Rozprawka z WOS-u
Rozprawka nale\
y do tych form wypowiedzi pisemnych, którymi posługujesz się ju\
od szkoły podstawowej.
Składa się z trzech podstawowych elementów:
- wstępu (tezy lub hipotezy),
- rozwinięcia (argumentów),
- zakończenia (podsumowania).
Co będzie zawierać wstęp rozprawki?
We wstępie stawiamy tezę, czyli twierdzenie wyra\
ające pogląd naukowy, stwierdzające zjawisko, fakt
zdarzenie; inaczej zało\
enie (MAA
Y SA
OWNIK J
ZYKA POLSKIEGO, pod red. S. Skorupki, H. Auderskiej,
Z. A
empickiej, PWN Warszawa 1989 s. 827.), które zamierzamy w dalszej części naszej wypowiedzi
udowodnić. Mo\
emy równie\
sformułować hipotezę  zdanie nie w pełni uzasadnione, tłumaczące pewne
stwierdzone fakty; przypuszczenie (MAA
Y SA
OWNIK J
ZYKA POLSKIEGO..., s. 224). W tezę wierzymy i w
rozwinięciu zamierzamy ją nadal bronić, natomiast hipoteza będzie dopiero przez nas udowadniana i w
konsekwencji mo\
e doprowadzić do sformułowania wielu ró\
nych tez lub jednej.
Od dłu\
szego czasu zastanawiałam się...; Interesuje mnie problem...; W moich rozwa\
aniach chciałabym...;
Wielokrotnie próbowałam znalez
ć odpowiedz
na pytanie...; Postaram się dowieść...  to tylko niektóre
przykłady formułowania pierwszych zdań wstępu. Równie dobrze mo\
emy rozpocząć od cytatu lub pytania.
W jaki sposób uporządkować argumenty w rozwinięciu?
Rozwinięcie zawiera spójne argumenty i kontrargumenty dotyczące postawionej tezy lub hipotezy. Dlatego
wa\
ne jest stosowanie słownictwa: Na potwierdzenie postawionej tezy przytoczę najwa\
niejszy argument...;
Swoje rozwa\
ania rozpocznę od...; Po drugie...; To tylko jedna strona... musimy pamiętać jeszcze o....; Moje
rozwa\
ania nie byłyby rzetelne gdybym nie opisała...; Nale\
y wziąć jeszcze pod uwagę...; Według mnie...;
Uwa\
am...; Następnie przejdę....
Pamiętaj tak\
e o wyrazach oceniających, które będą podkreślać Twoje stanowisko, czyli: niewątpliwie, w
gruncie rzeczy, na dobrą sprawę; z całą pewnością, jestem przekonana, \
e...
Co mo\
e być Twoim argumentem?
Wszystko, czyli fragmenty badań społecznych, cytaty, odwołanie się do autorytetów. Pamiętaj jednak o tym co
wcześniej przeczytałeś na temat stosowania argumentacji w wypracowaniu, a je\
eli tego nie zrobiłeś to
koniecznie przeczytaj.
Jakie będzie Twoje zakończenie?
Zakończenie rozprawki najczęściej rozpoczyna się od słów: Swoje rozwa\
ania chciałabym podsumować..; Z
moich rozwa\
ań wynika...; Myślę, \
e przytoczyłam wystarczająco wiele argumentów potwierdzających tezę,
\
e...; Po dokonaniu analizy wszystkich argumentów odpowiedz
na postawione pytanie we wstępie jest łatwa i
...; Jak widać... i musi zawsze zwierać końcowy wniosek oraz być ogólnym posumowaniem Twoich rozwa\
ań.
A teraz czas na sprawdzenie się i samodzielne napisanie rozprawki.
Opracowanie: Urszula Małek
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Jak napisać list na maturze z WOS-u?
Najprostsza forma wypowiedzi z jaką mo\
esz zmierzyć się na maturze z wiedzy o społeczeństwie na poziomie
podstawowym to list. Listy piszemy od zawsze i nie tylko po to aby zdać egzamin, ale przede wszystkim dlatego
aby wyrazić swoje zdanie, pogląd, opinię lub przekazać komuś informację o sobie.
