GOSPODARKA ODPADAMI - WYKA
ADY
Odpady są stare jak świat. Już człowiek pierwotny przyczyniał się do powstawania odpadów, jak
również nieświadomie się nimi zajmował. Pierwsze odpady  po jedzeniu, odpady po sporządzaniu
narzędzi, które póz
niej spalał.
Gospodarowanie odpadami  rozumie siÄ™ przez to zbieranie, transport, odzysk i unieszkodliwianie
odpadów, w tym również nadzór nad takimi działaniami oraz nad miejscami unieszkodliwiania
odpadów.
Człowiek powoduje powstanie odpadów. Długo podchodził do tego nieświadomie, gospodarował
odpadami w sposób nieświadomy.
Odpady powstają również bez udziału człowieka. Powstają czy tego chcemy czy nie. Zmienia się
rodzaj odpadów. Jeśli powstają bez udziału człowieka natura potrafi sobie z nimi poradzid  ulegają
rozkładowi.
Człowiek miał zawsze egoistyczną postawę wobec środowiska (biorący, czerpiący korzyści) zamiast
współżyd. Dlatego środowisko cały czas pogarszało swój stan.
Człowiek POWODUJE powstanie odpadów, a nie je produkuje!
Z rozwojem przemysłu w XVII wieku (człowiek dąży do coraz lepszego, wygodniejszego życia, czerpie
zasoby naturalne) człowiek wytwarza odpady o coraz bardziej skomplikowanej strukturze, z którymi
natura nie potrafi sobie poradzid przez długie lata albo wcale.
Gdyby w miastach nie było służb komunalnych, porządkowych to chodzilibyśmy po śmieciach.
Wiek XX został nazwany wiekiem odpadotwórczym (samochody, telewizory, komputery, telefony
itp.).
Wszystkie surowce, z których coś produkujemy bierzemy ze środowiska degradując je (kopaliny,
drzewo).
ODPAD (definicja wg ustawy o odpadach) - oznaczają każda substancję lub przedmiot należący do
jednej z kategorii, określonych w załączniku nr 1 do ustawy, których posiadacz pozbywa się, zamierza
pozbyd siÄ™ lub do ich pozbycia siÄ™ jest obowiÄ…zany.
ODPADY KOMUNALNE (definicja wg ustawy o odpadach) - rozumie siÄ™ przez to odpady powstajÄ…ce w
gospodarstwach domowych, a także odpady niezawierające odpadów niebezpiecznych pochodzące
od innych wytwórców odpadów, które ze względu na swój charakter lub skład są podobne do
odpadów powstających w gospodarstwach domowych.
ODPADY NIEBEZPIECZNE (definicja wg ustawy o odpadach) - sÄ… to odpady:
1) należące do kategorii lub rodzajów odpadów określonych na liście A załącznika nr 2 do
ustawy oraz posiadające co najmniej jedna z właściwości wymienionych w załączniku nr 4 do
ustawy lub
2) należące do kategorii lub rodzajów odpadów określonych na liście B załącznika nr 2 do
ustawy i zawierające którykolwiek ze składników wymienionych w załączniku nr 3 do ustawy
oraz posiadające co najmniej jedna z właściwości wymienionych w załączniku nr 4 do ustawy.
1
GOSPODARKA ODPADAMI - WYKA
ADY
ODPADY NIEBEZPIECZNE (prościej)  są to odpady, które ze względu na swoje pochodzenie, skład
chemiczny i biologiczny, inne właściwości i okoliczności stanowią zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi i
środowiska.
Odpady siÄ™:
1. Składuje,
2. Spala ( można uzyskad energię, jednak nie wszystkie odpady nadają się do spalenia),
3. Przetwarza (nie czerpiemy nowych surowców ze środowiska).
A przede wszystkim:
1. Zapobiega powstawaniu odpadów,
2. Minimalizacja odpadów  ograniczenie powstawania odpadów, jednak będą one zawsze
powstawad,
3. Ponowne wykorzystanie  w całości, przez wydzielenie pewnych składników z całości,
wykorzystanie poprzez przetworzenie,
4. Poddaje się procesom unieszkodliwiania  zmienia się właściwości chemiczne, postad,
rozmiar itp. (unieszkodliwianie to także spalanie i składowanie.
ZASADY GOSPODAROWANIA ODPADAMI
Kto podejmuje działania powodujące lub mogące powodowad powstawanie odpadów, powinien
takie działania planowad, projektowad i prowadzid, tak aby:
1) zapobiegad powstawaniu odpadów lub ograniczad ilośd odpadów i ich negatywne
oddziaływanie na środowisko przy wytwarzaniu produktów, podczas i po zakooczeniu ich
użytkowania,
2) zapewniad zgodny z zasadami ochrony środowiska odzysk, jeżeli nie udało się zapobiec ich
powstaniu,
3) zapewniad zgodne z zasadami ochrony środowiska unieszkodliwianie odpadów, których
powstaniu nie udało się zapobiec lub których nie udało się poddad odzyskowi.
92% odpadów w Polsce jest składowane.
ODZYSK - rozumie się przez to wszelkie działania, niestwarzające zagrożenia dla życia, zdrowia ludzi
lub dla środowiska, polegające na wykorzystaniu odpadów w całości lub w części, lub prowadzące do
odzyskania z odpadów substancji, materiałów lub energii i ich wykorzystania.
UNIESZKODLIWIANIE ODPADÓW  rozumie się przez to poddanie odpadów procesom przekształceo
biologicznych, fizycznych lub chemicznych w celu doprowadzenia ich do stanu, który nie stwarza
zagrożenia dla życia, zdrowia ludzi lub dla środowiska.
Formy unieszkodliwiania:
·ð izolowanie od Å›rodowiska na przykÅ‚ad poprzez zapakowanie w folie, pojemniki,
·ð zabetonowanie, zaasfaltowanie odpadów,
·ð metody chemiczne  poddanie odpadów dziaÅ‚aniu substancji, które zmieniajÄ… postad, skÅ‚ad,
2
GOSPODARKA ODPADAMI - WYKA
ADY
·ð metody biologiczne  udziaÅ‚ w nich biorÄ… mikroorganizmy, którym zapewniamy dobre
warunki, bÄ…dz
je wszczepiamy  odpady organiczne rozkładają się samorzutnie,
·ð unieszkodliwianie poprzez poddanie procesom fermentacji  możemy wykorzystad produkty
tego procesu (gaz) do produkcji energii, a pozostałości po procesie jako dodatek do nawozów
(tylko gdy nie zawierają metali ciężkich),
·ð kompostowanie z udziaÅ‚em bakterii tlenowych  gdy kompost nie zawiera pasożytów lub
metali ciężkich nadaje się do wykorzystania,
(Wszystkie procesy biologiczne są długotrwałe!)
·ð metody fizykochemiczne  np. procesy termiczne (nie tylko spalanie, też piroliza). Przy
procesach termicznych głównym efektem jest zmniejszenie objętości odpadów. Możemy
również otrzymad odpad o bardziej toksycznych właściwościach.
Odpady przeznaczone do spadania sÄ… selekcjonowane.
Dla organizmów zarażonych jakąś epidemią (martwe ciała np. zwierząt) i dla odpadów medycznych
nie ma innej metody niż termiczna (wg konstytucji ciało człowieka można tylko grzebad lub palid).
Nawet przy unieszkodliwianiu powstaje odpad wtórny, który jest kierowany na składowiska.
