają się),

np. matka, wychowawczyni

–

rozbieżne

(sprzeczne),

np. dobra matka, dobra pracownica

–

obojętne

Bogactwo grup ludzkich

Wieloznaczność pojęcia „grupa

społeczna”

powoduje, że odpowiedź na pytanie:

co to jest grupa społeczna i jakie są jej

rodzaje – uzależniona jest od przyjętej

teorii współżycia społecznego, więzi i

interakcji międzyludzkich.

Wg F. Tönnies

ze względu na występujące wśród ludzi

więzi społeczne – wyodrębnia się dwie

grupy podstawowe:

–

wspólnoty

(„Gemeinschaft”) obejmujące ludzi

zespolonych „naturalną” więzią osobistą, dającą

poczucie tożsamości z innymi a przejawiającą

się w poczuciu łączności i przynależności

–

zrzeszenia

(„Gesellschaft”) obejmujące ludzi

złączonych więzią „racjonalną” i bezosobową,

przejawiającą się w działaniu na rzecz realizacji

wspólnych celów

Grupa społeczna

składa się z osób, połączonych ze sobą wspólnotą

celów, potrzeb lub interesów, posiadających tożsame

lub podobne wartości i normy postępowania, które

wyróżniają ją od innych.

Precyzyjniej

definiując pojęcie grupy społecznej

można powiedzieć, że jest to taki zbiór ludzi,

w skład którego wchodzą przynajmniej trzy

osoby wykazujące w swoim współżyciu

organizację społeczną, wyznaczoną przez (1)

normy społeczne określające jego członkom jak

mają się zachowywać i (2) sankcje społeczne

(pozytywne lub negatywne) stojące na straży

realizacji tych norm.

Rodzaje grup społecznych

W zależności od przyjętych kryteriów wyróżnia się

rozmaite grupy. I tak ze względu na:

sposób powstania

- grupy pierwotne i wtórne

wielkość

grupy – grupy, małe, średnie i duże

organizację

- grupy formalne i nieformalne

dostęp nowych członków

- grupy inkluzywne i

ekskluzywne

identyfikację jednostki z grupą

- grupy

odniesienia

obowiązujące prawo

– legalne lub przestępcze,

np. zespoły, bandy, gangi, mafie

więzi

przynależności

: narodowe, państwowe,

rasowe, religijne itd

Wg Ch.H. Cooleya

członkostwo w grupach

pierwotnych

przypisane jest jednostce wraz

z urodzeniem, czyli uczestnictwo w

nich jest naturalne, bez możliwości

wyboru. Grupy te same się reprodukują i

dostarczają członków do innych grup.

Dominują w nich więzi o charakterze

naturalnym i osobistym. Grupy te są

długotrwałe i wielofunkcyjne.

Grupy pierwotne

(naturalne)

charakteryzuje:

dominacja więzi o charakterze naturalnym i

osobistym

grupy pierwotne są długotrwałe i wielofunkcyjne

członkostwo przypisane jest wraz z urodzeniem,

bez możliwości wyboru

grupa sama reprodukuje swoich członków

przynależność nie zawsze wynika z woli jednostki

każdy członek grupy nosi cechy wspólne z

pozostałymi członkami np. rysy ciała, czy język

istnieją określone tradycje, zwyczaje i normy

charakterystyczne dla grupy

Przykłady: rodzina, naród, plemię

Grupy wtórne

cechują:

mają "sztuczną" genezę i zmienny skład osobowy,

tworzone są w celu osiągnięcia określonego celu,

wykonania zadania, lub zamierzonego interesu

uczestnictwo w nich wymaga dojrzałości i

umiejętności realizowania celów,

członkowie dobierani są na zasadzie

dobrowolnego wyboru,

więzi o charakterze rzeczowym wynikające ze

wspólnych interesów,

często krótkotrwałe.