Drogi Maturzysto!
Najprostsza forma wypowiedzi z jaką mo\
esz zmierzyć się na maturze z wiedzy o społeczeństwie na poziomie
podstawowym to list. Listy piszemy od zawsze i nie tylko po to aby zdać egzamin, ale przede wszystkim
dlatego aby wyrazić swoje zdanie, pogląd, opinię lub przekazać komuś informację o sobie.
List egzaminacyjny prawie niczym nie ró\
ni się od tych, które piszesz w formie elektronicznej, czy te\

tradycyjnej do swoich przyjaciół. Na początku musisz dokładnie wskazać adresata np. Radny Gminy Biała lub
Poseł Adam Kowalski. Następnie u\
yj zwrotu  Szanowny Panie i od akapitu rozpocznij  przelewanie na
papier swoich pomysłów, protestów i wątpliwości. Pamiętaj aby jasno przedstawić swoje stanowisko w
opisywanej sprawie.
Nigdy nie osiągnęlibyśmy nic, nawet w najprostszych sytuacjach dnia codziennego gdybyśmy nie mieli
argumentów na poparcie naszych próśb, czy te\
\
ądań. Dlatego te\
w liście, którzy mo\
e być Twoim zadaniem
egzaminacyjnym uzasadnij swoje stanowisko. Teraz z pewnością zadasz mi pytanie: A gdzie szukać
argumentów? Odpowiedz
jest prosta: wszędzie, a przede wszystkim w Twoim arkuszu egzaminacyjnym.
Jeszcze nim rozpoczniesz pisanie listu odszukaj te zadania, które mogą być pomocne w wykonaniu polecenia
egzaminacyjnego. Wymień argumenty, którymi mo\
esz się posłu\
yć a następnie je uzasadnij. Uzasadnienia
mo\
esz szukać tak\
e poza materiałem zawartym w arkuszu egzaminacyjnym. Wyka\
się znajomością tego co
nauczyłeś się na lekcjach wiedzy o społeczeństwie, ale równie\
innych przedmiotów.
U\
ywaj zwrotów retorycznych, pytań i miej w sobie du\
o odwagi, bo nie tylko wypowiadasz się w wa\
nych
sprawach publicznych ale piszesz po to, aby zdać dobrze, a nawet bardzo dobrze egzamin z wiedzy o
społeczeństwie. Miej siłę w przekonywaniu do swoich racji. Nie bój się, poniewa\
masz prawo do swoich
poglądów. Pamiętaj jednak, aby nikogo nie obrazić, bo Twoja wolność słowa kończy się na wolności innego
człowieka.
Nie zapomnij na koniec listu krótko podsumować opisywany problem i jeszcze raz jasno wyrazić swoje
stanowisko. Zakończ list zwrotem:  Z powa\
aniem lub  Z wyrazami szacunku i wstaw np. XYZ, przecie\
nie
mo\
esz podpisać się imieniem i nazwiskiem na pracy egzaminacyjnej.
Na początku listu lub na jego końcu mo\
esz umieścić jeszcze wskazanie miejscowości i po przecinku datę. Ale
na pewno na początku listu (u góry po lewej stronie) musisz napisać dane osoby, która pisze list oraz jej adres.
Nadal miej w pamięci, \
e jest to praca egzaminacyjna i nie mo\
esz ujawniać swoich danych.
To tyle o liście teraz zapraszam do dalszego czytania materiałów przygotowanych przez Centrum Edukacji
Obywatelskiej dla maturzystów, które mo\
e chocia\
w pewnym stopniu ułatwią Tobie przejście przez pisemny
egzamin maturalny z wiedzy o społeczeństwie. I jeszcze jedno, na koniec do listu - PISZ NA TEMAT - zawsze
pamiętaj o treści polecenia egzaminacyjnego.
