Rozwój fizyczny

Rozwój fizyczny

Klinika Gastroenterologii i

Klinika Gastroenterologii i

Żywienia Dzieci AM w

Żywienia Dzieci AM w

Warszawie

Warszawie

Andrzej Radzikowski, Aleksandra

Andrzej Radzikowski, Aleksandra

Banaszkiewicz

Banaszkiewicz

Rozwój fizyczny

Rozwój fizyczny

•Wzrost
•Dojrzewanie

Wzrost

Powiększanie wymiarów ciała w

wyniku:

• namnażania się komórek
(faza proliferacji)
• i powiększania ich wielkości
(faza hypertrofizacji)

Wzrost

Faza

Faza

proliferacji

proliferacji

Faza

Faza

hypertrofiza

hypertrofiza

cji

cji

Fazy wzrostu

Wzrost liczby komórek w tkankach

w różnych okresach życia

życie

płodowe

okres

niemowlęcy

dzieciństw

o

dojrzewani

e

Móz

g

Szkiel

et

Mięśn

ie

Tkanka

tłuszczo

wa

Mężczyź

ni

Wzrost jako zjawisko

biochemiczne

•

Wzrost = synteza białka

•

Wzrost

przewaga anabolizmu białkowego

nad katabolizmem kosztem

zużycia energii

(dodatni bilans azotowy i ujemny

bilans energetyczny)

Wzrost /synteza/

anabolizm

Wzrost - wypadkowa czynników:

•

Determinacji - genetycznych

(wzrost

rodziców)

•

Stymulacji -

mózgowo/hormonalnych

(GH,T4, insulina, androgeny, estrogeny)

•

Modyfikacji - środowiskowych

(odżywianie: aminokwasy egzogenne,

węglowodany/tłuszcze)

Wzrost

Miarą wzrostu są pomiary
• obwodów
• wzrostu linearnego
- długości
- wysokości

Dojrzewanie

Doskonalenie strukturalne

i funkcjonalne tkanek,
narządów i układów
pozwalające na osiągnięcie
pewnego etapu rozwoju w
określonym czasie.

Dojrzewanie

Miara dojrzewania

wiek biologiczny
• kostny
• płciowy
• zębowy
• neuromotorycz

ny

wiek

morfologiczny

• wzrost
• waga

Wiek kostny

Wiek, w którym stopień

dojrzewania układu kostnego

dziecka odpowiada

standardom dojrzewania

(50 centylowemu) układu

kostnego.

Wiek kostny

Wiek płciowy

Wiek, w którym rozwój II-go

rzędowych cech płciowych
dziecka odpowiada
standardom rozwoju tych
cech

(tj.na poziomie 50c).

Wiek płciowy

Skala Tannera - stadia dojrzałości

płciowej

Wiek płciowy

Skala Tannera - stadia dojrzałości

płciowej

Wiek zębowy

Wiek, w którym stopień

wyrżnięcia zębów dziecka

odpowiada standardowemu

uzębieniu dla danego wieku.

Wiek zębowy

Stan odżywienia

Zespół cech somatycznych i

biochemicznych ustroju
będących wykładnikiem
podaży, trawienia, wchłaniania
i wykorzystania składników
odżywczych.

Ocena stanu odżywienia

• Statyczna

- wyrywkowa

• Dynamiczna, długofalowa

- oszacowanie harmonijności
rozwoju oraz zależności
pomiędzy poszczególnymi
składowymi

Ocena stanu odżywienia

• Wywiad i badanie przedmiotowe,

tzw. ocena kliniczna

• Badania auksologiczne
i antropometryczne
• Badania biochemiczne – ocena

anabolizmu białka

Wywiad

• Rodzice:

wysokość, masa ciała,

tempo wzrastania, wiek kolejność
ciąży

• Dziecko:

rozwój psychoruchowy,

przebieg wzrastania i dojrzewania,
tryb życia, zgłaszane dolegliwości,
aktualne i przebyte choroby

• Rodzina:

dieta dziecka i nawyki

żywieniowe, sytuacja społeczna i
ekonomiczna

Badanie przedmiotowe

• Typ budowy i proporcje ciała
• Uzębienie, przydatki skórne
• Stadium rozwoju wtórnych

cech płciowych

• Zachowanie pacjenta, jego

samoocena

Badania auksologiczne

i antropometryczne

• Auksologia

(z greckiego rosnąć, rozwijać się)

nauka o rozwoju osobniczym i

oddziaływaniu środowiska na
rozwijający się organizm dziecka

• Antropometria

– pomiary ciała

Masa - ważenie

Wzrost

• Długość

(niemowlę i małe dziecko)

