Prawo hipoteczne
Wykład 24.11.2013 r.
Wierzytelność zabezpieczona
Hipoteka po nowelizacji – model hipoteki
kaucyjnej
Art.
68.
1.
Hipoteka
zabezpiecza
wierzytelność pieniężną, w tym również
wierzytelność przyszłą.
2. Hipoteka zabezpiecza wierzytelność do
oznaczonej
sumy
pieniężnej.
Jeżeli
zabezpieczenie hipoteczne jest nadmierne,
właściciel obciążonej nieruchomości może
żądać zmniejszenia sumy hipoteki.
3. Sumę hipoteki wyraża się w tej samej
walucie co zabezpieczona wierzytelność,
jeżeli strony w umowie ustanawiającej
hipotekę nie postanowiły inaczej
.
Wierzytelność zabezpieczona
Wierzytelność
hipoteczna
–
wierzytelność
zabezpieczona hipoteką.
Wierzytelność – prawo podmiotowe, majątkowe
o cywilnoprawnym charakterze, stanowiące
uprawnienie do żądania od dłużnika spełnienia
świadczenia w stosunku prawnym.
Na wierzytelność może składać się jedno (np. o
zwrot kredytu, o zapłatę ceny) lub kilka roszczeń
(np. o zwrot kilku rat kredytu).
Wierzytelnością
hipoteczną
może
być
wyłącznie wierzytelność pieniężna.
Wierzytelność zabezpieczona
Wierzytelność pieniężna – prawo do żądania przez
wierzyciela od dłużnika przekazania określonej sumy
pieniężnej
uasabiającej
określoną
wartość
majątkową.
Określenie sumy pieniężnej następuje poprzez
wskazanie kwoty i waluty świadczenia.
Wierzytelnością pieniężną jest także wierzytelność,
co do której strony zastrzegły w umowie, że wyskość
świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według
innego niż pieniądz miernika wartości. Miernikiem,
według którego może być ustalona wysokość
wierzytelności hipotecznej może być kurs określonej
w umowie waluty obcej (post. SN z 5.12.1997 r., I
CKN 558/97, OSN 1998, Nr 7-8, poz. 112).
Wierzytelność zabezpieczona
Hipoteka może zabezpieczać:
-jedną wierzytelność wynikającą z jednego
stosunku prawnego - art. 68 ukw
-kilka wierzytelności wynikających z jednego
stosunku prawnego – art. 94 ukw
- kilka wierzytelności wynikających z kilku
stosunków prawnych - art. 68 (1) ust. 1 i art. 68
(2) ust. 2 ukw
Wierzytelność zabezpieczona
Hipoteka
może
zabezpieczać
oznaczone
wierzytelności pieniężne:
-główne i uboczne
-istnejące i przyszłe
-o ustalonej jak i nieustalonej kwocie
Hipoteka może zabezpieczać całość lub część
wierzytelności.
Niedopuszczalna
klauzula
globalnego
zabezpieczenia wszystkich wierzytelności, np.
„hipoteka zabezpiecza wszystkie wierzytelności
X sp. z o.o. wobec Y sp. zo.o. jakie powstaną w
okresie od 1.01.2012 do 01.01.2013 r.”
Wierzytelność zabezpieczona
Hipoteka
zabezpiecza
wierzytelność
do
oznaczonej sumy pieniężnej – oznaczenie to
podanie kwoty i waluty .
Niedopuszczalne jst oznaczenie sumy hipoteki
przy użyciu klauzul waloryzacyjnych.
Suma hipoteki- górna granica, do której
odpowiada rzeczowo właściciel nieruchomości i
tylko do tej sumy wierzytelność podlega
zaspokojeniu z nieruchomości obciążonej.
Wierzytelność zabezpieczona
Suma hipoteki jest niezależna od wysokości
zabezpieczonej wierzytelności i niezależna od
wartości nieruchomości.
O sumie hipoteki swobodnie decydują strony
umowy ustanawiającej hipotekę.
Reguła:
suma
hipoteki
jest
wyższa
od
wierzytelności, ponieważ ma obejmować także
roszczenia uboczne (odsetki, opłaty, prowizje,
koszty
postępowania),
przy
kredytach
udzielanych w walucie obcej a spłacanych w
złotych –także różnice kursowe.
Nadzabezpieczenie
Jeżeli
zabezpieczenie
hipoteczne
jest
nadmierne, właściciel nieruchomości może
żądać zmniejszenia sumy hipoteki (art. 68 ust. 2
zd 2 ukw).
