Czynniki fizykalne

Czynniki fizykalne

stosowane w

stosowane w

procesie

procesie

fizjoterapii

fizjoterapii

Katarzyna Nowicka

Katarzyna Nowicka

Urszula Kalińska

Urszula Kalińska

Fizykoterapia

Fizykoterapia

– jest działem

– jest działem

lecznictwa, w którym stosuje się

lecznictwa, w którym stosuje się

występujące w przyrodzie

występujące w przyrodzie

naturalne czynniki fizykalne.

naturalne czynniki fizykalne.

Czynniki fizykalne

Czynniki fizykalne

mogą być

mogą być

naturalne

naturalne

lub

lub

sztuczne

sztuczne

, wytworzone przez odpowiednie

, wytworzone przez odpowiednie

generatory.

generatory.

• Do naturalnych czynników fizykalnych
należą:

- promieniowanie słoneczne

- elektryczność

- pole magnetyczne

- ciśnienie atmosferyczne

- ruchy i wilgotność powietrza

•

Czynniki fizykalne można podzielić ze względu na

Czynniki fizykalne można podzielić ze względu na

ich właściwości:

ich właściwości:

-

czynniki termiczne

czynniki termiczne

-

czynnik fotochemiczny

czynnik fotochemiczny

-

czynnik elektrokinetyczny

czynnik elektrokinetyczny

-

czynniki elektrochemiczne

czynniki elektrochemiczne

-

czynniki mechaniczne i kinetyczne

czynniki mechaniczne i kinetyczne

Czynniki termiczne

Czynniki termiczne

-

-

Bodźcem dla organizmu jest energia cieplna,

która może być przekazana drogą przewodzenia, przenoszenia i
promieniowania lub wytworzona w tkankach w wyniku przepływu prądu o
wielkiej częstotliwości, oddziaływania na nie pól elektrycznych,
magnetycznych lub elektromagnetycznych o wielkiej częstotliwości. Ciepło
powstaje również w tkankach pod wpływem drgań mechanicznych o
częstotliwości przewyższającej granicę słyszalności ucha ludzkiego, czyli
ultradźwięków.

Czynnik fotochemiczny

Czynnik fotochemiczny

-

-

Czynnik ten zależy od reakcji

fotochemicznych
zachodzących w tkankach pod wpływem promieni nadfioletowych.

Czynnik elektrokinetyczny

Czynnik elektrokinetyczny

-

-

Różnego rodzaju prądy impulsowe

powodują
pobudzenie tkanki nerwowej i mięśniowej. Wynikiem tego pobudzenia
są skurcze mięśni.

Czynniki elektrochemiczne

Czynniki elektrochemiczne

-

-

Istotą tych czynników jest przepływ

przez
tkanki stałego prądu elektrycznego. Ponieważ protoplazma komórek oraz
płyn pozakomórkowy stanowią roztwór elektrolitów, przepływ prądu
powoduje przemieszczenie jonów i zmiany w ich stężeniu, co wpływa z kolei
na chemizm tkanek.

Czynniki mechaniczne i kinetyczne

Czynniki mechaniczne i kinetyczne

-

-

Czynniki te związane są z

oddziaływaniem mechanicznym. Przykładem może być ciśnienie
hydrostatyczne wody w czasie kąpieli, uderzenie strumienia wody o ciało w
zabiegach wodoleczniczych, ultradźwięki, masaż oraz nacieranie. Czynnik
kinetyczny oddziałuje na organizm w czasie wykonywania ćwiczeń
ruchowych biernych, wspomaganych i czynnych.

Fizykoterapia

Fizykoterapia

w leczniczym usprawnianiu pełni rolę

w leczniczym usprawnianiu pełni rolę

czynnika pomocniczego. Stosuje się ją przed, w czasie

czynnika pomocniczego. Stosuje się ją przed, w czasie

albo po ruchowych ćwiczeniach leczniczych, rzadko

albo po ruchowych ćwiczeniach leczniczych, rzadko

jako podstawowy zabieg leczenia zachowawczego.

jako podstawowy zabieg leczenia zachowawczego.

