Kultura języka
polskiego

Podstawowe pojęcia teoretyczne

Definicja – kultura języka S.
Szobera



Kultura językowa zaczyna się tam, gdzie się

zaczyna samoświadomość językowa, gdy

ludzie nie tylko mówią, lecz zastanawiają się

także nad tym, jak mówią, gdy zaczynają

sprawdzać nieświadome poczucie językowe.

Wtedy dopiero zaczyna się celowe

poszukiwanie i wybór, a w związku z tym

wyrastają pojęcia poprawności i czystości

językowej, rozwija się poczucie wartości

emocjonalnych wysłowienia i poczucie stylu.

Stanisław Szober, 1937

Definicja – kultura języka
A. Markowskiego



Kultura języka jest to dbałość o język,

wynikająca ze świadomości jego znaczenia
w życiu społecznym, a przejawiająca się
w rozmaitych działaniach, odnoszących się
zarówno do samego języka, jak i do ludzi,
którzy się nim posługują.

Andrzej Markowski, 2008

Rozumienie terminu kultura
języka



Umiejętność mówienia i pisania
poprawnego i sprawnego, czyli zgodnego
z regułami językowymi i wzorcami
stylistycznymi.



Umiejętności wartościowane dodatnio.



Pozytywna postawa użytkowników języka
wobec języka, którym się posługują.



Dyscyplina naukowa



Działalność kulturalnojęzykowa

Składniki kultury języka



Poprawność językowa



Sprawność językowa



Etyka słowa



Estetyka słowa

Podstawowe pojęcia kultury
języka



Tekst językowy:

-

indywidualna wypowiedź
mówiona lub pisana,

-

ma określaną budowę,
sygnały początku i
końca,

-

jest przekazywany przez
określonego nadawcę do
odbiorcy w pewnej
sytuacji komunikacyjnej.



Uzus językowy

panujący w pewnym

środowisku albo
występujący
powszechnie w pewnych
typach tekstów
używania takich, a nie
innych form językowych

Podstawowe pojęcia kultury
języka



Norma językowa

zbiór elementów
językowych (zasób
wyrazów, ich form i
połączeń oraz inwentarz
sposobów ich tworzenia,
łączenia, wymawiania i
zapisywania), które są w
pewnym okresie uznane
przez jakąś społeczność
za wzorcowe, poprawne
albo co najmniej
dopuszczalne.

-

Norma wzorcowa

-

Norma użytkowa:

norma profesjonalna,
norma potoczna regionalna
norma potoczna ogólna

Podstawowe pojęcia kultury
języka



System językowy

-

Całość – wszystkie elementy językowe

-

Norma – wybór tych które są społecznie
akceptowane; norma jest dynamiczna

Podstawowe pojęcia kultury
języka



Kryterium oceny

danej formy językowej:

-

historyczne

-

narodowe

-

estetyczne

-

ekonomiczne

-

autorytetu kulturalnego

-

funkcjonalności

-

uzualne

Typy błędów językowych – błędy
systemowe
(wewnętrznojęzykowe)



Błędy gramatyczne

-

Błędy fleksyjne

a)

wybór niewłaściwej postaci wyrazu: widnokręg/widnokrąg;

wziąć/wziąć; kontrol/kontrola

b)

Niewłaściwy paradygmat odmiany : zaorać- zaoram/zaorzę;

bardziej wysoki/wyższy

c)

Niewłaściwa postać tematu fleksyjnego:

przyjacielom/przyjaciołom; kopła/kopnęła

d)

Niewłaściwa końcówka fleksyjna: diabłowi/diabłu; kapciów/kapci;

umią/umieją

e)

Nieodmienianiu wyrazu, który ma swój wzorzec deklinacyjny: z

Aleksandrem Fredro/z Aleksandrem Fredrą

f)

Odmienianiu wyrazu, któremu nie można przypisać wzorca

odmiany: wypić kubek kakaa/wypić kubek kakao

Typy błędów językowych – błędy
systemowe
(wewnętrznojęzykowe)



Błędy gramatyczne

-

Błędy składniowe

a)

w zakresie związku zgody: Do pokoju wszedł Adam i Grzegorz./ Do pokoju

weszli Adam i Grzegorz.

b)

w zakresie związku rządu: brać się za robotę/ brać się do roboty; mniejszy

jak ty/ mniejszy niż ty lub mniejszy od ciebie

c)

niewłaściwe użycie przyimków: warunki dla rozwoju eksportu/ warunki do

rozwoju eksportu

d)

niewłaściwe użycie wyrażeń przyimkowych: pytania odnośnie służby

zdrowia/ pytania dotyczące służby zdrowia/ odnośnie reformy służby zdrowia

e)

niepoprawne konstrukcje z imiesłowowym równoważnikiem zdania: zdając

egzamin, został przyjęty na studia/ zdawszy egzamin, został przyjęty na

studia

f)

niepoprawny szyk: To w minionych latach nie zdarzało się./ To w minionych

latach się nie zdarzało.

g)

błędne zapożyczenia: Założenia te wydają się być sensowne./ Założenia te

wydają się sensowne.