Uprawnienie
przyznane
wobec
hipotek
powstałych po wejściu w życie ustawy
nowelizujacej z 2011 r. (hipotek kaucyjnych
samoistnych powstałych przed – art. 10 uzkw).
Kontrola
sądowa
wartości
zabezpieczenia/zabezpieczeń w poprzednim
stanie prawnym odbywała się na zasadzie art.
58 § 2 k.c.
Nadzabezpieczenie
Nadmierność
zabezpieczenia
–
problem
ustalenia proporcji pomiędzy zabezpieczeniem a
wierzytelnością zabezpieczoną
Zasadniczo: dowolność w ustalaniu wartości
zabezpieczenia – swoboda umów- art. 353 (1)
k.c.
Wierzyciel
dąży
do
maksymalnego
zabezpieczenia – zjawisko nadzabezpieczenia –
ustalania
wartości
zabezpieczenia
ponad
potrzebę gospodarczą.
Nadzabezpieczenie
Zasada: Wartość zabezpieczenia powinna być
adekwatna
do
wartości
wierzytelności
zabezpieczonej.
Brak jednoznacznych kryteriów dla ustalenia
proporcji pomiędzy wysokością wierzytelności a
zabezpieczenia.
Ingerencja ustawodawcy przy zabezpieczeniu
hipotecznym -
Ustawa z 26.06.2009 r. o zmianie ustawy o
księgach wieczystych i hipotece oraz o zmianie
innych ustaw (Dz.U.131, poz. 1075)
Nadzabezpieczenie
Rezygnacja
z
dotychczasowego
kształtu hipoteki zwykłej na rzecz
hipoteki
zabezpieczającej
wierzytelność do oznaczonej kwoty
pieniężnej,
stanowiącej
sumę
najwyższą, do której możliwe jest
uzyskanie zabezpieczenia z obciążonej
nieruchomości,
spowodowała
uniezależnienie
hipoteki
od
wierzytelności zabezpieczonej.
Nadzabezpieczenie
art. 110 (1) ukw -Zasada dotycząca hipoteki
przymusowej:
Wierzyciel może żądać wpisu hipoteki
przymusowej na sumę nie wyższą niż wynikająca
z treści dokumentu stanowiącego podstawę jej
wpisu do księgi wieczystej.
Jeżeli z dokumentu tego nie wynika
wysokość
sumy hipoteki, suma hipoteki nie może
przewyższać więcej niż o połowę
zabezpieczonej wierzytelności wraz z
roszczeniami
o świadczenia uboczne określonymi w
dokumencie
stanowiącym podstawę wpisu hipoteki na
dzień
złożenia wniosku o wpis hipoteki
Nadzabezpieczenie
art. 626(8) § 2 kpc
Rozpoznając wniosek o wpis, sąd bada
jedynie
treść
i
formę
wniosku,
dołączonych do wniosku dokumentów
oraz treść księgi wieczystej.
Czy sąd wieczystoksięgowy może
oddalić wniosek o wpis hipoteki z
powodu nadmierności zabezpieczenia
hipotecznego?
Nadzabezpieczenie
Znowelizowane
prawo
hipoteczne wprowadziło na
rzecz właściciela instytucję
roszczenia o obniżenie sumy
hipoteki
w
przypadku
zaistnienia
nadmierności
zabezpieczenia
(nadzabezpieczenia).
Nadzabezpieczenie
Uproszczenie:
nadzabezpieczenie
to
sytuacja gdy wartość jednego lub kilku
zabezpieczeń
przekracza
wartość
wierzytelności.
Ocena błędna. Wartość wierzytelności
powinna być oceniana z chwili zaspokojenia,
a nie z chwili ustanowienia zabezpieczenia.
Nadzabezpieczenie jest sytuacją, której
suma
hipoteki
przewyższa
kwotę
zabezpieczanych
wierzytelności w taki sposób, że, racjonalnie
oceniając, niższa kwota hipoteki chroniłaby
uzasadnione
interesy
wierzyciela
hipotecznego
.
Nadzabezpieczenie
Nadmierne zabezpieczenie-
„rażące i trwałe’”.
-gdy suma hipoteki w oczywisty sposób
przekracza
wysokość
wierzytelności
głównej, odsetek i innych należności
ubocznych
W
rozumieniu
ukw
nadmiernym
zabezpieczeniem nie jest więc każda
sytuacja, w której suma hipoteki
przewyższa sumę
zabezpieczanych wierzytelności.