SKA
ADOWISKO ODPADÓW  obiekt budowlany przeznaczony do składowania odpadów.
Odpady należy składowad tak aby zajmowały jak najmniej miejsca, w sposób kontrolowany z
dokumentacją traktując je jako złoża antropogeniczne surowców przyszłościowych.
ANALIZA CYKLU ŻYCIA PRODUKTU:
ŚRODOWISKO -> Pozyskujemy surowiec/eksploatacja -> Przeróbka/wzbogacanie -> Rafinacja ->
Produkcja -> Gotowy produkt -> Dystrybucja -> Transport -> Handel -> DA
UGOPIS
Na każdym etapie powstają odpady i na każdym etapie są to inne odpady. Produkt koocowy tez w
koocu staje się odpadem. Powstałe odpady najlepiej wykorzystad tam gdzie powstały. Na każdym
etapie trzeba podejmowad decyzje co zrobid z odpadem.
RECYKLING  rozumie się przez to taki odzysk, który polega na powtórnym przetworzeniu substancji
lub materiałów zawartych w odpadach w procesie produkcyjnym w celu uzyskania substancji lub
materiałów o przeznaczeniu pierwotnym lub o innych przeznaczeniu, w tym też recykling organiczny,
z wyjÄ…tkiem odzysku energii.
RECYKLING ORGANICZNY  rozumie się przez to obróbkę tlenową, w tym kompostowanie, lub
beztlenową odpadów, które ulegają rozkładowi biologicznemu w kontrolowanych warunkach przy
wykorzystaniu mikroorganizmów, w wyniku której powstaje materia organiczna lub metan;
składowanie odpadów na składowisku nie jest traktowane jako recykling organiczny.
ODPADY: organiczne (zawierajÄ… C), nieorganiczne.
ODPADY: z górnictwa, z hutnictwa metali, z przemysłu ciężkiego, z przemysłu chemicznego, z
przemysłu rolno-spożywczego, z gospodarki komunalnej.
ODPADY: poprodukcyjne (powstają w wyniku procesów produkcji), poużytkowe (pokonsumpcyjne,
umożliwiające/zabezpieczające proces produkcji).
3
GOSPODARKA ODPADAMI - WYKA
ADY
Technologie małoodpadowe  minimalizacja powstania odpadów.
UPRZYDATNIANIE ODPADÓW - przygotowanie, nadanie odpadom właściwej formy, aby nadawały
siÄ™ do wykorzystania.
Procesy uprzydatniania (zmieniamy przeważnie tylko właściwości i cechy fizyczne)  procesy
przeróbki, wzbogacania odpadów. Wprowadza się, aby stworzyd i rozszerzyd możliwości
wykorzystania odpadów. Uprzydatnia się również odpady do unieszkodliwiania (rozdrabnianie 
łamanie, cięcie, kruszenie, szarpanie, rozcieranie, rozpuszczanie, roztwarzanie w wodzie).
Rozdzielanie rozdrobnionych materiałów:
·ð za pomocÄ… sit w przesiewaczu,
·ð za pomocÄ… różnicy gÄ™stoÅ›ci poszczególnych skÅ‚adników (wiÄ™ksze i mniejsze od ciężaru
właściwego wody lub cieczy o innej gęstości)  jeden materiał opadnie, drugi pozostanie
zawieszony w cieczy. Materiał nie może wchodzid w reakcję z wodą,
CIECZE CI
ŻKIE  ciecze jednorodne z materiałem, który dodaje gęstości np. rozpuszczony
chlorek cynku, albo niejednorodne  czynnik, który decyduje o gęstości pozostaje jako
zawiesina (np. piasek  obciążnik musi byd cały czas w ruchu).
·ð wykorzystanie siÅ‚y odÅ›rodkowej (cyklony w oÅ›rodku powietrznym, hydrocyklony w oÅ›rodku
wodnym)  duże ziarna rozchodzą się do brzegu, drobne zostają w centrum,
·ð zastosowanie podatnoÅ›ci magnetycznej (metale żelazne od niemetali, czy metali
nieżelaznych),
·ð na podstawie wÅ‚asnoÅ›ci makroskopowych (wyglÄ…d)  separacja fotooptyczna,
·ð zwilżalnoÅ›d lub nie zwilżalnoÅ›d powierzchni,
·ð separacja powietrzna  wydmuchiwanie, zasysanie lekkich czÄ…stek.
Drobne materiały można:
·ð granulowad przez obtaczanie lub wytÅ‚aczanie (grudki, palety),
·ð prasowanie (brykiety, bele),
·ð paczkowanie  forma poÅ›rednia pomiÄ™dzy brykietowaniem, a belowaniem  poddaje siÄ™ jej
przeważnie metale, złomy metali.
RACJONALNA GOSPODARKA ODPADAMI:
1. jest planowa (co? gdzie? kiedy?),
2. jest kompleksowa (wszystkie odpady),
3. jest ekonomiczna,
4. jest proekologiczna (postępowanie z odpadami tak, aby nie spowodowały większych szkód
niż te spowodowane tym, że są),
5. jest energooszczędna.
W Polsce planowa gospodarka odpadami. W zarzÄ…dzaniu odpadami musi byd centralizacja!
Krajowy Plan Gospodarki Odpadami (KPGO)  zawiera rozwiązania dotyczące wszystkich odpadów.
Wojewódzkie PGO  rozwiązania dla materiałów niebezpiecznych.
4
GOSPODARKA ODPADAMI - WYKA
ADY
Powiatowe PGO  rozwiązania dla odpadów  obojętnych .
Gminne PGO  rozwiązania dla odpadów komunalnych.
NIE MA ALE POWINNY BYD plany gospodarki dla przedsiębiorcy.
KPGO  plan szacunkowy, bo przed  97 nie prowadzono żadnej inwentaryzacji odpadów. Dopiero w
tym roku wprowadzono nakaz ewidencji odpadów.
Jako paostwo wciąż jesteśmy na etapie porządkowania gospodarki odpadami.
Gospodarka surowcami i gospodarka odpadami są nierozłączne.
Obecnie w Polsce trzecie planowanie gospodarki odpadami (co 4 lata plan jest modernizowany, co 2
lata składany raport do UE)
Polska  120 mln ton odpadów rocznie.
Likwidacja PPGO na rzecz innych planów  Regionalne Plany Gospodarki Odpadami.
Region  obszar, który łączy wytwórców odpadów w sensie  wspólnych interesów  dowolny obszar.
Regionalne Plany Gospodarki Odpadami:
·ð likwidacja PPGO,
·ð zÅ‚Ä…czenie WPGO i GPGO,
·ð region nie jest administracyjnie narzucany,
·ð wspólne gospodarowanie odpadami,
·ð odpad jednego jest surowcem dla drugiego,
·ð dziaÅ‚ania w kierunku racjonalnej gospodarki,
·ð dzielenie przedsiÄ™biorstw na:
·ð te które wytwarzajÄ… odpady na bazie surowców pierwotnych pobieranych ze
środowiska,
·ð te które pobierajÄ… odpady, produkujÄ… z nich lub przetwarzajÄ…,
·ð inwentaryzacja odpadów (Plan Gospodarki Odpadami dla zakÅ‚adów wytwarzajÄ…cych odpady 
PGO ZWO)
PGO ZWO powinien zawierad:
1. Charakterystykę działalności zakładów
2. Rodzaje i ilośd odpadów oraz z
ródła ich powstawania
3. Klasyfikację i podział odpadów
Katalog odpadów (rozporządzenie do ustawy o odpadach) jest elementem porządkowania odpadów
 20 grup zwiÄ…zanych ze z
ródłami powstawania odpadów.