Z powa\
aniem
Urszula Małek
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Wypracowanie z WOS-u
W czasie egzaminu maturalnego z wiedzy o społeczeństwie na poziomie rozszerzonym zmierzysz się z
napisaniem pracy. Punktacja arkusza poziomu rozszerzonego (będziesz go pisać przez 180 minut) opiera się na
wa\
nych dla Ciebie zasadach:
- maksymalnie mo\
esz uzyskać 50 pkt,
- arkusz składa się z trzech części; I- 20 pkt; II  10 pkt; III  20 pkt,
- za wypracowanie otrzymasz 20 pkt (część III arkusza).
Jak wynika z tego zestawienia, aby dobrze zdać maturę z wiedzy o społeczeństwie nale\
y dobrze napisać
ostatnie zadanie w arkuszu, czyli pracę. Jak to zrobić?
Myślę, \
e najlepszym sposobem odpowiedzi na to pytanie, będzie prześledzenie kolejności działań, które
powinieneś podjąć, gdy będziesz pisać pracę maturalną.
DZIAA
ANIE 1
Na początek (chocia\
wydaje się to banalne) musisz zrozumieć temat zadania, czyli "odkodować" znaczenie
słów z jakich zbudowane jest polecenie. Dla ułatwienia mo\
esz podkreślić tzw. słowa klucze, czyli pojęcia
najbardziej związane z tematem.
DLACZEGO BADASZ ZNACZENIE SA
ÓW?
ROBISZ TO DLATEGO, ABY MIEĆ PEWNOŚĆ O CZYM B
DZIESZ PISAĆ.
Przykład 1
Temat: Państwo wolne od przemocy. Przedstaw ró\
norodne czynniki, które mają wpływ na poczucie
bezpieczeństwa obywateli w państwie. Wypowiedz
uzasadnij odwołując się do czynników społecznych,
politycznych, ekonomicznych, psychologicznych. Wymień i scharakteryzuj po dwa czynniki w ka\
dego rodzaju.
Wykorzystaj dwa materiały z
ródłowe zamieszczone w części II arkusza.
Pisząc na ten temat główny nacisk powinieneś poło\
yć na czynniki, które powodują, \
e obywatel czuje się
bezpieczny w państwie. Następnie musisz postawić sobie pytania i jednocześnie udzielić na nie odpowiedzi.
Pytanie: Co rozumiemy przez słowo czynnik?
Odpowiedz
: Czynnik to inaczej przyczyna zjawiska; jeden ze składników warunkujących coś.
Pytanie: Jakie mogą być czynniki, które powodują poczucie bezpieczeństwa obywateli w państwie?
Odpowiedz
: W odpowiedzi na to pytanie nale\
y wymienić konkretne przykłady (np. surowe prawo, sprawny
aparat ścigania, miejsce zamieszkania obywateli itp.) lub kategorie czynników. My wymieniamy kategorie.
Czynniki które wpływają na bezpieczeństwo obywateli w państwie to: społeczne, polityczne, ekonomiczne
(gospodarcze), psychologiczne (osobowościowe).
Przykład 2
Temat: Wykształcenie w systemach wartości młodzie\
y. W odpowiedzi uwzględnij m.in. materiały z
ródłowe
zamieszczone w arkuszu egzaminacyjnym.
W tym temacie główny nacisk powinieneś poło\
yć na odpowiedz
na pytanie: Jakie znaczenie dla młodzie\
y ma
wykształcenie? Natomiast kluczowe pojęcia, które warto zdefiniować w pracy  definicja powinna być
wpleciona w tekst na początku - to: wartość, młodzie\
, wykształcenie.
W ćwiczeniach zamieszczonych poni\
ej sprawdz
rozumie treści poszczególnych poleceń.
Po przeczytaniu tematów podkreśl słowa klucze a następnie postaw pytania i udziel na nie odpowiedzi.
Ćwiczenie 1
Rola Stanów Zjednoczonych w polityce międzynarodowej. W odpowiedzi uwzględnij m.in. materiały z
ródłowe
zamieszczone w arkuszu egzaminacyjnym.
