Ratownictwo III rok 2006/2007
Urazy układu
kostno-stawowego
Wydział Nauki o Zdrowiu
Zakład Pielęgniarstwa Chirurgicznego i Transplantacyjnego
Szpital Kliniczny Dzieciątka Jezus
Ratownictwo III rok 2006/2007
Urazy układu
kostno-stawowego
Wydział Nauki o Zdrowiu
Zakład Pielęgniarstwa Chirurgicznego i Transplantacyjnego
Szpital Kliniczny Dzieciątka Jezus
Ratownictwo III rok 2006/2007
Urazy układu kostno-stawowego
Uraz (trauma) to zadziałanie na organizm człowieka czynnika
zewnętrznego powodującego zmiany anatomiczne i czynnościowe
miejscowe oraz ogólne. Może mieć on charakter ostry lub
przewlekły, a czynnik urazowy może być natury mechanicznej,
fizycznej lub chemicznej.
W zależności od miejsca zadziałania siły urazowej wyróżniamy
•
obrażenia z mechanizmu bezpośredniego (stłuczenie, zmiażdżenie), gdy
do uszkodzenia tkanek dochodzi w miejscu zadziałania czynnika,
•
obrażenia z mechanizmu pośredniego (skręcenie stawu, spiralne złamanie
kości długiej), gdy do uszkodzenia dochodzi z dala od zadziałania urazu
Ratownictwo III rok 2006/2007
Urazy układu kostno-stawowego
•
Złamania kości
•
Uszkodzenia torebkowo-więzadłowe stawów
Ratownictwo III rok 2006/2007
Złamania kości
Złamaniem kości /fractura ossis/
- nazywamy przerwanie ciągłości
tkanki kostnej.
Obraz kliniczny i charakter złamania zależą od
• rodzaju
• siły
• kierunku działania urazu
• ustawienia kończyny
• stanu napięcia mięśni
• wieku poszkodowanego
• innych czynników.
Ratownictwo III rok 2006/2007
Złamania kości
Do typowych objawów klinicznych złamania zalicza się:
• ból
• zniekształcenie
• wylewy krwawe
Tym podstawowym objawom towarzyszą różnie nasilone:
• tarcie kostne
• patologiczna ruchomość w miejscu złamania
• zaburzenie funkcji
Rozpoznanie złamania ustala się na podstawie całokształtu obrazu
klinicznego oraz obrazu radiologicznego
!
Ratownictwo III rok 2006/2007
Złamania kości
Bezpośrednio po złamaniu kości uruchamiane są różnorodne, złożone
mechanizmy miejscowe i ogólne, jako reakcja organizmu na uraz oraz
przejaw procesów naprawczych.
Zmiany te trwają do chwili powstania zrostu kości. Dlatego też używa się
niekiedy określenia "choroba pozłamaniowa” dla oddania złożoności
zagadnienia.
Zjawiska zachodzące w miejscu złamania klasycznie dzieli się na kilka
okresów. Są to:
Tzw. organiczna faza procesu gojenia
I -okres krwiaka,
II - ziarniny,
III - metaplazji,
Tzw. mineralna faza gojenia
IV - kostniny tymczasowej
V - zrostu ostatecznego.
Ratownictwo III rok 2006/2007
Złamania kości
Wyróżniamy:
•
złamania całkowite /fractura completa/ - przerwanie ciągłości
obejmuje wówczas cały przekrój kości
•
złamania częściowe /infractio/ - do tej drugiej grupy zalicza się także
linijne pęknięcia, zwłaszcza kości czaszki, określane mianem szczelin
/fissurae/ oraz wgniecenia /impressiones/.
Ratownictwo III rok 2006/2007
Złamania kości
Rodzaje przemieszczeń
odłamów:
a/ do boku /ad latus/
b/ i c/ na długość /ad
longitudinem/
b/ ze skróceniem /cum
contractione/ c/ z
wydłużeniem /cum
distractione/
d/ kątowe /ad axim/
e/ obrotowe /ad peripheriam/
Złamaniom całkowitym towarzyszą zwykle przemieszczenia odłamów, które
zależą od lokalizacji złamania, przebiegu przełomu, kierunku siły urazowej oraz siły
mięśni działających na odłamy kostne.
Ratownictwo III rok 2006/2007
Złamania kości
Wyróżniamy
•
przemieszczenia pierwotne odłamów, powstające
bezpośrednio po złamaniu oraz
•
przemieszczenia wtórne, wynikające z odruchowego skurczu
mięśni, działania ciężaru kończyny, manipulacji kończyną
podczas zakładania pierwotnego unieruchomienia lub w trakcie
transportu przy niewłaściwym unieruchomieniu złamania
Ratownictwo III rok 2006/2007
Złamania kości
Złamanie kompresyjne /fractura compressiva/ spotykane jest w obrębie nasad
i przynasad kości długich oraz w trzonach kręgowych,czyli w miejscach
nagromadzenia tkanki kostnej gąbczastej.