Kod odpadu np. 010103 *-odpad niebezpieczny
4. Charakterystykę i właściwości odpadów oraz sposób postępowania z nimi
Badanie składu chemicznego, właściwości fizycznych, biologicznych jeśli są zmienne. Opłaty
środowiskowe  opłata za przyjęcie odpadów na składowisko + coroczne opłaty.
5
GOSPODARKA ODPADAMI - WYKA
ADY
5. Magazynowanie odpadów przeznaczonych do wykorzystania lub unieszkodliwiania
6. Adresy firm przyjmujÄ…cych odpady do wykorzystania lub unieszkodliwiania
Rozeznanie, kto może byd zainteresowany odpadem. Magazynowanie aż do odbioru.
7. Transport odpadów
Aby transportowad odpady trzeba spełniad odpowiednie warunki, aby nie odpady podczas transportu
nie stanowiły zagrożenia.
8. Prowadzenie ewidencji odpadów
Żeby odpady nie wymknęły się spod kontroli wprowadzono karty ewidencji odpadów  nie rzadziej
niż raz na miesiąc, dane o wytwórcy odpadów, kod odpadu, ile powstaje odpadów, karta przekazania
odpadów  3 egzemplarze  dowód wytwórcy, druga jedzie z kierowcą, trzecia dla tego co odbiera 
do czego i kiedy zostały wykorzystane  kopia tego od odbiorcy dla wytwórcy.
9. Ograniczanie i minimalizację odpadów
Zawracanie do procesów produkcji, maksymalne wykorzystanie surowca, materiału, zmiana
technologii procesów produkcji. Zależy sporo od człowieka  myśled oszczędnie.
10. Rodzaje i ilośd odpadów wcześniej wytworzonych, a nie wykorzystanych lecz składowanych
Odpady, które znajdują się na zakładowych składowiskach np. hałdy.
11. Wskazanie przyczyn powyższego postępowania
12. Propozycje i możliwości ewentualnego wykorzystania wyżej wymienionych odpadów lub
wykorzystania w przyszłości
13. Obowiązki zakładu jako wytwórcy
14. Analizę możliwości i etapowanie realizacji planu gospodarki odpadami
15. Czas prowadzenia działalności
6
GOSPODARKA ODPADAMI - WYKA
ADY
Koncern paliwowo-energetyczny = kopalnia (wydobycie węgla) + elektrownie (produkcja energii w
wyniku spalania węgla) -> odpady z elektrowni przekazywane są do kopalni w celu wypełniania
wyrobisk już wyeksploatowanych.
Parki przedsiębiorczości  na jednym terenie gromadzą się firmy o wspólnym interesie, z możliwością
wykorzystania odpadów. Na przykład zakłady produkujące meble z zakładami produkującymi wyroby
ze szkła. Wióry  do pakowania. Pył, wióry  brykietowanie  paliwo.
Niezbędny bank informacji o odpadach, technologiach wykorzystywanych w zakładach.
Wszystkie odpady z górnictwa mają osobną ustawę dotyczącą odpadów wydobywczych z 2008r.
Odpady wydobywcze powinny nazywad siÄ™ poeksploatacyjnymi.
Odpady z górnictwa:
·ð Wydobywcze (poeksploatacyjne)
·ð Transport, przeróbka, transport do nabywcy, przetwarzanie (produkcja)
ODPADY TOWARZYSZ
CE W
GLOM KAMIENNYM (z robót przygotowawczych i eksploatacji,
przeróbki, wzbogacania)
·ð A
upki ogniotrwałe  surowce zawierające dużo substancji ilastej. Ogniotrwałe to znaczy, że w
wysokiej temperaturze zachowują swoje własności. Odpornośd na temperaturę jest różna w
zależności od zawartości substancji ilastej i innych dodatków. Ogniotrwałośd jest to
temperatura, w której substancja zaczyna się topid. WYKORZYSTANIE: wykonanie instalacji
ogniotrwałych, kotły, piece.
·ð Bentonity, boksyty, montonirolity  odpady z robót przygotowawczych i eksploatacji. Odpady
te nie powinny zawierad węgla. Wykorzystywane do wypełniania wyrobisk, kruszywa
drogowe (mułowce, iłowce, piaskowce), w procesach rekultywacyjnych, budowa wałów
przeciwpowodziowych, budowa dróg leśnych, przecinków leśnych, przekładki na
składowiskach (warstwy inertne, które nie wchodzą w reakcję z odpadami), rekultywacja
skladowisk, uzupełniający surowiec do produkcji cementu.
·ð Piryt  mineraÅ‚y z siarkÄ… i żelazem. Podczas spalania siarka uwalnia siÄ™ w postaci tlenków.
Wydzielony piryt jest niebezpieczny  powoduje kwaśniejszy odczyn wody. Pozostają związki
żelaza (do przemysłu cementowego)
Odpady z procesów wzbogacania węgla  grubo, średnio, drobno i bardzo drobno uziarnione.
·ð Wtórne odpady z przepalonych haÅ‚d  zawierajÄ… dużo iÅ‚u, który można wykorzystad do
produkcji cegieł, dawniej co druga kopalnia miała cegielnie, które jednak dostarczały dużego
zanieczyszczenia powietrza pirytem. W starych hałdach znajduje się również dużo węgla
nawet do 50%, bo nie prowadzono procesów wzbogacania. 50 lat temu powstała pierwsza w
Polsce spółka, która zaczęła odzyskiwad węgiel z odpadów i hałd (Haldeks). Węgiel może się
sam zapalid  obecnie hałdy zagęszczane, co uniemożliwia procesy spalania. Przepalony
materiał z hałd pozyskiwany i wykorzystywany jako materiał budowlany.
7
GOSPODARKA ODPADAMI - WYKA
ADY
·ð Odpady z flotacji wÄ™gla  sporzÄ…dzanie podsadzki  usztywnid, uszczelnid wypeÅ‚nione
wyrobisko.
·ð Roboty inżynieryjne (budowa dróg, utwardzanie powierzchni, niwelacja terenów, budowanie
nasypów), rekultywacja techniczna (ukształtowanie, nadanie formy), rekultywacja biologiczna
(przywrócenie życia biologicznego, rolniczego, leśnego), wykorzystanie do produkcji cementu
(niby zawierają węgiel i piryt, jednak dla cementowni może byd to korzystne, bo węgiel
zawarty w surowcu w piecu zaczyna się palid, więc jest to oszczędnośd paliwa), do produkcji
cegieł (nie może byd za dużo węgla, bo cegła będzie porowata), produkcja sztucznych
kruszyw lekkich (do produkcji betonów lekkich), poprawa struktury gleby uprawowej
(odkwaszanie gleb, odpady bez pirytu), odpady drobno i bardzo drobno uziarnione (poddaje
siÄ™ procesom granulowania, grudkowania, Å‚Ä…czy siÄ™ je z odpadami suchymi i kalorycznymi na
przykład z pyłem gumowym, z wiórami drewnianymi otrzymując paliwo alternatywne).
ODPADY TOWARZYSZ
CE W
GLOM BRUNATNYM
W Polsce węgiel brunatny eksploatowany jest metodą odkrywkową. Polskie węgle brunatne mają
dużą wilgotnośd (do 50%) dlatego w sąsiedztwie kopalo zlokalizowane są elektrownie,
elektrociepłownie, nie transportuje się go na duże odległości. Węgiel brunatny nie jest czysty,
towarzyszą mu surowce, które są selektywnie eksploatowane.