Ćwiczenie 2
"Winniśmy szanować tych, którzy są szczodrzy, a nie tych, którzy mogą sobie na szczodrość pozwolić, i
podobnie tych, którzy posiedli wiedzę, a nie tych, którzy nic nie umiejąc, mają sposobność rządzenia
państwem."  napisał w "Księciu" Niccolo Machiavelli. W jaki sposób myśl Machiavellego odnosi się do
współczesnych polityków? Odpowiedz w oparciu o przykłady.
DZIAA
ANIE 2
Pisząc wypracowanie powinieneś wykorzystać zadania z arkusza egzaminacyjnego. Dlatego przyjrzyj się im
dokładnie i odpowiedzieć na pytania:
Co one zawierają?
Które elementy będziesz mógł zastosować w eseju lub rozprawce?
W przypadku arkusza matury rozszerzonej część II to analiza tekstów z
ródłowych, badań itd., za którą mo\
esz
otrzymać max 10 pkt.
PRZYWOA
ANIE DANYCH Z ARKUSZA EGZAMINACYJNEGO JEST PUNKTOWANE.
W brudnopisie (sprawdz
, czy arkusz go zawiera) zapisz swoimi słowami (nie przepisuj) wa\
ne szczegóły: dane
statystyczne, tytuły raportów badań lub innych publikacji, nazwiska, daty, pojęcia itp., czyli wszystko co
mo\
esz wykorzystać w swojej pracy.
Przez cały czas musisz jednak uwa\
ać, aby nie zagubić się w gąszczu szczegółów. Dlatego wybieraj tylko
najwa\
niejsze informacje.
Nie mo\
esz zapomnieć o innych z
ródłach (materiałach, które nie są umieszczone w arkuszu), czyli
przeczytanych ksią\
kach, artykułach a nawet ilustracjach czy zdjęciach, które związane są z tematem Twojego
zadania. Wypisz je, ale szczególną uwagę zwróć na aktualne wydarzenia.
UWAGA!!!
Najczęściej popełniany błąd przez uczniów (maturzystów) to brak nie tyle umiejętności wyciągania wniosków
z badań społecznych, ale brak umiejętności obliczania procentów.
Np. je\
eli w 2003 r. 50% badanych opowiadało się za przeprowadzeniem Nowej Matury, a w 2004 r. było to
ju\
tylko 30%, to zmiana poglądów oznacza spadek o 20 punktów procentowych nie 20%.
Je\
eli chcesz obliczyć o jaki procent spadła liczba badanych, którzy są zwolennikami Nowej Matury to
pamiętaj, \
e procent jest zawsze stosunkiem do całości i obliczamy go w naszym przykładzie jako proporcję i
będzie to 40%.
DZIAA
ANIE 3
Twoje notatki w brudnopisie muszą być jasne, szczegółowe i zwięzłe. Dlatego pisz np. argumenty i
potwierdzające je dane statystyczne. Stosuj: podkreślenia, wypunktowania; tytuły, podtytuły i DUśE LITERY.
Niestety nie mo\
esz stosować na egzaminie maturalnym kolorowych długopisów, ale gdy ju\
sporządzisz
notatki i dokonasz jeszcze raz analizy tekstu, mo\
esz np. przy najwa\
niejszych argumentach postawić
wykrzykniki (liczba wykrzykników będzie dodatkowo podkreślać znaczenie poszczególnych argumentów),
strzałki, czy obwódki tekstu.
ROBI
C NOTATKI NIE PISZ CAA
YCH ZDAC
.
DZIAA
ANIE 4
Przygotuj plan zadania. Je\
eli chcesz aby Twoje wypracowanie nie było chaotyczne potrzebujesz planu a
dokładnie zarysu tez, które będziesz udowadniać. Dlatego jeszcze raz wróćmy do analizy tematu
egzaminacyjnego  pytania egzaminacyjnego (DZIAA
ANIE 1).
Po dokładnym (ponownym) przeczytaniu polecenia, które masz wykonać zadaj sobie pytanie: O co w nim
chodzi? Następnie napisz odpowiedz
swoimi słowami. Wypisz dowolne punkty, które będą odpowiedzią na
Twoje pytanie. Zwróć jednak uwagę na to, co w poleceniu masz dokładnie zrobić. Oto przykłady.