Suma hipoteki może przewyższać sumę
zabezpieczanych wierzytelności, co wynika
z
konstrukcji nowej hipoteki (zabezpieczenie
odsetek, roszczeń ubocznych i kosztów
postępowania)
Nadzabezpieczenie
Art. 69 ukw: Hipoteka zabezpiecza
mieszczące się w sumie hipoteki
roszczenia o odsetki oraz o
przyznane koszty postępowania,
jak również inne roszczenia o
świadczenia uboczne, jeżeli zostały
wymienione
w
dokumencie
stanowiącym
podstwę
wpisu
hipoteki do księgi wieczystej.
Nadzabezpieczenie
Koszty postępowania i odsetki są
zaspakajane w pełnej wysokości w
równym stopniu z należnościa
główną o ile mieszczą się w sumie
hipoteki (art. 1025 § 3 kpc).
Jeśli nie mieszczą się w sumie
hipoteki
zaspakajane
są
w
kategorii dziesiątej.
Nadzabezpieczenie
Kiedy powstaje stan nadzabezpieczenia?
Czy ustanowienie hipoteki na poziomie
150%
(lub
wyższym)
wierzytelności
prowadzi
do
wystąpienia
nadzabezpieczenia?
‐ wykładania art. 68 ust. 2 zd. 2, art.
110(1)ukw
- charakter bezwzględnie obowiązujący
- Czy wierzyciel może zastrzec karę
umowną na wypadek wystąpienia z
roszczeniem z art. 68?
Nadzabezpieczenie
-pierwotne
-następcze
Nadzabezpieczenie
Gdy kwota hipoteki jest większa
niż
suma
zabezpieczonych
wierzytelności powoduje stan
nadmierności zabezpieczenia?
Nie każde nadzabezpieczenie
jest
zabezpieczeniem
nadmiernym.
Stosowanie więc w praktyce
bankowej ustanawiania hipoteki
na poziomie wyższym niż 150%
wierzytelności
jest
dopuszczalne.
Nadzabezpieczenie
Taka praktyka jest uzasadniona
– hipoteka zabezpiecza m.in.
odsetki za opóźnienie i koszty
postępowania.
Gdy
hipoteka
zabezpiecza
wierzytelność przyszłą lub o
wysokości nieustalonej interes
wierzyciela jest zabezpieczony
gdy suma hipoteki zapewni
bezpieczeństwo zwrotu takich
wierzytelności
Nadzabezpieczenie
Czy art. 110(1) ukw może być
stosowany
do
hipoteki
umownej?
Wierzyciel może żądać wpisu
hipoteki przymusowej - jeśli z
dokumentu nie wynika jej
wysokość, maksymalnie na
150% kwoty wierzytelności
wraz
z
roszczeniami
o
świadczenia uboczne, które
zostały
określone
w
dokumencie
stanowiącym
podstawę wpisu.
Nadzabezpieczenie
Przepis art. 110(1) ukw nie
dotyczy maksymalnego limitu
zabezpieczenia
hipoteką
umowną
.
Stosowanie ww. przepisu w
drodze analogii do hipoteki
umownej nie jest właściwe.
Nadzabezpieczenie
Charakter roszczenia:
- żądanie o zmniejszenie sumy
hipoteki
Legitymacja
czynna:
każdoczesny
właściciel
nieruchomości
Legitymacja bierna: każdoczesny
wierzyciel
hipoteczny
(administrator hipoteki).
Dłużnik osobisty może przystąpić
do
spawy
w
charakterze
interwenienta
ubocznego
po
stronie powoda.
Nadzabezpieczenie
W doktrynie charakter prawny
roszczenia jest sporny.
Poglądy:
Roszczenie z przepisu art. 68
ust. 2 zd. 2 ukw ma
charakter:
- roszczenia prawa cywilnego
-
uprawnienia
prawokształtującego
- kompetencji procesowej
Nadzabezpieczenie
Zmiana
sumy
hipoteki
może
nastąpić na podstawie umowy -
zmiana treści hipoteki
-Tryb umowny
-Forma: akt notarialny lub forma
pisemna dla hipoteki bankowej (art.
77 k.c.)
lub przyjęcie, że umowa zmieniająca hipotekę
stanowi umowę samoistną
-Czy
możliwe
żądanie
zmiany
wysokości
sumy
hipoteki
na
podstawie art. 64 k.c. i 1047 k.p.c.?
Nadzabezpieczenie
Roszczenie
przysługuje
dłużnikowi
hipotecznemu
hipoteki
umownej,
przymusowej i ustawowej
.
Czy może dotyczyć hipotek
ustanowionych
przed
20.02.2011r?
