Systemy
Ochrony
Zdrowia w
Polsce
i na Świecie

Dr. n. med. Jolanta
HERDA

Z przeszłości do
współczesności...

• Leczenie chorych istnieje od

zarania dziejów ludzkości,

• Hipokrates (460-377 p.n.e.)

twierdził, że naczelną zasadą

było nie szkodzenie choremu

oraz oparcie leczenia na

przesłankach racjonalnych.

Z przeszłości do
współczesności...

Kształtowanie się systemowych

rozwiązań w zakresie opieki

zdrowotnej jest funkcją

przemian:

• historycznych,

• społecznych,

• ekonomicznych,

• politycznych,

• kulturowych ...

Z przeszłości do
współczesności...

• rozwoju nauk,

• transformacji

epidemiologicznej
i demograficznej,

• tempa procsów

globalizacji świata...

System

• “Uporządkowany zbiór

jednostek tworzących jakąś

zorganizowaną całość,

służących jednemu celowi”.

• “Zasady organizacji czegoś,

ogół przepisów, reguł

obowiązujących, stosowanych

w jakiejś dziedzinie, wg których

coś jest wykonane,

zorganizowane”.

(

Nowy Słownik

Języka Polskiego PWN 2000)

System

• Systemowe rozwiązania

w zakresie opieki

zdrowotnej nad

ludnością pojawiły się

dopiero

w ostatnich 150-200

latach.

System Ochrony
Zdrowia

• Jednym z systemów jest

System ochrony Zdrowia,
którego głównym celem jest
bezpieczenstwo zdrowotne
państwa, czyli zapewnienie
odpowiadającego
oczekiwaniom społeczeństwa
stanu zdrowia ogółu ludności.

System Ochrony
Zdrowia

• Poza celem głównym polityka

państwa powinna określać cele

szczegółowe systemu oraz

metody i środki ich realizacji.

• Zakres funkcjonowania systemu

regulują założenia polityki

zdrowotnej państwa, ustalane

przez powołane organy władzy

ustawodawczej i wykonawczej.

System Ochrony
Zdrowia

Dwa główne cele szczegółowe

i zarazem funkcje systemu to:

• zaspokojenie indywidualnych

potrzeb zdrowotnych (wynikające
z chorób, nidomagań, wypadków),

• zapewnienie zbiorowych potrzeb

zdrowotnych tj. warunków życia,
pracy, mieszkania, odżywiania,
wypoczynku....

System Ochrony
Zdrowia

Sfery Działania

Ochrona Zdrowia - całokształt

wielosektorowych działań

chroniących, umacniających i

przywracających zdrowie poprzez:

- kształtowanie środowiska,
- kształtowanie prozdrowotnych

zachowań,

- opieką zdrowotną.

System Ochrony
Zdrowia

• Opieka Zdrowotna - działania

ukierunkowane na zapobieganie
chorobom, diagnoza i leczenie
oraz rehabilitacja.

• Opieka Medyczna -

koncentruje się na działaniach
diagnostyczno-leczniczych.

System Ochrony
Zdrowia

„Miejsce i rola opieki

zdrowotnej jest

podstawowym

miernikiem

charakteryzującym

obowiązujący w danym

społeczeństwie system

wartości”. J. Leowski.

Pryncypia Systemu
Opieki Zdrowotnej

System opieki zdrowotnej

finansowany ze środków

publicznych powinien:

• być uniwersalny (obejmować

wszystkich obywateli),

• oparty o zasadę solidaryzmu

społecznego,

• zapewniać ciągłość opieki

medycznej,

Pryncypia Systemu
Opieki Zdrowotnej

• być taki, na jaki stać

poszczególne osoby i rodziny,

• być taki, na jaki stać

społeczeństwo i możliwy do
utrzymania przez nie,

• umacniać i poprawiać zdrowie

oraz dobre samopoczucie,

poprzez:

Pryncypia Systemu
Opieki Zdrowotnej

• promowanie opieki o wysokiej

jakości,

• efektywnej,
• wydajnej,
• bezpiecznej,
• dostępnej,
• ukierunkowanej na pacjenta.