Stosowane zabiegi fizykoterapeutyczne:

Stosowane zabiegi fizykoterapeutyczne:

•

Ciepłolecznictwo i krioterapia

Ciepłolecznictwo i krioterapia

•

Hydroterapia

Hydroterapia

•

Światłolecznictwo

Światłolecznictwo

•

Elektroterapia

Elektroterapia

•

Pola elektromagnetyczne wielkiej częstotliwości

Pola elektromagnetyczne wielkiej częstotliwości

•

Pola magnetyczne

Pola magnetyczne

•

Ultradźwięki

Ultradźwięki

•

Wziewania

Wziewania

•

Balneoterapia

Balneoterapia

•

Klimatologia i lecznictwo uzdrowiskowe

Klimatologia i lecznictwo uzdrowiskowe

Ciepłolecznictwo

Ciepłolecznictwo

-

- polega na dostarczeniu do

ustroju
energii cieplnej, głównie drogą przewodzenia i
przenoszenia.

• Łaźnia sucha szafkowa (60-80°C)

• Łaźnia sucha rzymska (40-60°C)

• Sauna

• Parafina

Krioterapia (terapia zimnem)

Krioterapia (terapia zimnem)

• Krioterapia miejscowa – chłodzenie miejsca
zmienionego chorobowo strumieniem mieszaniny
powietrza i rozprężonego azotu (-100 do -180°C).

• Krioterapia ogólna - kriokomora

Zastosowanie krioterapii miejscowej

Zastosowanie krioterapii miejscowej

Hydroterapia (wodolecznictwo)

Hydroterapia (wodolecznictwo)

•

Kąpiele

Kąpiele

(zimne, chłodne, letnie, ciepłe, parowe, wirowe)

(zimne, chłodne, letnie, ciepłe, parowe, wirowe)

•

Półkąpiele

Półkąpiele

(ciepłe i gorące)

(ciepłe i gorące)

•

Natryski

Natryski

(wykorzystanie wpływu temperatury i ciśnienia

(wykorzystanie wpływu temperatury i ciśnienia

strumienia

strumienia

wody; np. natryski ruchome, biczowe,

wody; np. natryski ruchome, biczowe,

wachlarzowe itp.)

wachlarzowe itp.)

•

Polewania

Polewania

(wykorzystanie oddziaływania na skórę

(wykorzystanie oddziaływania na skórę

strumienia zimnej

strumienia zimnej

wody o niskim ciśnieniu)

wody o niskim ciśnieniu)

•

Zmywania

Zmywania

•

Nacierania

Nacierania

•

Zawijanie

Zawijanie

•

Okłady

Okłady

•

Płukania

Płukania

(irygacje)

(irygacje)

Kąpiel czterokomorowa

Kąpiel czterokomorowa

Kąpiel wirowa

Kąpiel wirowa

Światłolecznictwo

Światłolecznictwo

•

Promieniowanie podczerwone -

Promieniowanie podczerwone - niewidzialne

promieniowanie elektromagnetycznym; w fizykoterapii
wykorzystuje się promieniowanie o długości fali od 770
do 15000 nm.

•

Promieniowanie nadfioletowe (UV) -

Promieniowanie nadfioletowe (UV) - niewidzialne

promieniowanie elektromagnetyczne o długości fali od
100 do 400 nm.

•

Laseroterapia

Laseroterapia - wykorzystanie do celów leczniczych

promieniowania laserowego.

•

Helioterapia

Helioterapia - wykorzystanie do celów leczniczych

promieniowania słonecznego.

Lampa Sollux –

Lampa Sollux –

zastosowanie

zastosowanie

promieniowania

promieniowania

podczerwonego

podczerwonego

Elektroterapia

Elektroterapia

– wykorzystywanie do celów

– wykorzystywanie do celów

leczniczych prądu stałego oraz prądów impulsowych

leczniczych prądu stałego oraz prądów impulsowych

małej i średniej częstotliwości.

małej i średniej częstotliwości.