Temat: Wyjaśnij role mediów we współczesnym świecie.
Słowo "wyjaśnij" oznacza: wytłumacz, zinterpretuj, podaj powody, objaśnij.
Temat: Oceń działania polskich parlamentarzystów.
Słowo "oceń" oznacza: wydaj opinie o kimś lub o czymś; określ wartość; wypowiedz sąd o kimś lub o
czymś;
Temat: Scharakteryzuj pozycję ustrojową Prezydenta RP.
Słowo "scharakteryzuj" oznacza: określ charakterystyczne cechy kogoś lub czegoś.
Temat: Porównaj kompetencje Prezydenta RP i Prezesa Rady Ministrów.
Słowo "porównaj" oznacza: zestawić jakieś cechy, znalez
ć podobieństwa i ró\
nice.
UWAGA!!!
Sporządzony plan w czasie pisania wypracowania na egzaminie maturalnym odgrywa bardzo wa\
ną rolę,
poniewa\
daje pewność, \
e treść Twojego zadania będzie zgodna z tematem a dobrane argumenty nie będą
przypadkowe. Dlatego najpierw mo\
esz napisać wszystko co przychodzi Ci do głowy, a póz
niej odpowiednio
to uporządkuje. Nie mo\
esz jednak zapomnieć o czasie. Cały egzamin rozszerzony trwa tylko 180 min.
DZIAA
ANIE 5
Ka\
de wypracowanie wymaga wstępu, rozwinięcia i zakończenia. I tak, pisząc wstęp mo\
esz zastosować jedną
z poni\
szych zasad:
- unikasz ogólników i od razu wskazujesz na odpowiedni aspekt pytania,
- określasz główne kwestie tematu i dzięki temu tworzysz wprowadzenie,
- stawiasz pytania.
Oto przykłady kilku wstępów:
Przykład 1 Józef Kozielecki Polityka nr 13/2001 (2291)
Esej: Prawda, wina, wstyd
Słowo "przepraszam", wa\
ne i cenne w \
yciu codziennym, nabiera w pewnych okolicznościach wymiaru
historycznego. śeby jednak historyczne przeprosiny miały wartość, muszą spełniać kilka trudnych warunków.
Przykład 2 Adam Krzemiński Polityka nr 35/2000 (2260)
Esej: Prywatnie, słu\
bowo, państwowo
Denuncjujemy bliz
nich od początku świata. Człowiek swój pierwszy donos zło\
ył ju\
w raju. Adam, nie pytany,
zadenuncjował Ewę przed Bogiem, \
e to ona mu dała zakazany owoc... Tym razem przynajmniej powiedział
prawdę. Potem ju\
ludzie musieli na tyle się nawzajem oczerniać, kłamiąc przy tym ile wlezie, \
e Bóg wyrył na
kamiennych tablicach: nie będziesz składał fałszywego świadectwa.
Przykład 3 Mirosław Pęczak Polityka nr 30/2000 (2255)
Esej Polak nie wiadomo skąd
Trochę na wschodzie, trochę na zachodzie, z południowym temperamentem. Ró\
nice między kulturami nie
sprowadzają się wyłącznie do tego, co widać nieuzbrojonym okiem. Tkwią głęboko w ludzkich nawykach,
gestach, w sposobach korzystania z przestrzeni, a tak\
e w specyfice pojmowania czasu. Dlatego kiedy
zastanawiamy się nieraz czym my, Polacy, wyró\
niamy się spośród innych ludów, warto, byśmy brali pod
uwagę istnienie owej ukrytej kultury.
Teraz spróbujmy napisać wstęp, który będzie składał się z pytań i będzie wprowadzeniem do eseju na temat.
Rola wartości w \
yciu młodzie\
y.
Oto proponowany wstęp:
Co w \
yciu jest najwa\
niejsze? O co warto zabiegać? Jakie wartości nami kierują? Jakie są cele, a jakie środki
do ich realizacji?- to najczęściej stawiane pytania i to nie tylko przez młodych ludzi kończących szkoły średnie,
ale tak\
e przez dorosłych. Pytania o system wartości, pytania o to czym kierujemy się w naszym \
yciu są
wpisane w człowieczeństwo i nie dotyczą tylko stosunku do Boga, rodziny, przyjaciół, czy ojczyzny, pojawiają
się w zwykłych sytuacjach dnia codziennego, zawsze wtedy gdy musimy dokonywać wyborów.
