Podstawy

przedsiębiorczości

(przedsiębiorczość bez tajemnic)

Temat: Współpraca Polski z
zagranicą

Wymiana międzynarodowa

Ogół związków rzeczowych łączących odrębne gospodarki narodowe
nazywamy wymianą międzynarodową.

Przedmiotem tej wymiany mogą być zasoby produkcyjne oraz
produkty będące efektem wykorzystania zasobów produkcyjnych.

Wymiana zasobów może polegać na migracji ludności, ruchu kapitału
oraz przenoszeniu wiedzy naukowo – technicznej.

Pojawienie się trwałych nadwyżek produkcyjnych w jednych krajach i
możliwości ich zbytu w innych stworzyło potrzebę rozwoju wymiany
handlowej wykraczającej poza granice kraju.

Wymiana handlowa

Handel zagraniczny jest efektem międzynarodowego podziału
pracy, który przejawia się w występowaniu trwałych stosunków
wymiennych między poszczególnymi krajami.

Czynniki wpływające na strukturę gospodarczą poszczególnych
krajów i tym samym określających ich miejsce w międzynarodowym
podziale pracy dzieli się na wewnętrzne i zewnętrzne.

Czynniki wewnętrzne wiążą się ze specyficznymi właściwościami
gospodarki konkretnych krajów (np. warunki naturalne, postęp
techniczny, czynniki systemowe i pozaekonomiczne).

Czynniki zewnętrzne stanowią efekt rozwoju międzynarodowego
podziału pracy, wynikający z przekształceń strukturalnych w
gospodarce światowej jako całości (hierarchia celów, potencjał
poszczególnych krajów itp.).

Unia Europejska

Rzeczypospolita Polska złożyła formalny wniosek o członkowstwo

(08.04.1994 r.) w strukturach Unii Europejskiej. Negocjacje

rozpoczęto 31.03.1998 r.

Traktat z Maastricht (7.02.1992 r.) wyznacza nowy etap w procesie

tworzenia coraz ściślejszej unii między narodami Europy. Unia ta

opiera się na trzech funkcjonujących Wspólnotach Europejskich,

uzupełnia ją polityka i formy współpracy ustanowione przez Traktat o

Unii Europejskiej.

Do celów Unii Europejskiej zalicza się:
• promowanie postępu gospodarczego i społecznego,
• wdrażanie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa,
• powstanie unii gospodarczej i walutowej.

Unia Europejska

Podstawowym zadaniem Unii Europejskiej jest integracja gospodarcza

krajów w celu zapewnienia trwałego wzrostu gospodarczego,

podnoszenia standardu życia i pracy obywateli, ograniczania

bezrobocia i stabilizacji gospodarczej i walutowej. Te właśnie cele ma

spełniać rynek w UE, tzw. Rynek Wewnętrzny, który charakteryzują

cztery swobody:

1)swoboda przepływu towarów,

2)swoboda zakładania przedsiębiorstw i świadczenia usług,

3)swoboda przepływu kapitału,

4)swoboda przepływu osób.

Unia Europejska

Trzy filary Unii Europejskiej

I FILAR

Wspólnoty

Europejskie

II FILAR

Polityka Zagraniczna i

Wymiar Sprawiedliwości

III FILAR

Sprawy Wewnętrzne

i Wymiar

Sprawiedliwości

Traktaty

założycielskie

Wspólnot:

• unia celna i wspólny

rynek,

• polityka handlowa,

• polityka rolna,

• polityka transportowa,

• polityka przemysłowa i

strukturalna,

• unia gospodarcza i

walutowa,

• sieci transeuropejskie,

• polityka socjalna,

• ochrona środowiska,

• ochrona konsumenta,

• Obywatelstwo Unii,

• edukacja i kultura.

Polityka zagraniczna:

• ustalenie wspólnych

stanowisk i działań,

• utrzymanie pokoju,

• ochrona praw człowieka,

• wspieranie demokracji,

• pomoc krajom trzecim.

Polityka bezpieczeństwa:

• utrzymanie pokoju,

• Unia Zachodnioeuropejska

jako organ bezpieczeństwa,

• współpraca w ramach NATO,

Długookresowo:

• Europejski System

Bezpieczeństwa

Sprawy wewnętrzne:

• polityka azylowa,

• ochrona granic

zewnętrznych,

• polityka migracyjna i

wizowa,

• zwalczanie

narkomanii.

