Instrumenty pochodne

Instrumenty pochodne

kontrakty opcyjne

kontrakty opcyjne

dr Ewa Feder-Sempach

dr Ewa Feder-Sempach

Struktura rynku

Struktura rynku

terminowego

terminowego

Rynek finansowy

Rynek terminowy

Rynek kasowy

Transakcje bezwarunkowe Transakcje warunkowe

Transakcje forward

Transakcje futures

Opcje

Trzy podstawowe rodzaje

Trzy podstawowe rodzaje

kontraktów

kontraktów



Kontrakty terminowe

Kontrakty terminowe

forwards

forwards



Kontrakty terminowe

Kontrakty terminowe

futures

futures



Kontrakty opcyjne

Kontrakty opcyjne

Kontrakty terminowe a

Kontrakty terminowe a

opcje

opcje

Obie strony kontraktu terminowego

Obie strony kontraktu terminowego

biorące udział w transakcji mają

biorące udział w transakcji mają

obowiązek wywiązania się z umowy

obowiązek wywiązania się z umowy

bez względu na to, czy dana

bez względu na to, czy dana

transakcja jest korzystna czy

transakcja jest korzystna czy

przyniesie stratę. Jest to zasadnicza

przyniesie stratę. Jest to zasadnicza

różnica w porównaniu z opcjami i

różnica w porównaniu z opcjami i

warrantami.

warrantami.

Kontrakty opcyjne - definicja

Kontrakty opcyjne - definicja

Kontrakt opcyjny jest umową zawartą między

Kontrakt opcyjny jest umową zawartą między

nabywcą kontraktu a jego sprzedawcą, dającą

nabywcą kontraktu a jego sprzedawcą, dającą

nabywcy prawo, lecz nie stwarzającym

nabywcy prawo, lecz nie stwarzającym

zarazem zobowiązania zakupu lub sprzedaży

zarazem zobowiązania zakupu lub sprzedaży

od wystawcy określonej ilości

od wystawcy określonej ilości

wyspecyfikowanego instrumentu finansowego

wyspecyfikowanego instrumentu finansowego

według z góry ustalonej ceny i w ciągu

według z góry ustalonej ceny i w ciągu

oznaczonego okresu lub w umówionym

oznaczonego okresu lub w umówionym

terminie.

terminie.

Przedmiot obrotu giełdowego (wysoki stopień

Przedmiot obrotu giełdowego (wysoki stopień

standaryzacji kontraktów opcyjnych).

standaryzacji kontraktów opcyjnych).

Czym jest opcja?

Czym jest opcja?

Opcja to instrument dający jej nabywcy

prawo do:



kupna (opcja kupna) lub sprzedaży (opcja

sprzedaży)



w przyszłym terminie (termin wykonania,

rozliczenia opcji)



po określonej z góry cenie zwanej ceną

wykonania (cena rozliczenia lub cena bazowa)



określonej ilości instrumentu bazowego

dla tej opcji.

Kontrakty opcyje

Kontrakty opcyje



Stroną

Stroną

aktywną

aktywną

w kontrakcie jest jego nabywca.

w kontrakcie jest jego nabywca.

Decyduje czy kontrakt będzie wykonany, czy nie.

Decyduje czy kontrakt będzie wykonany, czy nie.



Stroną

Stroną

pasywną

pasywną

w kontrakcie jest jego

w kontrakcie jest jego

sprzedawca (wystawca). Ma wystawcy kontraktu

sprzedawca (wystawca). Ma wystawcy kontraktu

ciąży obowiązek sprzedaży lub zakupu przedmiotu

ciąży obowiązek sprzedaży lub zakupu przedmiotu

kontraktu. Zobowiązanie sprzedawcy ma

kontraktu. Zobowiązanie sprzedawcy ma

charakter warunkowy, zależy od decyzji nabywcy.

charakter warunkowy, zależy od decyzji nabywcy.



Straty wystawcy kontraktu opcyjnego są

Straty wystawcy kontraktu opcyjnego są

nieograniczone a straty nabywcy ograniczają się

nieograniczone a straty nabywcy ograniczają się

do wysokości premii opcyjnej.

do wysokości premii opcyjnej.

Podział opcji ze względu na

Podział opcji ze względu na

termin wykonania

termin wykonania



Opcje amerykańskie

Opcje amerykańskie

(rozliczona w

(rozliczona w

dowolnym momencie od daty zakupu do

dowolnym momencie od daty zakupu do

dnia wygaśnięcia)

dnia wygaśnięcia)



Opcje europejskie

Opcje europejskie

(data wygaśnięcia

(data wygaśnięcia

pokrywa się z datą wykonania).

pokrywa się z datą wykonania).