np.: załoga zakładu pracy, partia polityczna

Grupy małe i duże

Grupy małe

- odznaczają się:

prostą strukturą, której zasadniczymi elementami są jednostki

ludzkie,

nie występuje w nich podział na mniejsze podgrupy,

stosunki pomiędzy członkami są bardziej bezpośrednie i

osobiste

Przykład: klasa, grupa studencka, kółko baletowe

Grupy duże

- złożona struktura, więzi o charakterze pośrednim,

elementami grupy nie muszą być wyłącznie jednostki ludzkie

posiadają rozbudowaną strukturę wewnętrzną

wewnątrz grupy istnieje wiele podgrup

członkowie nie zawsze znają się osobiście

przynależność do grupy jest pośrednia np. przez małe grupy

Przykład: naród

Grupy formalne nieformalnych

Grupy formalne

– dominują więzi dające

sprowadzić się do relacji między rolami społecznymi

wykonywanymi przez jej członków. Struktura i

funkcjonowanie takich grup są określone i

uregulowane przez dokumenty, tworzone na ogół na

podstawie prawa publicznego;

posiadają ściśle określona sformalizowane strukturę

są powołane w wyniku aktu prawnego

cele i zasady działania określają przepisy prawne

możliwe jest stosowanie sankcji karnych wobec członków

dominujące więzi dają się sprowadzić do relacji między rolami

społecznymi wykonywanymi przez członków np. personel

organu administracji publicznej o zmiennym składzie,

skupione wokół realizacji jednego lub niewielu wspólnych celów.

Przykłady: drużyna piłkarska, personel firmy, partia

polityczna

wojsko, policja, szko

ła

Funkcjonowanie

grup nieformalnych

opiera się na swoistym prawie mówionym, normach

zwyczajowych i obyczajowych.

Grupy nieformalne:

–

tworzą się spontanicznie, bez stosowania procedur i

formalnych

–

nie mają sformalizowanej struktury

–

część norm ustalana jest przez członków grupy

–

ich funkcjonowanie opiera się na sympatiach, więziach

koleżeństwa, pracy i współpracy

–

nie posiadają wewnętrznych przepisów prawnych

–

opierają się na wewnętrznych relacjach pomiędzy członkami

–

tworzą się za względu na wspólne interesy, zainteresowania,

sposób spędzania czasu lub poglądy.

Przykład: grupa koleżeńska, gang, krąg towarzyski

Grupy inkluzywne

Grupy Inkluzywne (

otwarte) nie mają barier trudnych do pokonania dla

osób ubiegających się o członkostwo w nich, są względnie otwarte, nie

tworzą barier trudnych do pokonania dla osób chcących wejść w ich skład.

O przynależności decyduje wola jednostki lub polityka prowadzona przez tą

grupę. Są przeciwieństwem grup ekskluzywnych.

Grupy ekskluzywne

– są względnie zamknięte, kryteria przyjmowania

nowych członków są trudne do spełnienia, ponieważ:

nabycie członkostwa wymaga rekomendacji innych członków, zdawania

egzaminów,

do niektórych grup zamkniętych należy się automatycznie z tytułu

urodzenia

np: plemienia, narodu, rodziny

z grupami tymi jednostka szczególnie silnie się identyfikuje

grupy te określają jednostce wzorce akceptowanych przez nią norm i

hierarchii wartości

w grupach tych identyfikacja jednostki z grupą powoduje, że jednostce

zależy na uzyskaniu akceptacji grupy

np. „kibole”, wyznawcy tej samej religii, koło myśliwskie, wędkarskie kluby

biznesmenów

ZACHOWANIA LUDZI W GRUPACH

Grupy społeczne mają zasadniczy wpływ na zachowanie

człowieka, ponieważ dają wzorce, motywują i ukierunkowują

działania ludzi.