Odpady z robót przygotowawczych, surowce towarzyszące:
·ð Kaoliny  produkcja ceramiki sanitarnej, ceramiki szlachetnej, do produkcji papieru
(wypełniacze).
·ð Gliny biaÅ‚o wypalajÄ…ce siÄ™  produkcja ceramiki sanitarnej, pÅ‚ytek Å›ciennych.
·ð IÅ‚y ceglarskie  produkcja dachówki, sÄ…czków drenarskich, cegÅ‚y.
·ð IÅ‚y krzemionkowe  produkcja rur, zlewów, wanien dla przemysÅ‚u chemicznego, produkcja
klinkieru budowlanego, płytek podłogowych, okładzinowych.
·ð Piaski i żwiry  materiaÅ‚ filtracyjny, oczyszczanie wód opadowych, budowa dróg.
·ð WÄ™gle sapropelowe  agaty i gagaty (kamienie półszlachetne, jubilerskie, rzez
biarskie).
·ð Bursztyny  kamienie jubilerskie, leki, nalewki, kamieo rzez
biarski, bursztyn czarny  bardzo
cenny.
W odpadach ze wzbogacania grawitacyjnego występuje mieszanina tych wszystkich surowców.
Pozostają również ziarna trudno mielące  ksylity, lignity  niezwęglone części roślin.
TORF
W Polsce wykorzystywany lokalnie, są jeszcze wilgotniejsze od węgla brunatnego, wykorzystywany
jako opał, w ogrodnictwie, urabiany poprzez frezowanie (wycinanie odpowiednich kształtów).
8
GOSPODARKA ODPADAMI - WYKA
ADY
Torfom towarzyszÄ…:
1. Gytia  coś przejściowego między bagnem, a torfem. Galaretowata postad, wykorzystywana
w lecznictwie. Rodzaje gytii: krzemionkowa, dedrytowa (najwięcej substancji organicznej,
wykorzystywana na pasze dla drobiu), wapniowa (wykorzystanie w produkcji cementu),
mieszana.
2. Beraumit i Kerczenit  występuje w nich żelazo w związkach kompleksowych.
Wykorzystywane jako sorbenty w procesach odsiarczania spalin.
3. Rudy darniowe  występują w okolicach Częstochowy i Ostrzeszowa. Wykorzystywane w
przemyśle cementowym oraz jako sorbenty w procesach odsiarczania spalin.
4. Żwiry i piaski
ODPADY Z PRZETWARZANIA SUROWCÓW ENERGETYCZNYCH (węgla kamiennego i brunatnego)
Z procesów spalania węgli:
·ð Piryt  stwarzajÄ… wiele problemów, jest to odpad niebezpieczny
·ð Popiół  mieszanina żużlu i pyÅ‚u (mieszaniny popioÅ‚owo  żużlowe)
·ð Å»użle
Popioły i żużle mogą byd promieniotwórcze (potas, tor, rad).
Popioły mogą byd w całości wykorzystane. Popioły różnią się między sobą (popioły krzemionkowe 
ze spalania węgla kamiennego), wapniowe (ze spalania węgla brunatnego), glinowe (pośrednie
między węglem kamiennym i brunatnym).
Popioły lotne  cenne z punktu wykorzystania. Mają właściwości wiążące.
Popioły wapniowe  ze spalania węgla brunatnego. Popioły krzemianowe  ze spalania węgla
kamiennego. Popioły glinowe - pośrednie
Tiksotropia  objawia się płynięciem (?), dzięki mikrosferom. Własnośd wykorzystywana do usuwania
rozlewisk ropy naftowej, do produkcji kondensatorów, gaszenia pożarów, jako sorbenty.
Wykorzystanie popiołów:
·ð WykÅ‚adziny podÅ‚ogowe
·ð Tworzywa sztuczne  materiaÅ‚y ogniotrwaÅ‚e
·ð Siporeks  pustaki żużlowe
·ð Beton komórkowy
·ð StyropopioÅ‚obeton
·ð Podsadzanie wyrobisk górniczych
·ð Substytut cementu
·ð Kostki brukowe
·ð Elementy dekoracyjne
·ð Produkcja emulgatów (uszczelnienia)
9
GOSPODARKA ODPADAMI - WYKA
ADY
·ð PopioÅ‚y lotne wapniowe wykorzystywane w rolnictwie
·ð NoÅ›niki Å›rodków ochrony roÅ›lin
·ð Spulchnianie gleb ciężkich (rzadko stosowane)
·ð Z popiołów odzyskuje siÄ™ lantanowce i magnetyt (cenny surowiec do ciecz ciężkich
zawiesinowych, składnik surowcowy do wytopu żelaza)
·ð Produkcja cementu
Odpady z odsiarczania spalin  wykorzystuje się sorbenty, które wiążą tlenki siarki  powstają
siarczany i inne zwiÄ…zki siarki.
Żużle:
·ð Topione
·ð Granulowane
·ð KawaÅ‚kowane
W skład żużla wchodzą wszystkie inne domieszki, które tkwiły w węglu (krzemionka, składniki ilaste,
tlenki żelaza, sodu potasu, wapnia, magnezu. Ok. 50% zawartości substancji ilastej).
Wykorzystanie żużli:
·ð Kruszywo do betonów
·ð Utwardzanie placów
·ð Niwelacja terenów
·ð PrzekÅ‚adka na skÅ‚adowiskach
·ð MateriaÅ‚ filtracyjny
·ð Sztuczne kruszywa lekkie
SZTUCZNE KRUSZYWA LEKKIE
Kruszywa:
·ð Naturalne  w trakcie eksploatacji ze złóż, kruszywa mineralne
·ð Sztuczne kruszywa lekkie
Wykorzystanie:
·ð Do robót inżynierskich (drogi, waÅ‚y, nasypy)
·ð Do produkcji betonów
Występują w południowej Polsce, dlatego istnieje potrzeba ich transportu na północ. Produkcja
kruszyw z odpadów  jako substytut naturalnych.
Dwie grupy sztucznych kruszyw lekkich:
·ð Otrzymywane poprzez utrwalanie techniczne
·ð Otrzymywanie poprzez utrwalanie/sezonowanie w niskich temperaturach
10
GOSPODARKA ODPADAMI - WYKA
ADY
3 rodzaje:
1. O regularnych kształtach, bardzo lekkie, gęstośd mniejsza od wody, mają spieczoną otoczkę
zewnętrzną, zamknięte pory  nie wchłaniają wody. Najszlachetniejsze kruszywo  keramzyt
(surowiec towarzyszący węglom brunatnym), popiołoporyt.
2. O nieregularnych kształtach, o porach częściowo otwartych, a częściowo zamkniętych 
glinoporyt (glina, iły przy eksploatacji węgli brunatnych + odpady z przemysłów
niemineralnych), Å‚upkoporyt (posiada pory, lekkie kruszywo).
3. O nieregularnych kształtach, wszystkie pory otwarte  żużel, pumeks hutniczy (powstaje w
piecach hutniczych, chłodzony sprężonym powietrzem).
RUDY CYNKU I OA
OWIU
Rudy cynku i ołowiu eksploatuje się na południu Polski.
Jedna tona zawiera 3 - 5% metalu i około 95% odpadów, które są w pełni wykorzystywane.
