SPOŁECZNE I KULTUROWE UWARUNKOWANIA PRACY LEKARZA

Co to jest

praca?

Praca = trud? = najchętniej ograniczylibyśmy do minimum.

Dlaczego ludzie, którzy pracę stracili czują się niepewni i zagubieni?

Jak byś się czuł wiedząc, że nigdy nie znajdziesz sobie pracy?

W nowoczesnym społeczeństwie posiadanie pracy jest ważne dla

zachowania poczucia własnej wartości.

Praca stanowi ważny czynnik konstrukcji psychicznej jednostki i

zamyka cykl jej codziennych zajęć.

Pracę można zdefiniować jako zajęcie wymagające wysiłku

umysłowego i fizycznego, którego celem jest wytwarzanie dóbr i

świadczenie usług służących zaspokojeniu potrzeb ludzkich

Aspekty pracy zawodowej:

Pieniądze :

wynagrodzenie lub pensja są dla wielu ludzi głównym

źródłem utrzymania.

Brak dochodu ………………………… problemy życia codziennego!

Poziom aktywności:

praca daje często okazję do nabycia i wykorzystania

umiejętności i zdolności.

Brak pracy …………………………….. gdzie dać upust swojej energii?

Urozmaicenie:

praca pozwala wyjść z domu i zmienić otoczenie.

Monotonia życia …………………….. ucieczka od zajęć domowych!

Struktura czasu:

dzień ludzi pracujących w pełnym wymiarze godzin jest

ustrukturowany, poddany rytmowi i pracy zawodowej.

Brak pracy ……………………………. Nuda, apatia, frustracja!

Aspekty pracy zawodowej:

Kontakty społeczne:

uczestnictwo we wspólnych zajęciach, przyjaźnie.

Utrata kontaktu ze środowiskiem zawodowym ………. erozja więzi!

Poczucie własnej tożsamości:

praca jest ceniona ze względu na związane z

nią poczucie stabilnej tożsamości społecznej.

Problemy z tożsamością ………………….. Poczucie własnej wartości

związane z ekonomicznym wkładem w utrzymanie gospodarstwa
domowego.

Budowanie i podtrzymywanie sensu życia:

ludzie istnieją o tyle o ile

pracują.

Utrata sensu istnienia ……………. kim jestem? trudy odpowiedzi na

pytanie!

Brak pracy może zachwiać wiarą jednostki w jej społeczną

wartość!

PRACA PŁATNA I NIEPŁATNA

Czy o pracy myślimy jako o czymś, za co jesteśmy wynagradzani ?

Praca niepłatna:

- prowadzenie gospodarstwa domowego,

- leczenie człowieka, rodziny

-szara strefa, gospodarka nieformalna,

-ukryte transakcje gotówkowe

Zawód to praca wykonywana w zamian za stałe wynagrodzenie.

We wszystkich kulturach praca jest podstawą gospodarki.

System gospodarczy składa się z instytucji, które zajmują się

produkcją i dystrybucją dóbr i usług

Pracownik

jest to osoba odgrywająca w instytucji rolę

społeczno-zawodową, określoną przepisami i normami,

obowiązującymi w zespołach ludzi współpracujących ze

sobą w realizacji określonych zadań cząstkowych.

Stanowisko pracy to grupa zadań wykonywanych przez

jedną osobę.

Stanowisko pracy:

* zadania,

* środki ich realizacji: tworzywo, narzędzia, metody,

warunki,

* uprawnienia,

* odpowiedzialność

ZAWODOWA WIEDZA CZŁOWIEKA

( W I E M)

(4) Jestem świadomy, Potrafię to, co wiem Potrafię to, co wiem Potrafię podać

czegoś. powtórzyć słowami. wytłumaczyć, wyjaśnić przykłady

( 5) Zdaję sobie komuś. zastosowania tego,

sprawę z czegoś. co wiem.

( 6) Orientuje się w

czymś.

Jestem świadomy tego, Potrafię to, Potrafię to, Potrafię podać rożne

że: co umiem objaśnić, co umiem przykłady swoich

(1) Znam coś wytłumaczyć komuś. zademonstrować. umiejętności.

praktycznie.

(2) Jestem w czymś

biegły.

(3) Jestem zdolny

wykonać coś.

