28.06.21
1
„EKONOMICZNE I SPOŁECZNE ASPEKTY BADAŃ
PRZESIEWOWYCH WYBRANYCH
NOWOTWORÓW W POLSCE”
28.06.21
1
„EKONOMICZNE I SPOŁECZNE ASPEKTY BADAŃ
PRZESIEWOWYCH WYBRANYCH
NOWOTWORÓW W POLSCE”
28.06.21
2
Badania przesiewowe
Uzyskanie społecznej zgody na finansowania badań
przesiewowych wymaga stworzenie wskaźników
ekonomicznych, które w sposób logiczny przekonałyby
czynniki polityczne do wspomagania tych badań pieniędzmi
publicznymi .
2. Warunkiem powodzeń badań przesiewowych jest masowy
udział w nich osób bez objawów klinicznych choroby. Wymaga
to stworzenia sprawnego systemu rekrutacji do badań, a także
oceny i stałego monitorowania zagrożenia nowotworowego
populacji objętej badaniem przesiewowym.
Najbardziej optymalnym sposobem oceny efektywności badania
przesiewowego jest wiązanie wskaźników ekonomicznych z
wskaźnikami epidemiologicznymi. Im wyższa jakość tych
danych, tym lepsza możliwość dokonywania korekt i
optymalnego wykorzystania publicznych środków finansowych
28.06.21
3
Badania przesiewowe c.d.
Dzięki doświadczeniu innych państw i pomocy międzynarodowych
organizacji finansowych w wielu krajach udało się uruchomić
sprawnie zorganizowane badania przesiewowe. Ma to nie tylko
znaczenie dla zmniejszenia liczby zgonów na nowotwory
„wrażliwe” na ten typ profilaktyki, ale stanowi nieocenioną
pomoc przy wybieraniu grup do badań coraz bardziej czułymi i
swoistymi metodami wykrywania nowotworów złośliwych.
Badania przesiewowe wykazały szczególną przydatność w
zmniejszaniu zgonów z powodu dwóch nowotworów: piersi i
szyjki macicy.
28.06.21
4
Analiza wskaźników finansowych badań
przesiewowych
W praktyce używa się trzech wskaźników finansowych, które
określają ekonomiczne korzyści związane z prowadzeniem
badania przesiewowego.
Rodzaje analiz finansowych:
• CBA Cost-Benefit Analisis - analiza kosztów i efektów, czyli
analiza wszystkich aspektów kosztów i korzyści (bezpośrednich
i odległych),
• CEA Cost-Effectiveness Analysis – analiza efektywności
kosztów, czyli ocena kosztów różnych rozwiązań w realizacji
celu,
• CUA Cost Utility Analysis – analiza kosztów i użyteczności,
czyli analiza kosztów spowodowania zakładanych celów
np..obniżenie umieralności.
28.06.21
5
Analiza wskaźników finansowych badań
przesiewowych c.d.
Wskaźnik CBA jest przydatny do prognoz długoterminowych,
ponieważ można przy jego pomocy oszacować faktyczne
koszty skryningu w momencie pojawienia się pierwszych
efektów. Ma to miejsce po kilku latach prowadzenia przesiewu.
Wskaźnik CEA pozwala na symulowanie kosztów różnych
rozwiązań. Ułatwia to podjęcie decyzji w wyborze
odpowiedniego wariantu programu badań skryningowych.
Wskaźnik CUA przedstawia koszty uzyskania odpowiedniego celu
populacyjnego badania przesiewowego.
28.06.21
6
Analiza wskaźników ekonomicznych jakości życia
Analizę wpływu skryningu na populację ułatwiają wskaźniki
określające:
• PYLL (Potential Years of Life Lost) - liczbę lat utraconych z
powodu przedwczesnej śmierci;
• DALY (Disability Adjusted of Life Years Lost) - utracone
potencjalnie lata życia przeżytego w dobrym zdrowiu,
• DALE (Disability Adjusted of Life Equal) – średnie dalsze
trwanie życia w dobrym zdrowiu,
• QUALY (Quality of Life Years) – jakość życia lat „zyskanych”
28.06.21
7
Analiza wskaźników ekonomicznych jakości życia
c.d.
W analizie dla oceny zagrożenia populacji nowotworami
złośliwymi podstawowymi wskaźnikami populacyjnymi
epidemiologii opisowej są również współczynniki
zachorowalności, umieralności i wyleczalności, gdzie
wyleczalność określana jest przy pomocy wskaźnika
śmiertelności i/lub badania przeżyć chorych na raka od
momentu rozpoznania (głównie 5 letnich przeżyć względnych).