Nadzabezpieczenie
Art. 10 uzkw
Roszczenie przysługuje wobec
wierzycieli hipotek kaucyjnych
samoistnych, ponieważ do
tych hipotek
stosuje się nowe przepisy.
Nie dotyczy hipotek zwykłych.
Nadzabezpieczenie
Czy
roszczenie
może
być
dochodzone
w
postępowaniu
wieczystoksięgowym?
Postępowanie
procesowe
czy
nieprocesowe?
Powództwo o:
-świadczenie
-ustalenie
-ukształtowanie
Nadzabezpieczenie
Przez żądanie zmniejszenia
sumy
hipoteki
należy
rozumieć
prawo
do
wytoczenia
powództwa
przeciwko
wierzycielowi
hipotecznemu
o
ukształtowanie
stosunku
prawnego hipoteki.
Uprawnienie dochodzeone w
trybie procesu.
Sąd
właściwy:
miejsca
położenia nieruchomości
Nadzabezpieczenie
W pozwie właściciel powinien
wskazać kwotę, o jaką powinna
być suma hipoteki zmniejszona.
Sąd orzekający przy ustalaniu,
czy
zabezpieczenie
jest
nadmierne powinien brać pod
uwagę: sumę i walutę hipoteki,
charakter,
sumę
i
walutę
pozostałej
do
spłaty
wierzytelności,
potencjalną
wartość świadczeń ubocznych,
wahania kursowe.
Nadzabezpieczenie
Jak określić w.p.s.?
Art. 24 kpc W sprawach o
zabezpieczenie,
zastaw
lub
hipotekę wartość przedmiotu
sporu stanowi suma
wierzytelności. Jeżeli jednak
przedmiot zabezpieczenia lub
zastawu ma mniejszą wartość
niż wierzytelność,
rozstrzyga wartość mniejsza.
Nadzabezpieczenie
Art. 13 ust. 1 uks:
Opłatę stosunkową pobiera
się w sprawach o prawa
majątkowe; wynosi ona 5 %
wartości
przedmiotu
sporu
lub
przedmiotu
zaskarżenia,
jednak nie mniej niż 30
złotych i nie więcej niż
100.000 złotych.
Nadzabezpieczenie
Prawidłowe
obliczenie
WPS
wymaga
ustalenia
sumy
wierzytelności.
Art. 20 kpc, przy obliczaniu WPS
nie uwzględnia się odsetek i
kosztów
związanych
z
roszczeniem głównym.
WPS - suma zabezpieczonych
wierzytelności o zwrot kapitału
(np.
wysokość
udzielonego
kredytu).
Nadzabezpieczenie
Wyrok ma skutek konstytutywny i
działa na przyszłość.
Właściciel może ponownie wystąpić
z powództwem o zmniejszenie
sumy hipoteki.
Zmniejszenie sumy hipoteki wraz z
uprawomocnieniem się wyroku.
Wpis zmniejszonej sumy do kw ma
charakter deklaratoryjny.
Zmniejszenie
sumy
hipoteki
skutkuje powstaniem OMH.
Nadzabezpieczenie
Zadania:
Analiza wyroku SA w Katowicach
z 11.01.2013 r., V ACa 614/12
Analiza zagadnienia:
Czy dopuszczalne jest
ustanowienie hipoteki dla
zabezpieczenia wierzytelności
przedawnionej?
Literatura:L. Przybyłowski (w:)
Hipoteka po nowelizacji, s. 180-
194
Podział hipoteki i zmiany w zakresie
hipoteki
Prawo hipoteczne:
1.Podział hipoteki
2.Zmiana treści hipoteki a zmiana
wierzytelności
zabezpieczonej
hipoteką.
Ocena stanu prawnego przed i po
nowelizacji
dokonanej
ustawą
z
26.06.2009 r.
Podział hipoteki
Art. 68 (1) ukw
1.Hipoteka
umowna
może
także
zabezpieczać kilka wierzytelności z
różnych
stosunków
prawnych
przysługujących
temu
samemu
wierzycielowi.
Zabezpieczenie kilku wierzytelności
może mieć charakter:
-pierwotny
-wtórny
Podział hipoteki
Wymagana jest tożsamość wierzyciela.
Nie
ma
wymagania
tożsamości
dłużnika.
Właściciel
nieruchomości
może zabezpieczyć swoje własne
zobowiązania jak i zobowiązania osoby
trzeciej.
W
zakresie
wierzytelności
zabezpieczonych jedną hipoteką nie
ma wymagań w zakresie ich rodzaju,
wysokości, waluty itp.
