Żywienie koni

Żywienie koni jest bardzo ważnym elementem pracy
hodowlanej. Niedożywienie powoduje zmniejszenie
wartości użytkowej koni, a więc i słabe wyniki sportowe.
Niedożywione klacze dają słabe potomstwo, a ogiery są
złymi rozpłodnikami. Również przekarmienie ma ujemne
skutki, zwłaszcza dla koni po urazach kończyn, gdzie
każdy dodatkowy kilogram jest silnie odczuwany przez
nogi. Bez względu na sposób użytkowania koni można
dopatrzeć się pewnych ogólnych zasad, których lepiej się
trzymać. Można w ten sposób uniknąć wielu
nieprzyjemnych sytuacji.

Dawka pokarmowa powinna zawierać w optymalnych
proporcjach podstawowe składniki takie jak:
-         białko
-         włókno
-         elementy mineralne
-         witaminy
-         i inne składniki biologicznie czynne.

Musi być ona tak ułożona, aby z jednej strony stwarzała
możliwości pobrania i przetworzenia, a z drugiej była
źródłem odpowiedniej ilości składników pokarmowych na
potrzeby bytowe i produkcyjne. Dobowe zapotrzebowanie
na składniki pokarmowe określa się w jednostkach
pokarmowych. Przy układaniu dawki należy znać również
wartość pasz mierzoną w tych samych jednostkach, co
zapotrzebowanie. Dobrą kondycję zwierzęcia można
uzyskać tylko przy dobrym skomponowaniu dawki
pokarmowej, gdyż nadmiar składników pokarmowych
może być równie szkodliwy co ich niedobór

.

Przy określaniu zapotrzebowania konia na składniki
pokarmowe należy brać pod uwagę:
-         typ użytkowy oraz kierunek przyszłego
użytkowania
-         rasę i związaną z nią końcową masę ciała
-         płeć i stan fizjologiczny
-         wiek
-         porę roku, odłączenia źrebiąt od matek
-         intensywność wychowu, określoną ilością ruchu,
warunkującego wychowanie konia o dużych walorach
użytkowych
-         w przypadku koni roboczych i sportowych
intensywność użytkowania
 

Zapotrzebowanie koni na energię wyrażane jest
najczęściej w megadżulach (MJ) lub kilokaloriach (kcal)
energii strawnej (ES).

Zapotrzebowanie bytowe oznacza tą ilość energii,
która jest potrzebna zwierzęciu do utrzymania się
przy życiu i sprawności fizycznej przy zachowaniu
stałej masy ciała. Określa więc ilość energii na
przemianę podstawową oraz, dodatkowo, energię
potrzebną na umiarkowany ruch ( stanie, kładzenie
się ), na pobieranie paszy, trawienie i ogrzanie ciała.
Potrzeby te wzrastają proporcjonalnie do masy ciała.

Dla pokrycia potrzeb bytowych na energię u konia
wystarcza podanie w dawce dobrych jakościowo pasz
objętościowych

 
Zapotrzebowanie produkcyjne na energię, zwłaszcza u
koni pracujących, zależy od wielu czynników, jak:
-         rodzaj pracy
-         kondycja
-         trening i zmęczenie konia
-         temperatura środowiska oraz skład dawki pokarmowej
i wzrasta wraz z intensywnością pracy.
Pokrycie potrzeb produkcyjnych zwierząt wymaga
wprowadzenia do dawki pasz treściwych.
Przy ocenie potrzeb koni należy brać pod uwagę ich dużą
zmienność indywidualną, co utrudnia ścisłe określenie
zapotrzebowania. Praca powoduje wzrost zużycia przede
wszystkim energii, ale dla zapewnienia właściwego poziomu
przemian zaleca się zachować w dawkach dla koni
pracujących takie same proporcje między energią a białkiem
jak w dawce bytowej. Dużą rolę w określaniu
zapotrzebowania na energię odgrywa rasa i typ użytkowy
konia. Konie ras gorącokrwistych energię pasz wykorzystują
głównie do ruchu. Konie ras zimnokrwistych zużytkowują ją
na przyrost tkanek, głównie mięśniowej i tłuszczowej.

Białko

Białko jest bardzo ważnym składnikiem paszy. Młodym koniom
potrzebne jest do prawidłowego wzrostu i rozwoju, budowania masy
rosnącego organizmu, zaś dorosłym i pracującym do odbudowy
zużytych tkanek, wytworzenia mięśni, mleka, wzrostu płodów oraz
produkcji nasienia. Jest charakterystycznym związkiem budulcowym
występującym w organizmach żywych. Konie poddawane treningowi
wymagają dodatku białka do paszy ze względu na ciągły wzrost masy
mięśniowej oraz szybszą przemianę materii. Należy jednak pamiętać,
że potrzeby białkowe rosną tylko w niewielkim stopniu wraz ze
wzrostem aktywności mięśni i mogą być pokrywane zwiększonym
pobieraniem paszy. Podawanie nadmiernej ilości białka wpływa
niekorzystnie na wydolność organizmu, spada szybkość koni,
znacznie bardziej się pocą i ciężko dyszą.
   