Wymiar

sprawiedliwości:

• walka ze

zorganizowaną

przestępczością

międzynarodową,

• współpraca

sądownicza w sprawach

karnych i cywilnych,

• współpraca policji.

Integracja międzynarodowa przebiegała według następujących

etapów. Najprostszym ugrupowaniem tego typu jest strefa wolnego

handlu polegająca na zniesieniu ceł i ograniczeń ilościowych.

Przykładem takiej organizacji może być EFTA (Europejskie

Stowarzyszenie Wolnego Handlu) CEFTA czy NAFTA (członkowie: USA,

Kanada, Meksyk).

Kolejną formą integracji jest unia celna gdzie kraje ze strefy

wolnego handlu wprowadzają cła dla krajów trzecich z poza unii.

Sprzyja ona rozwojowi handlu wewnątrz unii i ograniczeniu handlu z

krajami trzecimi. Przykładem tej formy integracji jest np. Pakt

Andyjski obejmujący Boliwię, Kolumbię, Ekwador, Peru i Wenezuelę.

Wyższą formą integracji od unii celnej jest wspólny rynek, który

oznacza nie tylko zniesienie ceł i nakładanie ich poza unią, ale też

musi istnieć swoboda przepływu kapitału i siły roboczej.

Etapy międzynarodowej integracji
gospodarczej

Unia walutowa obejmuje poza unią walutowa i wspólnym rynkiem
koordynacje polityki walutowej tj. ograniczenie wahań kursów,
tworzenie wspólnych rezerw handlowych czy wprowadzenie jednolitej
waluty. Unia ekonomiczna posuwa się o krok dalej dodając koordynacje
poszczególnych dziedzin z zakresu polityki ekonomicznej, warto jednak
dodać, że nie jest ona nigdy pełna.

Unia polityczna prócz wymienionych wyżej dodaje koordynację
polityki zagranicznej i wewnętrznej, co jest bardzo trudne i stanowi
ukoronowanie dążeń integracyjnych.

Etapy międzynarodowej integracji
gospodarczej

Na rozwój handlu zagranicznego w Polsce wpływają różne czynniki
—  przede wszystkim prowadzona polityka władz państwowych, które
wyznaczają kierunek wymiany handlowej, popyt na określone dobra
czy usługi oferowane na rynkach, zapotrzebowanie polskiej gospodarki
na towary wymagane do rozwoju poszczególnych sektorów.

Etapy międzynarodowej integracji
gospodarczej

Lata 90. to współpraca handlowa przede wszystkim z krajami RWPG;

blisko 90% całej wymiany zagranicznej opierała się na kontaktach z

państwami socjalistycznymi (kraje Europy środkowo-wschodniej).

Ten okres polskiej wymiany zagranicznej cechował się przede

wszystkim niskimi obrotami wymiany handlowej, zazwyczaj niską

jakością towarów oferowanych do wymiany (kraje zachodu miały

gospodarkę na wysokim poziomie rozwoju, a kraje socjalistyczne

pozostawały daleko w tyle), małą ilością oferowanych dóbr

przeznaczonych do konsumpcji, gdyż kierunki handlu zagranicznego

wyznaczały władze kraju (tzw. gospodarka centralnie sterowana) i

sprowadzano głównie towary przemysłowe i rolnicze.

Dopiero wprowadzenie gospodarki wolnorynkowej (popyt, podaż i

cena razem kształtują rynek towarów i usług), umożliwiło swobodny

rozwój wymiany handlowej. Zmianom uległo także tzw. saldo bilansu

handlowego (różnica pomiędzy importem i eksportem towarów w

danym czasie).

 

Gdy saldo bilansu handlowego jest dodatnie wówczas państwo ma

zwyżkę eksportową, co jest bardzo korzystne z punktu widzenia

gospodarki — duża produkcja dóbr na które znajdują się odbiorcy

zagraniczni, pozwala to utrzymywać miejsca pracy i wpływać

korzystnie na poziom rozwoju krajowej gospodarki; gdy saldo bilansu

handlowego jest ujemne wówczas sytuacja jest niekorzystna,

spowodowana brakiem zapotrzebowania na produkowane towary,

które są albo zbyt drogie albo złej jakości i nie znajdują odbiorców

zagranicznych.