Premia opcyjna

Premia opcyjna

W konstrukcji opcji występuje również asymetria

W konstrukcji opcji występuje również asymetria

zobowiązań – nabywca opcji ma prawo kupna bądź

zobowiązań – nabywca opcji ma prawo kupna bądź

sprzedaży instrumentu bazowego, podczas gdy

sprzedaży instrumentu bazowego, podczas gdy

wystawca ma zobowiązanie wobec nabywcy. Za to

wystawca ma zobowiązanie wobec nabywcy. Za to

prawo nabywca opcji musi zapłacić wystawcy

prawo nabywca opcji musi zapłacić wystawcy

określoną cenę – tzw.

określoną cenę – tzw.

premię opcyjną

premię opcyjną

. Premia

. Premia

kształtowana jest przez podaż i popyt na rynku i

kształtowana jest przez podaż i popyt na rynku i

zależy m.in. od ceny instrumentu bazowego, ceny

zależy m.in. od ceny instrumentu bazowego, ceny

wykonania, zmienności cen instrumentu bazowego,

wykonania, zmienności cen instrumentu bazowego,

czasu do wygaśnięcia, poziomu stóp procentowych i

czasu do wygaśnięcia, poziomu stóp procentowych i

stopy dywidendy (relacji kwoty dywidendy

stopy dywidendy (relacji kwoty dywidendy

przypadającej na jedną akcję i rynkowej wartości tej

przypadającej na jedną akcję i rynkowej wartości tej

akcji).

akcji).

Rodzaje opcji

Rodzaje opcji



Opcja kupna

Opcja kupna

(call option) jest kontraktem dającym jego nabywcy

(call option) jest kontraktem dającym jego nabywcy

prawo do zakupu od sprzedającego wyspecyfikowanego instrumentu

prawo do zakupu od sprzedającego wyspecyfikowanego instrumentu

finansowego, którego ten kontrakt dotyczy, po z góry ustalonej cenie i

finansowego, którego ten kontrakt dotyczy, po z góry ustalonej cenie i

w z góry określonym lub wcześniejszym terminie oraz zobowiązującym

w z góry określonym lub wcześniejszym terminie oraz zobowiązującym

kupującego do zapłacenia wystawcy kontraktu określonej premii.

kupującego do zapłacenia wystawcy kontraktu określonej premii.



Opcja sprzedaży

Opcja sprzedaży

(put option) jest kontraktem dającym jego nabywcy

(put option) jest kontraktem dającym jego nabywcy

prawo do sprzedaży wystawcy kontraktu wyspecyfikowanego

prawo do sprzedaży wystawcy kontraktu wyspecyfikowanego

instrumentu finansowego, którego ten kontrakt dotyczy, po z góry

instrumentu finansowego, którego ten kontrakt dotyczy, po z góry

ustalonej cenie i w z góry określonym lub wcześniejszym terminie oraz

ustalonej cenie i w z góry określonym lub wcześniejszym terminie oraz

zobowiązującym kupującego do zapłacenia wystawcy kontraktu

zobowiązującym kupującego do zapłacenia wystawcy kontraktu

określonej premii.

określonej premii.

W przypadku opcji kupna, nabywca opcji ma prawo nabyć instrument bazowy od wystawcy

W przypadku opcji kupna, nabywca opcji ma prawo nabyć instrument bazowy od wystawcy

opcji lub uzyskać kwotę rozliczenia pieniężnego, a w przypadku opcji sprzedaży nabywca

opcji lub uzyskać kwotę rozliczenia pieniężnego, a w przypadku opcji sprzedaży nabywca

opcji ma prawo sprzedać instrument bazowy wystawcy opcji lub uzyskać kwotę rozliczenia

opcji ma prawo sprzedać instrument bazowy wystawcy opcji lub uzyskać kwotę rozliczenia

pieniężnego.

pieniężnego.