·ð Dolomity  odpady Å›rednio i grubo uziarnione  wypeÅ‚nianie wyrobisk po górniczych, jako
kamieo dolomitowy  kruszywo budowlane, do produkcji cementu
·ð Odpady ze wzbogacania grawitacyjnego -> koncentraty -> procesy flotacji (proces fizyko 
chemiczny) otrzymuje się surowiec bogaty w cynk, ołów (kadm, żelazo) -> koncentraty
kolektywne (wszystkie razem) -> selektywna flotacja
Flotacja  wykorzystanie środków powierzchniowoczynnych.
Odpady z tego procesu  metalu jest w nich niewiele, w postaci szlamu, zawiesiny, głównie ziarna
dolomitu, które kieruje się na składowisko  staw osadowy  i odwadnia się w warunkach
naturalnych (odwadnianie przez prasowanie jest kosztowne, nieopłacalne). Im grubsze ziarna tym
znajdują się bliżej brzegu osadnika. Szybciej odwodnione partie tworzą tak zwane plaże.
Odpady poflotacyjne:
·ð Do budowy Å›cian stawów, obwaÅ‚owao osadnika
·ð Dawniej jako nawóz wÄ™glanowo  wapniowy, użyz
nianie gleb, jednak metale ciężkie
kumulowały się w glebie. Od  83 nie wykorzystywane w takiej formie
·ð Niwelacja terenu, likwidacja szkód górniczych, wypeÅ‚nianie zapadlisk
·ð Produkcja cementu
·ð Frakcja piaskowa do produkcji betonów
·ð Podsadzka
·ð Sorbent w procesach odsiarczania spalin
Koncentraty metali kierowane są do hut cynku i ołowiu. Produkcja cynku metalicznego  procesy
hydrometalurgiczne (z wykorzystaniem elektrolizy).
·ð Åšcieki (oczyszczane chemicznie)
11
GOSPODARKA ODPADAMI - WYKA
ADY
·ð PyÅ‚y cynkonoÅ›ne z procesów hydrometalurgicznych  kierowane wraz z innymi odpadami
cynkonośnymi do pieców pirometalurgicznych, powstaje cynk metaliczny, jak również żużle i
odpady z oczyszczania spalin, pyły, które kierowane są do hut stopowych (wcześniej
grudkowane lub brykietowane). Pyły wykorzystywane są w całości. Żużle zawierające cynk
wykorzystywane jako kruszywo do betonów.
ODPADY Z HUTNICTWA ŻELAZA
Wykorzystanie surowców wtórnych i import, obecnie w większości ze Szwecji.
·ð Odpady na haÅ‚dach zrekultywowane lub samo zrekultywowane
·ð Å»użle (zanieczyszczenia pochodzÄ…ce m.in. z rudy żelaza albo z surowców zÅ‚omowych  szkÅ‚o,
tworzywa sztuczne, substancje antykorozyjne)
·ð Odpady z oczyszczania spalin  pyÅ‚y lub szlamy żelazonoÅ›ne
·ð Zgorzelina  odpad, który powstaje w procesie walcowania blach i ciÄ…gniÄ™cia drutów
·ð Wymurówka z pieców
Surówka + inne składniki = stal
Żużle:
·ð Z pieców produkcji surówki (wielkopiecowe)
·ð Z pieców stalowniczych (stalownicze, martenowskie)
Topnik  substancja, która nie wchodzi w skład produkowanego materiału, tylko obniża temperaturę
topnienia. Topnik wchodzi w skład żużla. Najczęściej stosowany topnik  wapo (dolomit). Tlenki
wapnia łączą tlenki siarki, siarczan wapnia zostaje w żużlu, jak również krzemionka i resztkowe ilości
żelaza.
Żużle chłodzi się powietrzem (zimnym, sprężonym), wodą, na płytach (metalowych i chłodzonych) lub
w silosach. W zależności od metody chłodzenia żużle możemy podzielid na:
·ð Granulowane  jeÅ›li chÅ‚odzimy na pÅ‚ycie
·ð Wielkopiecowe, kawaÅ‚kowe  jeÅ›li chÅ‚odzimy powietrzem. Å»użel ten może byd kwaÅ›ny (jeÅ›li
zawiera dużo krzemionki) lub zasadowy (jeśli zawiera dużo wapnia)
·ð Pumeksowe  jeżeli chÅ‚odzimy sprężonym powietrzem
Żużle znajdują zastosowanie jako kruszywo wszelkiego rodzaju (do betonu, cementu, do prac
inżynieryjnych, produkcja materiałów budowlanych  pustaki). Jednak najpierw musi leżed na
składowisku co najmniej 6 miesięcy  rozkład wapniowy  samoczynny rozpad kawałków żużla. Żużel
o frakcji < 0,3 mm można stosowad jako wapno nawozowe lub topnik.
Żużle należy poddad separacji magnetycznej, rozdrabnianiu i znów separacji magnetycznej, żeby
odzyskad metale.
12
GOSPODARKA ODPADAMI - WYKA
ADY
Pyły i szlamy żelazonośne:
·ð PyÅ‚y  granulowanie, brykietowanie i zawracanie do zestawu surowcowego do wytopu
·ð Szlamy  kierowane do osadników betonowych, odwodnienie poprzez parowanie i odpÅ‚yw
wody. Szlamy wilgotne dodawane do zestawu surowcowego do wytopu surówki.
Zgorzelina:
·ð Do zestawu surowcowego do wytopu surówki
·ð PÅ‚yny chÅ‚odzÄ…ce zawierajÄ…ce oleje, które obniżajÄ… zapotrzebowanie na energiÄ™
Wymurówka  powstaje jako odpad przy remontach pieców hutniczych. Jest to materiał ceramiczny
zawierający wtopy metali. Wymurówka poddawana jest segregacji ręcznej w celu wydobycia
kształtek nadających się do ponownego użycia. Cała reszta poddawana jest procesom przeróbki w
celu odzyskania wtopów metali. Rozdrobniona wymurówka wykorzystywana jest jako zaprawa do
pieców.
RUDY MIEDZI
W Polsce 5 kopalni miedzi. Zawartośd miedzi w rudach wynosi od 3 do 4%, rudy dolomitowe,
piaskowcowe. Eksploatuje się metodą podziemną do 1000 m w dół. Miedz
posiada bardzo szerokie
zastosowanie: kable, elektronika, blachy itp.
W złożach miedzi występują również złoża złota, srebra, platyny i inne składniki.
Odpady pochodzą z procesów eksploatacyjnych i z robót przygotowawczych.
·ð WypeÅ‚nianie wyrobisk
·ð Dolomit  kruszywa, przemysÅ‚ cementowy, niwelacja terenów
·ð Odsiewanie drobnych ziarn, grubsze ziarna rozdrabniane  wzbogacanie grawitacyjne.
Odpady średnio i drobno uziarnione  roboty inżynieryjne, przemysł cementowy, budowa
dróg. Odpad poddany mieleniu do 0,3 mm jest poddawany flotacji  uzyskuje się z tego
koncentraty miedziowe. Odpady z flotacji powstają w postaci szlamu, zagęszczane i
kierowane sÄ… na osadnik (20 mln ton szlamu/rok).
Osadnik nadpoziomowy  Żelazny Most  najpotężniejszy osadnik w Europie, drugi na świecie, 150 m
wysokości, powierzchnia 1600 hektarów, identyfikowany przez satelity jako jezioro, woda z jeziora
zbierana i wykorzystywana ponownie do procesów.