- liberometr
- ławeczka Epsteina

• Wysokość

(dziecko współpracujące z osobą

wykonującą pomiary)

- tzw. pozycja frankfurcka,
- bierne podciągnięcie za wyrostki sutkowe

Liberometr

Pomiar wysokości

Norma

-2d

-1d

+1d

+2d

2,5 16

50

84

97,5 centyl

z

25 c

75 c

Siatki centylowe

Graficzne przedstawienie norm

dla danej lub podobnej populacji

Siatki przedstawiające krzywe
wzrastania cech z
uwzględnieniem zakresu ich
zmienności

Siatki centylowe

• dziewczęta i chłopcy
• różne grupy etniczne
• dzieci urodzone o czasie i

przedwcześnie

• różne oznaczane parametry: wzrost,

masa ciała, obwód klatki piersiowej,
głowy

• wzajemne korelacje poszczególnych

parametrów np. wzrostu i masy ciała

• wyliczone wskaźniki np. BMI
• dzieci z konkretnymi wadami

genetycznymi np. zespołem Downa

Oznaczanie

wartości

na siatkach

centylowych

Chłopiec

Chłopiec

12-letni o

12-letni o

masie ciała 33

masie ciała 33

kg

kg

Centyl

Względna miara danej cechy

wyrażona w odsetku,
wskazująca odsetek populacji
o danej wartości większej i
mniejszej

Harmonijność

rozwoju

U

U

trzym

trzym

ywanie

ywanie

si

si

ę

ę

kolejn

kolejn

ych

ych

pomiar

pomiar

ów

ów

w tym

w tym

samym (lub w

samym (lub w

dwóch

dwóch

s

s

ą

ą

siaduj

siaduj

ą

ą

cych ze

cych ze

sob

sob

ą

ą

) kanale

) kanale

centylowym

centylowym

Okres dorastania

• radykalne,gwałtowne zmiany fizyczne i

psychiczne

• Integracja różnych stron osobowości
• Samoświadomość
• Autonomia
• Bardzo intensywny rozwój intelektualny
• Rozwój zainteresowań i twórczości
• Zwiększony krytycyzm
• Konflikty z rodzicami, nauczycielami

Wiek

wysokościowy

(Wwys)

Chłopiec 8-letni

Chłopiec 8-letni

o wysokości 165 cm

o wysokości 165 cm

Wwys = 14 lat

Wwys = 14 lat

W

W

iek, dla którego

iek, dla którego

aktualna wysoko

aktualna wysoko

ść

ść

odpowiada 50 c

odpowiada 50 c

Wwy

Wwy

s

s

Wiek

wagowy

(Wwag)

Wwag

Wwag

W

W

iek, dla którego

iek, dla którego

aktualna

aktualna

masa ciała

masa ciała

odpowiada 50 c

odpowiada 50 c

Chłopiec 15-letni

Chłopiec 15-letni

o masie ciała 33

o masie ciała 33

kg

kg

Wwag = 10 lat

Wwag = 10 lat

Indeks masy ciała

Body Mass Index BMI

____

masa (kg)_______

długość/wysokość (m)

2

BMI

BMI

BMI - dorośli

otyłość

nadwaga

norma

niedożywienie

wyniszczenie

Ocena stanu

odżywienia

>30

25-30

20-25

15-20

<15

BMI

BMI - dzieci

Wskaźnik Cole

masa ciała x wysokość ciała (50c)

2

x

100%

masa ciała (50c) x wysokość ciała

2

BMI x 100%
BMI (50c)

Ocena stanu odżywienia

wg Cole i Stanfielda

Ciężkie uso

<75

Umiarkowane
uso

75-85

Łagodne uso

85-90

Norma

90-110

Nadwaga

>110

Klasyfikacja
stanu
odżywienia

Wskaźnik
stanu
odżywienia

Pomiar grubości fałdów

skórno-tłuszczowych

•

na ramieniu nad mięśniem
trójgłowym i dwugłowym

•

pod dolnym kątem łopatki

•

nad grzebieniem talerza
biodrowego

Badania biochemiczne

i immunologiczne

• Białko całk., proteinogram, albuminy
• Żelazo, cynk
• Glukoza (na czczo)
• TBPA (tyroxin-binding prealbumin)
• RBP (retinol-binding protein)

• CLL

Prawa rozwoju fizycznego

I. Dynamika wzrostu linearnego
II. Dynamika przyrostu masy

ciała

III. Proporcje ciała
IV. Kształtowanie postawy
V. Różnice płciowe
VI. Sekwencja wzrastania
VII. Akceleracja wzrostu

I. Dynamika wzrostu linearnego

Dziecko rośnie, ale coraz wolniej.