Etapy międzynarodowej integracji
gospodarczej

Inne ważne zjawiska jakie wówczas miały miejsce to postępujący

proces starań Polski o przyjęcie do największej organizacji gospodarczej

w Europie — struktur Unii Europejskiej, co miało ogromne

znaczenie dla rozwoju handlu zagranicznego i zaważyło na kierunkach

rozwoju polskiej gospodarki.

Etapy międzynarodowej integracji
gospodarczej

Wymiana handlowa – to poza wyminą towarów i usług także wymiana

walutowa, a więc obroty finansowe z innymi państwami, zaliczamy do

nich kredyty, wszystkie płatności finansowe za udzielone towary i

usługi. Przepływ kapitału oznacza także  nowe inwestycje finansowe

na terenie danego kraju, co w przypadku Polski oznacza napływ

zagranicznych inwestorów, aby w rezultacie przyczynić się do

szybszego rozwoju sektorów gospodarki.

Prawa podstawowe
Ogólne, wspólne zasady i wolności prawa wyprowadzone z porządków
konstytucyjnych państw członkowskich oraz z Europejskiej Konwencji
Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 1950 roku, np.:

• pewność prawa,

• zasada państwa prawego,

• zasada pluralizmu politycznego,

• prawo do życia,

• zakaz tortur.

Zasady polityki Unii Europejskiej

Prawo drugiego i trzeciego filaru to akty prawa międzynarodowego i
wymagają ratyfikacji, implementacji, inkorporacji bądź transpozycji do
porządków prawnych państw członkowskich.
Prawo pierwszego, drugiego i trzeciego filaru stanowi łącznie prawo
unijne.

Terminologię porządkuje Traktat lizboński – zniknie podział na
Wspólnotę (prawo wspólnotowe) i Unię (prawo unijne).

Zasady polityki Unii Europejskiej

Poszanowanie prawa międzynarodowego
Ogólne zasady prawa międzynarodowego, np.:

• zakaz niewolnictwa i pracy przymusowej,

• zakaz piractwa,

• zakaz ludobójstwa.

Ogólne zasady wynikające z Karty Narodów Zjednoczonych i
członkostwa wszystkich państw członkowskich UE w
Organizacji Narodów Zjednoczonych, np.:

• ze szczególnym naciskiem na utrzymanie międzynarodowego pokoju
i bezpieczeństwa.

Uchwały prawotwórcze organizacji międzynarodowych.

Zasady obowiązujące przy tworzeniu prawa wspólnotowego,
np.:

• zasada kompetencji powierzonych,

• zasada subsydiarności,

• zasada równowagi instytucjonalnej.

W gospodarce rynkowej rozpatrywane są dwa modele integracji:
1) model integracji międzynarodowej,
2) i model integracji ponadnarodowej.

Model integracji międzynarodowej (integracja liberalna) zakłada,
iż wszystkie decyzje powinny być podejmowane przez
przedsiębiorstwa  krajów członkowskich. Funkcjonuje tu wolny rynek i
wolny handel, gdzie podstawowymi podmiotami są konsumenci i
producenci oraz gra  rynkowa. Państwo nie podejmuje tu żadnych
regulacji. Jest to model czysto teoretyczny, nie mający
odpowiedników w praktyce, celem ugrupowań jest dążenie do niego.

 Drugim modelem jest model integracji ponadnarodowej, gdzie
ośrodek narodowy i ponadnarodowe mają wpływ na procesy
integracyjne. Mogą działać tu takimi narzędziami jak cła, subwencje,
ograniczeniami para i pozataryfowymi, stopami procentowymi itp.
Jest to interwencjonizm państwowy. Tego typu model stosowany jest
w polityce Unii Europejskiej.

Znaczenie międzynarodowej integracji
gospodarczej

Organizacje międzynarodowe

Międzynarodowe organizacje gospodarcze są formą współpracy

suwerennych państw lub osób, przedsiębiorstw, instytucji bądź ich

stowarzyszeń z różnych państw.

Organizacje można podzielić na dwie grupy:

1)międzynarodowe organizacje w dziedzinie handlu,

2)międzynarodowe instytucje finansowe.