Osadnik  złoże antropogeniczne, wtórne, utworzone przez człowieka, które może byd wykorzystane
przez przyszłe pokolenia.
Osadniki pylą dlatego plaże pokrywa się środkami błonotwórczymi lub zrasza rozpuszczonym
asfaltem.
·ð ZawartoÅ›d osadnika wykorzystywana jest do umacniania i podnoszenia jego wÅ‚asnych wałów
·ð MateriaÅ‚ gruboziarnisty stosowany jako podsadzka do wyrobisk pod miastami
13
GOSPODARKA ODPADAMI - WYKA
ADY
Osady poflotacyjne jako surowce uzupełniające:
·ð Produkcja cementu
·ð Produkcja cegÅ‚y
·ð Dawniej użyz
nianie podłoży leśnych
·ð Neutralizacja kwasu siarkowego, który powstaje w procesach odsiarczania spalin w hutach
miedzi
·ð Produkcja sztucznych kruszyw (z partii bogatszych w frakcjÄ™ ilastÄ…)
·ð Produkcja betonitów (uszczelnianie stropów w kopalniach)
·ð Budowa dróg
W hutach Głogów, Głogów I, Głogów II stosowane metody hydro i pirometalurgiczne:
·ð Piece szybowe (pirometalurgiczne)
·ð Piece elektryczne (hydrometalurgiczne)
·ð Piece konwektorowe
·ð Piece Durschla (do wytopu oÅ‚owiu)
Wszystkie żużle mogą byś wykorzystane. Problem stanowi żużel ołowionośny  powstaje ich częśd,
która nie zostaje wykorzystana  kierowane do hut stopowych, reszta na składowiska żużli
ołowionośnych w Głogowie (odpad niebezpieczny).
Pyły brykietowane (procesy odpylania na sucho) i kierowane do przetopu.
Szlamy (osadniki betonowe) odwodnione łączone z pyłami suchymi, brykietowane i zawracane do
produkcji.
PRODUKCJA ALUMINIUM
Nie posiadamy złóż boksytów. Huta Konin (zakład termicznego unieszkodliwiania odpadów
niebezpiecznych). Produkcja aluminium ze złomów aluminiowych (taosze, korzystniejsze dla
środowiska).
Odpady z hutnictwa (z przeróbki nie ma):
·ð Zgary = żużle  ich wÅ‚asnoÅ›ci różniÄ… siÄ™ od żużli z innych hut. Å»użle sÄ… w caÅ‚oÅ›ci zawracane do
procesów produkcji. Ciepły żużel poddaje się zagęszczaniu (najdrobniejsza frakcja),
sprasowuje się zgary i  wyciska się metal. Dużo więcej zgarów powstaje przy przetopie
złomów.
·ð Zgary  grubsze frakcje zawierajÄ…ce Al.  wykorzystywane do produkcji materiałów
ogniotrwałych, do produkcji cementu, cegły.
·ð Zgary  frakcje drobniejsze  koszty granulowania wykluczajÄ… wykorzystanie  skÅ‚adowiska w
postaci bunkrów
Przeróbka złomów aluminiowych -> rozdrabnianie w kruszarkach udarowych, odrzutowych ->
separacja magnetyczna, by wydzielid metale od aluminium -> aby wydzielid resztÄ… (papier, drewno)
14
GOSPODARKA ODPADAMI - WYKA
ADY
stosuje się separację indukcyjną -> ciecze ciężkie albo w osadzarkach -> piec topielny aluminium ->
ciecz, odlewamy  świnki albo gąski - > przeróbka z tych sztab
15
GOSPODARKA ODPADAMI - WYKA
ADY
ODPADY KOMUNALNE
ODPADY KOMUNALNE (definicja wg ustawy o odpadach) - rozumie siÄ™ przez to odpady powstajÄ…ce w
gospodarstwach domowych, a także odpady niezawierające odpadów niebezpiecznych pochodzące
od innych wytwórców odpadów, które ze względu na swój charakter lub skład są podobne do
odpadów powstających w gospodarstwach domowych.
Ok. 12  13 mln ton/rok. Stanowi to około 10% wszystkich odpadów.
y
ródła powstawania:
·ð Gospodarstwa domowe
·ð Biura
·ð DziaÅ‚alnoÅ›d kulturalno  oÅ›wiatowa
·ð DziaÅ‚alnoÅ›d rekreacyjna,
·ð Handel
·ð Zmiotki uliczne (na przystankach, dworcach, z czyszczenia dróg, ulic)
Odpady te nie mogą zawierad odpadów niebezpiecznych (wykluczając z tego gospodarstwa
domowe). Odpady komunalne różnią się składem procentowych w zależności skąd pochodzą.
Regulacje dotyczące odpadów komunalnych:
·ð Ustawa o odpadach
·ð Ustawa o utrzymaniu porzÄ…dku i czystoÅ›ci w gminie
·ð Ustawa prawo ochrony Å›rodowiska
·ð Ustawa o zużytym sprzÄ™cie EiE (nie wolno mieszad takiego sprzÄ™tu z odpadami komunalnymi)
Gospodarowanie odpadami komunalnymi:
·ð Każde gospodarstwo ma oddawad odpady w sposób zorganizowany firmom posiadajÄ…cym
zezwolenia
·ð Na gminie spoczywa obowiÄ…zek utrzymania czystoÅ›ci, dojÅ›cia kto zaÅ›mieciÅ‚, kogo ukarad lub
obciążyd kosztami (straż miejska, gminna, inspekcja ochrony środowiska)
·ð Każde przedsiÄ™biorstwo odbierajÄ…ce odpady musi mied zezwolenie na odbieranie na danym
terenie. Faktury na odbiór odpadów
·ð Zapobieganie powstawaniu odpadów komunalnych  rozsÄ…dne zakupy, towary w
opakowaniach wielokrotnego użytku
·ð Selektywna zbiórka odpadów  ponowne wykorzystanie wydzielonych odpadów
·ð Ograniczenie zapeÅ‚niania skÅ‚adowisk
·ð Nie trzeba czerpad surowców ze Å›rodowiska
·ð JEÅ»ELI BILANS ZYSKÓW I STRAT JEST RÓWNY 0 JEST TO EKONOMICZNE
Jakie odpady wydzielane są z odpadów komunalnych?
·ð SzkÅ‚o
·ð Makulatura
16
GOSPODARKA ODPADAMI - WYKA
ADY
·ð ZÅ‚om, metale
·ð Tworzywa sztuczne (wprowadzono okoÅ‚o 10 lat temu)  wprowadza siÄ™ powoli i w różnym
stopniu, zaczęto od butelek PET, teraz również opakowania (polietylen, polistyren)
·ð Odpady organiczne  biomasa, resztki żywnoÅ›ci lub z jej przygotowania. W polskich odpadach
ilościowo jest ich najwięcej, bo około 30% (w Polsce pożywienie przygotowywane od
podstaw). Odpady te sÄ… mokre, zachodzÄ… procesy gnilne, powstajÄ… odory. Kompostowanie,
biogazownie  jeśli są to gmina prowadzi zbiór tych odpadów
Systemy selektywnej zbiórki:
·ð Workowy  w indywidualnych gospodarstwach domowych
·ð Wieszakowy  na stelażach
·ð Kontenerowy
·ð W sÄ…siedztwie  w pobliżu miejsca zamieszkania ustawione kontenery
·ð Gniazdowy  odpowiednik punktów zbiórki, nie tylko szkÅ‚o, makulatura, zÅ‚omu,
metali, ale także sprzęt wielkogabarytowy, EiE
Kompleksowa gospodarka odpadami:
1. Edukacja społeczeostwa (plakaty, media, imprezy, gry)
2. Działania zapobiegawcze
3. Selektywna zbiórka surowców wtórnych -> wykorzystanie
Szkło (pojemniki białe i zielone) Wrzucamy: butelki, słoiki, szkło gospodarcze. NIE wrzucamy: szyb,
kineskopów, opakowao po lekach, olejach, środkach chemicznych, talerzy.