Wierzytelności mogą być różne co do
źródła, charakteru, waluty, wysokości.
Podział hipoteki
Art. 68 (1) ust. 2 ukw.
W umowie ustanawiającej hipotekę
należy określić stosunki prawne oraz
wynikające z nich wierzytelności objęte
zabezpieczeniem.
Przy
objęciu
zabezpieczeniem
hipotecznym kolejnej wierzytelności
konieczne jest:
-Zawarcie umowy o zmianę treści
hipoteki
-Wpis do księgi wieczystej
Podział hipoteki
Oznaczenie
kilku
wierzytelności
objętych
pierwotnie
lub
wtórnie
zabezpieczeniem odbywa się na tych
samych
zasadach
co
oznaczenie
pojedynczej wierzytelności.
§ 52 pkt 1 rozp. Min. Spr. w sprawie zakładania i prowadzenia
ksiąg wieczystych w systemie informatycznym: W polu 4.4.1.8
wpisuje się oznaczenie wierzytelności zabezpieczonych
hipoteką wynikających z określonych stosunków prawnych,
określane w podpolach:
A.Kolejny numer wierzytelności zabezpieczonej
B. Oznaczenie wierzytelności zabezpieczonej
C. Oznaczenie stosunku prawnego
W polu 4.4.1.9. termin zapłaty zabezpieczonej wierzytelności, a
w przypadku kredytu – termin spłaty kredytu. Z tym, że pola
4.4.1.9 i 4.4.1.5. „odsetki” nie są wypełniane w stosunku do
hipotek powstałych po 19.02.2011 r.
Podział hipoteki
art. 68 (1) ust. 3 ukw
Wierzyciel
hipoteczny
może
podzielić
hipotekę. Oświadczenie o podziale hipoteki
należy złożyć właścicielowi nieruchomości.
Podział hipoteki staje się skuteczny z chwilą
wpisu do księgi wieczystej.
Wyłączne
uprawnienie
wierzyciela
hipotecznego. Podział może nastąpić według
jego uznania. Nie jest więc wymagana zgoda
dłużnika rzeczowego, osobistego ani też
wierzycieli hipotecznych z równym lub
niższym pierwszeństwem
Podział hipoteki
Czy umiejscowienie przepisu o podziale hipoteki w
art. 68 (1) ukw oznacza, że podział hipoteki jest
dopuszczalny
tylko
w
przypadku
wielości
wierzytelności ?
Nie. Możliwy jest podział hipoteki:
-przy wielu wierzytelnościach zabezpieczonych
-przy jednej wierzytelności zabezpieczonej, ale w
tym
wypadku
konieczny
jest
taki
podział
wierzytelności, że każda z nowopowstałych hipotek
będzie
zabezpieczała
oznaczoną
część
wierzytelności.
Nie jest więc tu możliwy taki podział hipoteki, by
hipoteki powstałe przez podział zabezpieczały
łącznie
jedną
wierzytelność
bez
repartycji
zabezpieczenia.
Podział hipoteki
Hipoteki powstałe w wyniku podziału mają takie
samo pierwszeństwo jak hipoteka pierwotna.
W oświadczeniu o podziale wierzyciel może
jednostronnie zmienić pierwszeństwo pomiędzy
wyodrębnionymi hipotekami – na podstawie analogii
art. 250§ 1 k.c.
Suma nowopowstałych hipotek powinna być równa
sumie hipoteki dzielonej. Sąd odmówi wpisu hipoteki
gdy ich suma będzie wyższa. Suma ta może być
niższa-
wówczas
konieczne
jest
dołączenie
oświadczenia wierzyciela o częściowym zrzeczeniu
się hipoteki.
Podział hipoteki
Tryb: jednostronne oświadczenie woli wierzyciela
hipotecznego
Forma: min. z art. 31 ust. 1 ukw. Podstawą wpisu
hipotek powstałych w wyniku podziału jest
oświadczenie woli wierzyciela hipotecznego w formie
z podpisem notarialnie poświadczonym.
Wymaganie to dotyczy również hipotek bankowych
(art. 95 pr.bank nie ma tu zastosowania).
Wpis do kw ma charakter konstytutywny.
Oświadczenie powinno być złożone właścicielowi
nieruchomości obciążonej. Jednak złożenie tego
oświadczenia nie stanowi przesłanki skuteczności
podziału. A badanie, czy zawiadomienie zostało
złożone,
nie
należy
do
kognicji
sądu
wieczystoksięgowego.