Do pierwszej grupy należą GATT oraz Światowa Organizacja Handlu

(WTO).

GATT (ang. General Agreement on Tariffs and Trade), czyli układ

Ogólny w Sprawie

Taryf Celnych i Handlu, zawarły w 1947 roku 23 państwa (obecnie

członkami jest

ponad 120 krajów, w tym Polska od 1967 roku).

Organizacje międzynarodowe

Światowa Organizacja Handlu (WTO – ang. World Trade
Organization) powstała w 1994 roku.

Wymiana międzynarodowa wiąże się z przepływem środków
pieniężnych między krajami. Do drugiej grupy należą instytucje
międzynarodowe, które czuwają nad przestrzeganiem zasad
przepływu walut, są to:

• Międzynarodowy Fundusz Walutowy,

• Bank Światowy.

Międzynarodowy Fundusz Walutowy – MFW, Polska jest
członkiem od 1986 roku. Polska była członkiem MFW również w latach
1945 – 1950.

Każdy kraj należący do MFW może zostać członkiem Banku
Światowego czyli Międzynarodowego Banku Odbudowy i
Rozwoju - MBOiR, którego głównym celem jest wspieranie rozwoju
gospodarczego i ograniczanie ubóstwa.

Wymiana międzynarodowa to całość stosunków wymiennych w
świecie, między wszystkimi krajami lub zrzeszeniami. Wymiana
międzynarodowa, jako efekt specjalizacji i wzrostu skali produkcji,
umożliwia – dzięki rozszerzeniu rynków zbytu – racjonalne
wykorzystanie zasobów czynników produkcji, jakimi dysponuje dany
kraj, zazwyczaj bowiem rynki narodowe nie są na tyle chłonne, aby
zapewniały zbyt masowej i wyspecjalizowanej produkcji.

Gdy jakiś kraj prowadzi politykę autarkii, tj. próbuje samodzielnie
rozwijać wszystkie możliwe dziedziny produkcji, musi rozpraszać
posiadane środki. W efekcie skala produkcji jest mała, koszty
wytwarzania i ceny wysokie, stopień nowoczesności niezbyt duży, a
część posiadanych czynników produkcji nie wykorzystywana w sposób
racjonalny.

Wymiana międzynarodowa, prowadzi do rozszerzenia rynków zbytu,
pozwalając na lepsze wykorzystanie posiadanych czynników produkcji w
poszczególnych krajach włączonych w system międzynarodowej
współpracy.

Wymiana międzynarodowa

Bilans handlowy

Bilans handlowy jest to część bilansu płatniczego sporządzanego

dla gospodarki narodowej. Jest to zestawienie wartości towarów

wywiezionych za granicę i przywiezionych z zagranicy w określonym

czasie.

Bilans handlowy można przedstawić zarówno globalnie, w odniesieniu

do wszystkich towarów i państw, jak i w rozbiciu na poszczególne

towary lub państwa.

Bilans płatniczy jest to zestawienie sporządzane dla całej

gospodarki narodowej, wyrażające w pieniądzu transakcje dokonane

z zagranicą w określonym czasie. Obejmuje on wszystkie wpływy i

wypłaty zagraniczne, jakie miały miejsce w danym kraju, w

określonym czasie.

Import – eksport

Import jest to zakup za granicą towarów,
które

są

zużywane

w

kraju

przez

gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa lub
jednostki i zakłady budżetowe, gospodarstwa
pomocnicze.

Importem

jest

również

zakup

usług

świadczonych

przez

kontrahentów

zagranicznych.

Eksport jest to wywóz za granicę w celu sprzedaży towarów
wytworzonych w kraju. Eksportem jest również sprzedaż usług
kontrahentowi zagranicznemu.

Dla krajów należących do Unii Europejskiej import dotyczy zakupu
towarów lub usług w krajach spoza Unii Europejskiej. Zakup towarów
w obrębie Unii Europejskiej nie jest importem. Jest to tak zwany
zakup wewnątrzwspólnotowy.

Dla krajów należących do Unii Europejskiej
eksport dotyczy sprzedaży towarów lub usług
poza UE

Znaczenie międzynarodowej integracji
gospodarczej

Integracja w ramach międzynarodowej współpracy gospodarczej to

zacieranie wszelkich granic dla przepływu usług i towarów, to

łączenie państwowych gospodarek w wyniku, czego mogą powstać

nowe instytucje o charakterze gospodarczym.