ZAWODOWE UMIEJĘTNOŚCI CZŁOWIEKA

( U M I E M)

STUDIA LEKARSKIE

Co komunikujemy studentom w trakcie procesu

stawania się lekarzem na uczelni medycznej?

* perspektywę poznawczą

…………………………………. Czy jest ona spójna?

* hierarchię opartą na wiedzy

…………………………………. Czy wiedza jest władzą?

* praktykę zawodową

…………… Jakie procedury, normy, zasady, wzory?

* tożsamość zawodową

……………… Jaką solidarność zawodową?

MERYTORYCZNA KONCEPCJA EDUKACJI I

SPOŁCZEŃSTWA

Merytokracja

(meritocracy ) –

system społeczny, w którym status jest

osiągany dzięki zdolnościom i wysiłkowi, a więc zasługom, a nie na

podstawie czynników przypisanych, jak np. wiek, klasa, płeć, rodzina.

SPOŁECZNY STATUS JEDNOSTKI ZALEŻY OD JEJ UDOKUMENTOWANYCH

OSIĄGNIĘĆ

Edukacja uniwersytecka stanowi najprostszą i najszybszą

drogę do:

* najlepszych miejsc na rynku pracy,

* najlepiej płatnych i prestiżowych stanowisk,

* wysokich pozycji społecznych i miejsc na drabinie stratyfikacyjnej.

Funkcjonowanie w profesjach medycznych nie jest możliwe bez

wykształcenia akademickiego i dyplomu fakultetów

medycznych.

Dyplomy edukacyjne spełniają trzy zasadnicze funkcje:

1. Mierzą edukacyjne osiągnięcia jednostek i prowadzą do

sukcesywnego „sortowania” czyli wypadania kolejnych grup z

systemu edukacji.

2. Rozdzielają w sposób sprawiedliwy „nagrody społeczne”

( prestiż, płace, stanowiska pracy) na podstawie obiektywnie

mierzonych kognitywnych osiągnięć.

3. Stanowią formalny dowód istnienia – możliwej do

wykorzystania na rynku pracy – grupy osób wykształconych i

wykwalifikowanych.

Na czym polega socjalizacja nowych członków

społeczności lekarskiej?

* Medycyna jest dyscypliną zamkniętą ponieważ do pojęcia

zawodu potrzebne są formalne kwalifikacje zdobyte w

organizacji kontrolowanej głównie przez członków tej grupy

zawodowej.

* Studia wymagają dużego nakładu pracy, nabywa się wiedzę i

umiejętności praktyczne, istnieje konieczność ciągłego

dokształcania, należy chronić integralność zawodu, stawiać

wymagania, dbać o pozycję na rynku dostępu do studiów.

* Jednostka osiąga integrację z grupą zawodową przez uczenie

się kultury tej grupy i własnej w niej roli.

* Dokonuje się socjalizacja wtórna:

. ma na celu umiejscowienie jednostki w hierarchii

społecznej,

. zapewnia młodemu adeptowi umiejętność grania roli,

. socjalizacja odbywa się głównie metodami

warunkowania sprawczego- nagrody, kary.

Rytuały socjalizacyjne:

* skodyfikowany system praktyk, który posiada w danym miejscu i

czasie subiektywne znaczenie i symboliczną wartość dla swych

uczestników i świadków.

Schemat antropologiczny:

rozłąka ………… oczekiwanie…………….. integracja

* rytuały formalne: matrykulacja, indeks, sesja, staż, dyplom,

* rytuały przejścia: selekcja na egzaminach wstępnych,

* rytuały integracyjne: kontakty towarzyskie, fuksówka, bale,

spotkania.

Techniki neutralizacji ( pozwalające zawieszać wyznawane

wartości):

* zaprzeczenie odpowiedzialności = ofiara warunków ( zła

organizacja + korupcja),

* odwoływanie się do wyższych wartości = odmowa,

klauzula sumienia,

* technika zamiany miejsc = redefinicja sytuacji (student

jest ofiarą, lekarze są ofiarami).

PODSUMOWANIE

Budowanie solidarności zawodowej lekarzy w trakcie

studiów

Edukacja:

wiedza + język + wzory stosunków wykładowca – student

+ status + biomedyczny model zdrowia + etyka zawodowa = dyplom

Praktyka lekarska:

wspieranie własnego środowiska + wzory

stosunków lekarz- pacjent + możliwość dorabiania + usługa

medyczna jako dar + prestiż + pieniądze lub bieda.