Nadmiar białka w paszy może być wykorzystany na pokrycie
zapotrzebowania na energię lub zostać osadzony jako tłuszcz.
Objawami niedoboru białka w organizmie mogą być: zmniejszony
apetyt powodujący niedostateczne pobieranie energii, co w
rezultacie objawia się zmniejszeniem masy ciała zwierzęcia oraz
zahamowaniem wzrostu i rozwoju u młodych osobników.
    Konie są bardziej wrażliwe na nadmiar niż na niedobór białka w
paszy. Częściej zdarza się, że gorsze wyniki sportowe osiągane przez
konie wynikają właśnie nie z niedoboru a z nadmiaru białka w paszy.

Energia

Energia jest niezbędna do utrzymania procesów życiowych, a
szczególnie do wykonywania ruchów mięśni, do syntezy tkanek,
ogrzania ciała, utrzymania procesów osmozy. Stopień przemian
energii na pracę może zależeć od budowy zwierzęcia, rozwoju
mięśni, temperamentu, szybkości i intensywności wykonywanej
pracy oraz sposobu żywienia. Wykorzystanie energii paszy na pracę
u konia określane jest na 20-35 %, występują jednak dość znaczne
wahania. Głównym źródłem energii dla koni są związki bezazotowe
wyciągowe jak np. skrobia oraz włókno surowe (np. celuloza). W
mniejszym stopniu konie wykorzystują na cele energetyczne
tłuszcze, a w jeszcze mniejszym białka (gdyż nie wykorzystują
energii z grupy aminowej). Prawidłowo żywiony koń powinien
czerpać energię z węglowodanów i tłuszczy, białko zaś ma służyć
jako składnik budulcowy.

Poza łatwo strawnymi związkami bezazotowymi wyciągowymi wraz
z paszą dostarczane są także węglowodany strukturalne, czyli
włókno. Zalicza się do nich celulozę, hemicelulozę oraz nie
trawioną ligninę. Są one rozkładane wyłącznie przez enzymy
mikroorganizmów bytujących w przewodzie pokarmowym. 

Dodatkową rolą włókna jest zmuszanie koni do dokładniejszego
rozgryzania paszy. Włókno rozpulchnia treść pokarmową, wywołuje
uczucie sytości i stwarza w przewodzie pokarmowym warunki
niezbędne do prawidłowego działania mikroorganizmów. Powiększa
objętość treści pokarmowej wiążąc wodę, przez co powoduje
łatwiejsze przenikanie do cząsteczek paszy.

Zwiększa powierzchnię działania enzymów trawiennych, a
poprzez drażnienie ścianek przewodu pokarmowego wzmaga
sekrecję soków trawiennych, przyspiesza perystaltykę, co
sprawia, że treść szybciej przechodzi przez przewód
pokarmowy.

Składniki mineralne

Składniki mineralne są niezbędne do rozwoju i prawidłowego
funkcjonowania organizmu. Pełnią funkcje strukturalne (wchodzą
w skład kośćca i tkanek miękkich) oraz budulcowe, są
składnikami płynów ustrojowych, wielu enzymów i hormonów,
biorą udział w ich aktywacji. Regulują ciśnienie osmotyczne
płynów, utrzymują równowagę kwasowo-zasadową ustroju przez
odpowiednie stężenie jonów.

Ogólnie związki mineralne dzielimy na makroskładniki: Ca, P,
Na, Cl, Mg, K oraz mikroskładniki: Fe, Cu, Zn, Mn, CO, J, Se, Si,
Cr, F.

Najwięcej w organizmie jest wapnia i fosforu. Przeważająca ich
część znajduje się w kośćcu, reszta wchodzi w skład tkanek
miękkich. Występują pod postacią fosforanu wapnia. Wapń razem z
potasem reguluje pracę serca oraz wpływa na pobudliwość
nerwową, uczestniczy w kształtowaniu zasadowo-kwasowej
równowagi krwi, a także w procesie jej krzepnięcia. Fosfor zaś jest
składnikiem wielu związków wysokoenergetycznych stanowiących
źródło energii użytecznej biologicznie w tkance mięśniowej.
Zapotrzebowanie na niego wzrasta wraz z intensywnością treningu.
Nadmiar wapnia pogarsza wykorzystanie fosforu, jak również i
innych składników mineralnych. Dodatkowo przy nadmiarze energii
w dawce mogą powstawać anomalie rozwojowe kości, co ma wpływ
na ich wytrzymałość, zwłaszcza u koni rosnących. Nieprawidłowe
dawkowanie tych pierwiastków wywołuje zaburzenia w procesie
kostnienia – krzywica, nakostniaki. Zdolność wykorzystania tych
składników z paszy zależy w dużym stopniu od ilości witaminy D,
która odgrywa szczególną rolę w resorpcji i w wbudowywaniu ich w
szkielet.Wraz z ich niedoborem zachodzą zmiany w kościach
objawiające się kulawizną, utrudnionym chodem, zgrubieniami i
bolesnością stawów.

Kolejnymi bardzo istotnymi pierwiastkami są sód i chlor. Oba
te pierwiastki w postaci chlorku sodu wydalane są z organizmu
konia wraz z potem oraz przede wszystkim z moczem. Dlatego
zapotrzebowanie na nie w dużej mierze zależy od ich ilości
wydalanej z organizmu w zależności od wysiłku, temperatury
otoczenia. Jeżeli ciężko pracujące konie nie otrzymują
potrzebnego dodatku soli, wykazują objawy przemęczenia i
przegrzania, zaś długookresowy niedobór spowoduje utratę
apetytu, gorsze przetwarzanie paszy na energię. Dlatego duże
znaczenie ma podawanie koniom lizawek. Są one smaczne,
konie chętnie je zjadają, przez co mogą być nośnikiem innych
związków mineralnych, które można do nich domieszać. 