Występuje wielu różnych definicji integracji międzynarodowej, co

świadczy o różnorodności i wielości występowania tego zjawiska.

Integracje w ramach współpracy gospodarczej rozumie się jako

formę i procedurę regulowaną poprzez dwa czynniki, przez państwo

albo przez wolny rynek. Ten typ rozumienia integracji

międzynarodowej Z. Kaniecki definiuje jako, stworzenie pewnego

organizmu o charakterze gospodarczym, który obejmuje grupę

państw z danej struktury gospodarczej.

Głównym celem integracji jest szybki postęp we wszystkich

możliwych dziedzinach nastawiony na wykorzystanie możliwości i

potencjałów krajów integrujących się.

Otwarcie się gospodarki danego kraju na inne, pomaga

skoncentrować wszystkie środki w najbardziej efektywnych

sektorach danego kraju, przy równoczesnym korzystaniu z tych

surowców, których w kraju jest nie wystarczająco natomiast w

innych krajach jest pod dostatkiem.

Ważny jest również dostęp do nowych technologii, który pomaga

przełamać wszelkie bariery hamujące i ograniczające rozwój

gospodarczy danego kraju.

Znaczenie międzynarodowej integracji
gospodarczej

Decyzje nabierają mocy prawnej

tylko wtedy, gdy rząd danego

kraju zalecenie zatwierdzi i

przekształci w obowiązujący akt

prawny.

Znaczenie międzynarodowej integracji
gospodarczej

Integracja międzynarodowa nie zagraża suwerenności żadnego państwa,

ponieważ powołane przez nią instytucje mają charakter zalecający, czyli

decyzje wydane przez taką międzynarodową instytucje nie mają mocy

prawnej, tylko mają formę rekomendacji czy instrukcji i nie obligują

danego państwa do stosowania się do zaleceń tejże instytucji.

Innym ważnym elementem integracji jest polityka celna, która powinna

prowadzić do unifikacji i limitowaniu handlu z krajami trzecimi.

Przykładem takiej polityki jest pakt podpisany przez kraje Ameryki

Południowej: Boliwię, Ekwador, Peru, Wenezuelę i Kolumbię.

Występuje również integracja w sferze walutowej, np. wprowadzenie unii

walutowej, która pozwala na ograniczanie wahań kursów czy tworzenie

wspólnych rezerw walutowych. Unia ekonomiczna oprócz tych

wszystkich dziedzin, łączy poszczególne kraje w zakresie pojedynczych

dziedzin z obszaru polityki ekonomicznej. Natomiast Unia polityczna

pozwala na szeroko rozumianą współpracę w zakresie polityki

zagranicznej oraz polityki wewnętrznej, ten typ integracji jest bardzo

trudny do osiągnięcia i można powiedzieć stanowi ostateczny cel

procesu integracji.

Znaczenie międzynarodowej integracji
gospodarczej

1. Budnikowski A., Kawecka-Wyrzykowska E.: Międzynarodowe

stosunki gospodarcze. Warszawa 1997,

2. Herbut R., Antoszewski A.: Leksykon politologii. Wrocław 1999,
3. Kamecki Z.: Uwagi na temat pojęcia integracji gospodarczej.

Instytut Zachodni, Poznań 1973,

4. Komosa A.: Szkolny słownik ekonomiczny. Ekonomik 2002,
5. Niedzielski E., Łapińska A.: Zarządzanie firmą. WSiP 1999,
6. Biernacka M., Korba J., Smutek Z.: Podstawy przedsiębiorczości.

Podręcznik do liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego i
technikum. Wyd. II. Operon, Gdynia 2009,

7. Gregorczyk S., Romanowska M., Sopińska A., Wachowiak P.:

Przedsiębiorczość bez tajemnic. Podręcznik do nauczania
podstaw przedsiębiorczości dla liceum
i technikum. WSiP 2009,

8. Adelson I.: Formy prawno – organizacyjne przedsiębiorstwa a

strategia jego rozwoju. Szkoła Główna Handlowa, Warszawa
2000.

Literatura: