28.06.21

1

„EKONOMICZNE I SPOŁECZNE ASPEKTY BADAŃ

PRZESIEWOWYCH WYBRANYCH

NOWOTWORÓW W POLSCE”

28.06.21

2

Badania przesiewowe

Uzyskanie społecznej zgody na finansowania badań

przesiewowych wymaga stworzenie wskaźników
ekonomicznych, które w sposób logiczny przekonałyby
czynniki polityczne do wspomagania tych badań pieniędzmi
publicznymi .

2. Warunkiem powodzeń badań przesiewowych jest masowy

udział w nich osób bez objawów klinicznych choroby. Wymaga
to stworzenia sprawnego systemu rekrutacji do badań, a także
oceny i stałego monitorowania zagrożenia nowotworowego
populacji objętej badaniem przesiewowym.

Najbardziej optymalnym sposobem oceny efektywności badania

przesiewowego jest wiązanie wskaźników ekonomicznych z
wskaźnikami epidemiologicznymi. Im wyższa jakość tych
danych, tym lepsza możliwość dokonywania korekt i
optymalnego wykorzystania publicznych środków finansowych

28.06.21

3

Badania przesiewowe c.d.

Dzięki doświadczeniu innych państw i pomocy międzynarodowych

organizacji finansowych w wielu krajach udało się uruchomić
sprawnie zorganizowane badania przesiewowe. Ma to nie tylko
znaczenie dla zmniejszenia liczby zgonów na nowotwory
„wrażliwe” na ten typ profilaktyki, ale stanowi nieocenioną
pomoc przy wybieraniu grup do badań coraz bardziej czułymi i
swoistymi metodami wykrywania nowotworów złośliwych.

Badania przesiewowe wykazały szczególną przydatność w

zmniejszaniu zgonów z powodu dwóch nowotworów: piersi i
szyjki macicy.

28.06.21

4

Analiza wskaźników finansowych badań

przesiewowych

W praktyce używa się trzech wskaźników finansowych, które

określają ekonomiczne korzyści związane z prowadzeniem
badania przesiewowego.

Rodzaje analiz finansowych:
• CBA Cost-Benefit Analisis - analiza kosztów i efektów, czyli

analiza wszystkich aspektów kosztów i korzyści (bezpośrednich
i odległych),

• CEA Cost-Effectiveness Analysis – analiza efektywności

kosztów, czyli ocena kosztów różnych rozwiązań w realizacji
celu,

• CUA Cost Utility Analysis – analiza kosztów i użyteczności,

czyli analiza kosztów spowodowania zakładanych celów
np..obniżenie umieralności.

28.06.21

5

Analiza wskaźników finansowych badań

przesiewowych c.d.

Wskaźnik CBA jest przydatny do prognoz długoterminowych,

ponieważ można przy jego pomocy oszacować faktyczne
koszty skryningu w momencie pojawienia się pierwszych
efektów. Ma to miejsce po kilku latach prowadzenia przesiewu.

Wskaźnik CEA pozwala na symulowanie kosztów różnych

rozwiązań. Ułatwia to podjęcie decyzji w wyborze
odpowiedniego wariantu programu badań skryningowych.

Wskaźnik CUA przedstawia koszty uzyskania odpowiedniego celu

populacyjnego badania przesiewowego.

28.06.21

6

Analiza wskaźników ekonomicznych jakości życia

Analizę wpływu skryningu na populację ułatwiają wskaźniki

określające:

• PYLL (Potential Years of Life Lost) - liczbę lat utraconych z

powodu przedwczesnej śmierci;

• DALY (Disability Adjusted of Life Years Lost) - utracone

potencjalnie lata życia przeżytego w dobrym zdrowiu,

• DALE (Disability Adjusted of Life Equal) – średnie dalsze

trwanie życia w dobrym zdrowiu,

• QUALY (Quality of Life Years) – jakość życia lat „zyskanych”

28.06.21

7

Analiza wskaźników ekonomicznych jakości życia

c.d.

W analizie dla oceny zagrożenia populacji nowotworami

złośliwymi podstawowymi wskaźnikami populacyjnymi
epidemiologii opisowej są również współczynniki
zachorowalności, umieralności i wyleczalności, gdzie
wyleczalność określana jest przy pomocy wskaźnika
śmiertelności i/lub badania przeżyć chorych na raka od
momentu rozpoznania (głównie 5 letnich przeżyć względnych).

Łącząc wskaźniki epidemiologiczne z kosztami badań

otrzymujemy charakterystykę ekonomicznej oceny
efektywności badania przesiewowego to znaczy koszt wykrycia
jednego nowotworu i koszt przedłużenia życia o jeden rok.