162/173

18

150

12

97

3.5

87

2

75

1

50

0

długość/wysokość
(cm)

wiek

II. Dynamika przyrostu masy

ciała

Dziecku stale rośnie masa, ale do

3 r.ż. coraz wolniej, a po 4 r.ż.
coraz szybciej.

44

12

60/70

18

35

10

24

6

15

3

10.5

1

35

0

masa (kg)

wiek

III. Proporcje ciała

W okresie wzrastania zmieniają

się proporcje ciała:

- bezwzględnie i względnie

wydłużają się kończyny

- względnie zmniejsza się głowa

IV. Kształtowanie postawy

W okresie wzrastania wyprostowuje

się kręgosłup.

Kifozy: - piersiowa
- krzyżowa
Lordozy: - szyjna
- lędźwiowa

V. Różnice płciowe

• Chłopcy rosną szybciej
• Chłopcy rosną dłużej i

ostatecznie są wyżsi

• Dziewczęta wcześniej

rozpoczynają dojrzewanie

VI. Sekwencja wzrastania

Prawo kranialno-kaudalne

i dystalno-
proksymalne

Najpierw rośnie głowa, ręce i stopy,

potem tułów, przedramiona i

podudzie,

VII. Akceleracja wzrostu

Z pokolenie na pokolenie dzieci
• rosną szybciej
• wcześniej zaczynają skok pokwitaniowy
• wcześniej kończą wzrastanie

Ostatecznie ludzie są nieco wyżsi od

przodków.

Rozwój psychoruchowy

- metody oceny

Marek Ruszczyński

Klinika Gastroenterologii i Żywienia Dzieci

Rozwój psychiczny

• Złożony, dynamiczny proces,

polegający na ilościowych i

jakościowych przemianach funkcji

oraz czynności psychicznych

człowieka w celu ich doskonalenia.

• Ściśle związany z rozwojem

ruchowym, dlatego ROZWÓJ
PSYCHORUCHOWY

GENY

ŚRODOWISKO
-oddziaływanie
fizyczne,społeczne,
mikro i makroskala

WYCHOWANIE

WŁASNA AKTYWNOŚĆ

ROZWÓJ PSYCHORUCHOWY

Okresy rozwojowe

• Okres prenatalny

• Okres niemowlęcy 0-12 m.ż

– W tym okres noworodkowy 0-28 d.ż

• Okres poniemowlęcy 1-3 r.ż
• Okres przedszkolny 3-7 r.ż
• Młodszy szkolny 7 - 1112 r.ż
• Okres dorastania 12/13 - 17/18 r.ż

Młodszy okres szkolny

• Szkoła wypiera zabawę
• Intensywny rozwój procesów

poznawczych

• W myśleniu pojawia się porównywanie,

abstrahowanie, uogólnianie

• Zdolność do wykonywania operacji

logicznych – szeregowania,
klasyfikowania, dokonywania
odwracalnych działań umysłowych

• Kształtowanie „ ja idealnego”

Młodszy okres szkolny

• Zmniejszenie autorytetu

rodzicielskiego

• Gry i zabawy w grupach,

współzawodnictwo

• Odmienne zainteresowania

chłopców i dziewczynek

Ocena rozwoju

psychicznego

• Prowadzona przez psychologów

– Wywiad kliniczny z rodzicami
– Obserwacje i rozmowy z dzieckiem
– Pomocnicze techniki –

testy,skale,kwestionariusze,techniki
projekcyjne, eksperymentalne próby
kliniczne.