Zmiana treści hipoteki i zmiana
wierzytelności zabezpieczonej
Zmiana treści hipoteki zwykłej i kaucyjnej
niesamoistnej i
zmiana treści wierzytelności zabezpieczonej tymi
hipotekiami – według zasad obowiązujących przed
nowelizacją.
Przed nowelizacją – ścisłe powiązanie wierzytelności
i hipoteki.
Zmiana treści hipoteki a zmiany w
zakresie wierzytelności zabezpieczonej
hipotecznie
Pojęcie hipotek dawnych:
Art. 10 uzkw:
1.Do hipotek kaucyjnych powstałych przed dniem
wejścia w życie ustawy nowelizującej stosuje się
przepisy w brzmieniu nadanym ustawą nowelizujacą,
z wyjątkiem przepisów o rozporządzaniu opróżnionym
miejscem hipotecznym (hipoteka kucyjna samoistna)
2. Do hipotek zwykłych powstałych przed dniem
wejścia w życie ustawy nowelizującej stosuje się
przepisy w dotychczasowym brzmieniu. To samo
dotyczy
hipotek
kaucyjnych
zabezpieczających
roszczenia związane z wierzytelnością hipoteczną,
lecz nieobjętych z mocy ustawy hipoteką zwykłą,
powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej
ustawy (hipoteka kaucyjna niesamoistna)
Zmiana treści hipoteki a zmiany w
zakresie wierzytelności zabezpieczonej
hipotecznie
Hipoteka po nowelizacji i hipoteka kaucyjna
samoistna – stosujemy przepisy po
nowelizacji (oderwanie wierzytelności od
hipoteki)
Zrównanie statusu hipoteki kaucyjnej
samoistnej z hipoteką po nowelizacji.
Do hipotek kaucyjnych samoistnych należy
stosować art. 68 ¹, 68³, 68
4
ukwh
.
Zmiana treści hipoteki a zmiany w
zakresie wierzytelności zabezpieczonej
hipotecznie
• art. 68 ¹ ust.1 ukwh
• Hipoteka umowna kaucyjna
samoistna może zabezpieczać kilka
wierzytelności z różnych stosunków
prawnych przysługujących temu
samemu wierzycielowi
Zmiana treści hipoteki a zmiany w
zakresie wierzytelności zabezpieczonej
hipotecznie
• 68³ ukwh
• Można zastąpić zabezpieczoną wierzytelność
inną wierzytelnością tego samego wierzyciela.
• Do zmiany zabezpieczonej wierzytelności
stosuje się przepisy o zmianie treści hipoteki.
• Zmiana treści ograniczonych praw
rzeczowych – art. 248 k.c. Wymagana jest
zgoda osób, których praw dotyka zmiana.
• 68³ zd. 3 ukwh: Zgoda osób, którym
przysługują prawa z pierwszeństwem równym
lub niższym, nie jest potrzebna.
Zmiana treści hipoteki a zmiany w
zakresie wierzytelności zabezpieczonej
hipotecznie
• 68
4
ukwh
• Na zmianę waluty zabezpieczonej wierzytelności
oraz inne zmiany zabezpieczonej wierzytelności w
drodze czynności prawnej zwiększającej zakres
zaspokojenia z nieruchomości obciążonej wymagana
jest zgoda właściciela nieruchomości, jeżeli nie jest
dłużnikiem osobistym. Oświadczenie właściciela
nieruchomości powinno być złożone którejkolwiek ze
stron w formie pisemnej pod rygorem nieważności.
• Zmiany zabezpieczonej wierzytelności, o których
mowa wyżej są bezskuteczne w stosunku do
właściciela nieruchomości dopóki nie wyraził na nie
zgody.
Zmiana treści hipoteki a zmiany w
zakresie wierzytelności zabezpieczonej
hipotecznie
• Zmiana treści hipoteki dawnej
(wysokości, waluty –wraz ze zmianą
waluty wierzytelności)
• art. 248 k.c. (umowa, wpis do kw,
zgoda osób trzecich, jeśli zmiana treści
hipoteki dotyka ich praw)
• Zmiana treści wierzytelności
zabezpieczonej hipoteką dawną:
• art. 248 k.c. oraz art. 70 ukwh
Zmiana treści hipoteki a zmiany w zakresie
wierzytelności zabezpieczonej hipotecznie
• Postanowienie SN z 13 stycznia 2011 r.,
III CZO 127/10
Zmiana treści hipoteki ściśle wiąże się
ze
zmianą
treści
wierzytelności
hipotecznej, przy czym zmiana treści
wierzytelności hipotecznej pociąga za
sobą zmianę treści hipoteki tylko
wówczas, gdy dotyczy elementów
ujawnionych we wpisie hipoteki do
księgi wieczystej
Zmiana treści hipoteki a zmiany w
zakresie wierzytelności zabezpieczonej
hipotecznie
• § 52 rozporządzenia Ministra
Sprawiedliwości z 20.08.2003 r. w sprawie
zakładania i prowadzenia ksiąg wieczystych
w systemie informatycznym: ujawnieniu w
rubryce 4.4. „treść wpisu” w podrubryce
4.4.1. podlegały następujace elementy:
• rodzaj hipoteki , suma hipoteki, waluta
sumy, odsetki (rodzaj i wysokość), rodzaj
zabezpieczonej wierzytelności, termin
zapłaty.