28.06.21

8

Analiza wskaźników ekonomicznych jakości życia

Niektóre wskaźniki oceny zwalczania nowotworów:

• Współczynniki zachorowalności,
• Współczynniki umieralności,
• Wskaźniki śmiertelności – zgony/zachorowania
• Struktura stopni zaawansowania klinicznego,
• Przeżycia chorych głównie 5-letnie,
• Koszt wykrycia nowotworu

28.06.21

9

Miejsce badania przesiewowego w zwalczaniu

nowotworów złośliwych

Badanie przesiewowe jest jednym z podstawowych elementów

zwalczania walki z rakiem. Wchodzi ono w zakres wczesnego
wykrywania nowotworów. Badanie przesiewowe polega na
wczesnym wykrywaniu nowotworów w sposób zorganizowany.

Podstawowymi elementami takiego programu są:
• Zaproszenia indywidualne poszczególnych osób na badania,
• Analiza wyników testów badań przesiewowych w centrach

skryningowych,

• Większa możliwość standaryzacji i kontroli jakości badań.

28.06.21

10

Miejsce badania przesiewowego w zwalczaniu

nowotworów złośliwych c.d.

Zorganizowane badanie przesiewowe na przykład dla dwóch nowotworów:

raka i szyjki macicy daje lepsze wyniki w walce z tymi nowotworami niż

wykrywanie nowotworów w rutynowym badaniu na przykład przy okazji

badań rutynowych.

Badanie przesiewowe (skryningowe) opiera się na obserwacji przebiegu

choroby nowotworowej, a także na analizie spodziewanych efektów

epidemiologicznych i ekonomicznych

Podstawy skryningu:
• Biologiczne – przebieg większości nowotworów złośliwych jest długi,

możliwe jest wykrycie choroby we wczesny stadium,

• Epidemiologiczne – wykrycie choroby we wcześniejszym stadium

zwiększając szansę jej wyleczenia powoduje zmniejszenie umieralności

na tę chorobę w populacji,

• Ekonomiczne – wczesne wykrycie choroby zmniejsza koszty wyleczenia

choroby: minimalizacja kosztów przedłużania życia i poprawa jakości

życia

28.06.21

11

Miejsce badania przesiewowego w zwalczaniu

nowotworów złośliwych c.d.

Naturalnym czynnikiem warunkującym modyfikacje badań jest

pojawienie się nowych testów przesiewowych o lepszej
czułości i swoistości. Przyczyniają się one do lepszego
poznania fazy przenikalnej choroby nowotworowej.

Odpowiedni test przesiewowy

Wartość testu

Akceptowalność przykłady

czułość

Tani

PAP test

sigmoidoskopia

swoistość

Prosty

Wartość

przepowiadając

a wyniku

dodatniego

Niebolesny

Bez powikłań

28.06.21

12

Korzyści z badań przesiewowych i ich koszty w

kontekście wielkości problemu

epidemiologicznego nowotworów złośliwych

piersi i szyjki macicy

Korzyści wcześniejszego wykrywania dotyczą poziomu

ekonomicznego społeczeństwa jak i poziomu populacji i
poszczególnych osób.

Korzyści z wczesnego wykrywania:
• Ekonomiczne – niskie koszty przedłużania 1 roku życia,

leczenie zaawansowanych przypadków jest około 7 razy droższe
niż wykrycie i leczenie wczesnych stopni zaawansowania,

• Ludzkie – wczesne wykrycie raka najbardziej zwiększa szanse

na wyleczenie, leczenie wczesnych postaci nie daje dużych
objawów ubocznych,

• Społeczne – kontynuowanie pracy zawodowej przez kobietę,

niepotrzebne są renty, prostsza lub niepotrzebna jest
rehabilitacja, kobieta nadal pełni swoją rolę w rodzinie.

28.06.21

13

Korzyści z badań przesiewowych i ich koszty w

kontekście wielkości problemu

epidemiologicznego nowotworów złośliwych

piersi i szyjki macicy c.d.

Jest wiele przyczyn, które mogą wpłynąć na większy udział

czynników ekonomicznych lub większy udział czynników
populacyjnych w badaniu przesiewowym.

Takimi czynnikami mogą być:
• Rodzaj badania,
• Grupa wieku,
• Częstość badań,
• Koszt jednostkowy badań,
• Jakość badań.
Dlatego tak ważne jest dokładne planowanie oraz obserwacja

wskaźników ekonomicznych i epidemiologicznych.

28.06.21

14

Korzyści z badań przesiewowych i ich koszty w

kontekście wielkości problemu

epidemiologicznego nowotworów złośliwych

piersi i szyjki macicy c.d.

Na świecie w 1999 roku zanotowano 1 000 000 nowych zachorowań

na nowotwory złośliwe piersi i 500 000 na nowotwory złośliwe

szyjki macicy w grupie wiekowej 40-69 lat.

W Polsce na 2002 szacowano, że zachoruje około 12 000 kobiet na

raka piersi i około 4 000 na raka szyjki macicy. Przy utrzymującym

się trendzie umieralności połowa tych kobiet umrze. Dlatego tak

ważny jest zaakceptowany prze Bank Światowy program badań

przesiewowych rak szyjki macicy w Polsce obejmujący około 1

100 000 kobiet w wieku 30-59-lat i raka piersi obejmujący około 1

800 000 kobiet wieku 50-69.

Koszty badań w ciągu roku w tych populacjach wynosiłyby

odpowiednio 54 029 970 PLN (rak szyjki macicy) i 123 874 200

PLN (rak piersi). Przy takich założeniach przykładowy koszt

wykrycia raka piersi będzie wynosił około 14 000 PLN i 17 500 PLN

28.06.21

15

Korzyści z badań przesiewowych i ich koszty w

kontekście wielkości problemu

epidemiologicznego nowotworów złośliwych

piersi i szyjki macicy c.d.

Kalkulacja kosztów w badaniach przesiewowych

Koszt badania 1 kobiety

70 zł

Liczba kobiet, które

należy zbadać aby

wykryć raka piersi

200

Liczba kobiet, które

należy zbadać aby

wykryć wczesnego raka

piersi

250

Koszt wykrycia raka piersi: 70 zł x 200 = 14 000 zł

Koszt wykrycia wczesnego raka piersi: 70 zł x 250

= 17.500 zł

28.06.21

16

Korzyści z badań przesiewowych i ich koszty w

kontekście wielkości problemu

epidemiologicznego nowotworów złośliwych

piersi i szyjki macicy c.d.

Kalkulacja kosztów przedłużenia 1 roku życia
(np.u Kobiety 50 letniej, u której wykryto wczesnego raka piersi):

• Szansa wyleczenia wczesnego rak piersi =100%
• Prognozowane dalsze trwanie życia =28 lat
• Koszt wykrycia 1 wczesnego raka piersi =17.500 zł
• Koszt leczenia wczesnego raka piersi =10.500 zł
• Całkowity koszt wykrycia, leczeni i innych
skutków choroby =28.000 zł
• Koszt przedłużenia 1 roku życia
(28.000 zł : 28 lat) =1.000 zł
• Wskaźnik QUALY =1.0
• Koszt przedłużenia 1 roku życia
z uwzględnieniem wskaźnika QUALY =1.000 zł

28.06.21

17

Podsumowanie

Podstawowym problemem analizy kosztów i efektów badań

skryningowych jest dystans czasowy pomiędzy inwestycją

finansową a spodziewanymi korzyściami.

W krajach o ustabilizowanej gospodarce można z dużym

przybliżeniem obliczyć faktyczne koszty diałań skryningowych

uwzględniając upływ czasu i inflację.

Ważnym elementem badań przesiewowych jest etyka tych badań:
• Badanie przesiewowe obejmuje przede wszystkim osoby zdrowe

(zwykle na 1000 osób badanych – 995 jest zdrowych) stąd

niezbędna jest wysoka jakość badań,

• Korzyść z badań ma populacja,
• Osoby uczestniczące wiedzą, że warunkiem ich bezpieczeństwa

jest systematyczny udział w badaniu przesiewowym przez wiele

lat,

• Podstawowym czynnikiem warunkującym udział populacji w

badaniu przesiewowym jest zaufanie.

28.06.21

18

Podsumowanie

Każde przerwanie zaplanowanych badań przesiewowych bardzo

poważnie utrudnia odbudowanie zaufania pomiędzy
organizatorami a jego uczestnikami. Natomiast parametry
epidemiologiczne automatycznie cofają się do okresu z przed
badań przesiewowych . Ma to fatalne skutki społeczne, a
pozornie zaoszczędzone pieniądze na zaprzestaniu skryningu
stają się wielokrotną stratą w perspektywie ponownej
organizacji badań.

Sukces badania przesiewowego mierzony spadkiem liczby

zgonów na nowotwory jest w dużej merze wynikiem
profesjonalizmu i dojrzałości etycznej osób odpowiedzialnych
za stan zdrowia populacji danego państwa.