Papier (pojemniki niebieskie) NIE wrzucamy: zatłuszczonego papieru, tapet, worków po cemencie,
artykułów higienicznych, opakowao z zawartością.
Metale i tworzywa sztuczne (pojemniki żółte) NIE wrzucamy: baterii, butelek po płynach
chłodniczych, sprzętu EiE, pojemników po farbach, lakierach
4. Unieszkodliwianie (kompostowanie/fermentacja)
5. Termiczne przekształcanie odpadów
6. Składowanie
1 spalarnia odpadów w Polsce. W planie 10 spalarni, 80 kompostowni, 6 biogazowni dla odpadów
komunalnych, z przemysłu rolno-spożywczego.
Organizacje odzysku -> przejmują od wytwórców opakowao obowiązek zbierania opakowad przez
nich wyprodukowanych. Poziom odzysku ok. 45-65% opakowao, które następnie da się zawrócid do
produkcji. Opakowania aktualnie w większości oznaczone czy nadają się do recyklingu lub
ponownego użytku.
Stacje segregacji odpadów -> dodatkowa selekcja selektywnie zebranych odpadów. W Polsce około
60 stacji.
·ð Segregacja pozytywna  z odpadów wybiera siÄ™ surowce wtórne
17
GOSPODARKA ODPADAMI - WYKA
ADY
·ð Segregacja negatywna  z odpadów wybierane sÄ… zanieczyszczenia
Przenośniki taśmowe, przy których stoi człowiek, następnie sprasowywanie/zagęszczanie.
Procesy kompostowania  biorą w nich udział mikroorganizmy tlenowe. Przebiega od kilku do
kilkunastu miesięcy. Musi byd odpowiedni dostęp tlenu, wilgotnośd, temperatura (w temperaturach
ujemnych proces zanika). Proces może byd prowadzony na wolnym powietrzu (pryzmowanie na
wolnym powietrzu).
Do przyśpieszenia procesów kompostowania używa się biostabilizatorów (służą do zapoczątkowania
procesu).
·ð Biostabilizatory o pracy ciÄ…gÅ‚ej  rurowe
·ð Biostabilizatory o pracy okresowej  komorowe
Każdą partię kompostu, gdy jest przeznaczana dla rolnictwa trzeba przebadad.
W Krakowie znajdujÄ… siÄ™ 2 kompostownie.
Do kompostowania nie można wrzucad owoców cytrusowych  zakwaszanie, zły wpływ na bakterie
tlenowe i chwastów z nasionami  nie ulegają procesom rozkładu.
Procesy fermentacji  biorą w nich udział mikroorganizmy beztlenowe. Najpierw kompostowanie, aż
do wyczerpania tlenu, następnie procesy fermentacji przy odpowiedniej wilgotności i temperaturze.
Metan z procesów wykorzystywany w biogazowaniach.
Termiczne przekształcanie odpadów  unieszkodliwianie odpadów, pozyskiwanie energii. Najczęściej
stosowane w zakładach termicznego przekształcania odpadów są ruszty taśmowe, które przesuwają
siÄ™ nad zapalnik lub piece obrotowe.
2/3 zakładu (objętościowo i  kosztowo )  instalacja oczyszczająca spaliny.
Spalanie w piecach rusztowych  musi byd zapewniona ciągłośd procesu. Dla innych odpadów niż
komunalne stosowane piece obrotowe, do których jednak materiał musi byd rozdrobniony. Stosuje
siÄ™ (jednak nie w Polsce) rozdrabnianie i spalanie w piecu fluidalnym.
Spalanie pizolityczne  najpierw odgazowanie odpadów, w następnej komorze dopalenie.
Z procesów termicznego przekształcanie również powstają odpady!:
·ð PozostaÅ‚oÅ›ci na ruszcie  żużel
·ð Odpady z oczyszczania spalin
Termiczne przekształcanie daje nam tylko:
·ð Zmniejszenie objÄ™toÅ›ci odpadów
·ð PrzeksztaÅ‚cenie, doprowadzenie do mineralizacji
·ð Czasami otrzymujemy odpady toksyczne, a wiÄ™c niebezpieczne
·ð Otrzymujemy ciepÅ‚o, energiÄ™
18
GOSPODARKA ODPADAMI - WYKA
ADY
Koszt takiego zakładu wynosi około 200  300 mln zł. Dlatego opłaca się budowad takie instalacje dla
obszaru powyżej 300 tys. mieszkaoców.
Spalanie odpadów to również duży koszt, skutkiem są wyższe ceny odbioru odpadów.
Zakłady termicznego przekształcania odpadów są rozwiązaniem połowicznym  ostatnim elementem
będzie zawsze składowisko.
Składowiska  nakazane ograniczenie składowania odpadów na składowiskach, zamknięcie i
zrekultywowanie składowisk nie spełniających wymagao do 2009r.
Technologie BAT  najlepsze dostępne technologie i techniki.
Odpady na składowisku muszą byd dobrze odizolowane od podłoża i powietrza.
Pełna rekultywacja składowiska:
·ð Zamykanie
·ð Rekultywacja
·ð Przygotowanie do użytkowania  najchÄ™tniej pod lasy
Składowisko pracuje  czyli osiada od 30 do 50 lat. Nie można w tym czasie nic na tym terenie robid.
Stacje przeładunkowe  buduje się żeby nie wozid małych ilości odpadów. Stacje przeładunkowe
mogą byd jedno i dwupoziomowe, przeładunek z samochodu na samochód, lub z samochodu na
wagony. Na stacjach prowadzony jest przeładunek, zagęszczanie (prasowanie) odpadów, uławiane są
metale, rozdrabnia się szkło.
Kompleksowa gospodarka odpadami powinna opierad siÄ™ na:
·ð Selektywnej zbiórce -> wykorzystaniu -> unieszkodliwianiu
·ð Procesach biologicznych/bioodpady
·ð Procesach termicznych
·ð SkÅ‚adowaniu
Wykorzystanie selektywnie zebranych odpadów:
1) Makulatura (papier  włókna celulozowe z wypełniaczem ceramicznym  nie można przerabiad w
nieskooczonośd):
·ð Papier toaletowy
·ð Rolki na rÄ™czniki
·ð Tuby
·ð KÄ…towniki do ochrony podczas transportu
·ð Palety transportowe
·ð PodkÅ‚adki pod panele
2) Tworzywa sztuczne
·ð Granulaty
·ð Tworzywo PET  produkcja włókna polarowego, odzieży, szczoteczek do zÄ™bów
19
GOSPODARKA ODPADAMI - WYKA
ADY
·ð Polietylen, polipropylen  igÅ‚y do mioteÅ‚, architektura ogrodowa, watolina
3) Szkło:
·ð Do przetopu na nowe szkÅ‚o
·ð Rozdrabnia siÄ™ z powrotem do piasku
Niektórych odpadów jest niewiele i nie warto ich zbierad.