Pozycje w opcjach

Pozycje w opcjach



Long call –

Long call –

nabycie opcji kupna, długa

nabycie opcji kupna, długa

pozycja w kupnie

pozycja w kupnie



Long put –

Long put –

nabycie opcji sprzedaży, długa

nabycie opcji sprzedaży, długa

pozycja w sprzedaży

pozycja w sprzedaży



Short call-

Short call-

sprzedaż opcji kupna, krótka

sprzedaż opcji kupna, krótka

pozycja w kupnie

pozycja w kupnie



Short put –

Short put –

sprzedaż opcji sprzedaży,

sprzedaż opcji sprzedaży,

krótka pozycja w sprzedaży

krótka pozycja w sprzedaży

W zależności od sytuacji w dniu

W zależności od sytuacji w dniu

wykonania opcji mówi się, że opcja

wykonania opcji mówi się, że opcja

jest:

jest:



at-the-money

, kiedy cena jej wykonania jest równa

, kiedy cena jej wykonania jest równa

dziennej cenie rozliczeniowej,

dziennej cenie rozliczeniowej,



in-the-money

, jeżeli dla opcji kupna dzienna cena

, jeżeli dla opcji kupna dzienna cena

rozliczeniowa jest wyższa od ceny wykonania opcji,

rozliczeniowa jest wyższa od ceny wykonania opcji,

a dla opcji sprzedaży dzienna cena rozliczeniowa

a dla opcji sprzedaży dzienna cena rozliczeniowa

jest niższa od ceny wykonania opcji, a więc opłaca

jest niższa od ceny wykonania opcji, a więc opłaca

się wykonać opcję,

się wykonać opcję,



out-of-the-money

, jeżeli dla opcji kupna dzienna

, jeżeli dla opcji kupna dzienna

cena rozliczeniowa jest niższa od ceny wykonania

cena rozliczeniowa jest niższa od ceny wykonania

opcji, a dla opcji sprzedaży dzienna cena

opcji, a dla opcji sprzedaży dzienna cena

rozliczeniowa jest wyższa od ceny wykonania opcji,

rozliczeniowa jest wyższa od ceny wykonania opcji,

a więc nie opłaca się wykonać opcji.

a więc nie opłaca się wykonać opcji.

Opcje mają charakter

Opcje mają charakter

spekulacyjny

spekulacyjny



Nabywca opcji kupna (

Nabywca opcji kupna (

long call

long call

) spekuluje na

) spekuluje na

rosnącym kursie instrumentu finansowego.

rosnącym kursie instrumentu finansowego.



Nabywca opcji sprzedaży (

Nabywca opcji sprzedaży (

long put

long put

) spekuluje

) spekuluje

na kursie zniżkującym instrumentu finansowego.

na kursie zniżkującym instrumentu finansowego.



Sprzedawca opcji (

Sprzedawca opcji (

short call, short put

short call, short put

)

)

spodziewa się stagnacji lub umiarkowanej

spodziewa się stagnacji lub umiarkowanej

zmiany kursu, co pozwoli mu zachować premię.

zmiany kursu, co pozwoli mu zachować premię.

Ryzyko i stopa zwrotu stron

Ryzyko i stopa zwrotu stron

kontraktu opcyjnego

kontraktu opcyjnego



Ryzyko nabywcy kontraktu opcyjnego

Ryzyko nabywcy kontraktu opcyjnego

jest znacznie mniejsze od ryzyka

jest znacznie mniejsze od ryzyka

wystawcy. W najgorszym wypadku

wystawcy. W najgorszym wypadku

nabywca kontraktu traci premię, a

nabywca kontraktu traci premię, a

straty wystawcy są nieograniczone.

straty wystawcy są nieograniczone.



Zysk nabywcy kontraktu opcyjnego

Zysk nabywcy kontraktu opcyjnego

jest nieograniczony. Zysk wystawcy nie

jest nieograniczony. Zysk wystawcy nie

może być wyższy od uzyskanej premii.

może być wyższy od uzyskanej premii.

Kupno opcji

Kupno opcji

Podsumowanie

Podsumowanie

1.

1.

Możliwość zarabiania na:

Możliwość zarabiania na:

•

Wzroście wartości instrumentu bazowego – kupno

Wzroście wartości instrumentu bazowego – kupno

opcji kupna

opcji kupna

•

Spadku wartości instrumentu bazowego – kupno

Spadku wartości instrumentu bazowego – kupno

opcji sprzedaży

opcji sprzedaży

2.

2.

Zysk

Zysk

•

Nieograniczony

Nieograniczony

•

Może znacznie przewyższyć zaangażowany kapitał

Może znacznie przewyższyć zaangażowany kapitał

3.

3.