(na podst. raportu “Ubezpieczjąc

amerykańskie zdrowie”)

Systemy Ochrony
Zdrowia

Chronologicznie ujmując

kształtowały się systemy:

• bismarkowski (ubezpieczenia

zdrowotne),

• Siemaszki, system centralnie

planowany,

• Beveridge’a, system narodowej

służby zdrowia,

• wolnorynkowy

(zdrowie=towar).

System Ubezpieczeń
Zdrowotnych
(Bismarkowski)

• Pierwszy system na świecie

regulujący w trybie ustawowym
problematykę ubezpieczeń
społecznych i zdrowotnych,

• Stał się wzorem dla innych państw:

Belgia, Francja, Austria, Holandia,
Japonia, międzywojenna Polska.

System Ubezpieczeń
Zdrowotnych
(Bismarkowski)

Gółwne założenia systemu to:

• finansowanie oparte na

obowiązkowych dla pracodawców
i pracobiorców składkach,
uzupełnianych budżetowymi
dotacjami państwa,

• zarządzanie przez niezależne od

rządu instytucje typu kas
chorych,

• kontraktowanie świadczeń.

System Centralnie
Planowany (Siemaszki)

• Pojawił się w Związku Radzieckim

w wyniku rewolucji październikowej
w 1917 r.

• System funkcjonował do lat 90.

ubiegłego stulecia.

• Od lat 1950. różne modyfikacje

systemu zostały przeniesione do

innych krajów tzw. demokraji

ludowych.

• W Polsce nigdy w pełni nie został

wprowadzony.

System Centralnie
Planowany (Siemaszki)

Główne założenia systemu:

• finansowanie przez budżet

państwa,

• pełna kontrola systemu przez

rząd,

• zapewnienie pełnej dostępności

świadczeń zdrowotnych,

• zatrudnienie personelu przez

państwo i opłacanie wg tabel

płac.

System Narodowej Służby
Zdrowia (Beveridge’a)

• System pojawił się w Wielkiej

Brytanii w 1946 r. w postaci
ustawy o dwuletnim vacatio
legis.

• Posłużył za podstawę wprowadzenia

innych ustaw regulujących politykę
społeczną, wzmacniających głównie
funkcje państwa opiekuńczego.

• System w różnym stopniu

modyfikowany wprowadzony był
w Danii, Finlandii, Grecji, Irlandii..

System Narodowej Służby
Zdrowia (Beveridge’a)

Główne założenia systemu:

• finansowanie przez budżet

państwa, z podatków

ogólnych,

• pełna kontrola systemu przez

rząd lub jego agendy

terenowe,

• pełna dostępność dla

wszystkich obywateli,

System Narodowej Służby
Zdrowia (Beveridge’a)

• personel opłacany wg

pensji lub liczby
podopiecznych,

• udział pacjentów w

kosztach,

• udział sektora prwatnego,

System Rynkowy

• Powszechnie obowiązujacy

przez stulecia, intensywnie

modyfikowany, funkcjonuje

nadal.

• Przykładem są Stany

Zjednoczone, gdzie system
z rosnącą interwencją państwa
i prywatnych ubezpieczeń

funkcjonuje do dziś.

System Rynkowy

• Świadczenia zdrowotne

w systemie rynkowym są

przedmiotem transakcji

handlowych, są kupowane
i sprzedawane jak każdy
inny towar.

• Skala transakcji jest

wyłącznie funkcją siły

nabywczej kupującego.

System Rynkowy

(programy rządowe)

Program

Medicare

dla osób po 60.
roku życia i
niepełnosprawny

• 60-70%

pochodzi
z budżetu
federalnego.

Program

Medicaid

dla osób biednych.
• Finansowany

głównie z budżetów

stanowych,

zdecentralizowany,
• Kto jest

uprawniony? Co

znaczy być

biednym? Wiele

rozwiązań,

zróżnicowany kraj..

System Rynkowy

• Równolegle pojawiły się

prywatne ubezpieczenia

oferowane przez liczne

towarzystwa ubezpieczeniowe.

• Rozwiązania te nie zlikwidowały

zjawiska nierówności w dostępie do

świadczeń, pogłębiły nierówności
w zdrowiu.