Typy błędów językowych – błędy
systemowe
(wewnętrznojęzykowe)



Błędy leksykalne



Błędy słownikowe (wyrazowe)

a)

neosemantyzacja wnioskować (zgłaszać wniosek)/ wysunąć
wniosek, wyciągnąć wniosek

b)

mylenie znaczeń: klimatyzacja/aklimatyzacja;
formować/formułować

c)

pleonazmy: całkowicie zlikwidować; cofnąć się do tyłu sopel lodu

d)

naruszenie łączliwości wyrazu: odnieść porażkę/ponieść porażkę

e)

nadużywanie wyrazów modnych: adekwatny, poważny

Typy błędów językowych – błędy
systemowe
(wewnętrznojęzykowe)



Błędy leksykalne



Błędy frazeologiczne

a)

redukcja formy frazeologiczne: dodać oliwy/dodać oliwy do ognia

b)

zmiana postaci gramatycznej jednego ze składników: palić na
panewce/spalić na panewce, szukać przy świecy/szukać ze
świecą

c)

zmiana znaczenia frazeologizmu: łowić ryby w mętnej wodzie
(tłumaczyć się niejasno)/ czerpać zyski z podejrzanych interesów

d)

niewłaściwy kontekst użycia frazeologizmu: Nowoczesna
technika startuje/ Najwcześniej start ten nastąpił w lotnictwie.

Typy błędów językowych – błędy
systemowe
(wewnętrznojęzykowe)



Błędy leksykalne



Błędy słowotwórcze

a)

budowanie formacji niezgodnie z modelami
słowotwórczymi: secgrupa/grupa specjalna, sport
telegram/telegraficznie o sporcie

b)

niewłaściwy formant: głupość/głupota, babciowy/babciny

Typy błędów językowych – błędy
systemowe
(wewnętrznojęzykowe)



Błędy stylistyczne

a)

Użycie elementów oficjalnych w wypowiedziach
potocznych: Dokonałam zakupu chleba.

b)

Używanie elementów potocznych w wypowiedzi o
charakterze oficjalnym

c)

Mieszanie stylów w jednej wypowiedzi

d)

Stylizacja językowa: aliści, onegdaj

e)

Naruszanie zasad jasności, prostoty i zwięzłości stylu

Typy błędów językowych –
zewnętrznojęzykowe



Błędy ortograficzne



Błędy interpunkcyjne

Kultura języka
polskiego

ortografia

ortografia

Ortografia (z

gr.

ορθο- ortho- =

"poprawny" i γραφος -grafos =
"piszący") inaczej pisownia – zbiór
zasad i norm regulujących sposób zapisu

słów

danego

języka

za pomocą

liter

alfabetu

lub innych

symboli

. W skład

zasad ortograficznych wchodzą również
zasady dot. interpunkcji, natomiast
typografia jest osobnym zagadnieniem.

Zasady polskiej ortografii



Zasada konwencjonalna



Zasada historyczna



Zasada morfologiczna



Zasada fonetyczna

Użycie wielkiej albo małej
litery

Poprawnie mówimy:

pisać wielką (dużą

literą) albo małą
literą

zacząć od wielkiej albo

małej litery

źle:
z dużej, małej litery

zacząć od wielkiej

(małej) litery



nadużywanie
wielkich liter np.
Wieża Eiffla a nie

wieża Eiffla



składnia



semantyka



szacunek



uczucia



grafika

składnia

wielka litera:

-

pierwszy wyraz każdego wypowiedzenia w tekście,

-

po kropce ( znaku zapytania, znaku wykrzyknienia,
wielokropku – urwanie myśli) zamykającej
wypowiedzenie,

-

dwukropku (dłuższy wielozdaniowy opis, wyliczenie)

względy uczuciowe



szacunek wobec osób, pojęć o których
się pisze

-

zaimki:

Ty, Ciebie, Tobie

-

nazwy wydarzeń historycznych:

Mój

udział w Powstaniu to najważniejsze chwile w
moim życiu.

-

Honor, Kraj, Ojczyzna

grafika



strony tytułowe



użycie wielkiej litery na początku każdej
linijki wiersza

semantyka



nazwy osobowe:

-

imiona i nazwiska ludzi

-

pseudonimy i przydomki np. Jan
bez Ziemi, Leonardo da Vinci

-

rzeczowniki pospolite w funkcji
imion np. Cześnik, Hrabia

-

nazwy dynastii np.
Jagiellonowie, Sas

-

nazwiska użyte w przenośnym
znaczeniu np. Na ścianie wiszą
dwie Boznańskie.