Do dwóch tematów zamieszczonych poni\
ej napisz wstęp, starając się wykorzystać wcześniejsze informacje.
Temat 1
Porównaj pozycję ustrojową prezydenta w USA i RFN. Określ (nazwij) systemy polityczne w obu krajach oraz
strukturę władzy wykonawczej. Wska\
podobieństwa i ró\
nice związane z zasadami prawa wyborczego na
urząd prezydenta, relacjami prezydent  władza ustawodawcza, funkcją głowy państwa i prowadzeniem polityki
zagranicznej. Wykorzystaj materiały pomocnicze.
Temat 2
Oceń stosunek Polaków do innych narodów. Przedstaw jakimi postawami mogą kierować się jednostki w
stosunku do innych narodów. Wska\
na czynniki, które mogły mieć wpływ lub mają wpływ na stosunek Polaków
do innych narodów. Odwołaj się do przykładów historycznych, politycznych, społeczno- ekonomicznych, czy
religijno- kulturowych. Zastanów się na ile stereotypy i uprzedzenia kształtują nasze stosunki z sąsiadami?
Wykorzystaj materiały pomocnicze.
Temat 3
Scharakteryzuj, na jakich zasadach funkcjonuje Unia Europejska. Przedstaw dwie przyczyny integracji
europejskiej. Omów na przykładach zasadę solidarności, zasadę pomocniczości i zrównowa\
onego rozwoju.
Przedstaw cztery wolności i omów trzy filary Unii Europejskiej. Wykorzystaj materiały pomocnicze.
DZIAA
ANIE 6
Kiedy ju\
napisałeś wstęp czas na rozwinięcie. Teraz wykorzystasz plan, który wcześniej przygotowałeś,
pamiętaj jednak, aby Twoje wypracowanie charakteryzowało się:
- oryginalnością pomysłu,
- samodzielnymi sądami, które będą opierać się na zastosowaniu zwrotów: uwa\
am, jestem przekonany,
moim zdaniem, pragnę zaznaczyć, chcę zwrócić uwagę, nie mogę pominąć, według mnie,
- umiejętnością wykorzystania, w tym cytowania z
ródeł pochodzących z arkusza egzaminacyjnego, a
tak\
e innych,
- stosowaniem tytułów i podtytułów, kiedy np. piszesz artykuł, czy esej,
- jednolitym stylem wypowiedzi,
- wykorzystaniem anegdot, metafor, dygresji, a tak\
e pytań retorycznych.
Najprostsza i najłatwiejsza forma pisania np. eseju polega na tym, \
e piszący zadaje sobie pytania a następnie
na nie odpowiada. Ka\
da odpowiedz
jest oddzielnym akapitem tekstu. Dlatego pisząc esej, nie bój się
wyra\
ania swoich poglądów, to na oryginalności i swobodzie wypowiedzi opiera się ta forma.
DZIAA
ANIE 7
Zakończenie wypracowania powinno zawierać pewną puentę. Mo\
esz zwrócić uwagę na wiele aspektów
omawianego zagadnienia albo te\
zająć określone stanowisko, czy te\
wyciągnąć wnioski w nawiązaniu do
zadanego pytania (problemu).
Oto przykładowe zakończenie wcześniej cytowanego eseju.
Przykład 1 Józef Kozielecki Polityka nr 13/2001 (2291)
Esej: Prawda, wina, wstyd
Ludzie z charakterem (przyp. aut. taki podtytuł ma zakończenie eseju)
Dobrobyt i dobrostan naszego społeczeństwa  co wielokrotnie podkreślał J. Giedroyć  zale\
ą nie tylko
od wzrostu gospodarczego i liczby u\
ytkowników Internetu, ale tak\
e od zmiany mentalności. W coraz bardziej
zło\
onym świecie, w którym zachodzą nieodwracalne procesy globalizacji, w którym człowiek coraz częściej
kontaktuje się z drugim człowiekiem, szczególne znaczenie ma charakter, zawierający cechy społeczne i
etyczne.