• Ludzie nie objęci żadną formą

ubezpieczeń... (ok. 15% ?)

System Rynkowy

• Z jednej strony

bogactwo kreuje

postęp, z drugiej zaś

pogłębia istniejące

nierówności!

Procesy Transformacji

Systemów

• Transformacja

demograficzna,

• Transformacja

epidemiologiczna,

• Globalizacja.

• Nowe wyzwania dla zdrowia

publicznego!

• Transformacje systemów

ochrony zdrowia!

Transformacja

Demograficzna

• Wydłużenie przeciętnego trwania

życia (dla Europy – 74 lata,
w krajach wysokorozwiniętych –

78 lat) - a skala potrzeb

zdrowotnych..

• Zmniejszenie umieralności

niemowląt,

• Wzrost ludności na świecie

(bardziej spadek umieralności

niż wzrost rozrodczości),

• Postępujący rozwój społeczno-

ekonomiczny...

Transformacja

Epidemiologiczna

Jest wynikiem rozwoju społeczno-

ekonomicznego i zmian

w zakresie czynników

determinujących zdrowie.

Fazy Transformacji:

Choroby zakaźne,

II. Wypadki i urazy,
III. Choroby cywilizacyjne,

Transformacja
Epidemiologiczna

III.A. Cukrzyca,
III.B. Choroby układu

krążenia,

III.C. Nowotwory,
IV. Nowe zagrożenia – AIDS,

choroba Creutzfelda-
Jacoba, SARS...

Globalizacja

Proces przemian we wszystkich

dziedzinach życia społecznego i

gospodarczego świata, przynoszący w

efekcie końcowym, zarówno wyzwania,

jak i zagrożenia,

również w zakresie zdrowia publicznego.

Problemy Systemowe
w Opiece Zdrowotnej

Koszty

Popyt

Potrzeby

Zasoby

Starzenie się

populacji

Marketing

Nowe

kosztowne

technologie

Organizacja Ochrony

Zdrowia w Polsce

• Rozpoczęty z początkiem lat

dziewięćdziesiątych,

proces reform w Polsce przyniósł

radykalną zmianę systemu

politycznego i ekonomicznego,

• W ogólny nurt przemian włączona

została -

Opieka Zdrowotna.

Organizacja Ochrony

Zdrowia w Polsce

Wprowadzając reformę należało

sprecyzować nowe warunki polityki

zdrowotnej, a mianowicie:

Określić rolę państwa jako gwaranta zdrowia,

wynikającą
z zapisu art. 68 Konstytucji

Rzeczpospolitej Polskiej, zgodnie, z

którym każdy obywatel ma prawo do ochrony

zdrowia,

2. Uściślić zadania administracji rządowej

i samorządowej
w zakresie odpowiedzialności za zdrowie,

Uświadomić obywatelom ich prawa, a

równocześnie współodpowiedzialność za

zdrowie.(nawiązanie do Światowej Deklaracji

Zdrowia, maj 1998 r.)

Organizacja Ochrony

Zdrowia w Polsce

• Tak sformułowane zasady

wprowadzanej reformy w
ochronie zdrowia
doprowadziły do stworzenia
i wdrożenia -

Systemu Ubezpieczeń

Zdrowotnych w Polsce.

Organizacja Ochrony

Zdrowia w Polsce

Podstawowymi zasadami systemu

ubezpieczeń zdrowotnych

w Polsce są:

• Zasada powszechności,
• Zasada obowiązkowości,
• Zasada solidaryzmu

społecznego,

Instytucjami ubezpieczenia zdrowotnego

stały się Kasy Chorych, a obecnie

Narodowy Fundusz Zdrowia

z oddziałami wojewódzkimi.

Organizacja Ochrony

Zdrowia w Polsce

• „Nowy” system opieki zdrowotnej

wprowadzony w Polsce zmienił

finansowanie ochrony zdrowia

budżetowego na

ubezpieczeniowe

• Prowadzenie lokalnej polityki

zdrowotnej pozostawiono w

kompetencji jednostek

samorządów terytorialnych.

