Polska Partia

Robotnicza

Partia komunistyczna, utworzona 5

stycznia 1942 r. na mocy decyzji
Międzynarodówki Komunistycznej. Jej
programem była:

• walka zbrojna z Niemcami
• rewolucyjna przebudowa powojennej

Polski

• ścisły związek z ZSRR (PPR i państwa

polskiego)

Utworzyła:
- Gwardię Ludową (1942 r.),

- Związek Walki Młodych (1943 r.),
- Armię Ludową i Krajową Radę
Narodową (1944 r.).

PPR nie uznawała legalności władz państwa

polskiego na uchodźstwie. Od 1944 r. na terenach

wyzwolonych przejmowała władzę i tworzyła system

polityczny (KRN, PKWN, Rząd Tymczasowy) z

zakresem samodzielności oraz kompetencjami

określonymi przez władze sowieckie. Dysponując

wojskiem, policją polityczną (Urząd Bezpieczeństwa)

i propagandą zwalczała Polskie Państwo Podziemne.

Do 1947 umocniła swoją pozycję, przełamując

terrorem opór legalnej opozycji (PSL) i podziemia,

dążyła zarazem do uzyskania poparcia różnych grup

społecznych dla przebudowy kraju (reforma rolna,

upaństwowienie przemysłu i handlu, zasiedlenie

Ziem Zachodnich i Północnych). W 1948 r. rozpoczęła

szybką stalinizację Polski (przekształcanie państwa i

gospodarki wg wzorów sowieckich). Czołowymi

działaczami byli: Marceli Nowotko, Bolesław Mołojec,

Paweł Finder (zginęli podczas wojny, W. Gomułka, B.

Bierut. W 1948 r. połączyła się z Polską Partią

Socjalistyczną, tworząc PZPR.

PZPR - Polska

Zjednoczona Partia

Robotnicza

Partia komunistyczna utworzona 15 XII

1948 r. na Kongresie Zjednoczeniowym
PPR i PPS (jednocześnie I Zjazd PZPR).
Powstała na warunkach narzuconych
przez kierownictwo PPR, po
wyeliminowaniu z PPS niezależnych
przywódców i przeprowadzeniu
masowej czystki wśród członków
(usunięcie ponad 82 tys. osób). Do 1989
r. odgrywała rolę kierowniczą w
systemie politycznym i gospodarce
Polski.

Podstawa

ideowa – marksizm -

leninizm

Cel perspektywiczny - zbudowanie w Polsce

ustroju socjalistycznego
Zasada życia wewnątrzpartyjnego -
centralizm demokratyczny
Struktura organizacyjna - tworzona wg
zasady produkcyjno-terytorialnej
(podstawowe ogniwo: podstawowa
organizacja partyjna (POP) w zakładzie pracy,
instytucji, organizacji)
Najwyższa władza - Zjazd PZPR, a między
Zjazdami Komitet Centralny (KC)

PZPR kontynuowała politykę PPR sformułowaną w

okresie od lipca do września 1948 r., po odsunięciu

sekretarza generalnego, Władysława Gomułki (pod

zarzutem odchylenia "prawicowo-

nacjonalistycznego"). Realizowała program

przyspieszonej stalinizacji Polski - m.in. tworzenie

systemu instytucji państwowych i organizacji

społeczno-politycznych kontrolowanych przez partię

komunistyczną, budowa przemysłu, głównie

ciężkiego, kolektywizacja rolnictwa, rozbudowa

instytucji i środków represji w ramach Planu 6-

letniego. Po śmierci Stalina w 1953 r. następuje

stopniowa krytyka wcześniejszej polityki partii,

nasilona po XX Zjeździe KPZR (luty 1956 r.), śmierci

Bieruta oraz wystąpieniach robotniczych w Poznaniu,

związana z walką frakcyjną w Biurze Politycznym (tzw.

puławianie i natolińczycy). Nastąpiło wyeliminowanie

części przywódców, obciążanych odpowiedzialnością

za dotychczasową politykę (Jakub Berman, Hilary

Minc).

W październiku 1956 r. nastąpił zwrot polityczny

(przesilenie październikowe), poparty przez

większość społeczeństwa - powrót Gomułki do

życia politycznego, częściowa demokratyzacja

systemu sprawowania władzy państwowej i

modernizacja polityki gospodarczej bez

istotnych zmian wewnętrznych w PZPR. W

następnych latach następuje rywalizacja

zwolenników kontynuacji ograniczonych refom

(rewizjonistów) z rzecznikami zachowania

istniejącego systemu politycznego i

gospodarczego (dogmatycy) przy utrzymywaniu

przez Władysława Gomułkę pozycji arbitra. Po

1960 r. następuje stopniowa eliminacja

"puławian" i wzrost wpływów grupy związanej z

ministrem spraw wewnętrznych, gen. M.

Moczarem, z próbą wykorzystania przez nią

studentów w celu przejęcia władzy (wydarzenia

marcowe 1968 r.).

W grudniu 1970 r. po grudniowym buncie

robotniczym na Wybrzeżu zmiana

kierownictwa PZPR (funkcję I sekretarza objął

Edward Gierek) i polityki, głównie

ekonomicznej (koncepcja szybkiego rozwoju

gospodarczego przy wykorzystaniu kredytów

zagranicznych, rozwój konsumpcji) przy

jednoczesnym dążeniu do utrwalenia systemu

politycznego. W 1976 r. wprowadzono do

Konstytucji PRL zapis o PZPR jako o

"przewodniej sile społeczeństwa". Od 1975 r.

w warunkach załamywania się polityki

"dynamicznego rozwoju" początek tzw.

"propagandy sukcesu". W tym czasie wystąpił

gwałtowny wzrost liczby członków partii (w

latach 1976-80 ponad 1 mln nowo przyjętych,

łącznie w 1980 r. - 3150 tys. członków

W latach 1980-81 występują spory wewnętrzne,

połączone z narastającą konfrontacją z NSZZ

"Solidarność", polityka "socjalistycznej odnowy"

(ograniczonej modernizacji systemu politycznego i reform

gospodarczych), samorzutna aktywność części członków

PZPR, m.in. tworzenie porozumień pomiędzy POPami -

tzw. struktur poziomych. Jednocześni następuje spadek

liczby członków, głównie w środowiskach robotniczych, do

ok. 2 mln. Od okresu stanu wojennego następuje spór

zwolenników zasadniczej przebudowy partii i państwa

("liberałowie", o orientacji głównie socjaldemokratycznej)

z jej przeciwnikami (tzw. beton), w warunkach

chronicznego kryzysu gospodarczego gospodarczego i

politycznego. W latach 1988-1989 koncepcja Okrągłego

Stołu i zawarcie porozumienia z głównymi siłami opozycji

politycznej ("Solidarność"). Po przegranych wyborach

parlamentarnych w czerwcu 1989 r. oddanie władzy. 27

stycznia 1990 r. miał miejsce ostatni, XI Zjazd PZPR, na

którym podjęto decyzję o samorozwiązaniu (część

członków utworzyła dwie partie: SdRP i Polską Unię

Socjaldemokratyczną).