Odrębną postać stanowi tzw. złamanie awulsyjne, czyli z pociągania. Powstaje
ono na skutek gwałtownego skurczu mięśnia odrywającego przyczep wraz z
fragmentem kostnym /np. przyczep ścięgna Achillesa do guza piętowego,
głowy prostej mięśnia czworogłowego uda do kolca biodrowego przedniego
dolnego czy mięśni kulszowo-piszczelowych do guza kulszowego/. Najczęściej
spotyka się omawiane złamania u młodych sportowców.
Ratownictwo III rok 2006/2007
Złamania kości
Pod względem przebiegu szpary dzielimy złamania na:
•
podłużne
•
poprzeczne
•
skośne
•
spiralne
Pod względem liczby odłamów na:
•
dwu-
•
wieloodłamowe
.
W zależności od lokalizacji przełomu dzielimy złamania kości długich na
złamania:
•
Trzonu
•
Przynasady
•
Nasady
•
występów kostnych /krętarz, nadkłykieć itd./
Wśród złamań kości płaskich i różnokształtnych wyróżniamy złamania:
•
Trzonu
•
Szyjki
•
powierzchni stawowych
•
występów kostnych.
Ratownictwo III rok 2006/2007
Złamania kości
Złamaniom, zwłaszcza z mechanizmu
bezpośredniego, towarzyszą uszkodzenia tkanek
miękkich, w tym skóry. Stąd też wyróżnia się:
złamania zamknięte /bez przerwania ciągłości
skóry/
złamania otwarte /uszkodzenie skóry ponad
odłamami/
Ratownictwo III rok 2006/2007
Złamania kości
Złamania otwarte - wymagają definitywnego zaopatrzenia do – 8h od urazu!
•
Stopień 1: Skóra przebita lub naderwana od wewnątrz.
•
Stopień 2: Uszkodzenie tkanek miękkich od zewnątrz.
•
Stopień 3: Uszkodzenia, ubytki tkanek miękkich (skóry, mięśni, naczyń,
ścięgien, nerwów).
Ratownictwo III rok 2006/2007
Złamania kości
Ogólne zasady leczenia złamań kości polegają na:
•
repozycji przemieszczonych odłamów,
•
odpowiednio długim okresie unieruchomienia /do czasu powstania
zrostu kostnego/
•
oraz rehabilitacji.
Dobór metody repozycji /zamknięta - zachowawcza, krwawa - operacyjna/ i
sposobu unieruchomienia odłamów - unieruchomienie zewnętrzne
/opatrunek gipsowy, wyciąg pośredni/, wyciąg szkieletowy, stabilizator
zewnętrzny, czy unieruchomienie wewnętrzne /śruby, płyta metalowa,
groty śródszpikowe/ zależy od wielu czynników, jak:
lokalizacja złamania:
•
typ złamania,
•
uszkodzenia współistniejące,
•
wiek i stan ogólny pacjenta,
•
czas jaki upłynął od urazu i wiele innych.
Opatrunki gipsowe i wykonuje się różnymi sposobami, najczęściej jest to
układ obwojów okrężnych i. podłużników, zakładany na kończynę owiniętą
podściółką z waty lub rękawem bawełnianym
Ratownictwo III rok 2006/2007
Złamania kości
Zakładanie opatrunku gipsowego jest zabiegiem i powinno być
wykonywane przez doświadczonego lekarza.
Nieumiejętne założenie gipsu może doprowadzić do różnorodnych
powikłań (od miejscowej martwicy skóry na skutek ucisku poprzez
niedowład uciśniętego nerwu do martwicy kończyny z powodu
ucisku na pęczek naczyniowy /dół podkolanowy, dół łokciowy/).
Po założeniu gipsu należy pamiętać o:
•
przeciw obrzękowym ułożeniu kończyny,
•
kontroli ukrwienia obwodowych odcinków ciała /ukrwienie,
ruchomość i czucie palców rąk i stóp/
•
reagowaniu na dolegliwości zgłaszane przez pacjenta
•
ułożeniu kończyny w pozycji „czynnościowo korzystnej”
Ratownictwo III rok 2006/2007
Złamania kości
Pozycją "czynnościowo korzystną” danego odcinka narządu
ruchu nazywamy takie ustawienie stawu, w którym kończyna
spełnia najlepiej swoje funkcje i może być użyteczna nawet w
przypadku znacznego przykurczu lub zesztywnienia stawu,
umożliwiając choremu przy ograniczonym zakresie ruchu,
osiągnięcie maksimum życiowej sprawności
Ratownictwo III rok 2006/2007
Złamania kości
Wyciągi stosowane w ortopedii i traumatologii dzielimy na pośrednie i
bezpośrednie /szkieletowe/.