•

prąd stały (nazywany również galwanicznym) – prąd

prąd stały (nazywany również galwanicznym) – prąd

elektryczny, który w czasie przepływu nie zmienia

elektryczny, który w czasie przepływu nie zmienia

kierunku ani wartości natężenia.

kierunku ani wartości natężenia.

- galwanizacja - wykorzystanie prądu stałego z

- galwanizacja - wykorzystanie prądu stałego z

wykorzystaniem

wykorzystaniem

elektrod płaskich i o

elektrod płaskich i o

specjalnych kształtach.

specjalnych kształtach.

- jonoforeza (jontoforeza) – wprowadzanie do tkanek

- jonoforeza (jontoforeza) – wprowadzanie do tkanek

siłami pola

siłami pola

elektrycznego jonów

elektrycznego jonów

działających leczniczo.

działających leczniczo.

- kąpiele elektryczno-wodne (komorowe lub całkowite)

- kąpiele elektryczno-wodne (komorowe lub całkowite)

– zabiegi, w

– zabiegi, w

których część lub całe ciało,

których część lub całe ciało,

znajdujące się w kąpieli

znajdujące się w kąpieli

wodnej,

wodnej,

poddane zostaje działaniu prądu stałego.

poddane zostaje działaniu prądu stałego.

•

prądy małej częstotliwości – prądy złożone z

prądy małej częstotliwości – prądy złożone z

impulsów elektrycznych o różnym przebiegu i

impulsów elektrycznych o różnym przebiegu i

częstotliwości 0,5 - 500 Hz.

częstotliwości 0,5 - 500 Hz.

- elektrostymulacja (wykorzystanie prądu

- elektrostymulacja (wykorzystanie prądu

impulsowego)

impulsowego)

- impulsy prostokątne (prąd galwaniczny

- impulsy prostokątne (prąd galwaniczny

przerywany)

przerywany)

- impulsy trójkątne (prądy wykładnicze lub

- impulsy trójkątne (prądy wykładnicze lub

eksponencjalne)

eksponencjalne)

- prąd faradyczny

- prąd faradyczny

- prąd impulsowy Tr

- prąd impulsowy Tr

ä

ä

berta (Ultra Reiz)

berta (Ultra Reiz)

- prąd wysokonapięciowy HV

- prąd wysokonapięciowy HV

- prąd małej częstotliwości w leczeniu porażeń

- prąd małej częstotliwości w leczeniu porażeń

spastycznych

spastycznych

(metoda Hufschmidta, metoda

(metoda Hufschmidta, metoda

tonolizy)

tonolizy)

- przezskórna stymulacja elektryczna (TENS)

- przezskórna stymulacja elektryczna (TENS)

•

prądy diadynamiczne (DD, prądy Bernarda) –

prądy diadynamiczne (DD, prądy Bernarda) –

powstające w wyniku nałożenia jednopołówkowo

powstające w wyniku nałożenia jednopołówkowo

wyprostowanego prądu sinusoidalnego zmiennego na

wyprostowanego prądu sinusoidalnego zmiennego na

przebieg prądu stałego.

przebieg prądu stałego.

•

prądy średniej częstotliwości (1000 – 10000 Hz) –

prądy średniej częstotliwości (1000 – 10000 Hz) –

następujące jeden po drugim impulsy w kształcie

następujące jeden po drugim impulsy w kształcie

sinusoidy; czas trwania impulsu jest bardzo krótki.

sinusoidy; czas trwania impulsu jest bardzo krótki.

- prądy interferencyjne

- prądy interferencyjne

- prądy stereointerferencyjne (prądy interferencyjne

- prądy stereointerferencyjne (prądy interferencyjne

stereodynamiczne)

stereodynamiczne)

Pola elektromagnetyczne wielkiej
częstotliwości

– stosowane w celu wytworzenia w

tkankach ciepła. Z tego też powodu zabiegi, w których
na tkanki ustroju oddziałują elektryczne, magnetyczne
i elektromagnetyczne pola wielkiej częstotliwości,
noszą nazwę diatermii, czyli głębokiego przegrzania.