-

nazwy mieszkańców planet np.
Marsjanin, Ziemianka

-

nazwy mieszkańców i
mieszkanek państw np.
Duńczyk, Dunka

-

nazwy mieszkańców miast
antycznych np.. starożytni
Rzymianie ale rzymianie
(mieszkańcy miasta)

-

nazwy członków ras, szczepów i
narodów np. Zulus, Murzynka,
Gal

-

nazwy mieszkańców regionów,
prowincji , krain geograficznych
np. Kaszub, Normandka,
Mazowszanin, Ślązak

semantyka



Nazwy geograficzne i

administracyjne

-

nazwy kontynentów

-

nazwy państw, metafory np.

Kraj Kwitnącej Wiśni

-

nazwy obszarów geograficzno-

kulturowych np. Bliski Wschód,

Zachód

-

nazwy prowincji, regionów,

stanów np. Dolny Śląsk,

Bydgoskie, ale woj. Bydgoskie

-

nazwy miast, osiedli np. Lubiel

Nowy

-

nazwy ciał niebieskich np.

Ziemia

Kosmos/kosmos

- nazwy oceanów, mórz, jezior,

wysp, półwyspów, cieśnin,

kanałów, wyżyn, nizin itp.

Wyspa Wielkanocna, Mont

Blanc Morze Barensa ale

zachodnie Sudety, półwysep

Hel, Morze Bałtyckie lub

morze Bałtyk

semantyka



Pisownia tytułów

-

w tytułach czasopism wszystkie wyrazy samodzielne np.
Gazeta Wyborcza, Playboy ale Kobieta i życie

-

tytuły serii wydawniczych np. Biblioteka Poezji i Prozy

-

tytuły książek, rozdziałów, artykułów, rozpraw, filmów
aktów prawnych, modlitw, nabożeństw np. Oda do
młodości, Słownik poprawnej polszczyzny

-

tytuły programów TV np. Panorama, Wieczorynka, Ekspres
reporterów

-

semantyka



Pisownia nazw obiektów miejskich

-

nazwy dzielnic, ulic, placów, rynków,
budowli, zabytków, cmentarzy

np. ul., al.., pl., cm. Nie wchodzą w skład nazwy

własnej – ul. Wolności, pl. Ratuszowy, cm.
Powązkowski ale Al.Ujazdowskie

Pałac Staszica, Rynek Starego Miasta
restauracja Adria, hotel Forum, Hotel Europejski

semantyka



Pisownia nazw instytucji, urzędów oraz
organizacji

-

Uniwersytet Warszawski, Państwowy Instytut Wydawniczy

-

imienia, ds., na rzecz, pod wezwaniem np. WSGE im. Alcide
De Gasperi

-

nazwy urzędów jednoosobowych np. Rzecznik Praw
Dziecka, Burmistrz

-

Skrócone nazwy własne np. Platforma Obywatelska -
Platforma

semantyka



Pisownia nazw firm i marek a pisownia
nazw produktów przemysłowych

-

nazwy firm, koncernów czy marek =
nazwy własne np. samochód firmy Ford

-

ford, parker w l.mn.

semantyka



Inne nazwy własne

-

imiona zwierząt

-

imiona roślin np. dąb

Bartek

-

imiona bogów ale Bóg

-

nazwy krojów czcionek

drukarskich, np. Arial

-

nazwy programów

komputerowych np. Excel
nazwy odznaczeń np.

Medal Komisji Edukacji

Narodowej

-

teksty umów np. zwany

dalej Wykonawcą

-

nazwy nagród np. Nagroda

Nobla, nagroda Nike

-

indywidualne nazwy imprez

np. Wielka Orkiestra

Świątecznej Pomocy ale

andrzejki, sylwester

(określone dni)

-

nazwy świąt (kościelnych)

Święta Wielkanocne ale

święta Wielkiejnocy, święta

Wielkanocy,

-

Wesołych świąt Bożego

Narodzenia

-

Szczęśliwego Nowego Roku

semantyka



Pisownia przymiotników

-

Basina chustka

-

powieść Sienkiewiczowska

bo

-

chustka Basi

-

powieść Sienkiewicza

Użycie małej litery



Rzeczowniki pospolite



Nazwy miesięcy: 8 marca

oraz dni tygodnia, pór roku



Nazwy okresów, prądów

kulturalnych
poza Młoda Polska



Nazwy wydarzeń

historycznych np. kongres

wiedeński, rewolucja

październikowa, II wojna

światowa ale Krwawa

Niedziela (metafora)

rewolucja francuska ale

Wielka Rewolucja

Francuska



Pisownia rzecz. od nazw

osobowych np.

