Zasady łączenia barw

Cechy barw obiektywne:
- odcień
- jasność
- nasycenie
- czystość
- ilość barwy
i subiektywne:
- aktywność
- temperatura
- oddziaływanie

nasycenie

odcien
(ton)

jasnosc

BARWY CZYSTE
odcień (ton)

Łączenie barw

Monochromatyczne
Polega na łączeniu odcieni jednej barw, np.
jasnoniebieski + niebieski + ciemnoniebieski. Ten
rodzaj kompozycji kolorystycznej nazywany jest
także jako harmonia monochromatyczna ton-sur-
ton, harmonia małych kontrastów lub harmonia
zgodności tonów.

Analogiczne – dopasowuje się do siebie barwy
leżące bezpośrednio koło siebie w kole barw, np.
żółty + żółtozielony + zielony. W literaturze ten
sposób łączenia barw określany jest jako harmonia
polichromatyczna ton-sur-ton, harmonia barw
sąsiadujących i podobnie jak wcześniej, harmonia
małych kontrastów.

Komplementarne – polega na tworzeniu

kontrastowych połączeń barw

,

które w kole znajdują się w prostej linii
naprzeciwko siebie. Najsilniejsze efekty
uzyskuje się zestawiając barwy podstawowe i
pochodne, w proporcjach:

czerwony

+

zielony

(50% : 50 %),

żółty

+

fioletowy

(25% : 75%),

niebieski

+

pomarańczowy

(70% : 30%).

2

W przypadku kombinacji złożonych z trzech
barw w układzie komplementarnym łączy się
barwę podstawową z barwami
trzeciorzędowymi znajdującymi się po obu
bokach barwy naprzeciwległej, np.

żółty

+

niebieskofioletowy

+

czerwonofioletowy

.

3

Jeżeli w kompozycji mają być użyte cztery barwy
to wpisuje się do koła barw kwadrat lub
prostokąt – ich boki wskazują barwy, które ze
sobą tworzą podwójny kontrast
komplementarny, np.

zielony

+

żółtopomarańczowy

+

czerwony

+

niebieskofioletowy

.

Kontrast komplementarny nazywany jest inaczej
jako kontrast dopełniający, harmonia barw
dopełniających, a także harmonia dużych
kontrastów.

4

Kontrast „kolor kontra kolor”
Ten rodzaj kontrastu dotyczy barw czystych.
Najsilniejszym przykładem jest kombinacja trzech
barw podstawowych: żółtej, czerwonej i niebieskiej.
Kontrast ten bywa nazywany harmonią trójkątną
ponieważ barwy w nim użyte tworzą układ trójkąta
równobocznego wpisanego w koło barw

Kontrast kolor – nie kolor

Kontrast kolor – nie kolor

Czerń i biel nie
znajdują się na
kole barw
dlatego nie są
uważne za
kolory,
podobnie jak
wszystkie
odcienie
szarego. Czerń
interesująco
kontrastuje z
ciemnymi,
ciężkimi
barwami (np.
bordo), biel z
lekkimi,
pastelowymi
(np. róż).

Kontrast ilościowy

Stosowany przy
kompozycjach
bardzo bogatych
kolorystycznie,
wręcz wzorzystych,
w których niektóre
barwy tylko się
akcentuje, inne
stanowią zaś
dominantę.

W celu zrównoważenia efektu pomocny jest
opracowany przez Goethego system punktacji:
żółty – 9, pomarańczowy – 8, czerwony – 6, zielony –
6, niebieski - 4, fioletowy – 3.

Kolory jasne oddziałują silniej, ciemne - słabiej

Punkty wskazują że np. barwa niebieska musiałaby w
kompozycji mieć dwa razy większy udział niż
pomarańczowa, żeby osiągnąć ten sam efekt
ilościowy.

Kontrast jakościowy

Ten kontrast jest
utworzony przez
barwy czyste i
złamane. Barwy
czyste to w
pierwszej kolejności
barwy podstawowe.
Są proste, surowe
w przeciwieństwie
do barw
złamanych, które
charakteryzują się
większą
subtelnością i
naturalnością.