Wyciągi pośrednie polegają na zamocowaniu zaczepów do skóry /gąbka, klej,
kamaszek/ i umożliwiają przyłożenie małych obciążeń /do 2-4 kg/. Stosowane
są głównie u dzieci do stabilizacji kończyny lub odciążenia stawu /np. stawu
biodrowego dziecka leczonego z powodu choroby Perthesa lub do powolnej
repozycji wrodzonego zwichnięcia stawu biodrowego/.
Ratownictwo III rok 2006/2007
Złamania kości
Wyciągi bezpośrednie polegają na założeniu specjalnej klamry na drut
przeprowadzony przez kość i obciążeniu jej ciężarem /nawet do kilkunastu
kg/. Wyciągi te służą do powolnej repozycji złamań i zwichnięć lub do
stabilizacji odłamów.
Ratownictwo III rok 2006/2007
Złamania kości
Leczenie operacyjne złamań ma na celu
-
mocne, wewnętrzne unieruchomienie zreponowanych odłamów,
umożliwiające zrezygnowanie z opatrunku gipsowego. Ten sposób
operacyjnego leczenia złamań określa się mianem osteosyntezy stabilnej.
Musi ono odpowiadać określonym warunkom:
1. anatomiczne nastawienie odłamów,
2. zespolenie odłamów eliminujące możliwość ich wzajemnej ruchomości,
3. materiał zespalający zapewniający przenoszenie obciążeń do czasu
zrostu odłamów kostnych.
Ratownictwo III rok 2006/2007
Złamania kości
Za bezwzględne wskazania do leczenia operacyjnego uznaje się:
1. złamania powikłane uszkodzeniami pni nerwowych, naczyń oraz
narządów wewnętrznych,
2. złamania z interpozycją tkanek miękkich uniemożliwiającą repozycję
odłamów,
3. złamania otwarte.
Wskazania względne to:
1. złamania przezstawowe z przemieszczeniem odłamów i zniekształceniem
powierzchni nośnych stawu,
2. złamani, które można nastawić nieoperacyjnie, ale grożące wtórnymi
przemieszczeniami /tzw. złamania niestabilne/.
Ratownictwo III rok 2006/2007
Uszkodzenia torebkowo-więzadłowe stawów
Skręceniem stawu /distorsio/
-
określamy uszkodzenie jego struktur torebkowo-więzadłowych. Powstaje w
wyniku pośredniego działania siły przekraczającej wytrzymałość
stabilizatorów biernych /więzadeł/ i powodującej ruch przekraczający
fizjologiczny zakres.
Odróżniany 3 stopnie skręcenia:
1° - lekkie, które klinicznie charakteryzuje miernie nasilona tkliwość, miejscowy
obrzęk i upośledzenie czynności. Brak Jest ruchomości patologicznej stawu.
Morfologicznie - uszkodzenie pojedynczych włókien łącznotkankowych.
2° - średnie - nasilenie objawów klinicznych jest większe, stwierdza się
niewielkiego stopnia ruchomość patologiczną. Morfologicznie - uszkodzenie
wielu włókien łącznotkankowych.
3° - ciężkie, manifestuje się silnym bólem i nasilonym
obrzękiem oraz znaczną niestabilnością stawu. Morfologicznie - całkowite
przerwanie ciągłości więzadła.
Ratownictwo III rok 2006/2007
Uszkodzenia torebkowo-więzadłowe stawów
Zwichnięciem stawu /luxatio/
nazywamy przemieszczenie powierzchni stawowych z
całkowitą utratą kontaktu między nimi.
Podwichnięcie /subluxatio/
to częściowa utrata kontaktu powierzchni stawowych.
Rodzaj przemieszczenia powierzchni stawowych określa się
na podstawie kierunku przemieszczenia obwodowego
końca stawu /przednie, tylne boczne, przyśrodkowe/.
Jedynie przemieszczenia kręgów określa się na podstawie
ustawienia kręgów bliższych czaszki w stosunku do kręgów
dalszych.
Ratownictwo III rok 2006/2007
Uszkodzenia torebkowo-więzadłowe stawów
Leczenie skręcenia stawu zależy od jego stopnia.
I i II stopniu, po ewentualnej punkcji krwiaka unieruchamia się staw
na ok.3 tyg.
W III stopniu należy rozważyć możliwość zszycia lub rekonstrukcji
uszkodzonych struktur, bądź unieruchomić staw na ok. 6 tygodni.
Ratownictwo III rok 2006/2007
Uszkodzenia torebkowo-więzadłowe stawów
Leczenie podwichnięć i zwichnięć stawu polega na repozycji
przemieszczenia w znieczuleniu ogólnym przy zwiotczeniu mięśni,
co poza zniesieniem bólu zapobiega wtórnym uszkodzeniom stawu.
Staw unieruchamia się następnie w opatrunku gipsowym
W zwichnięciach niektórych stawów /kolanowy, skokowy górny/ coraz
częściej odtwarza się operacyjnie ciągłość uszkodzonych struktur.