  Do prawidłowego przebiegu przemian enzymatycznych w
organizmie niezbędny jest magnez, gdyż jest on aktywatorem
licznych enzymów. Wchodzi także w skład tkanek nerwowej i
mięśniowej. Jego niedobór może wywołać zaburzenia nerwowe.
Większa zawartość związków azotowych w dawce oraz jej
mniejsza wartość energetyczna wpływają na pogorszenie
przyswajalności magnezu.
    Do utrzymania odpowiedniego stosunku między sodem,
wapniem i magnezem niezbędny jest potas. Odgrywa on
istotną rolę w utrzymaniu właściwej pobudliwości nerwów i
mięśni a także odpowiedniego ciśnienia osmotycznego,
zwiększa przepuszczalność błon komórkowych. Jego niedobór
powoduje gorszy rozwój, szybsze męczenie, brak apetytu. Może
wystąpić przy długotrwałych biegunkach, silnym poceniu się
oraz przy jednostronnym żywieniu ziarnem zbóż i produktami
zbożowymi.

     Pomimo małej ilości w organizmie bardzo ważne jest żelazo.
Jest składnikiem hemoglobiny we krwi, mioglobiny w mięśniach
oraz enzymów redukujących i utleniających. Jego niedobór
powoduje anemię, słaby wzrost, ospałość, bladość
zewnętrznych błon śluzowych, wzmożone działanie serca i
oddychania, łatwiejsze uleganie stresom i chorobom. Wydalanie
żelaza u koni jest niewielkie, ale jego rezerwy mogą się
wyczerpać przy zranieniach lub przy robaczycach które mogą
powodować perforację ścianek jelita.
    Bardzo istotnym mikroelementem jest miedź. Odgrywa
bowiem bardzo ważną rolę w syntezie hemoglobiny, wchodzi w
skład wielu metaloenzymów, które w połączeniu z
aminokwasami biorą udział w przemianie materii, w tym w
oddychaniu komórkowym. Jej niedobór jest rzadko spotykany,
aczkolwiek może wywołać deformacje kości powstające
wskutek niedostatecznego kostnienia chrząstek. Następuje
także zwolnienie tempa wzrostu, zmniejszenie długości
kończyn, zgrubienia stawów, pękanie naczyń krwionośnych a
także zaburzenia nerwowe i osłabienie syntezy tłuszczów.
Zmiany w kośćcu wywołuje niedobór miedzi z równoczesnym
wysokim poziomem cynku.

Cynk wchodzi w skład wielu enzymów. Dłużej trwający niedobór
powoduje zmiany w kopytach, utratę sierści, łuszczenie skóry, w
późniejszym okresie choroby następują zmiany wokół pyska i
nozdrzy. Głównym narządem gromadzącym cynk jest trzustka, zaś
zdolność organizmu do gromadzenia oraz uwalniania jego rezerw
jest ograniczona, z wyjątkiem kości. Zapotrzebowanie na cynk w
pełni zaspokajane jest przez pasze naturalne.
     Składnikiem kierującym syntezą białka, tłuszczu, cholesterolu i
cukrowców jest mangan. Niedobór może powodować zakłócenia w
przemianie węglowodanów, która jest ważna dla koni ze względu na
duże potrzeby energetyczne. Ma duże znaczenie dla wzrostu,
rozwoju kośćca i czynności ośrodkowego układu nerwowego. Przy
niedoborze dochodzi do znacznego zmniejszenia długości, gęstości i
wytrzymałości kości na złamania  
   Ściśle związany z działaniem witaminy E jest selen. Zapobiega
zwyrodnieniu mięśni szkieletowych i mięśnia sercowego. Należy
jednak pamiętać, że konie źle go tolerują, jego nadmiar powoduje
wypadanie włosów z grzywy i ogona oraz oddzielenie się puszki
kopytowej.
     Zaleca się także uzupełnianie dawki pokarmowej dla koni
wyścigowych chromem. Zwiększa on żywotność i wytrzymałość w
czasie wysiłku oraz odporność na stres.

Witaminy

Witamina A przejawia swoje główne działanie w
zewnętrznych warstwach komórek skóry i śluzówek. Jej
niedobór powoduje rogowacenie naskórka, wysychanie błon
śluzowych, pękanie i kruszenie się rogu kopytowego. Mogą
także wystąpić uszkodzenia ścięgien. Jednak zbyt duże dawki
stosowane przez dłuższy czas są niebezpieczne, gdyż
powodują kruchość, a w konsekwencji i łamliwość kości oraz
nadmierne łuszczenie się naskórka. Ma bezpośredni wpływ na
procesy wytwarzania przeciwciał, stymulując w ten sposób
naturalną odporność organizmu. Witamina A występuje w
paszach zielonych i sianie (główne jej źródło) w postaci
prowitaminy – karotenu. Konieczne jest regularne
dostarczanie karotenu, gdyż nie może być on, w
przeciwieństwie do samej witaminy, magazynowany w
organizmie. Uzupełnianie jego ilości w dawce konieczne jest
zwłaszcza zimą .

