Hormony kory
nadnerczy

Glikokortykosteroidy
Mineralokortykosteroidy

Budowa kory nadnerczy



Warstwa
kłębkowata – 5-
10%



Warstwa
pasmowata – 75%



Warstwa
siatkowata – 15%

Oś podwzgórze-przysadka-
nadnercza

Podwzgórze



Przedni płat przysadki



Nadnercza

Niedoczynność kory
nadnerczy

Pierwotna

niedoczynność
nadnerczy

Wtórna niedoczynność

nadnerczy

Choroba dotyczy

nadnerczy:
Wrodzona hipoplazja
Niedobory

enzymatyczne
Nadwrażliwość na

ACTH
Guzy
Uszkodzenia po

radioterapii

Choroba innego

narządu, która wpływa
na wydzielanie

hormonów nadnerczy:
Podwzgórzowa
Przysadkowa
Guz płuca
Jatrogenne

Choroba Addisona



Osłabienie



Niedobór masy ciała



Przebarwienia skóry i błon
śluzowych



Hipotonia



Nudności i wymioty



Bóle brzucha, zaparcia/biegunki

Hormony kory nadnerczy



Mineralokortykosteroidy



Gospodarka wodno-elektrolitowa



Glikokortykosteroidy



Metabolizm białek, węglowodanów,
tłuszczów



Kortykosteroidy androgenne



II i III rzędowe cechy płciowe

Mineralokortykosteroidy



Punkt uchwytu – kanaliki dalsze



Zasadnicza rola – utrzymanie
prawidłowego stężenia
osmotycznego krwi



Deoksykortykosteron



Aldosteron



Fludrokortyzon (GK)

Mineralokortykosteroidy



Wskazania:



Pierwotna i wtórna
niedoczynność kory
nadnerczy



Zespół
nadnerczowo-
płciowy z utratą soli



Działania
niepożądane:



Hipokaliemia



Obrzęki



Retencja wody



Przeciwwskazania:



Nadwrażliwość



Nadciśnienie
tętnicze



Nwd. krążenia



Osteoporoza



Psychozy



Cukrzyca



Choroby zakaźne



Gruźlica



Choroba wrzodowa



Jaskra

Antagoniści aldosteronu



Hiperaldosteronizm



Leczenie obrzęków



Nadciśnienie
tętnicze



Zapobieganie
hipokaliemii u
chorych
przyjmujących
glikozydy
naparstnicy

Mechanizm działania GK

Glikokortykosteroidy



Wpływ na gospodarkę
węglowodanową



 zawartość glikogenu w wątrobie



 st. glukozy we krwi



 zużycie glukozy



Ułatwiają glikogenezę substancji
białkowych

Glikokortykosteroidy



Wpływ na gospodarkę tłuszczową



 lipolizy



Nieprawidłowe rozmieszczenie tkanki
tłuszczowej w organizmie



 zużycie glukozy

Glikokortykosteroidy



Wpływ na gospodarkę wodno-
elektrolitową



 zatrzymywanie Na+ i H2O



 wydalanie potasu

Zastosowanie GK



Działanie przeciwzapalne:



Hamują fosfolipazę A2



Hamują syntezę PG i hialuronidazy



Hamują powstawanie kinin, nacieków
limfocytarnych



Hamują wytwarzanie kolagenu i
aktywację komórek tk. łącznej



Hamują powstawanie limfocytów



Hamują procesy gojenia

Zastosowanie GK



Działanie przeciwuczuleniowe:



 aktywność histaminazy



 wrażliwość na czynniki wywołujące

zapalenie



wytwarzanie Ig



 aktywację komórek tucznych



 skurcz oskrzeli wywołany histaminą



 reakcję naczyń włosowatych na

histaminę



 ilość krążacych limfocytów i

eozynofilów

Zastosowanie GK



Działanie przeciwkrwotoczne:



 liczbę komórek tucznych i heparyny



 liczbę płytek



Hamują przepuszczalność naczyń



Działanie przeciwtoksyczne:



Aktywują enzymy w wątrobie

Zastosowanie GK



Działanie przeciwwstrząsowe



Hamują rozpad amin katecholowych



Uwrażliwiają układ krążenia na aminy
katecholowe



 pojemność minutową serca



Poprawiają czynność oddechową

Zastosowanie GK



Działanie przeciwnowotworowe



Hamują liczbę mitoz (rozpad białek)



Hamują syntezę DNA i RNA



 liczbę limfocytów



Działanie immunosupresyjne



Hamują wytwarzanie przeciwciał i
migrację limfocytów

Wpływ GK na krew



 liczbę limfocytów



 liczbę PLT



 rozpad eozynofili



 objętość krwi



 lub bez wpływu na erytrocyty

Wskazania do stosowania
GK



Niewydolność kory
nadnerczy



Stany zapalne



Choroby
autoimmunologiczne



Kolagenozy



Choroby
zwyrodnieniowe



Zapalenie wsierdzia i
mięśnia sercowego



Uczulenia o ciężkim
przebiegu



Astma oskrzelowa



Odczyny polekowe



Skaza krwotoczna



Małopłytkowość



Niedokrwitość
hemolityczna



Dysplazja szpiku



Przewlekła białaczka
limfatyczna

Wskazania do stosowania
GK



Granulocytopenia



Choroby
nowotworowe



Ostra białaczka
szpikowa



Szpiczak mnogi



Ziarnica złośliwa



Leczenie
wspomagające
chorób
wirusowych
(WZW) lub
bakteryjnych
(gruźlica)