Strata

Strata

•

Ograniczona

Ograniczona

•

Maksymalnie tracimy zapłaconą premię opcyjną

Maksymalnie tracimy zapłaconą premię opcyjną

Wystawienie opcji

Wystawienie opcji

Podsumowanie

Podsumowanie

1.

1.

Możliwość zarabiania na:

Możliwość zarabiania na:

•

Wzroście wartości instrumentu bazowego –

Wzroście wartości instrumentu bazowego –

wystawienie opcji sprzedaży

wystawienie opcji sprzedaży

•

Spadku wartości instrumentu bazowego –

Spadku wartości instrumentu bazowego –

wystawienie opcji kupna

wystawienie opcji kupna

2.

2.

Zysk

Zysk

•

Ograniczony

Ograniczony

•

Wystawca nie może zarobić więcej niż premia

Wystawca nie może zarobić więcej niż premia

opcyjna

opcyjna

3.

3.

Strata

Strata

•

Nieograniczona

Nieograniczona

•

Może przewyższyć kwotę otrzymanej premii opcyjnej

Może przewyższyć kwotę otrzymanej premii opcyjnej

Rodzaje transakcji

Rodzaje transakcji

opcyjnych

opcyjnych



Opcje na akcje

Opcje na akcje



Opcje na stopy procentowe

Opcje na stopy procentowe



Opcje walutowe

Opcje walutowe



Opcje indeksowe

Opcje indeksowe

Warranty

Warranty



Warrant to rodzaj opcji, które są emitowane

Warrant to rodzaj opcji, które są emitowane

przez przedsiębiorstwa lub instytucje

przez przedsiębiorstwa lub instytucje

finansowe najczęściej wraz z obligacjami

finansowe najczęściej wraz z obligacjami

długoterminowymi.

długoterminowymi.



Istnieją warranty kupna (tzw. warrant typu

Istnieją warranty kupna (tzw. warrant typu

call

call

) i sprzedaży (tzw. warrant typu

) i sprzedaży (tzw. warrant typu

put

put

). W

). W

pierwszym przypadku emitent zobowiązuje się

pierwszym przypadku emitent zobowiązuje się

do sprzedania instrumentu bazowego na rzecz

do sprzedania instrumentu bazowego na rzecz

posiadacza warrantu, a w drugim do nabycia

posiadacza warrantu, a w drugim do nabycia

instrumentu bazowego od posiadacza

instrumentu bazowego od posiadacza

warrantu.

warrantu.

Rodzaje warrantów

Rodzaje warrantów



Warranty subskrypcyjne

Warranty subskrypcyjne

mogą być emitowane

mogą być emitowane

przez spółki akcyjne wyłącznie na własne akcje

przez spółki akcyjne wyłącznie na własne akcje

przyszłej emisji. Można więc powiedzieć, że warrant

przyszłej emisji. Można więc powiedzieć, że warrant

subskrypcyjny stanowi swego rodzaju prawo

subskrypcyjny stanowi swego rodzaju prawo

poboru akcji nowej emisji, z tym że przysługujące

poboru akcji nowej emisji, z tym że przysługujące

niekoniecznie dotychczasowym akcjonariuszom.

niekoniecznie dotychczasowym akcjonariuszom.



Warranty opcyjne

Warranty opcyjne

mogą być emitowane przez

mogą być emitowane przez

różne podmioty, jednak najczęściej emitentami są

różne podmioty, jednak najczęściej emitentami są

instytucje finansowe, a zwłaszcza banki i domy

instytucje finansowe, a zwłaszcza banki i domy

maklerskie. Najpowszechniejsze są warranty

maklerskie. Najpowszechniejsze są warranty

opcyjne na akcje innych spółek, które są również

opcyjne na akcje innych spółek, które są również

notowane na rynku giełdowym.

notowane na rynku giełdowym.

Opcje na GPW

Opcje na GPW



W obrocie giełdowym znajdują się opcje

W obrocie giełdowym znajdują się opcje

na indeks WIG20.

na indeks WIG20.



Handel opcjami odbywa się w systemie

Handel opcjami odbywa się w systemie

notowań ciągłych w godz. 8.30 - 17.35.

notowań ciągłych w godz. 8.30 - 17.35.



Od dnia 4 lipca 2007 r. zawieszono

Od dnia 4 lipca 2007 r. zawieszono

wprowadzanie do obrotu kolejnych serii

wprowadzanie do obrotu kolejnych serii

opcji oraz zawieszono obrót wszystkimi

opcji oraz zawieszono obrót wszystkimi

seriami opcji na akcje.

seriami opcji na akcje.