Ocena rozwoju

psychicznego

• Skala Rozwoju Psychomotoycznego

Dziecka wg.Brunet i Lezine

– 3mż – 3 rż,
– 4 sfery rozwoju:lokomocja i kontrola

postawy, koordynacja wzrokowo-
ruchowa,mowa, kontakty społeczne

– Wiek psychoruchowy,iloraz

rozwoju,iloraz inteligencji

Ocena rozwoju

psychicznego

• Skala Inteligencji Dla Małych

Dzieci wg Psyche Catell

– 0 do 4 lat,
– inteligencja dziecka, rozumienie

mowy,koordynacja wzrokowo-ruchowa

Metody przesiewowe

oceny rozwoju

psychoruchowego

• Dostępne dla lekarzy
• Niezbędne w badaniu

pediatrycznym

• Szczególnie ważne w grupach

ryzyka

Grupy ryzyka w opóźnieniu

psychoruchowym

• Rodzina

– Opóźnienie rozwoju, głuchota, ślepota,

upośledzenie umysłowe

• Matka

– Choroby, alkohol, narkotyki, zatrucie

ciążowe, poronienia i martwe porody

• Okres okołoporodowy

– Powikłania porodu, alkohol, dystrofia

wewnątrzmaciczna, ciąża mnoga, zakażenia

Grupy ryzyka w opóźnieniu

psychoruchowym

• Okres noworodkowy

– Zaburzenia neurologiczne, krwotok

śródmózgowy, posocznica, ZOMR,
niedotlenienie wskutek zab. oddech.
,ciężka hiperbilirubinemia

• Okres niemowlęcy i małe dziecko

– Drgawki, posocznica, ZOMR,

nawracające ZUŚ, zaburzenia
odżywienia, przewlekłe zatrucia

Grupy ryzyka w opóźnieniu

psychoruchowym

• Środowisko Zaniechanie opieki, złe

warunki materialne, dziecko

wychowywane przez jednego

rodzica, rodzice nieletni

Metody przesiewowe

dostępne w Polsce

• Większośc przeznaczona do 3 roku życia
• Niektóre dotyczą tylko 1 strefy

rozwojowej

• Inwentarz rozwoju psychoruchowego 0-3

lata według ImiDz

• Test przesiewowy do oceny rozwoju

psychomotorycznego małych dzieci
Illingwortha

• Skala Denver – Amerykański,

orientacyjny test psychoruchowy

Skala Denver

• 4 sfery:

– Indywidualno-społeczna,
– koordynacja wzrokowo-ruchowa,
– mowa,
– lokomocja i kontrola postawy

Czerwone flagi w rozwoju

dziecka

• 3 miesiąc – brak fiksacji lub podążania

za przedmiotem, niezwracanie wzroku

w kierunku szmerów, widoczna lub

asymetryczna hipo lub hipertonia

mięśniowa

• 6 miesiąc- brak próby chwytania
• 1 rok – nie stoi
• 1,5 roku – nie biega
• 2 lata – brak rozwoju mowy, brak

rozumienia prostych poleceń

Objawy sugerujące

etiologię opóźnienia

• Niedobór wzrostu

– zespół Wiliamsa, Cornelii de Lange,

Rubinsteina-Taybiego, płodowy zespół
alkoholowy

• Nadmierny wzrost

– Zespół Sotosa, Beckwitha-Wiedemana

• Małogłowie (>3c)

– Pierwotne lub wtórne małogłowie

• Wielkogłowie- wodogłowie, z.Sotosa,

choroby spichrzeniowe,
neurofibromatoza -typ I

Objawy sugerujące

etiologię opóźnienia

• Wielkogłowie

– wodogłowie, z.Sotosa, choroby

spichrzeniowe, neurofibromatoza -typ I

• Opóźnione zarastanie szwów

czaszkowych

– wrodzona niedoczynność tarczycy

• Otyłość

– Zespół Pradera-Willego, Beckwitha-

Wiedemanna

Objawy sugerujące

etiologię opóźnienia

• Hepatosplenomegalia

– Mukopolisacharydozy, glikogenozy,

galaktozemia, glikogenozy, zespół
Zellwegera, Niemana-Picka,Gauchera

• Zmiany skórne

– Neurofibromatoza typ I, z. Sturge

-Webera, stwardnienie guzowate

Objawy sugerujące

etiologię opóźnienia

• Zmiany w narządzie wzroku :

– Zmętnienie rogówki –

mukopolisacharydozy

– Zaćma- galaktozemia
– Zanik nerwu wzrokowego -

adrenoleukodystrofia

– Zmiany barwnikowe – choroba Taya –

Sachsa

– Zwichnięcie soczewki - homocystynuria

Objawy sugerujące

etiologię opóźnienia

• Zmiany w zakresie kończyn

– Przykurcze – amioplazja, ucisk

wewnątrzmaciczny

– Małe dłonie – z. Pradera – Willego
– Małe kciuki i paluchy – z. Rubinsteina

– Taybiego

– Wiotkość stawów – z.Downa, zespół

kruchego chromosomu X

Dziękuję!