Odpowiedzialność, \
yczliwość wobec drugiej osoby, odwaga cywilna, męstwo, tolerancja,
samokrytycyzm, tendencje prospołeczne muszą regulować nasze prywatne i publiczne zachowania.
Poza silnym i dojrzałym charakterem du\
ą wagę przypisuję umiejętnościom społecznym, takim jak
sztuka rozwiązywania konfliktów, jak sprawne prowadzenie negocjacji, jak zdolność do kompromisu. W ciągu
długiego czasu panowania realsocjalizmu większość Polaków stała się analfabetami w tych sprawach.
Potrzebna jest usilna praca nad mentalnością ludzi, nad ich charakterem i sprawnościami społecznymi.
Gdybym miał prowadzić takie nauczanie, rozpoczynałbym je od zasady:  zanim pomyślisz o krzywdach
wyrządzonych tobie przez innych, pomyśl o nieszczęściach, których jesteś sprawcą . Zasada ta  zaczynaj od
siebie  ma du\
e znaczenie wychowawcze. Zwykłe słowo przepraszam jest wa\
nym węzłem w gęstej sieci spraw
ludzkich.
Je\
eli zabraknie ci czasu w czasie pisania wypracowania, to dokończ ostatnie pytanie (punkt planu) i zrób kilka
ogólnych uwag, które będą podsumowaniem pytań (problemów) jeszcze nie omawianych.
DZIAA
ANIE 8
Na zakończenie omawiania tematyki pisania wypracowań pragnę zwróć uwagę na przykładową punktację
Twojej pracy. Oprócz zasadniczej treści, kiedy np. podajesz argumenty (pamiętaj, \
e nie mo\
esz ograniczyć się
do jedengo argumentu, zawsze podawaj tyle ile jest w temacie pracy) punktowane są te\
:
- wykorzystanie z
ródeł,
- kompozycja pracy (przemyślana, spójna i logiczna struktura pracy; właściwe proporcję pomiędzy
wstępem, rozwinięciem, zakończeniem),
- styl i język (jednorodność stylistyczna, brak błędów gramatycznych, leksykalnych, ortograficznych i
interpunkcyjnych),
- estetyka i czytelność (czytelne pismo, zachowanie akapitów i marginesów).
Oto przykłady punktacji to tematów zamieszczonych powy\
ej.
Temat 1
Porównaj pozycję ustrojową prezydenta w USA i RFN. Określ (nazwij) systemy polityczne w obu krajach oraz
strukturę władzy wykonawczej. Wska\
podobieństwa i ró\
nice związane z zasadami prawa wyborczego na
urząd prezydenta, relacjami prezydent  władza ustawodawcza, funkcją głowy państwa i prowadzeniem polityki
zagranicznej. Wykorzystaj materiały pomocnicze.
Przykładowa punktacja:
Uczeń/ zdajacy:
A (0- 2 pkt)  określa (nazywa) systemy polityczne w USA (system prezydencki) i RFN (system kanclerski)
oraz wskazuje na monizm (tylko prezydent) władzy wykonawczej w przypadku USA oraz dualizm w
przypadku RFN-u (prezydent i rząd na czele z kanclerzem); za ka\
de poprawne określenie jednego systemu
politycznego (państwa) 1 pkt,
B (0- 4 pkt)  podaje podobieństwa i ró\
nice w prawie wyborczym oraz je omawia; po 0-2 pkt za ka\
de
podanie i omówienie,
C (0- 4 pkt)  podaje podobieństwa i ró\
nice w zakresie relacji prezydent władza ustawodawcza oraz je
omawia; po 0-2 pkt za ka\
de podanie i omówienie,
D (0- 4 pkt)  podaje podobieństwa i ró\
nice w zakresie funkcji głowy państwa i polityki zagranicznej oraz je
omawia; po 0-2 pkt za ka\
de podanie i omówienie,
E (0- 4 pkt)  wykorzystuje materiały dołączone do zdania; 1 pkt za ka\
dy przykład właściwie zastosowany,
F (0-1 pkt)  praca spójna kompozycyjnie: wstęp, rozwinięcie, zakończenie,
G (0-1 pkt)  właściwe stosowanie terminologii
Temat 2
Oceń stosunek Polaków do innych narodów. Przedstaw jakimi postawami mogą kierować się jednostki w
stosunku do innych narodów. Wska\
na czynniki, które mogły mieć wpływ lub mają wpływ na stosunek Polaków
do innych narodów. Odwołaj się do przykładów historycznych, politycznych, społeczno- ekonomicznych, czy
religijno- kulturowych. Zastanów się na ile stereotypy i uprzedzenia kształtują nasze stosunki z sąsiadami?