wałęsówka, kuroniówka



Pisownia podgrup

przymiotnikowych np.

podlaski, warszawski ;

strofa mickiewiczowska,

pyrrusowe zwycięstwo

Użycie małej litery



Pisownia podgrup rzeczowników osobowych

-

godności i stanowiska np. car, prezydent
rektor

-

nazwy zakonów np. franciszkanin, elżbietanka

-

członkowie społeczności wyznaniowych np.
muzułmanin, katolik

-

nazwy członków stowarzyszeń np. filomata

-

Nazwy tytułów naukowych i zawodowych ale

-

Prof. zw. dr hab. B. Sitek ale profesor ….

Pisownia podgrup nazw
gatunkowych



Nazwy gatunkowe modlitw, prac
naukowych, tekstów publicystycznych,
filmów, utworów literackich i
muzycznych



Nazwy niejednostkowych istot
fantastycznych



Nazwy jednostek monetarnych oraz
monet

Inne podgrupy
rzeczownikowe



Nazwy języków naturalnych



Nazwy mieszkańców miast, osiedli i wsi



Nazwy stron świata



Nazwy sakramentów świętych

Poradnictwo językowe

Telefoniczna i Internetowa Poradnia Językowa Uniwersytetu

Warszawskiego

http://www.poradniajezykowa.uw.edu.pl/

pytania telefoniczne: (0-22) 55-20-684 (poniedziałek – piątek: 9.00 – 14.00)

pytania w formie elektronicznej: [e-mail]

Poradnia Językowa Instytutu Filologii Polskiej Uniwersytetu

Wrocławskiego

http://www.poradnia-jezykowa.uni.wroc.pl/pj/

pytania telefoniczne: (0-71) 375-24-30 (poniedziałek – piątek: 13.00 – 15.00)

pytania w formie elektronicznej: http://www.poradnia-

jezykowa.uni.wroc.pl/pj/index.php/p/s/pytanie

Telefoniczna Poradnia Językowa Uniwersytetu Gdańskiego

http://www.univ.gda.pl/pl/ciekawe/?tpl=poradnia_jezykowa

pytania telefoniczne: (0-58) 523-20-25 (poniedziałek – piątek: 13.00 – 14.30)

Poradnia Językowa Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego

http://poradnia.polonistyka.uj.edu.pl/

pytania w formie elektronicznej: http://poradnia.polonistyka.uj.edu.pl/?

modul=25

Poradnictwo językowe

Telefoniczna i Internetowa Poradnia Językowa Uniwersytetu

Szczecińskiego

http://www.us.szc.pl/e/?xml=load_page&st=9740

pytania telefoniczne: (0-91) 444-26-55 (czwartki: 11.00 – 14.00)

pytania w formie elektronicznej: [e-mail]

Poradnia Językowa Uniwersytetu Śląskiego

http://www.poradniajezykowa.us.edu.pl/
pytania w formie elektronicznej:

http://www.poradniajezykowa.us.edu.pl/index.php?

action=zadaj_pyt

Telefoniczna Poradnia Językowa Instytutu Filologii Polskiej

Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

http://www.polonistyka.amu.edu.pl/index.php?

option=com_content&task=blogcategory&id=28&Itemid=40

pytania telefoniczne: (0-61) 829-45-51 (poniedziałki i wtorki: 10.00 –

11.00, środy: 11.00 – 12.00)

Instytucje prowadzące
działalność
naukową/kulturalnojęzykową

Rada Języka Polskiego przy Prezydium Polskiej

Akademii Nauk

ul. Nowy Świat 72

00-330 Warszawa

www.rjp.pan.pl

tel./faks: (0-22) 657-28-89

e-mail: [e-mail]

Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

al. Mickiewicza 31

31-120 Kraków

http://www.ijp-pan.krakow.pl/

tel./faks: (0-12) 632-87-13

e-mail: [e-mail]

Instytucje prowadzące
działalność
naukową/kulturalnojęzykową



Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego

al. Mickiewicza 31

http://www.jezyk-polski.pl/jezyk-polski/

31-120 Kraków

tel.: [phone]

e-mail: [e-mail]  

Towarzystwo Kultury Języka

ul. Krakowskie Przedmieście 26/28

00-927 Warszawa

tel./faks: (0-22) 552-24-00

e-mail: [e-mail]

Instytucje prowadzące
działalność
naukową/kulturalnojęzykową



Państwowa Komisja Poświadczania
Znajomości Języka Polskiego jako Obcego
ul. Smolna 13
00-370 Warszawa 
http://www.buwiwm.edu.pl/certyfikacja/
tel.: [phone]
faks: (0-22) 826-28-23 
e-mail: [e-mail]

Ustawa o języku polskim

z dnia 7 października 1999

r.,

z późn. zmianami

Interpunkcja

kropka

Kropka w funkcji
rozdzielającej



Znak ten stawia się
na końcu
wypowiedzenia
oznajmującego lub
jego równoważnika.