Tożsamość własna = koncepcja siebie:

określony sposób myślenia o

samym sobie jako lekarzu i budowania ujednolicających narracji

własnego „ ja ”, z którym dana osoba identyfikuje się emocjonalnie.

PRACA LEKARZA …………… socjologiczna koncepcja profesji

T. Parsons, E. Freidson

Czy lekarz jest profesjonalistą?

Czy lekarz jest pracownikiem najemnym?

Czy następuje proces deprofesjonalizacji zawodu lekarza?

Definicja profesji:

Professio ( łac. ) zawód

Profesjonalizm jako:

zestaw narzędzi, które pozwalają członkom

danego zawodu na zarobkowanie poprzez pracę zawodową przy

jednoczesnym sprawowaniu kontroli nad ich własną pracą -

Feridson,

Professionalism The Third Logic

– ( 2001)

* działania mają jednocześnie charakter intelektualny i

praktyczny – wykorzystanie umiejętności technicznych,

*podstawą jest wiedza nabyta w trakcie długotrwałego

procesu kształcenia i doszkalania,

* członkowie grupy profesjonalnie muszą mieć

poczucie przynależności do wyodrębnionej grupy: silnej

organizacji - korporacji zawodowej,

* członkowie korporacji mają wspólnie uznawane

wartości, kodeks etyczny,

* silą motywującą członków profesji są altruizm i

dążenie do maksymalizowania dobra społecznego,

WIEDZA MEDYCZNA = TREŚĆ PRACY ZAWODOWEJ

LEKARZY

Koncepcja E. Freidsona

* Nauka instytucjonalna oparta na paradygmatach:

praca badawcza

wyrastająca z wielu osiągnięć naukowych przeszłości, które dana

społeczność aktualnie akceptuje i traktuje jako fundament swojej

praktyki ( np. model etiologii choroby, rozwinięty na podstawie

bakteryjnej teorii chorób).

* Wiedza empiryczna o organizmie i technikach jego naprawy:

biologiczne, chemiczne, fizyczne i inne cechy charakterystyczne

dla stanów patologicznych, oraz o technikach, przy pomocy

których stany te mogą być w swoim rozwoju zatrzymane, leczone,

„reperowane”, „ulepszane”.

* Medyczna koncepcja choroby:

twierdzenia wyznaczone przez

profesjonalne koncepcje patologii, prowadzą do nazwania lub

nienazwania pewnych stanów fizycznych lub psychicznych

chorobą.

* Sztuka lekarska + praktyczne kliniczne doświadczenia:

zawodowe zwyczaje nieskodyfikowane i empiryczne

niesprawdzalne; prawa – które regulują i determinują

stosowanie wiedzy w praktyce.

PROFESJA

SKŁADNIKI STAŁE

SKŁADNIKI ZMIENNE

* uznany zasób wiedzy i

umiejętności

*organizacja i polityka agencji

rządowych

* podział pracy kontrolowany przez

profesję

* organizacje zawodowe

* kontrola rynku pracy w oparciu o

system uwierzytelniający

* ideologia obowiązująca w danym

czasie i miejscu

* system szkolenia – kontrola

profesji

* treść, wiedza, umiejętności -

zmiana

ARTYBUTY PROFESJI:

* wykształcenie

* autonomia

* altruizm

*empatia

* kontrola rynku pracy

* kształcenie ustawiczne

* prestiż, autorytet

* kodeks etyczny

* samokontrola

* samoregulacja

*stowarzyszenia zawodowe

*uwierzytelniające kompetencje

* zorganizowany system kształcenia podyplomowego

Wymiar poznawczy:

wyspecjalizowana wiedza,

umiejętności, formalna edukacja.

Wymiar normatywny:

kodeks etyczny, zgodność z

normami uniwersalnymi, kontekst kulturowy norm.

Wymiar społeczny:

kapitał zaufania społecznego,

prestiż, pozycja zawodowa.

IDEOLOGIA PROFESJONALNA- PROBLEM AUTONOMII:

Autonomia profesjonalistów realizowana jest w trzech

aspektach:

1. Autonomia kliniczna =

uznanie prawa lekarza, czy grupy

współpracujących lekarzy, do samodzielnego decydowania w

sprawach diagnozowania i leczenia pacjenta ( użycie sprzętu, leków,

samodzielna ocena osiąganych efektów).