Witamina D, zwana przeciwkrzywiczną stymuluje przemiany
wapniowo-fosforowe w organizmie oraz bezpośrednio reguluje
wchłanianie tych pierwiastków z jelit, odkładanie wapnia i fosforu
w szkielecie oraz ich wydalanie przez nerki. Witamina ta jest
zwłaszcza istotna w przypadku młodych, rosnących zwierząt. Jej
niedobór może spowodować krzywicę, sztywność chodów,
opuchlizny stawów a także nadwrażliwość. Dobrym jej źródłem jest
pasza suszona na słońcu, czyli w przypadku koni – siano.

Witamina E jest naturalnym czynnikiem hamującym procesy
utleniania w tkankach, warunkuje prawidłową przemianę
glikogenową w mięśniach i wątrobie. Odpowiada także za
tworzenie przeciwciał a także działanie antytoksyczne w
przemianie komórkowej. Zapobiega zwyrodnieniom wątroby i
degeneracji mięśni, współdziałając z witaminą C, zwiększa
odporność na stres cieplny, przyczynia się do zachowania
sprawności fizjologicznej mięśni, naczyń krwionośnych i błon
śluzowych. Jest substancją nietrwałą, szczególnie podatną na
rozkład przez niektóre związki nieorganiczne. Zwiększenie w dawce
pokarmowej konia pasz zawierających znaczne ilości nienasyconych
kwasów tłuszczowych, jak np. siemię lniane, powoduje większe
zapotrzebowanie na tę witaminę. Poza tym jej funkcje w organizmie
są ściśle związane z działaniem selenu.

Witamina K jest niezbędna do prawidłowego przebiegu procesu
krzepnięcia krwi. Jej niedobór powoduje zaburzenia procesu
krzepnięcia lub wydłużenie jego czasu, pękanie naczyń
krwionośnych i zaburzenia wzrostu.

Spośród witamin grupy B, najlepiej poznano i funkię i
zapotrzebowania na witaminę B1 i B2 oraz biotynę.

Witamina B1 (tiamina) jest konieczna do prawidłowego
funkcjonowania mięśnia sercowego, tkanki nerwowej oraz
przewodu pokarmowego – prawidłowa absorpcja tłuszczu,
perystaltyka, aktywność enzymów. Przy jej niedoborze można
zaobserwować brak apetytu, apatię, biegunki, zahamowanie
wzrostu, zmniejszone wykorzystanie energii paszy, zaburzenia
w gospodarce wodnej i przemianie węglowodanów. Wskazane
jest dodatkowe podawanie tej witaminy koniom wyścigowym
gdyż zapotrzebowanie na nią wzrasta wraz z intensywnością
pracy. Jednak nadmierne jej ilości mogą przyczynić się do
zwiększenia pobudliwości u nerwowych osobników.

Witamina B2 (ryboflawina) Jej niedobór można najczęściej
zaobserwować w okresie szybkiego wzrostu i rozwoju –
powoduje gorsze wykorzystanie paszy, co prowadzi do
zahamowania wzrostu zwierząt. Może także powodować
wzrost uderzeń serca, serce się powiększa, występuje
zmęczenie organizmu. Jej niedobór jest najczęstszy ze
wszystkich witamin z grupy B.

Obecność biotyny w paszy decyduje o prawidłowym
przebiegu przemiany węglowodanów, a także ładnym
wyglądzie sierści.

Woda jest najpoważniejszym składnikiem organizmu
końskiego. Stanowi 60% jego wagi. Wszystkie funkcje życiowe
odbywają się przy udziale odpowiedniej ilości wody. Jej brak
powoduje naruszenie równowagi wewnętrznej. Woda jest
środkiem, który rozprowadza składniki odżywcze przez
naczynia krwionośne i chłonne do wszystkich części ciała. Z
drugiej zaś strony z wodą są wydalane z organizmu ostateczne
produkty przemiany materii. Woda odgrywa również ważną rolę
w wydzielaniu nadmiaru ciepła przez organizm.

I tak brak dostatecznej ilości wody powoduje, że trawienie oraz
wchłanianie odbywa się wolniej a produkty rozkładu zbyt długo są
zatrzymywane w organizmie, krew się zagęszcza, temperatura
ciała wzrasta.

Jeśli w chwili pragnienia nie damy koniowi wody, potrzebna ilość
musi być pobrana z wody wchodzącej w skład tkanek, powodując
utratę sił i ograniczenie odporności organizmu. Podstawową część
wody koń wypija lub pobiera jako składnik paszy.
Przy silnym odwodnieniu, po stracie 12 –15 % wody, może nastąpić
zejście śmiertelne

Zasady pojenia koni (nie dotyczą one stajni gdzie są zamontowane
poidła automatyczne):

•

Poić konie należy rano, w południe i wieczorem przed
karmieniem.

•

Latem wskazane jest poić częściej (4 – 5 razy).

•

Jeśli konie ciężko pracują, zaleca się również pojenie w nocy, aby
konie z rana mniej piły i co za tym idzie, w ciągu dnia mniej się
pociły.

•

Poić należy na pół godziny przed podaniem paszy treściwej.