Zmiana treści hipoteki a zmiany w
zakresie wierzytelności zabezpieczonej
hipotecznie
• Według rozporządzenia wpis nie
obejmował ani waluty wierzytelności
ani wysokości wierzytelności.
• W praktyce przyjmowano, że elementy
te mieszczą się w rodzaju
zabezpieczonej wierzytelności
(4.4.1.8.).
• W stosunku do hipotek dawnych
elementami obowiązkowego wpisu są
także odsetki i terminy płatności
Zmiana treści hipoteki a zmiany w
zakresie wierzytelności zabezpieczonej
hipotecznie
• Wobec hipotek dawnych elementy
wpisu nie uległy zmianie
• Stosujemy przepisy dotychczasowe,
w tym również przepisy wykonawcze.
• Czy należy uwzględniać wnioski w
zakresie zmiany terminu płatności
hipotek dawnych?
Zmiana treści hipoteki a zmiany w
zakresie wierzytelności zabezpieczonej
hipotecznie
• § 3 rozp. Min.Spr. z 2.02.2011 r.
zmieniającego rozporządzenie w sprawie
zakładania i prowadzenia ksiąg wieczystych
w systemie informatycznym:
• Dokonując wpisów hipotek powstałych po
dniu 19.02.2011 r. nie wypełnia się pól:
4.4.1.5 "odsetki" oraz 4.4.1.9 "termin
zapłaty„
• Wobec hipotek powstałych przed tą datą
pola te należy wypełniać (nie dotyczy
hipotek kaucyjnych samoistnych).
Zmiana treści hipoteki a zmiany w
zakresie wierzytelności zabezpieczonej
hipotecznie
• Modyfikacja treści wierzytelności
hipotek dawnych:
• - rodzaj wierzytelności
• - wysokość wierzytelności
• - waluta wierzytelności
• - odsetki – rodzaj i wysokość
• - termin płatności
Zmiana treści hipoteki a zmiany w
zakresie wierzytelności zabezpieczonej
hipotecznie
• Zmiana wysokości i waluty wierzytelności –
art. 248 k.c. i art. 70 ukw.
• Zmiana waluty wierzytelności skutkuje
obowiązkiem zmiany waluty hipoteki.
• Nie jest zmianą waluty wierzytelności
sytuacja, gdy kredyt złotowy został
zmieniony w kredyt złotowy waloryzowany
w walucie obcej, bo waluta nie ulagła
zmianie. Ulega zmianie rodzaj
wierzytelności (z wartości ustalonej na
nieustaloną)
Zmiana treści hipoteki a zmiany w
zakresie wierzytelności zabezpieczonej
hipotecznie
• Zmiana oprocentowania
wierzytelności zabezpieczonej
hipoteką dawną
• Zmiana wysokości lub rodzaju
oprocentowania
• Podwyższenie lub obniżenie wysokości
odsetek , zmiana oprocentowania
stałego na zmienne i odwrotnie
Zmiana treści hipoteki a zmiany w
zakresie wierzytelności zabezpieczonej
hipotecznie
• Hipoteka zwykła – tylko wierzytelność z
oprocentowaniem stałym
• Podwyższenie stałego oprocentowania
wpływa na zakres zabezpieczenia,
wymaga umowy zmieniającej treść
hipoteki, konstytutywnego wpisu do kw
i zgody osób z pierwszeństwem
równym lub niższym
• Obniżenie oprocentowania nie wymaga
ujawnienia w kw
Zmiana treści hipoteki a zmiany w
zakresie wierzytelności zabezpieczonej
hipotecznie
• Gdy zmianie ulegają odsetki zmienne
zabezpieczone hipoteką kaucyjną
samoistną zmiana nie wymaga
ujawnienia, ponieważ zmienione
odsetki pozostają zabezpieczone
hipoteką do wysokości sumy
hipoteki.