Łącząc wskaźniki epidemiologiczne z kosztami badań
otrzymujemy charakterystykę ekonomicznej oceny
efektywności badania przesiewowego to znaczy koszt wykrycia
jednego nowotworu i koszt przedłużenia życia o jeden rok.
28.06.21
8
Analiza wskaźników ekonomicznych jakości życia
Niektóre wskaźniki oceny zwalczania nowotworów:
• Współczynniki zachorowalności,
• Współczynniki umieralności,
• Wskaźniki śmiertelności – zgony/zachorowania
• Struktura stopni zaawansowania klinicznego,
• Przeżycia chorych głównie 5-letnie,
• Koszt wykrycia nowotworu
28.06.21
9
Miejsce badania przesiewowego w zwalczaniu
nowotworów złośliwych
Badanie przesiewowe jest jednym z podstawowych elementów
zwalczania walki z rakiem. Wchodzi ono w zakres wczesnego
wykrywania nowotworów. Badanie przesiewowe polega na
wczesnym wykrywaniu nowotworów w sposób zorganizowany.
Podstawowymi elementami takiego programu są:
• Zaproszenia indywidualne poszczególnych osób na badania,
• Analiza wyników testów badań przesiewowych w centrach
skryningowych,
• Większa możliwość standaryzacji i kontroli jakości badań.
28.06.21
10
Miejsce badania przesiewowego w zwalczaniu
nowotworów złośliwych c.d.
Zorganizowane badanie przesiewowe na przykład dla dwóch nowotworów:
raka i szyjki macicy daje lepsze wyniki w walce z tymi nowotworami niż
wykrywanie nowotworów w rutynowym badaniu na przykład przy okazji
badań rutynowych.
Badanie przesiewowe (skryningowe) opiera się na obserwacji przebiegu
choroby nowotworowej, a także na analizie spodziewanych efektów
epidemiologicznych i ekonomicznych
Podstawy skryningu:
• Biologiczne – przebieg większości nowotworów złośliwych jest długi,
możliwe jest wykrycie choroby we wczesny stadium,
• Epidemiologiczne – wykrycie choroby we wcześniejszym stadium
zwiększając szansę jej wyleczenia powoduje zmniejszenie umieralności
na tę chorobę w populacji,
• Ekonomiczne – wczesne wykrycie choroby zmniejsza koszty wyleczenia
choroby: minimalizacja kosztów przedłużania życia i poprawa jakości
życia
28.06.21
11
Miejsce badania przesiewowego w zwalczaniu
nowotworów złośliwych c.d.
Naturalnym czynnikiem warunkującym modyfikacje badań jest
pojawienie się nowych testów przesiewowych o lepszej
czułości i swoistości. Przyczyniają się one do lepszego
poznania fazy przenikalnej choroby nowotworowej.
Odpowiedni test przesiewowy
Wartość testu
Akceptowalność przykłady
czułość
Tani
PAP test
sigmoidoskopia
swoistość
Prosty
Wartość
przepowiadając
a wyniku
dodatniego
Niebolesny
Bez powikłań
28.06.21
12
Korzyści z badań przesiewowych i ich koszty w
kontekście wielkości problemu
epidemiologicznego nowotworów złośliwych
piersi i szyjki macicy
Korzyści wcześniejszego wykrywania dotyczą poziomu
ekonomicznego społeczeństwa jak i poziomu populacji i
poszczególnych osób.
Korzyści z wczesnego wykrywania:
• Ekonomiczne – niskie koszty przedłużania 1 roku życia,
leczenie zaawansowanych przypadków jest około 7 razy droższe
niż wykrycie i leczenie wczesnych stopni zaawansowania,
• Ludzkie – wczesne wykrycie raka najbardziej zwiększa szanse
na wyleczenie, leczenie wczesnych postaci nie daje dużych
objawów ubocznych,
• Społeczne – kontynuowanie pracy zawodowej przez kobietę,
niepotrzebne są renty, prostsza lub niepotrzebna jest
rehabilitacja, kobieta nadal pełni swoją rolę w rodzinie.
28.06.21
13
Korzyści z badań przesiewowych i ich koszty w
kontekście wielkości problemu
epidemiologicznego nowotworów złośliwych
piersi i szyjki macicy c.d.
Jest wiele przyczyn, które mogą wpłynąć na większy udział
czynników ekonomicznych lub większy udział czynników
populacyjnych w badaniu przesiewowym.
Takimi czynnikami mogą być:
• Rodzaj badania,
• Grupa wieku,
• Częstość badań,
• Koszt jednostkowy badań,
• Jakość badań.
Dlatego tak ważne jest dokładne planowanie oraz obserwacja
wskaźników ekonomicznych i epidemiologicznych.
28.06.21
14
Korzyści z badań przesiewowych i ich koszty w
kontekście wielkości problemu
epidemiologicznego nowotworów złośliwych
piersi i szyjki macicy c.d.
Na świecie w 1999 roku zanotowano 1 000 000 nowych zachorowań
na nowotwory złośliwe piersi i 500 000 na nowotwory złośliwe
szyjki macicy w grupie wiekowej 40-69 lat.
W Polsce na 2002 szacowano, że zachoruje około 12 000 kobiet na
raka piersi i około 4 000 na raka szyjki macicy. Przy utrzymującym
się trendzie umieralności połowa tych kobiet umrze. Dlatego tak
ważny jest zaakceptowany prze Bank Światowy program badań
przesiewowych rak szyjki macicy w Polsce obejmujący około 1
100 000 kobiet w wieku 30-59-lat i raka piersi obejmujący około 1
800 000 kobiet wieku 50-69.
Koszty badań w ciągu roku w tych populacjach wynosiłyby
odpowiednio 54 029 970 PLN (rak szyjki macicy) i 123 874 200
PLN (rak piersi). Przy takich założeniach przykładowy koszt
wykrycia raka piersi będzie wynosił około 14 000 PLN i 17 500 PLN
28.06.21
15
Korzyści z badań przesiewowych i ich koszty w
kontekście wielkości problemu
epidemiologicznego nowotworów złośliwych
piersi i szyjki macicy c.d.
Kalkulacja kosztów w badaniach przesiewowych
Koszt badania 1 kobiety
70 zł
Liczba kobiet, które
należy zbadać aby
wykryć raka piersi
200
Liczba kobiet, które
należy zbadać aby
wykryć wczesnego raka
piersi
250
Koszt wykrycia raka piersi: 70 zł x 200 = 14 000 zł
Koszt wykrycia wczesnego raka piersi: 70 zł x 250
= 17.500 zł
28.06.21
16
Korzyści z badań przesiewowych i ich koszty w
kontekście wielkości problemu
epidemiologicznego nowotworów złośliwych
piersi i szyjki macicy c.d.
Kalkulacja kosztów przedłużenia 1 roku życia
(np.u Kobiety 50 letniej, u której wykryto wczesnego raka piersi):
• Szansa wyleczenia wczesnego rak piersi =100%
• Prognozowane dalsze trwanie życia =28 lat
• Koszt wykrycia 1 wczesnego raka piersi =17.500 zł
• Koszt leczenia wczesnego raka piersi =10.500 zł
• Całkowity koszt wykrycia, leczeni i innych
skutków choroby =28.000 zł
• Koszt przedłużenia 1 roku życia
(28.000 zł : 28 lat) =1.000 zł
• Wskaźnik QUALY =1.0
• Koszt przedłużenia 1 roku życia
z uwzględnieniem wskaźnika QUALY =1.000 zł
28.06.21
17
Podsumowanie
Podstawowym problemem analizy kosztów i efektów badań
skryningowych jest dystans czasowy pomiędzy inwestycją
finansową a spodziewanymi korzyściami.
W krajach o ustabilizowanej gospodarce można z dużym
przybliżeniem obliczyć faktyczne koszty diałań skryningowych
uwzględniając upływ czasu i inflację.
Ważnym elementem badań przesiewowych jest etyka tych badań:
• Badanie przesiewowe obejmuje przede wszystkim osoby zdrowe
(zwykle na 1000 osób badanych – 995 jest zdrowych) stąd
niezbędna jest wysoka jakość badań,
• Korzyść z badań ma populacja,
• Osoby uczestniczące wiedzą, że warunkiem ich bezpieczeństwa
jest systematyczny udział w badaniu przesiewowym przez wiele
lat,
• Podstawowym czynnikiem warunkującym udział populacji w
badaniu przesiewowym jest zaufanie.
28.06.21
18
Podsumowanie
Każde przerwanie zaplanowanych badań przesiewowych bardzo
poważnie utrudnia odbudowanie zaufania pomiędzy
organizatorami a jego uczestnikami. Natomiast parametry
epidemiologiczne automatycznie cofają się do okresu z przed
badań przesiewowych . Ma to fatalne skutki społeczne, a
pozornie zaoszczędzone pieniądze na zaprzestaniu skryningu
stają się wielokrotną stratą w perspektywie ponownej
organizacji badań.
Sukces badania przesiewowego mierzony spadkiem liczby
zgonów na nowotwory jest w dużej merze wynikiem
profesjonalizmu i dojrzałości etycznej osób odpowiedzialnych
za stan zdrowia populacji danego państwa.