•

 Po karmieniu ziarnem nie należy poić wcześniej niż po upływie
dwóch godzin.

•

 W razie konieczności pojenia zimną wodą, należy zachować
ostrożność, nie dając poić gwałtownie, lecz z małymi przerwami,
podając wodę w małych ilościach lub kładąc do wiadra garść
siana.

•

Zgrzanego konia poić nie należy wcześniej niż po upływie 1 – 1,5
godziny odpoczynku, w razie konieczności po
upływie 45 minut, jednak dając wodę małymi porcjami.

•

Jeżeli zachodzi potrzeba napojenia koni w czasie pracy, w
marszu, można je poić lecz nie należy przeciągać postoju ponad
czas potrzebny do napojenia. Z reguły przy pojeniu należy
wędzidło wyjąć z pyska, gdy jednak zachodzi obawa, że koń
będzie pił zbyt chciwie, można wędzidła nie wyjmować.

• Na pastwiskach, wybiegach powinny być urządzone koryta
do pojenia zasilane ze studni, czystej rzeki bądź z
beczkowozu. Codziennie koryta powinny być opróżnione z
pozostałej wody, wytarte słomą i dopiero wtedy napełniane
ponownie.

•Konie sportowe i wyścigowe należ poić do woli lecz na 2 – 3
godziny przed konkursem lub gonitwą, ponieważ pobrana
woda stanowi dodatkowy balast, a poza tym nagromadzona w
jelicie ślepym działa niekorzystnie w sposób mechaniczny na
przeponę.

Rodzaje pasz:
1. Pasze treściwe-charakteryzują się wysokim
skoncentrowaniem składników pokarmowych. Ze względu na
pochodzenie można je podzielić na: roślinne (ziarna zbóż,
nasiona roślin motylkowych i oleistych, jak również produkty
odpadowe przemysłu spożywczego). Pasze te stosuje się
indywidualnie lub w odpowiednich mieszankach.

Pasze roślinne :
a) ziarno zbóż:
1. Owies - Białko owsa jest niepełnowartościowe i powinno być
uzupełniane białkiem innych pasz (zielonki, siano, ziarno
motylkowych). Duże ilości włókna w owsie ok. 12%,
przeciwdziałają pęcznieniu ziarna w żołądku. Pod łuską owsa
występują substancje dające mu przyjemny aromat podnoszący
apetyt oraz działają pobudzająco na zakończenia nerwów
motorycznych. Substancje te łatwo ulegają utlenieniu i znikają w
owsie gniecionym lub śrutowanym.Ziarno owsa bogate jest w wolne
kwasy tłuszczowe, które wpływają na prace mięśni i obniżenie
ciśnienia krwi. Stosunek tłuszczu do białka jest w nim bardzo
korzystny dla konia.
Generalnie owies powinien być skarmiany w całości, bo wówczas
konie o dobrych zębach, nie jedzące zbyt łapczywie, dobrze go
przeżuwają i ośliniają. Jednakże w przypadku koni starych, o
nieprawidłowym lub też zepsutym uzębieniu, jak również konie
młodych będących w okresie wymiany zębów mlecznych na stałe
rozcieranie nie jest należyte a przez to wykorzystanie paszy maleje.
Dlatego też bardziej racjonalne jest podawać owies gnieciony albo
śrutowany.

 2. Jęczmień - najczęściej jedyne ziarno zboża stosowane w
żywieniu koni na Środkowym Wschodzie. Tamtejsze odmiany mają
jednak cieńszą łuskę niż te uprawiane w Europie i dlatego jest on
bardziej bezpieczną paszą. Według opinii hodowców ziarno naszego
jęczmienia wymieszane z sieczką może być skarmiane, jeśli stanowi
tylko dodatek do owsa (ok. 1/3) i konie do jego obecności zostały
stopniowo przyzwyczajone. Samo ziarno jęczmienia najlepiej
zadawać koniom gniecione lub grubo śrutowane czy też parowane.
Wartość odżywcza jęczmienia jest ok. 10% wyższa od wartości
owsa. Zwiększone dawki jęczmienia na ogół lepiej znoszą konie
zimnokrwiste niż szlachetne. Jęczmień jest szczególnie przydatny
aby poprawić stan odżywienia koni wychudzonych. Podobnie jak
ziarno innych zbóż, ziarno jęczmienia nie zawiera dużo soli
mineralnych i witamin, a jego białko jest niepełnowartościowe i
dlatego też uzupełnia się je innymi paszami.Zawiera więcej energii
niż owies ale mniej niż kukurydza

 

 3. Kukurydza - zawiera ona dość małe ilości włókna surowego, a
więcej substancji energetycznych i nieco mniej białka o ok. 10%
niż owies. Jest uboga w składniki mineralne (a szczególnie wapń).
Ziarno kukurydzy uważa się za świetną paszę dla koni roboczych.
Należy je jednak skarmiać grubo ześrutowane, gdyż drobno
zmielone przyczynia się do powstawania kolek i innych zaburzeń
układu pokarmowego.

b) nasiona roślin strączkowych:
Nasiona roślin strączkowych stosowane są w żywieniu koni jako
dodatek do paszy treściwej - nie powinny one przekraczać 30%
ogólnej jej ilości. Zawierają stosunkowo dużo białka i dlatego
mają istotne znaczenie w uzupełnianiu dawki pokarmowej dla
koni o wyższym zapotrzebowaniu na ten składnik to jest źrebiąt i
koni hodowlanych.
-

Bobik

c) nasiona roślin oleistych:
Odznaczają się one wysoką zawartością tłuszczu i białka. Tak jak
ziarno zbóż i roślin strączkowych cechuje je mała zawartość
wapnia. Również skład witaminowy jest ubogi (oprócz witamin z
grupy B). Właściwie tylko nasiona lnu wykorzystywane są w stanie
naturalnym jako specjalny dodatek paszowy w żywieniu koni,
pozostałe nasiona roślin oleistych zużywane są na paszę wyłącznie
po odtłuszczeniu, jako makuchy lub śruty poekstrakcyjne.