2. Autonomia kolektywna =

dotyczy praw przyznanych zbiorowości do

kształtowania zasad organizowania systemu zdrowotnego

( kliniczne i jakościowe standardy postępowania medycznego).

3. Autonomia indywidualna =

decydowanie o organizacyjnych aspektach

pracy, zwłaszcza samodzielnego ustalania, gdzie i kiedy praca

powinna być wykonywana.

Czynniki kryzysu na poziomie wiedzy profesjonalnej:

Po stronie społeczeństwa:

* edukacja społeczeństwa: edukacja zdrowotna

* medialna wiedza medyczna

* dystrybucja medykamentów: dostępność środków leczniczych

* spadek zaufania do wiedzy medycznej

* wzrost tendencji irracjonalnych: wiedza szamanów

Po stronie lekarzy:

* rozwarstwienie profesji / specjalizacje

* utrata autorytetu epistemologicznego

* permanentne szkolenie i dokształcanie

* zmniejszenie asymetrii lekarz- pacjent: autonomia pacjenta

* konieczność współpracy w procesie terapeutycznym

* kryzys normatywny i brak prawnych rozstrzygnięć

Kryzys profesji związany z reformą systemu zdrowotnego:

* permanentna reforma systemu opieki zdrowotnej:

- testowanie nowych pomysłów w polityce zdrowotnej na

pacjentach,

- brak ciągłości reformy zdrowotnej,

- brak celów strategicznych polityki zdrowotnej,

- brak trwałego systemu normatywnego na jakim ma się

opierać wykonywanie zawodu,

* ekonomizacja medycyny:

- ekonomiczne metody zarządzania: ceny, koszty, kontrakty,

zyski,

- limitowanie nakładów: ograniczony dostęp do nowoczesnych

technologii medycznych,

- konsumeryzm: pacjent określa swoje potrzeby zdrowotne,

możliwość wyboru usługodawcy,

- znaczenie marketingu i reklamy w usługach medycznych:

sprzedaż usług, kreowanie popytu, terapie wymuszone,

* biurokratyzacja:

- ujednolicone standardy postępowania medycznego,

- organizacyjne formy kontroli: hierarchia zawodowa,

akredytacja szpitali,

- wzrost znaczenia statystyki i informacji medycznej,

- standaryzacja jakości usług: badania satysfakcji

pacjentów,

- korupcja na różnych etapach systemu zdrowotnego.

KRYZYS ZAWODU LEKARZA

Pracoholizm –

workaholic

–

Wayne Oates (1971) = praca staje się

niezbędnym elementem równowagi psychofizycznej jednostki.

Pracoholizm to:

uzależnienie od pracy, zaburzenie o charakterze

obsesyjno- kompulsywnym, które manifestuje się: narzucaniem

sobie wysokich wymagań, niezdolnością do kontrolowania i

reagowania swoich zachowań związanych z pracą, nadmiernym

zaangażowaniem w pracę, co prowadzi do wyłączenia

wszystkich innych aktywności życiowych.

Osoba która poświęca pracy więcej niż 50 godzin tygodniowo bez

wyraźnego przymusu zewnętrznego.

Typy pracoholików:

* Niezmordowany pracoholik:

praca jest racją bytu, poświęca jej każdą

wolną chwilę, zaniedbując dom, zdrowie, rodzinę, wolny czas.

Nielubiany przez kolegów ______ ceniony przez zwierzchników.

* Bulimiczny pracoholik:

angażuje się w prace napadowo, jest

niesystematyczny, zadania wykonuje na ostatnią chwilę, cały czas myśli

co ma do zrobienia. Pracuje bez wytchnienia, w dużym napięciu, czy

zdąży. Trudno się z nim pracuje.

* Pracoholik z deficytem uwagi:

podejmuje się wielu zdań naraz i ma

słomiany zapał, ma problemy z dłuższym utrzymaniem koncentracji na

jednym zadaniu jest chaotyczny, niesolidny, wywołuje liczne konflikty w

otoczeniu, postrzegany jako nieprzewidywalny, nieprofesjonalny.

Smakosz pracy:

uprawia dłubaninę, nieustannie poprawia i udoskonala

swoje zadanie, upaja się zadaniem, jest gotowy poświęcić mu każdą

ilość czasu i najczęściej poświęca. Perfekcjonista, który pracuje według

planu, systematycznie i dokładnie. Niestety swoje dzieło rzadko uważa

za skończone.