W tej funkcji kropkę
zastąpić mogą: ? !
… :

Kropka na końcu skrótów



ostatnia litera nie jest

ostatnią literą wyrazu

asp. = aspirant
bryt. =brytyjski
gen. = generał
ks. = ksiądz
min. = minister
pl. = plac
płd. = południowy
por. = porucznik
prof. = profesor
rys. = rysunek
ul. = ulica



ale

baon = batalion
bp = biskup
bpstwo = biskupstwo
dca = dowódca
dr = doktor
kmdt = komendant
mgr = magister
mjr = major
nr = numer
płk = pułkownik
wg = według
zca lub z-ca = zastępca

Doktor



M. dr



D. dr.



C. dr.



B. dr.



N. dr.



Ms. dr.



M. dr



D. dra



C. drowi



B. dra



N. drem



Ms. drze

Inicjały



Towarzyszy inicjałom imienia i nazwiska

Aresztowano dwóch dziekanów WSGE:

Mirosławę R. i Witolda P.

Mogę powiedzieć ci tylko jej inicjały:

M.S.

Kropka po cyfrze



po cyfrach arabskich
= rzeczowniki

W poleceniu 8. popełniono

błąd.

Nasz zawodnik zajął 1.

miejsce w gronie 20 osób.



Daty (roczne),
dzienne jeśli
towarzyszą nazwom
miesięcy, numery
stron

11 października 2008
5 strona

Obligatoryjne pomijanie
kropki



Karty tytułowe



Po tytułach rozdziałów i podrozdziałów



Między składnikami daty np. 3 maja albo 3 V 1971 r.



Po liczebnikach głównych albo zbiorowych zapisanych
cyframi arabskimi np. Wysłano 28 zaproszeń.



Liczebniki porządkowe wyrażone cyframi rzymskimi np.
Wiek XX nazywa się wiekiem ….



W konstrukcji wyliczeń uzasadniona fakultatywność

I.

Wstęp

1.

Uwagi o temacie

2.

Wzmianka o seminarium

a) krajowym

Interpunkcja

średnik

Średnik



Funkcja rozdzielająca słabsza od kropki
ale mocniejsza od przecinka.

Nie chciałem w tym widzieć niczego

groźnego, gdyż wolałem myśleć o
przyszłości; narzekać na pech, bo mi się
to znudziło.

Średnik



W wyliczeniach rozbudowanych np.

Cechy spółgłoski, które decydują o jej barwie i

brzmieniu, to:

-

układ wiązadeł głosowych;

-

położenie podniebienia miękkiego, a zatem udział
jamy nosowej w wymowie głoski;

-

miejsce artykulacji.

Interpunkcja

Przecinek

Przecinek w zdaniu złożonym
podrzędnie



Funkcja oddzielająca

Przeczytałem książkę, którą poleciła mi koleżanka.
Masz tyle lat, na ile wyglądasz.
Kto się lubi, ten się czubi.
Żeby awansować w pracy, wystarczy dobrze znać szefa.
Pisząc te słowa, przypomniałem sobie nasze spotkanie.
Paląc papierosy, zatruwasz siebie i innych.
Ten doświadczony pisarz zaprzeczył w swojej ostatniej książce,

że poświęcił się pracy twórczej, zapomniawszy o dziecku i
żonie.

Obiecaj mi, że załatwiwszy swoje sprawy za granicą, zajmiesz

się domem i rodziną.

Przecinek w zdaniach złożonych
współrzędnie



Zdania przeciwstawne ze spójnikami
ale, lecz, jednak…

Pociąg uciekł, ale zaraz przyjechał

następny.

Jest źle, ale zawsze może być gorzej.
Starsza córka nie miała kłopotów z nauką,

natomiast na młodszą uwzięli się
nauczyciele.

Przecinek w zdaniach złożonych
współrzędnie



Zdania wynikowe – spójniki więc,
zatem, toteż

Pragnął zostać mistrzem, toteż

codziennie pracował nad swoją
kondycją.

Nie chciałam nikogo urazić, wobec tego

gorąco wszystkich przepraszam.

Chciałam kłótni, mam kłótnię.

Przecinek w zdaniach złożonych
współrzędnie



Zdania rozłączne

Adam opracuje ten projekt albo poprosi o

to Alę.

Wychodzisz czy zostajesz?

Przecinek w zdaniu
pojedynczym



Wyliczenia zbudowane z przydawek

Ten ciekawy, przejmujący, napisany

piękną polszczyzną poemat wzruszył
słuchaczy.