 1. Len - Zawarty w nim tłuszcz dodatnie wpływa na połysk sierści.
Inną cenną właściwością siemienia jest to, że przy zetknięciu się z
wodą, szczególnie zaś w czasie podgrzewania, wydziela duże ilości
lekko pęczniejących substancji śluzowych, które mają korzystny
wpływ na błonę śluzową przewodu pokarmowego. Przy
przechowywaniu należy mieć na uwadze, że w siemieniu zawarty jest
glikozyd (linamaryna), który w wilgotnym środowisku przekształca
się w silnie trujący kwas pruski. Dlatego też nie gotowane siemię
lniane można skarmiać jedynie w małych ilościach, (szkodliwe
właściwości niweluje gotowanie 10-15 minut). Rozgotowane siemię
lniane służy do przygotowania meszu.
2. Soja - Ziarno soi jest bogate w białko - zawiera średnio 34% tego
składnika oraz 18% tłuszczu. Na paszę przeznacza się śrutę po
wyekstrahowaniu oleju. Zabieg ten czyni śrutę sojową specjalnie
przydatną przede wszystkim w żywieniu źrebiąt i młodzieży (od 0,5
do 2kg dziennie).

PASZE BĘDĄCE UBOCZNYM PRODUKTEM PRZEMYSŁU

OTRĘBY PSZENNE: znakomicie wpływające na perystaltykę jelit,
mające duże wartości odżywcze, oraz właściwości mlekopędne, więc
doskonale nadają się dla klaczy źrebnych i klaczy wyźrebionych

MELASA: to produkt otrzymywany po krystalizacji cukru z soku
buraczanego, ma gęstą konsystencję, ciemną barwę i słodki smak,
dlatego chętnie pobierana jest przez zwierzęta. Stosuję się ją jako
ulepszacz, lepiszcz pasz treściwych.

WYSŁODKI BURACZANE: w postaci świeżej muszą być podane w miarę
szybko od momentu wyprodukowania, ponieważ zawierają 87- 92%
wody i szybko ulegają psuciu. Można również konserwować tę paszę
zasuszając ją, zawiera ona wtedy dużo energii.

Mesz
Jest to pasza doskonała dla wszystkich grup koni, ma duże walory
smakowe i dietetyczne. Jej składniki poddawane są wymieszaniu, a
następnie parzeniu. Podawana jest dwa, trzy razy w tygodniu
szczególnie w sezonie startów Działanie osłaniające na przewód
pokarmowy i zapobiega tworzeniu się wrzodów związanych ze
stresem
Oto jej skład: 2kg owsa zalewa się dwoma litrami rozgotowanego
siemienia lnianego (25 dkg) z dodatkiem soli, po czym na wierzch
tak przyrządzonej mieszanki wsypuje się grube otręby pszenne
(1kg).Naczynie z taką porcją dla jednego konia przykrywa się na 3-4
godziny grubym kocem. Po upływie tego czasu zawartość powinna
być wymieszana i zadawana jako ciepły obrok.

2.Pasze objętościowe - średnio zawierają w stanie suchym ponad
18% surowego włókna i wykazują niską koncentrację składników
odżywczych (białek, węglowodanów i tłuszczów). W zależności
zawartości wody, wyróżniamy pasze objętościowe suche (siano,
słoma, plewy) i pasze objętościowe soczyste (zielonki, okopowe).

Pasze objętościowe suche:
1. Siano - zielonka skoszona przed kwitnieniem, na początku
kwitnienia albo w pełnym rozkwicie, wysuszona w warunkach
naturalnych na łące lub polu. Jest to podstawowa z pasz, koń
powinien mieć zawsze dostęp do niej. Siano powinno być suche i
aromatyczne, w żadnym wypadku nie nadaje się do skarmiania siano
zatęchłe, spleśniałe lub też zaparzone.

1.1 Siano łąkowe - składa się przeważnie z traw, z domieszką ziół
oraz roślin motylkowych . Ma znaczenie jako źródło białka, soli
mineralnych i witamin oraz jako pokarm dla mikroflory jelita
grubego. Siano to może całkowicie zaspokoić potrzeby pokarmowe
konia nie pracującego lub też pracującego bardzo lekko.
 

1.2 Siano z roślin motylkowych - zazwyczaj jest ono bogatsze w
białko i składniki mineralne niż siano łąkowe. Jednak rośliny
motylkowe trudniej się suszą a siano z nich powstałe ma
właściwości zatwardzające i wzdymające.