Kontrasty „ciepły-zimny”,
„jasny-ciemny”,
„aktywny-pasywny”

Ze względu na temperaturę można wyróżnić barwy
ciepłe jasne (np. jasnożółty), ciepłe ciemne (np.
fuksja), zimne jasne (np. limonkowy), zimne ciemne
(np. oliwkowy), neutralne (np. szary). Barwy ciepłe
jasne dają kompozycji energię, mają przyjazny i
aktywny charakter, mocno rzucają się w oczy. Barwy
ciepłe ciemne budzą skojarzenia z tradycją i
odprężeniem. Zimne jasne nie skupują uwagi, dają
poczucie ładu i spokoju. Barwy zimne ciemne są
pasywne, wyrażają stabilność i jakość.

kompozycje i zdjęcia: Piotr Salachna
Kierownik Podyplomowych Studiów Florystyka ZUT Szczecin

Relatywizm barw

Możemy przypisywać „moce” każdej z barw, które
uzależnione od oświetlenia oraz od usytuowania
barwy w polu widzenia się.

Natężenia światła zmienia
sposób widzenia obrazu
przez oko ludzkie.
O zmierzchu czynne są tylko pręciki siatkówki, które
przekazują wrażenia szarości.

Głównie zajmują one krańce
siatkówki a w środku występują tylko
pojedynczo. W centrum siatkówki
znajdują się czopki, które w świetle
dziennym pracują i dlatego w środku
naszego pola widzenia dobrze
rozpoznajemy barwy i kształty.
Natomiast przy słabym oświetleniu
koncentrując wzrok na jednym
punkcie będziemy słabo dostrzegać
szczegóły, ale gdy wykonamy
pobieżne, boczne spojrzenie
będziemy postrzegać elementy
bardziej dokładnie.

JASNOŚĆ A KONTRAST

Kiedy obserwujemy dwie stykające się powierzchnie
barwne o tej samej jasności i różnym tonie, granica
pomiędzy nimi nie jest wyraźna. Dlatego takie
sytuacje wymagają konturów w obszarach
granicznych.

Odrębność każdej barwy zależy od jasności a nie od
tonu.

Nie bez znaczenia jest również wielkość plamy
barwnej. Przy dużych powierzchniach, plama traci
równomierną szarość. Szara plama w kontekście
jaśniejszego tła będzie wydawać się:- ciemniejsza
przy krawędziach - rozjaśniać się ku środkowi lub na
odwrót.

W tych interakcjach między kolorami nie tylko
dochodzi do pozornej zmiany jasności barwy, ale
także zmiany tonu. Na rozległym barwnym tle, mała
szara plama przybiera zabarwienie zbliżone do
barwy dopełniającej dla tła. Szara plamka na
czerwonym tle będzie się zazieleniać, a żółta plama
na czerwonym tle będzie przybierać odcień zielono-
żółty. Przy większych rozmiarach plamy zmiany
barwy wystąpią tylko przy obwodzie.

Ćwiczenie

Aktywność barw

Dwie takiej samej wielkości płaszczyzny, o skrajnie
różnych jasnościach o tym samym odcieniu,
optycznie będą posiadały różną siłę oddziaływania
na obserwatora. Poprzez zwiększenie lub
zmniejszenie powierzchni jednej z nich można
wprowadzić stan równowagi optycznej.

Możemy wyróżnić barwy „aktywne”, które przy
względnie małej powierzchni posiadają
najkorzystniejszy efekt. Do tej grupy można zaliczyć
barwę czerwoną, która na rysunku poniżej, nawet
przy zmniejszeniu powierzchni, którą zajmuje nie
traci swej „aktywności”.

Barwa aktywniejsza posiada efekt najkorzystniejszy
przy względnie małej płaszczyźnie.

Moc oddziaływania

Każdej barwie można przypisać pewną „moc”
oddziaływania na odbiorcę, ale nie można jej
rozpatrywać w oderwaniu od otoczenia, w którym ta
barwa się znajduje. Nawet przy dużych odległościach
widza od obiektu, silny efekt działania ma barwa
czarna na tle żółtym, co często wykorzystuje się w
znakach komunikacji drogowej. Na schemacie
uszeregowano grupy barw według ich działania na
odległość.

Wizualna ocena barwy zależy w dużej mierze od
zdolności postrzegania barw przez indywidualnego
obserwatora oraz czynników zewnętrznych np.
barwa otoczenia, światło. Jednolity odcień barwy gra
dzisiaj dużą rolę w przypadku wielu produktów,
systemów identyfikacji.

Dziękuje za uwagę