Ubezpieczenie

w Narodowym Funduszu

Zdrowia

• Narodowy Fundusz Zdrowia

(NFZ) to państwowa jednostka
organizacyjna działająca na
podstawie ustawy z dnia 27
sierpnia 2004 r. o
świadczeniach opieki
zdrowotnej finansowanych
ze środków publicznych.

Ubezpieczenie

w Narodowym Funduszu

Zdrowia

• Obowiązkowe ubezpieczenie

zdrowotne jest regulowane
przez art. 66

ustawy

z dnia 27

sierpnia 2004 r. o
świadczeniach opieki
zdrowotnej finansowanych
ze środków publicznych
( Dz.U. z 2004r. Nr 210
poz.2135 z późn.zm.)

DZIAŁ IV, Zasady podlegania
ubezpieczeniu zdrowotnemu,
rozdział 1, ustawy...

Obowiązek ubezpieczenia

zdrowotnego

• Art. 65. Ubezpieczenie

zdrowotne jest oparte w
szczególności na zasadach:

1) równego traktowania oraz

solidarności społecznej;

DZIAŁ IV, Zasady podlegania
ubezpieczeniu zdrowotnemu,
rozdział 1, ustawy...

2) zapewnienia
ubezpieczonemu równego
dostępu do świadczeń opieki
zdrowotnej i wyboru
świadczeniodawców spośród
tych świadczeniodawców,
którzy zawarli umowę
z Funduszem...

DZIAŁ IV, Zasady podlegania
ubezpieczeniu zdrowotnemu,
rozdział 1, ustawy...

• Art. 67. 1. Obowiązek

ubezpieczenia zdrowotnego
uważa się za spełniony po
zgłoszeniu osoby podlegającej
temu obowiązkowi do Funduszu
zgodnie z przepisami art. 74-76
oraz opłaceniu składki w terminie
i na zasadach określonych
w ustawie.

Organizacja Ochrony

Zdrowia w Polsce

• Narzędziami przy pomocy, których można było dokonać

uporządkowania tychże zmian, stały się wchodzące
w życie 1 stycznia 1999 r. dwie ważne ustawy,
z punktu widzenia ochrony zdrowia.

Ustawa z dnia 30.08.1991 r. o zakładach opieki

zdrowotnej - umożliwiająca przekształcanie jednostek

budżetowych w samodzielne zakłady opieki zdrowotnej

oraz tworzenie niepublicznych zakładów opieki zdrowotnej.

2. Ustawa z dnia 29.10.1998 r. wprowadzająca ustawy

reformujące administrację publiczną - m.in. pozwoliła

samorządom stać się organami założycielskimi dla SPZOZ-

ów.

Organizacja Ochrony

Zdrowia w Polsce

• Jednym z najważniejszych

elementów reformowania systemu
opieki zdrowotnej
w Polsce i w większości krajów
Unii Europejskiej, stała się
problematyka -

restrukturyzacji szpitali

i optymalizacja

planu ich rozmieszczenia.

Organizacja Ochrony
Zdrowia w Polsce

• Podstawą wprowadzanych zmian

w systemie opieki zdrowotnej
stało się wyodrębnienie
i wskazanie jako na główny filar -

Podstawowej Opieki Zdrowotnej

oraz rozwój

Instytucji Lekarza Rodzinnego.

Organizacja Ochrony
Zdrowia w Polsce

• Najistotniejszym w trakcie tychże przemian

było postawienie priorytetów w opiece

zdrowotnej tj. określenie

zapotrzebowania na usługi zdrowotne, ich

właściwe rozmieszczenie oraz

dostępność.

• Rozwój podstawowej i specjalistycznej

opieki zdrowotnej oraz ratownictwa

medycznego ma służyć zapewnieniu

wysokiej jakości usług zdrowotnych

przy optymalnym wykorzystaniu

środków finansowych w systemie.

Podstawowa Opieka
Zdrowotna

• „Podstawowa opieka

zdrowotna to opieka oparta na
sprawdzonych i akceptowanych
metodach
i technologiach, uniwersalnie
dostępna dla wszystkich
w miejscu zamieszkania, po
kosztach na które społeczeństwo
i kraj mogą sobie pozwolić”.

(WHO)