Wykorzystaj materiały pomocnicze.
Przykładowa punktacja:
Uczeń/ zdajacy:
A (0- 6 pkt)  wymienia rodzaje postaw wobec narodu (patriotyzm, nacjonalizm, szowinizm, kosmopolityzm,
ksenofobia, rasizm) i je wyjaśnia,
B (0- 8 pkt)  analizuje czynniki, które mają i miały wpływ na postawy Polaków wobec innych narodów;
wskazuje po jednym czynniku z ka\
dej kategorii (historyczny, polityczny, społeczno- ekonomiczny, religijno-
kulturowy) oraz omawia je; po 0-2 pkt za ka\
de omówienie,
C (0- 2 pkt)  zajmuje stanowisko w sprawie, czy stereotypy i uprzedzenia kształtują nasze stosunki
z sąsiadami i popiera je argumentem,
D (0- 3 pkt)  wykorzystuje materiały dołączone do zdania; 1 pkt za ka\
dy przykład właściwie zastosowany,
E (0-1 pkt)  praca spójna kompozycyjnie: wstęp, rozwinięcie, zakończenie.
Temat 3
Scharakteryzuj, na jakich zasadach funkcjonuje Unia Europejska. Przedstaw dwie przyczyny integracji
europejskiej. Omów na przykładach zasadę solidarności, zasadę pomocniczości i zrównowa\
onego rozwoju.
Przedstaw cztery wolności i omów trzy filary Unii Europejskiej. Wykorzystaj materiały pomocnicze.
Przykładowa punktacja:
Uczeń/ zdajacy:
A (0- 2 pkt)  wymienia dwie przyczyny integracji europejskiej (np. obawa przed wybuchem kolejnej wojny
między państwami, nawiązanie współpracy między państwami europejskimi związanej między innymi z
planem Marshalla, dą\
enie do uzyskania dawnej pozycji na świecie przez państwa europejskie po II wojnie,
zwalczanie skutków II wojny, co szczególnie było mo\
liwe dzięki procesom integracyjnym)
B (0- 6 pkt)  wyjaśnia poszczególne zasady (solidarności, pomocniczości, zrównowa\
onego rozwoju i
wspólnych interesów politycznych) oraz podaje przykłady ich praktycznego stosowania w UE ; po 0-2 pkt za
ka\
de omówienie,
C (0- 2 pkt)  wymienia cztery wolności będące podstawami UE (wolny przepływ towarów, wolny przepływ
usług, wolny przepływ pieniądza, wolny przepływ osób); za wskazanie dwóch wolności 1 pkt;
D (0- 6 pkt)  omawia trzy filary działania UE; po 0-2 pkt za ka\
de omówienie,
E (0- 3 pkt)  wykorzystuje materiały dołączone do zdania; 1 pkt za ka\
dy przykład właściwie zastosowany,
F (0- 1 pkt)  praca spójna kompozycyjnie: wstęp, rozwinięcie, zakończenie.
Teraz ju\
tylko pozostaje mi \
yczyć powodzenia a przede wszystkim jak najszybciej napisz wypracowanie,
mo\
e esej na jeden z tematów, które pojawiły się w tym materiale. Uwierz, na pewno potrafisz.
Opracowanie: Urszula Małek