Grupy społeczne funkcjonują w ramach ogólnie

respektowanego ładu i porządku społecznego – w rezultacie,

którego każda grupa znajduje swojego odbiorcę

Grupy zaspakajają potrzeby społeczne jednostek, min.

potrzebę pozytywnej akceptacji grupowej bądź akceptacji

społecznej i potrzebę uczestnictwa w społeczeństwie

O przynależności jednostki do grupy decydują, spełnione

przez jednostkę, określone przez grupę kryteria np. majątek,

wykształcenie lub poświęcenie i oddanie.

Wpływ grupy na jednostkę:

Im bardziej członkowi grupy zależy ma przynależności do niej tym bardziej

jest konformistyczny wobec grupy /zgadza się z grupą i przestrzega jej

norm/ i odwrotnie

Członkowi grupy często bardziej zależy na zgodności z opinią grupy niż z

faktami

Członkowie grupy mają tendencję do zgadzania się z tymi których lubią.

Nadto sądzą, że ci których nie lubią nie zgadzają się z nimi

Im grupa mniej pewna swoich norm i wzorów tym słabszą sprawuje

kontrolę zachowań swoich członków.

Im mniej zmian w grupie tym większa jest jej spoistość.

Przywódcy grupy, którzy kontroluję i egzekwują zachowania członków

grupy - według obowiązujących w niej norm w dłuższym okresie tracą

popularność.

Przywódcy grupy, jeśli mają do wyboru kierownictwo formalne i

popularność to rezygnują z kierownictwa formalnego na rzecz

popularności

Informacje w grupie częściej płyną między członkami grupy o równym

statusie niż między członkami o różnym statusie społecznym

Informacja w grupie częściej płynie od członków zajmujących wyższe

pozycje

do członków zajmujących niższe pozycje niż odwrotnie

Zachowanie jednostki a jasność celu grupy:

Na zachowania członka grupy często można wpłynąć

bardziej skutecznie poprzez grupę niż w sposób

zindywidualizowany, przy czym szczególny wpływ na

zachowanie jednostki ma jasność celu grupy:

1 . Im jaśniej określony cel grupowy i sposób jego

realizacji - tym jednostka pracująca w danej grupie

chętniej wykonuje przydzielone zadania

2. Im większa jest jasność celu - tym jednostka mniej

przeżywa napięć w związku z wykonaniem zadania

3. Im jaśniejszy jest cel i drogi prowadzące do jego

osiągnięcia - tym mniej uczuć wrogich przeżywa

jednostka w sytuacji pracy grupowej

4. Im jaśniejszy jest cel i sposób jego realizacji - tym

bardziej jednostka czuje się związana z grupą

zadaniową

SYNDROM MYŚLENIA GRUPOWEGO

Przejawia się w spadku indywidualnej

aktywności intelektualnej i efektywności, a

także w pomijaniu ocen moralnych.

Spowodowany jest działaniem procesów

dynamiki grupowej, w szczególności

naciskami wewnątrzgrupowymi.

OBJAWY:

1. Zgrany zespół

2. Najlepsi z najlepszych

3. W jedności siła

4. Stróż porządku

Zalety i wady syndromu myślenia grupowego

–

powoduje poczucie wzrastającej spójności grupy,

poczucie jej mocy, rozłożenie ciężaru odpowiedzialności

na wszystkich członków grupy ale jego mankamentem

jest izolowanie się grupy od otoczenia, ekspertów i

współpracowników spoza grupy

–

zbyt optymistyczne podejście do powierzonych zadań i

lekceważenie sygnałów ostrzegawczych, podważających

wiarę w sukces

–

powstanie nieformalnej zasady unikania konfliktów w

grupie i odrzucenie osób mających niepopularne

pomysły, jako „dewiantów” oraz stosowanie

autocenzury, odrzucenie pomysłów i koncepcji

twórczych, burzących dotychczasowe ustalenia

–

akceptowanie przez grupę przywódcy ceniącego własne

zdanie, stojącego na straży porządku, ale zarazem

blokującego pomysły nowatorskie, twórcze i swobodę

myślenia w imię jednomyślność grupy, przyjmowanie

propozycji lidera

Document Outline