Zdarzyło się to na wiosnę, w maju,

dokładniej – 15 maja.

Przecinek w zdaniu
pojedynczym



Wyrażenia o budowie symetrycznej

Dokonała się antycypacja, czyli

upodobnienie wsteczne.

Trzeba było to sprawdzić, to znaczy

poszukać w słowniku.

Przecinek w porównaniach



Brak

Ten facet jest biedny jak mysz kościelna.



Wyliczenia taki jak, tak jak

Głoskę charakteryzują takie cechy, jak: dźwięczność,

twardość i artykulacja.



Paralelne porównania/ fakultatywne

Wiesz tyle, co trzeba./ Wiesz tyle co trzeba.



Wyrażenie porównawcze

Nasi najlepsi zawodnicy, podobnie jak reprezentanci

innych państw, zostali zakwaterowania w
najdroższym hotelu.

Interpunkcja wtrąceń



Mogłabyś mi pomóc, np. sprawdzić
literówki.



Kotku, co mówisz?



O rany, jak ty wyglądasz!



Witaj Anno!



Spóźnienie do pracy, wbrew utartemu
przekonaniu, nie musi być dowodem na
lekceważący do niej stosunek.

Interpunkcja

znak zapytania

Znak zapytania



Funkcja
rozdzielająca



Funkcja emotywna



Mała litera

Przyjadę do was,

kiedy? nie wiem.

Znak zapytania



Pytanie

Jak pani ma na imię?



Polecenie, prośba

Czy pan będzie wysiadał?



Pytanie retoryczne:

Czy trzeba podawać więcej

przykładów?



Wahanie,
zaskoczenie,
zdumienie:

I co? Co z nami będzie?



Razem z innymi
znakami

Pojechaliście tam!?

Interpunkcja

wykrzyknienie/wykrzyknik

Wykrzyknik



Ekspresja nadawcy

Jasiu! Wyjdź z klasy!
Ruszaj się! Szybciej!

Szybciej!!



Funkcja
rozdzielająca

Jasiu, wyjdź z klasy!



Rozkaz, polecenie

Siadaj!



Zawołania, toasty,
życzenia

Sto lat!
No to siup!
Wszystkiego najlepszego!

Interpunkcja

Wielokropek

Wielokropek/trzykropek



Funkcja ekspresywna

G…cię to obchodzi!



Nagła przerwa w toku wypowiedzi

Jak mogłeś…Po tym co dla ciebie zrobiłam…Tyle razy

przysięgałeś…



Efekt zaskoczenia

A jednak się kręci …w tej szkole.



Opuszczenie fragmentu cytowanego
tekstu

[…]

Leksyka

wyrazy modne

Wyrazy nadużywane

Wyraz
nadużywany

w znaczeniu

modnie

lepiej

adekwatny

odpowiedni
stosowny
właściwy

Zakres wiedzy

studentów jest

adekwatny do

ocen.

Zakres wiedzy

studentów jest

odpowiedni do

ocen.

administracja

rząd

Administracja

podkreśla

znaczenie ustawy.

Rząd podkreśla

znaczenie ustawy.

akcentować

podkreślać coś,

zwracać na coś

uwagę w czasie

mówienia

Nie akcentowała

tego, że jest

bogata, ale to

było widać.

Nie podkreślała

tego, że jest

bogata, ale to

było widać.

Wyrazy nadużywane

Wyraz
nadużywany

w znaczeniu

modnie

lepiej

akcja

zorganizowane

działanie,

przedsięwzięcie,

które ma coś na

celu.

Akcja

antynikotynowa

Działania

antynikotynowe

aktualny

obecny,

dzisiejszy,

teraźniejszy

Aktualne

marzenia

nastolatków
Aktualny

samorząd

Dzisiejsze/współcz

e-sne marzenia

nastolatków
Obecny samorząd

artykułować

wyrażać

publicznie jakiś

opnie, poglądy

Środowiska te od

lat artykułują

swoje postulaty.

Środowiska te od

lat

zgłaszają/przedst

awiają swoje

postulaty.

Wyrazy nadużywane

Wyraz
nadużywany

w znaczeniu

modnie

lepiej

asortyment

zestaw , wybór

towarów w

sklepie, produkcji

Nowy właściciel

prowadził tu

handel bardzo

różnorodnym

asortymentem.

Nowy właściciel

prowadził tu

handel bardzo

różnorodnymi

towarami.

aspekt

określony sposób

patrzenia na

sprawę, punkt

widzenia

Kwestię tematu

należy

rozpatrywać w

kilku aspektach.

Kwestię tematu

należy

rozpatrywać z

różnych punktów

widzenia.

dialog

rozmowa,

dyskusja,

rokowania

Dialog z

zagubionymi

ludźmi

Rozmowy z

zagubionymi

ludźmi.