20
GOSPODARKA ODPADAMI - WYKA
ADY
ODPADY NIEBEZPIECZNE
ODPADY NIEBEZPIECZNE (definicja wg ustawy o odpadach) - sÄ… to odpady:
1) należące do kategorii lub rodzajów odpadów określonych na liście A załącznika nr 2 do
ustawy oraz posiadające co najmniej jedna z właściwości wymienionych w załączniku nr 4 do
ustawy lub
2) należące do kategorii lub rodzajów odpadów określonych na liście B załącznika nr 2 do
ustawy i zawierające którykolwiek ze składników wymienionych w załączniku nr 3 do ustawy
oraz posiadające co najmniej jedna z właściwości wymienionych w załączniku nr 4 do ustawy.
y
ródła powstawania odpadów niebezpiecznych:
·ð Różne gaÅ‚Ä™zie przemysÅ‚u  z procesów produkcyjnych (farb, lakierów, nawozów, farmacji).
·ð Rolnictwo  przeterminowane nawozy sztuczne, Å›rodki ochrony roÅ›lin, Å›rodki ochrony przed
szkodnikami, odpady zwierzęce, odpady poubojowe.
·ð SÅ‚użba zdrowia  odpady medyczne.
·ð Gospodarstwa domowe  baterie, akumulatory, farby itp.
·ð DziaÅ‚alnoÅ›d naukowo  badawcza, szkolnictwo  odpady z laboratoriów.
·ð DziaÅ‚alnoÅ›d usÅ‚ugowo  rzemieÅ›lnicza  np. warsztaty samochodowe (oleje, smary, pÅ‚yny
hamulcowe).
·ð Transport  wycieki pÅ‚ynów
·ð Wojsko
·ð Rekreacja  stadiony, kina, imprezy plenerowe, baseny.
Istnieje około 480 odpadów niebezpiecznych w katalogu odpadów  jednak to nie są wszystkie.
System zbiórki odpadów niebezpiecznych z gospodarstw domowych jest aktualnie wprowadzany w
Polsce  zaczęto od zbiórki baterii i akumulatorów.
Jak należy postępowad z odpadami niebezpiecznymi:
·ð Odizolowad od ludzi, Å›rodowiska i innych odpadów.
·ð Magazynowad, przechowywad w pojemnikach, które zapewniajÄ… peÅ‚nÄ… szczelnoÅ›d. Ponadto
pojemniki majÄ… byd opisane i oznakowane. Pojemniki do transportu mogÄ… byd jedno lub
wielorazowego użytku  jednak wtedy stare oznakowanie musi byd usunięte.
·ð Transport odpadów niebezpiecznych podlega szczególnym przepisom (Prawo o ruchu
drogowym).
Klasyfikacja ładunków niebezpiecznych wg przepisów ADR/RID:
Klasa 1 Materiały i przedmioty wybuchowe
Klasa 2 Gazy
Klasa 3 Materiały ciekłe, zapalne
Klasa 4.1 Materiały stałe, zapalne
21
GOSPODARKA ODPADAMI - WYKA
ADY
Klasa 4.2 Materiały samozapalne
Klasa 4.3 Materiały wytwarzające w zetknięciu z wodą gazy zapalne
Klasa 5.1 Materiały utleniające
Klasa 5.2 Nadtlenki organiczne
Klasa 6.1 Materiały trujące
Klasa 6.2 Materiały zakaz
ne
Klasa 7 Materiały promieniotwórcze
Klasa 8 Materiały żrące
Klasa 9 Różne materiały i przedmioty niebezpieczne
+ oznaczenie rysunkowe  nalepki ostrzegawcze + symbol literowy + dołączona pełna informacja na
temat materiału na czas transportu.
E Substancje i preparaty wybuchowe
0 Substancje i preparaty utleniajÄ…ce
F+ Substancje i preparaty skrajnie Å‚atwopalne
F Substancje i preparaty wysoce Å‚atwopalne
T+ Substancje i preparaty bardzo toksyczne
T Substancje i preparaty toksyczne
Xn Substancje i preparaty szkodliwe
B Substancje i preparaty żrące
Xi Substancje i preparaty drażniące
N Substancje i preparaty niebezpieczne dla środowiska
Substancje i preparaty uczulajÄ…ce  Xn i Xi.
Rakotwórcze, mutagenne i działające szkodliwie na rozrodczośd  T lub Xn.
Karta charakterystyki substancji niebezpiecznej (sporzÄ…dza producent) zawiera:
Producent, importer lub dystrybutor - nazwa lub imiÄ™ i nazwisko, adres i numer telefonu
Data sporzÄ…dzenia/data aktualizacji
1. Identyfikacja substancji/preparatu
2. Skład i informacja o składnikach
3. Identyfikacja zagrożeo
4. Pierwsza pomoc
5. Postępowanie w przypadku pożaru
6. Postępowanie w przypadku niezamierzonego uwolnienia do środowiska
7. Postępowanie z substancją/preparatem i jej/jego magazynowanie
8. Kontrola narażenia i środki ochrony indywidualnej
9. Właściwości fizykochemiczne
10. Stabilnośd i reaktywnośd
11. Informacje toksykologiczne
12. Informacje ekologiczne
13. Postępowanie z odpadami
22
GOSPODARKA ODPADAMI - WYKA
ADY
14. Informacje o transporcie
15. Informacje dotyczące przepisów prawnych
16. Inne informacje
Samochody przewożące substancje niebezpieczne muszą mied żółte tablice.
Odpady niebezpieczne żeby wykorzystad często trzeba unieszkodliwiad. Odpady organiczne 
termiczne przekształcanie odpadów, odpady nieorganiczne  składowanie na składowiskach
odpadów niebezpiecznych, na osobnych kwaterach poszczególne rodzaje odpadów niebezpiecznych.
Odpady niebezpieczne stanowią od 1 do kilkunastu % zawartości w odpadach komunalnych.
Odpady niebezpieczne w odpadach komunalnych (wg katalogu odpadów):
·ð Opakowania zawierajÄ…ce pozostaÅ‚oÅ›ci substancji niebezpiecznych lub nimi zanieczyszczone
·ð Opakowania z metali zawierajÄ…ce niebezpieczne porowate elementy wzmocnienia
konstrukcyjnego (np. azbest), włącznie z pojemnikami ciśnieniowymi
·ð Sorbenty, materiaÅ‚y filtracyjne, tkaniny do wycierania i ubrania ochronne zanieczyszczone
substancjami niebezpiecznymi
·ð Rozpuszczalniki
·ð Kwasy
·ð Alkalia
·ð Odczynniki fotograficzne
·ð Åšrodki ochrony roÅ›lin I i II klasy toksycznoÅ›ci
·ð Lampy fluorescencyjne i inne odpady zawierajÄ…ce rtÄ™d
·ð UrzÄ…dzenia zawierajÄ…ce freony
·ð Oleje i tÅ‚uszcze inne niż jadalne
·ð Farby, tusze drukarskie, farby drukarskie, kleje, lepiszcze i żywice zawierajÄ…ce substancje
niebezpieczne
·ð Detergenty zawierajÄ…ce substancje niebezpieczne
·ð Leki cytotoksyczne i cytostatyczne
·ð Drewno zawierajÄ…ce substancje niebezpieczne
Sprzęt EiE musi byd wyodrębniony z innych odpadów. Jest wyłączony z odpadów komunalnych, tak
jak baterie i akumulatory, leki, opakowania po nich, świetlówki (z wyłączeniem żarówek
wolframowych).
23