Obrzęk płuc

Przeciwwskazania do
stosowania GK



Czynna choroba
wrzodowa



Cukrzyca



Psychozy



Padaczka



Choroby wirusowe
i bakteryjne



Uogólnione
grzybice



Zakrzepica



Niewydolność nerek



Trudno gojące się
rany



Ch./Z. Cushinga



Ostrożnie: starsi,
jaskra, nadciśnienie
tętnicze,
niewydolność
krążenia

Działania niepożądane GK



Cukrzyca posteroidowa



Cukromocz



Działanie
immunosupresyjne



Owrzodzenia żołądka i
dwunastnicy



Hipokaliemia



Osteoporoza



Zaburzenia wzrostu u
dzieci



Podatność na grzybice



Aseptyczna martwica
kości



Rozstępy skórne



Zespół Cushinga



Zahamowanie
wydzielania
fizjologicznego GK



Zaćma



Jaskra



Podatność na infekcje



Zaburzenia gojenia ran

Zespół Cushinga



Purpurowe rozstępy



Zmiany troficzne skóry



Skaza naczyniowa



Trądzik



Nadmierne owłosienie



Zmiana sylwetki ciała



Zaniki mięśni



Nadciśnienie tętnicze



Obrzęki

Interakcje GK



(+) estrogeny



Alkohol i NLPZ – dz. wrzodotwórcze



Steroidy anaboliczne – zwiększenie
obrzęków

Glikokortykosteroidy

Zależność działania od
budowy chemicznej



Podwójne wiązanie pomiędzy C1-C2 –

zwiększone działanie p/zapalne,

wpływ na gospodarkę

węglowodanowo- białkową oraz

zmniejszony na gospodarkę mineralną



atom F w poz.9 – silniejsze działanie

p/zapalne, nasilony wpływ na

gospodarkę mineralną



Grupa CH3 w poz.16 – większy wpływ

na gospodarkę mineralną

Dawkowanie GK



Cel: naśladowanie dobowego
wydzielania kortyzolu



Jednorazowo rano, ewentualnie 2/3
rano, 1/3 w południe



Stopniowa redukcja dawki,
stosowanie co 2 dzień, wycofywanie
leku przez 3-6 miesięcy

Równoważność dawek

Nazwa preparatu

Dawka (mg)

Hydrokortyzon

25

Kortyzon

20

Prednizon

5

Metyloprednizolon

4

Triamcynolon

4

Deksametazon

0.75

Betametazon

0.75

Parametazon

2

Postaci leków GK



p.o.



i.v.



Do jam ciała



Do oczu



Maści



Aerozole



Do inhalacji



Dordzeniowe

Receptura szczegółowa



Hydrokortyzon



Octan (Hydrocortisonum aceticum) –

dostawowo, zwykle z dodatkiem środka

miejscowo znieczulającego; w gośćcu

stawowym, chorobie zwyrodnieniowej,

zmianach pourazowych



Hemibursztynian (H. hemisuccinatum)

– w bolusie i.v., we wlewie i.v. w

roztworze glukozy, i.m.; ostra

niewydolność nadnerczy, wstrząs



1% maść, 0.1% aerozol – zmiany

uczuleniowe



Kortyzon (Cortisone) – odwodorowany
hydrokortyzon; dawkowany p.o.; działa
20% słabiej od hydrokortyzonu



Prednizon

(Encorton) – tabl. 0.05, 4x

silniejsze dzialanie od hydrokortyzonu;
0.5% octan prednizolonu – krople do
oczu



Prednizolon

(Encortolon) – p.o., i.m.,

i.v., maści (Polcortolon), kremy, krople



Metyloprednizolon

(Solumedrol) –

dostawowy, i.m., i.v.,, 0.25-1% maści



Triamcynolon (Polcortolon) –
pochodna fluorowana, ale bez wpływu
na gospodarkę mineralną; acetonid:
maści, krople do oczu, aerozol



Deksametazon

(Dexaven) – i.m., i.v.,

miejscowo, działa 25x silniej od
hydrokortyzonu



Betametazon (Celestone, Diprophos)
– występuje też w tabletkach o
przed

ł

użonym działaniu; dipropionian

– Kuterid (maść)



Beklometazon

(Beclocort) – dzialanie

p/alergiczne, rozszerza oskrzela;

inhalacje, też aerozol do nosa.

Podobnie dziala

Budesonid

(Pulmicort)



Acetonid flucinolonu (Flucinar) –

zewnętrznie w uczuleniach, łuszczycy,

oparzeniach promieniami



Trimetylooctan flumetazonu

(Lorinden) – maści, kremy



Klobetazol (Dermovate) – maści,

kremy, stosowane w wyprysku,

chorobach skórnych o podłożu

alergicznym, łuszczycy



Mometazon (Elocom) – maści,
kremy



Fluticazon

(Flixonase, Cutivate) –

stosowany tylko miejscowo



Flunizolid – aerozol do nosa



Medryzon (Ophthocortine) – 1%
zawiesina lub maść oczna