Zmiana treści hipoteki a zmiany w
zakresie wierzytelności zabezpieczonej
hipotecznie
• Gdy zmianie ulega rodzaj
oprocentowania ze stałego na
zmienne – to odsetki o zmiennej
stopie nie mogą być zabezpieczone
hipoteka zwykłą. Obecnie należy
złożyć wniosek o wykreślenie z pola
„odsetki” i ustanowić nową hipotekę
(po nowelizacji) w kolejności
wynikającej z wpisu.
Zmiana treści hipoteki a zmiany w
zakresie wierzytelności zabezpieczonej
hipotecznie
• Gdy ma miejsce sytuacja odwrotna
-zmianie ulega rodzaj oprocentowania ze
zmiennego na stałe. Zmienne było
zabezpieczone hipoteka kaucyjną
niesamoistną i hipotekę tę należy
wykreślić oraz złożyć wniosek o
ujawnienie we wpisie hipoteki zwykłej
odsetek stałych.
• Wymagany jest konstytutywny wpis i
zgoda osób trzecich.
Zmiana treści hipoteki a zmiany w
zakresie wierzytelności zabezpieczonej
hipotecznie
Zmiany wierzytelności: art. 248 k.c. i 70
ukw
Udział właściciela nieruchomości (gdy nie
jest dłużnikiem osobistym) jako:
- strona umowy o zmianę treści hipoteki
- nie jako osoba trzecia wobec stosunku
prawnego zabezpieczonego.
-Zmiany
w
zakresie
wierzytelności
powodują konieczność modyfikacji dwóch
stosunków
prawnych:
podstawowego
łączącego wierzyciela hipotecznego z
dłużnikiem
osobistym
i
rzeczowego
łączącego
wierzyciela
z
dłużnikiem
rzeczowym.
Zmiana treści hipoteki a zmiany w
zakresie wierzytelności zabezpieczonej
hipotecznie
• Zmiany dotyczące wierzytelności, naruszające
prawa
obciążające
nieruchomość
z
pierwszeństwem równym lub niższym, wymagają
zgody osób, którym prawa te przysługują. Nie
dotyczy to zmiany terminów płatności (art. 70
ukw).
• Czy uchylenie art. 70 ukwh oznacza, że na zmiany
wierzytelności zabezpieczonej hipoteką nową
zgoda osób, którym przysługują prawa z
pierwszeństwem równym lub niższym jest
obecnie wymagana na podstawie art. 248 § 2 kc.?
Zmiana treści hipoteki a zmiany w
zakresie wierzytelności zabezpieczonej
hipotecznie
• W stosunku do hipotek dawnych zgoda
jest wymagana na podstawie art. 70
ukwh.
• W stosunku do hipotek kaucyjnych
samoistnych i hipotek powstałych po
nowelizacji nie ma w ogóle obowiązku
uzyskania zgody osób z pierwszeństwem
równym lub niższym jeśli zmianie ulegają
elementy treści wierzytelności. Obowiązku
tego nie należy wywodzić z art. 248 k.c.
Zmiana treści hipoteki a zmiany w
zakresie wierzytelności zabezpieczonej
hipotecznie
• Hipoteki w konstrukcji po nowelizacji:
• Do zmiany treści wierzytelności
zabezpieczonej hipoteką (przy zachowaniu
jej tożsamości) nie stosuje się przepisów o
zmianie treści hipoteki.
• Art. 248 k.c. nie ma zastosowania.
• Brak tożsamości, gdy dodawana lub
wymieniana jest wierzytelność
zabezpieczona hipotecznie. Do zastąpienia
wierzytelności nie jest wymagana zgoda
wierzycieli z pierwszeństwem równym lub
niższym.
Zmiana treści hipoteki a zmiany w
zakresie wierzytelności zabezpieczonej
hipotecznie
• Do zmiany treści wierzytelności
zabezpieczonej hipoteką ma
zastosowanie art. 68
4
ukwh
• Wymagana zgoda właściciela
nieruchomości na zmianę waluty
wierzytelności oraz na inne zmiany
zwiększające zakres zaspokojenia
Zmiana treści hipoteki a zmiany w
zakresie wierzytelności zabezpieczonej
hipotecznie
• Zadania:
• Analiza problemu: Czy na dodanie
wierzytelności do hipoteki wymagana
jest zgoda osób, którym przysługują
prawa z pierwszeństwem równym lub
niższym?
• Rozwiązanie kazusu
• Literatura: B. Swaczyna, Hipoteka po
nowelizacji, s. 234-264.