Wyrazy nadużywane

Wyraz
nadużywany

w znaczeniu

modnie

lepiej

dokładnie,

dokładnie tak

właśnie, właśnie

tak

Czy tak to się

odbyło?
Dokładnie tak.

Czy tak to się

odbyło?
Właśnie tak.
Tak z pewnością.

ekipa

zespół ludzi

wykonujących

zadanie, drużyna

Skład polskiej

ekipy naukowej
Ekipa rządząca

Skład zespołu

polskich

naukowców
Grupa rządzących

polityków

ekspozycja

wystawianie,

odpowiednie

ułożenie, wystawa

Ekspozycja znanego
portrecisty
Odpowiednia
ekspozycja towaru
na półkach

Wystawa znanego
portrecisty
Odpowiednie
rozmieszczenie
towaru na półkach

Wyrazy nadużywane

Wyraz
nadużywany

w znaczeniu

modnie

lepiej

ekologiczny

naturalny,

nieskażony

środkami

chemicznymi;

zdrowy

Ekologiczny tryb

życia

Zdrowy tryb życia

egzemplifikowa

ć

dawać przykłady,

objaśniać,

dokumentować

Ten kwestia

wymaga

egzemplifikacji.

Ta kwesta

wymaga

udokumentowania

.

emisja

Nadawanie

programu

Emisja serialu

Wyświetlanie

serialu

Wyrazy nadużywane

Wyraz
nadużywany

w znaczeniu

modnie

lepiej

komponent

składnik

W kremie są dwa

podstawowe

komponenty.

W kremie są dwa

podstawowe

składniki.

kolejny

następny, jeszcze

jeden

Kolejne wydanie

książki
Kolejny odcinek

serialu

Następne

wydanie książki
Jeszcze jeden

odcinek serialu

kreatywny

twórczy,

pomysłowy

Umysł kreatywny
Kreatywna

zabawa

Umysł twórczy
Twórcza zabawa

Wyrazy nadużywane

Wyraz
nadużywany

w znaczeniu

modnie

lepiej

negatywny

zły, ujemny, źle o

czymś świadczący

Negatywne

doświadczenia

Złe doświadczenia

niski

mało intensywny,

mały, słaby

Niskie poparcie

elektoratu
Niskie wyniki

egzaminu

Niewielkie/słabe

poparcie

elektoratu
Słabe wyniki

egzaminu

problem

kłopot, zagadnienie,
kwestia

Mam problemy z
pocztą
Powinniśmy
rozpatrzeć kilka
problemów

Mama kłopoty z
pocztą
Powinniśmy
rozpatrzeć kilka
kwestii

Wyrazy nadużywane

Wyraz
nadużywany

w znaczeniu

modnie

lepiej

relacje

stosunki, układy,

powiązania

Relacje z

rodzeństwem

bywają

konfliktowe.
Relacje między

sztuką a reklamą

Stosunki z

rodzeństwem

bywają

konfliktowe.
Powiązania

między sztuką a

reklamą.

rewelacyjny

bardzo dobry,

wspaniały

Rewelacyjne

przedstawienie
Rewelacyjna żona

Znakomite

przedstawienie
Wspaniała żona

specyficzny

charakterystyczny

, swoisty,

właściwy

Specyficzny

humor

Swoisty humor

Wyrazy nadużywane

Wyraz
nadużywany

w znaczeniu

modnie

lepiej

zdecydowanie
zdecydowanie

tak

na pewno, z

pewnością,

oczywiście

Czy Pani to

potwierdza?
Zdecydowanie.

Czy Pani to

potwierdza?
Oczywiście.

wysoki

duży, znaczny,

szybki, wybitny

Wysoka jakość

usług
Za wysokie

osiągnięcia w

nauce

Bardzo dobra

jakość usług
Za

znaczne/wybitne

osiągnięcia

wiodący

Zasadniczy,

przewodni,

główny

Jaki jest wiodący

test inteligencji?

Jaki jest

podstawowy/zasa

dniczy test?

Interpunkcja

dwukropek

Użycie dwukropka



wprowadzenie wypowiedzenia (tekstu),
które odznaczają się względną
samodzielnością w stosunku do ramy
składniowej



taką cechę mają wyliczenia, objaśnienia,
cytaty



tekst zapisany po dwukropku jest
dopasowany do początku zdania, ale
zachowa odrębność



po dwukropku piszemy małą literą

: wyliczenie



Żeby się przygotować do olimpiady Ania przeczytała

wiele powieść

:

„Lalkę”, „Potop”, „Ziemię obiecaną” , a

nawet „Nędzników”.