• Diatermia krótkofalowa -

przegrzewanie tkanek pod

wpływem pola elektrycznego lub pola magnetycznego
wielkiej częstotliwości.

- metoda kondensatorowa
- metoda indukcyjna

• Diatermia mikrofalowa

- przegrzewanie tkanek w polu

elektromagnetycznym o częstotliwości mikrofalowej.
•

Terapuls

- impulsowe pole magnetyczne wielkiej

częstotliwości.

Pola magnetyczne (magnetoterapia)

Pola magnetyczne (magnetoterapia)

–

–

wykorzystanie leczniczego wpływu magnesów oraz
urządzeń wytwarzających pola magnetyczne o różnej
charakterystyce fizycznej.

Magnetoterapia

Magnetoterapia

Ultradźwięki

Ultradźwięki

-

- drgania mechaniczne o

częstotliwości przekraczającej granicę słyszalności
ucha ludzkiego wytwarzane przez pobudzane z
zewnątrz układy drgające. W lecznictwie znajdują
najczęściej zastosowanie ultradźwięki o
częstotliwościach 800, 1000 i 2400 kHz.

•

Ultrafonoforeza

Ultrafonoforeza – wprowadzanie do skóry, w trakcie

zabiegu, leku wzmagającego działanie lecznicze
ultradźwięków.

Wziewania (inhalacje)

Wziewania (inhalacje)

– wprowadzanie

– wprowadzanie leków

do układu oddechowego dzięki zastosowaniu
urządzeń wytwarzających aerozole lecznicze o
różnym stopniu rozproszenia.

•

Aerozole – układy koloidowe powstające w wyniku

Aerozole – układy koloidowe powstające w wyniku

rozproszenia ciał stałych lub cieczy w ośrodkach

rozproszenia ciał stałych lub cieczy w ośrodkach

gazowych. W lecznictwie wykorzystuje się głównie

gazowych. W lecznictwie wykorzystuje się głównie

roztwory leków rozproszone w powietrzu za pomocą

roztwory leków rozproszone w powietrzu za pomocą

aparatów do wziewań.

aparatów do wziewań.

Balneoterapia

Balneoterapia

– wykorzystuje naturalne tworzywa

– wykorzystuje naturalne tworzywa

lecznicze jak lecznicze wody mineralne, gazy zawarte w

lecznicze jak lecznicze wody mineralne, gazy zawarte w

niektórych zdrojach i peloidy.

niektórych zdrojach i peloidy.

•

Lecznicze wody mineralne

Lecznicze wody mineralne

(np. wody alkaliczne, słone,

(np. wody alkaliczne, słone,

żelaziste, jodkowe)

żelaziste, jodkowe)

•

Borowina

Borowina

(torfy lecznicze)

(torfy lecznicze)

- kąpiele

- kąpiele

- okłady

- okłady

•

Kąpiele w wodzie sztucznie mineralizowanej lub

Kąpiele w wodzie sztucznie mineralizowanej lub

gazowanej:

gazowanej:

-

-

kąpiele solankowe

kąpiele solankowe

- kąpiele kwasowęglowe

- kąpiele kwasowęglowe

- kąpiele siarkowodorowe

- kąpiele siarkowodorowe

Klimatologia i lecznictwo uzdrowiskowe

Klimatologia i lecznictwo uzdrowiskowe

–

–

zadaniem klimatologii medycznej jest ocena i analiza
działających bodźcowo, konkretnych warunków
klimatycznych ze względu na ich oddziaływanie na ustrój
ludzki, a lecznictwo uzdrowiskowe polega na
zorganizowanym postępowaniu, w którym wykorzystuje
się te oddziaływania.

Bibliografia:

Bibliografia:

-

Tadeusz Mika, Wojciech Kasprzak „Fizykoterapia”, PZWL, 1996

Tadeusz Mika, Wojciech Kasprzak „Fizykoterapia”, PZWL, 1996

-

Wiktor Dega, Kazimiera Milanowska „Rehabilitacja medyczna”, PZWL, 1998

Wiktor Dega, Kazimiera Milanowska „Rehabilitacja medyczna”, PZWL, 1998