2. Słoma - pasza o dość niskiej wartości odżywczej. Wywołuje ona
jednak uczucie sytości u koni a także zapewnia odpowiednie warunki
do prawidłowego przebiegu procesów fermentacyjnych w
przewodzie pokarmowym. Zadawanie słomy w formie sieczki w
mieszaninie z ziarnem pobudza konia do lepszego żucia i zwiększa
wydzielanie śliny.
3. Plewy - odpadki otrzymywane podczas młócenia i czyszczenia
dojrzałych zbóż. Podobnie jak słoma cechuje je niska wartość
odżywcza, lecz spełniają też ważna rolę w procesach trawienia.

Pasze objętościowe soczyste:

1. Zielonki - cenna pasza, nie może jednak całkowicie zaspokoić
potrzeb żywieniowych koni. Zielonki zawierają duże ilości łatwo
przyswajalnego białka, składników mineralnych i witamin. Na
zielonki przeznacza się rośliny motylkowe (seradela, peluszka, bobik,
łubin pastewny) oraz trawy zbóż (owsa, jęczmienia, pszenicy, żyta).

2. Rośliny okopowe - nie są szczególnie niezbędne w żywieniu koni,
choć mogą być dobrze wykorzystywane. W razie braku zielonki gdy
występują pewne niedobory dietetyczne, można je uzupełniać
roślinami okopowymi.
 2.1 Marchew stanowi bardzo cenną paszę dla koni, gdyż zawiera
witaminę A. Oprócz tego działa pobudzająco na apetyt i ze względu
na łatwo przyswajalne cukry przyczynia się do szybkiego
poprawienia stanu odżywienia koni.
 2.2 Buraki cukrowe są najbardziej wartościowe pod względem
odżywczym ze względu na wysoką zawartość cukrów (do ponad 70%
suchej masy), które łatwo się przyswajają i są szybko
wykorzystywane. Dlatego właśnie konie , które je otrzymują nie
mogą pozostawać bez pracy, gdyż w przeciwnym razie grozi im
mięśniochwat.
 3. Jabłka - zawierają około 85% wody, a sucha masa składa się z
cukrów i pektyn, składników mineralnych posiadają niewiele.

Dodatki paszowe stosowane w żywieniu koni
Sa to substancje które wpływają korzystnie na smakowitość paszy,
jej właściwości, przebieg procesów przemiany materii oraz
sprawnośc funkcyjną przewodu pokarmowego (emulgatory, aromaty,
antybiotyki, probiotyki, zakwaszacze, enzymy paszowe i inne).
Probiotyki są to najczęściej odpowiednio dobrane naturalne szczepy
bakterii, które po doustnym podaniu zasiedlają przewód pokarmowy
uniemożliwiając tym samym nadmierny rozwój mikroorganizmów
chorobotwórczych, zapewniając lepsze trawienie i optymalne
wykorzystanie paszy
Prebiotyki są dodatkami paszowymi zawierającymi substancje
odżywcze, stymulujące rozwój i wzrost naturalnej , pożytecznej
mikroflory jelitowej zasiedlającej przewód pokarmowy zwierząt oraz
tłumiące rozwój potencjalnie szkodliwych bakterii.
Zioła są naturalnym źródłem substancji stymulujących rozwój i
zdrowie zwierząt, czyli są produktami substancji biologicznie
czynnych. Stosowanie ziół:

-poprawia smakowitość paszy

-Wyższa strawność pasz

-Regulacja funkcji trawiennych, wpływ na motorykę ukł.
Pokarmowego

-Sekrecja soków trawiennych(tymianek, czosnek, kminek)

-Działanie osłonowe na ścianę przewodu pokarmowego(len)

-Korzystny wpływ na przemianę materii(kozieradka, rdest ptasi)
Dodatki aromatyczno-smakowe
Konserwanty i detoksykanty

Pobieranie pokarmu
Pasza pobierana jest przez konia za pomocą warg. Pokarm jest
rozcierany przez doskonale do tego celu przystosowane zęby, a
następnie dokładnie żuty. Jeśli pokarm jest suchy, przeżuwanie trwa
dłużej. Proces ten jest wspomagany przez ślinę wydzielaną przez
gruczoły przyuszniczne.

Żołądek
Żołądek jest jednokomorowy. Jego budowa nie pozwala na cofanie
się pokarmu do przełyku. Należy więc wystrzegać się podawania
paszy, których koń nie może przetrawić. U ludzi takie eksperymenty
kończą się wymiotami. U koni może być konieczna interwencja
lekarza weterynarii.
Pojemność żołądka wacha się od kilku do kilkunastu litrów. Biorąc
pod uwagę wielkość konia, jest to niedużo. Trzeba więc pamiętać, że
nie należy konia karmić obficie na raz.
Czas trawienia pokarmu w całym przewodzie pokarmowym jest
zależny od rodzaju pokarmu. Pierwsze porcje niestrawionych resztek
pokarmu wydalane są od 1 do 1.5 doby

1

, a resztki na czwarty i piąty

dzień od nakarmienia.

Ogólne zasady żywienia koni

-dawki pokarmowe należy układać odpowiednio do pory
roku,temperatury powietrza, nasilenia pracy, a także do
wieku konia, rasy, typu itp.