Żeby się przygotować do olimpiady Ania przeczytała

wiele powieść „Lalkę”, „Potop”, „Ziemię obiecaną” , a

nawet „Nędzników”.



Najwybitniejszymi polskimi pisarzami romantycznymi są

Adam Mickiewicz i Juliusz Słowacki.



W drodze do Rzymu zwiedzili Wenecję, Padwę oraz

Florencję.



W środkowej szafie wisi kurtka, kożuch i płaszcz Joasi.

: wyliczenie



W środkowej szafie wisi kurtka, kożuch i
płaszcz Joasi.



W środkowej szafie wiszą

:

kurtka,

kożuch i płaszcz Joasi.



Do niezbędnego wyposażenia studenta
należy długopis, skrypt i notes.



Do niezbędnego wyposażenia studenta
należą

:

długopis, skrypt i notes.

: wyliczenie



Dane niezbędne do przeprowadzenia syntezy preparatu
to:

1.

Nazwa preparatu.

2.

Szczegółowy przepis wykonania preparatu.

3.

Tabela z obliczeniami.



Dane niezbędne do przeprowadzenia syntezy preparatu
to:

nazwa preparatu, szczegółowy przepis wykonania preparatu,

tabela z obliczeniami.

: „….”



Panie pośle, powiedział pan wtedy: „W sytuacji, w
której Polska obecnie się znajduje, najkorzystniejszą
inwestycją będzie elektrownia atomowa”.



Panie pośle, powiedział pan wtedy: - W sytuacji, w
której Polska obecnie się znajduje, najkorzystniejszą
inwestycją będzie elektrownia atomowa.



Panie pośle, powiedział pan wtedy: W sytuacji, w
której Polska obecnie się znajduje,
najkorzystniejszą inwestycją będzie elektrownia
atomowa.

:



Wyjaśnienie

Mój telefon można łatwo zapamiętać:

kierunkowy 22 i potem 611 12 13

Nie ona pierwsza i nie ostatnia wyciągnie z tego wnioski,

innymi słowy: nic się nie stało.

Interpunkcja

cudzysłów

„….” = znak cytowania



wszelkie przytoczenia

„Duszą Narodu polskiego – pisze

Mickiewicz – jest pielgrzymstwo polskie”

Wyraz „biznesmenka” – moim zdaniem –

przyjmie się w języku polskim.

„….” = względy

znaczeniowo-stylistyczne



Niektóre dzieci dość długo mają
skłonność do kaleczenia wyrazów przez
„połykanie” całych zgłosek. [ wyrazy
potoczne w tekście naukowym]



Oddziałem „Piast” dowodził „Orzeł”.



Piszesz jak kura pazurem.



Codziennie wkuwam słówka.

Interpunkcja

nawias

(..) {..}[..] /…/ <..>



Uzupełnienie tekstu głównego

Styl wzniosły, czyli górny (jak go nazwał T. Sinko), uchodził
za najwyższy z trzech stylów wymowy.



Wtrącone przykłady i objaśnienia

Boy-Żeleński przetłumaczył na język polski bardzo wielu
pisarzy francuskich (np.. Balzaka, Diderota) , był też
tłumaczem oryginalnych wierszy satyrycznych.



Nawias zamykający po liczbach w
wyliczeniach

Istnieją trzy rodzaje postawy osoby mówiącej: 1) postawa
badawcza, 2) postawa integrująca, 3) postawa opisowa.

(..) {..}[..] /…/ <..>



W […] umieszczamy wstawki
odautorskie w cytatach



Dwa nawiasy: [..] treści ogólne, (..)
treści szczegółowe



W nawiasach (…) treści bibliograficzne



[…] dalej cytat/ skrócenie cytatu.

Interpunkcja

myślnik/ pauza

Do zaznaczenia domyślnego

członu zdania



do zaznaczenia domyślnego członu zdania

Panna Izabela od kolebki żyła w świecie pięknym i nie tylko
nadludzkim, ale – nadnaturalnym.



do zaznaczenia domyślnych czasowników

Warszawa – to stolica Polski. Wiedza – to potęga.



do zaznaczenia wtrąconego tekstu

Człowiek– pisze Rodziewiczówna – nie powinien używać dwóch

wyrazów: „nigdy” i „zawsze”.



do wyliczenia

Następujące znaki interpunkcyjne służą do oddzielania składników

wypowiedzi:

-

kropka

-

średnik

-

przecinek.

_



między wyrazami oznaczającymi koniec
i początek odcinka

Na trasie Warszawa – Kraków często zdarzają się wypadki;



między wyrazami liczbami lub cyframi
oznaczającymi wartości przybliżone

Widziałem ten film 3 – 4 razy.



zastępuje określenie od do

W latach 1756 – 1763 toczyła się wojna siedmioletnia.