Klasyczna koncepcja kryzysu - G. Caplan

1. faza konfrontacji ze zdarzeniem krytycznym,

2. faza bezradności i obniżenia poczucia własnej wartości,

3. faza mobilizacji i odzyskania równowagi lub zaprzeczenia istniejącym

trudnościom.

4. faza porażki, demobilizacji i wycofania się z sytuacji.

Trauma w pracy:

nazywamy najczęściej skutki gwałtownie pojawiającego

się stresu w pracy jako następstwa zdarzeń kryzysowych, katastrof,

awarii, stresujących wydarzeń krytycznych oraz społecznych zachowań

zmierzających do psychicznej degradacji, poniżenia i zaszczucia

pracownika przez jego otoczenie społeczne.

Zdarzenia krytyczne związane z :

* wynagradzaniem pracowników,

* zdarzenia związane z przeciążeniem pracą,

* zdarzenia związane z niedociążeniem pracownika, sugerujące jego

zbędność.

Zespół wypalenia zawodowego

( Herbert Freudenberger 1974)

Wypalenie się to przedłużona reakcja na przewlekłe emocjonalne

i interpersonalne stresy występujące w pracy zawodowej.

Psychologiczny zespół wyczerpania emocjonalnego,

depersonalizacji oraz obniżonego poczucia własnych dokonań

osobistych, występujących w pracach związanych z kontaktami z

innymi ludźmi w pewien określony sposób.

Objawy:

* emocjonalne, poznawcze, fizyczne, behawioralne:

wyczerpanie, dyskomfort psychiczny, dyskomfort fizyczny,

poczucie zmniejszonej skuteczności, obniżona motywacja,

dysfunkcje w zachowaniu.

Kim jestem w 2040 roku?

Ile mam lat w 2040 roku? ……………………………………..

Jak wyglądam?...............................................................

Jaki jest mój stan rodziny? …………………………………….

Jaki jest mój stan zdrowia? ……………………………………

Co mnie cieszy najbardziej? ……………………………………

Co mnie smuci najbardziej? …………………………………….

Czym się zajmuję- rodzaj pracy ?.....................................

Jaka jest moja sytuacja materialna? ……………………….

Jaki cele udało mi się osiągnąć? ……………………………..

Co uważam za swój sukces? ……………………………………

Co uważam za swoją klęskę? …………………………………...

Jakie są moje główne wartości? ……………………………….

Jaki są moje pilne potrzeby? …………………………………….

Jaki są moje pragnienia, cele? …………………………………..

Planowanie własnego rozwoju jest:

- zadaniem porywającym, ale także wymagającym motywacji,

energii, czasu,

- zadaniem opłacalnym, ponieważ masz szansę zastanowić się

głębiej nad sobą,

- poznając siebie łatwiej zrozumiesz innych ludzi,

- zastanowisz się nad tym czy jesteś osobowością sprawczą czy

zdaną na ludzi i „los”,

- masz możliwość poprawy swojego wizerunku, budowania

przyszłości,

- usprawnisz swoje funkcjonowanie w grupie i będziesz miał

bardziej satysfakcjonujące stosunki interpersonalne.

Etapy budowy planu realizacji celu:

1. Sformułuj cele, które zamierzasz osiągnąć do roku 2040.

2. Zbuduj hierarchię tych celów wg własnego systemu wartości.

3. Wybierz jeden cel, którego realizację zaplanujesz.

4. Zastanów się, czy wybrany cel jest konkretny i realny.

5. Określ metody i terminy realizacji wybranego celu i wyznacz cele

pośrednie.

6. Wyznacz sposoby oceny, czy cele pośrednie i cel główny zostały

zrealizowane.

7. Ponownie sformułuj cele, doprecyzuj cel główny i cele pośrednie.

8. Zaplanuj CO – Jak – KIEDY masz wykonać aby osiągnąć wyznaczone cele.

9. Zastanów się CO i KTO będzie Ci sprzyjać, a CO i KTO będzie Ci utrudniać

realizację planu.

10. Zweryfikuj wybrany cel główny i plan jego realizacji, jeśli trzeba zacznij

budowę planu od nowa.

Document Outline