-ciężko pracujący koń powinien otrzymać dodatkowe porcje
paszy

-nie należy podawać na raz zbyt dużej ilości paszy. Najlepiej
jest podawać ją jak najczęściej, w małej ilości. Przyjmuje
się, że koń pracujący w umiarkowany sposób powinien
otrzymać dziennie ok. 1kg paszy treściwej i ok. 1kg paszy
objętościowej na 100kg masy ciała.

-najpierw należy konia napoić, potem podać paszę suchą.
Najlepiej gdy koń ma stały dostęp do czystej, niezbyt zimnej
wody, której potrzebuje dziennie 30-50 litrów.Ta ilość może
być nawet większa w warunkach wysokiej temp

-należy przestrzegać zasady regularnego karmienia o
stałych godzinach, nie wolno gwałtownie przechodzić z
jednej paszy na drugą, nie powinno się podawać paszy
łatwo fermentującej ani pęczniejącej

-w dni bez pracy ilość podawanej paszy powinna być
znacznie zredukowana

-podczas korzystania przez konia z pastwiska należy
kontrolować ilość dodatkowo podawanej paszy, aby uniknąć
niebezpieczeństwa przebaiłkowania

Normowanie pasz
Podstawą ustalenia dziennej dawki pokarmowej dla konia jest

wyliczenie energetycznej wartości paszy. W tym celu
uwzględniając potrzeby energetyczne konia, należy
(korzystając z przedstawionych tabel oraz Norm żywienia
koni) przeprowadzić następujące działania:

1. Znaleźć w tabeli zapotrzebowanie na energię strawną (MJ),

w oparciu o masę ciała i wykonywaną pracę.

2. Odczytać z tabeli procentowe zapotrzebowanie na paszę

objętościową i treściwą.

3. Wypisać z norm (PAN), ile MJ zastanie pozyskanych z 1 kg

wybranej paszy objętościowej i treściwej.

4. Określić jak dużo energii otrzyma koń z paszy

objętościowej(pomnożyć zapotrzebowanie energetyczne
konia przez procentowy udział paszy objętościowej w
dawce). Następnie policzyć, ile siana potrzeba do
dostarczenia tej ilości MJ (podzielić MJ otrzymane z paszy
objętościowej prze ilość MJ w kg wybranej paszy)

5. Wykonać takie same działania dla paszy treściwej
6. Sprawdzić, posługując się normami, czy przy tak ułożonej

dawce po9zostałe składniki pokarmowe (białko ogólne
strawne i sucha masa) mieszczą się w zakresie norm. W
przypadku niezgodności należy wybrać inne pasze

7. Podzielić dobową dawke paszy objętościowej i treściwej na

poszczególne odpasy

Masa ciała

(kg)

Bez pracy

(MJ)

Praca (MJ)

lekka

średn

ia

ciężk

a

400

56

70

84

112

500

69

86

103

137

600

81

102

122

162

Zapotrzebowanie na energię
strawną

Obciążeni
e

Siano

Owies

Pasza
ogółem
% masy
ciała

% w
dawce

% masy
ciała

% w
dawce

% masy
ciała

Bez pracy

100

1,5-2,0

0

0-0,5

1,5-2,0

Praca
lekka

65

1,0-2,0

35

0,5-1,0

1,5-2,5

Praca
średnia

50

1,0-2,0

50

0,75-1,5

1,75-2,5

Praca
ciężka

35

0,75-1,5

65

1,0-2,0

2,0-3,0

 

Procentowy udział siana i owsa
w dawce pokarmowej konia

Zapotrzebowanie na składniki pokarmowe koni roboczych

Masa
ciała
kg

Sucha
masa
kg

Energia
strawna
MJ

Białko ogólne
strawne
g

Ca
g

P
g

NaCl
g

Karoten
Mg
 

 
400
500
600
700
800
 
 
400
500
600
700
800
 
 
400
500
600
700
800
 
 
400
500
600
700
800

 
6,0-8,0
7,5-8,0
9,0-12,0
10,5-14,0
12,0-16,0
 
 
6,0-8,8
7,5-11,0
9,0-13,2
10,5-15,4
12,0-17,6
 
 
6,0-8,8
7,5-11,0
9,0-13,2
10,5-15,4
12,0-17,6
 
 
6,0-8,0
7,5-10,0
9,0-12,0
10,5-14,0
12,0-16,0

 
50
63
75
88
100
 
 
50-70
63-83
75-95
88-108
100-120
 
 
70-90
83-103
95-115
108-128
120-140
 
 
90-110
103-123
115-135
128-148
140-160

Bez Pracy
300
378
450
528
600
 

Praca lekka
300-420
378-498
450-570
528-648
600-720
 
Praca średnia
420-540
498-618
570-690
648-768
720-840
 
Praca ciężka
540-660
618-738
690-810
768-888
840-960

 
15
19
23
27
31
 
 
16
20
24
28
32
 
 
18
22
26
30
34
 
 
18
22
27
32
36

 
9
11,5
14
16,5
19
 
 
10
12,5
15
17,5
20
 
 
11
13,5
16
18
22
 
 
11
14
17
20
24

 
8
10
12
14
16
 
 
40
50
60
70
80
 
 
60
75
90
105
120
 
 
80
100
120
140
160

 
40
50
60
70
80
 
 
60
75
90
100
110
 
 
80
90
105
115
130
 
 
100
115
125
135
150