Wspólna waluta EURO
http://www.ecb.int/euro/intro/html/map.pl.ht
ml
Historia Euro
• Po II wojnie światowej większość walut
państw uprzemysłowionych była blisko
powiązana z dolarem na zasadzie tak
zwanego „parytetu złota” w ramach
Systemu z Bretton Woods. Faktyczna
dominacja dolara i wymuszone
dewaluacje kilku walut europejskich
spowodowało, że przywódcy europejscy
zaczęli szukać sposobu przywrócenie
równowagi poprzez większą integrację
gospodarczą krajów Europy.
Historia Euro
• Plany utworzenia jednej waluty europejskiej
zapoczątkował w 1969 r. Raport Barre’a, wydany
przez liczącą wówczas sześciu członków Europejską
Wspólnotę Gospodarczą (EWG). Następnie, w tym
samym roku, odbyło się spotkanie Szefów Państw i
Rządów w Hadze, na którym przygotowano plan
utworzenia unii gospodarczej i monetarnej. Proces
opóźnił się z powodu załamania się w 1971 r.
Systemu z Bretton Woods, po jednostronnej decyzji
prezydenta Nixona o zakończeniu wymienialności
dolara na złoto, jak też wskutek kryzysu naftowego
w 1972 r. W międzyczasie EWG rozrosła się do
dziewięciu państw członkowskich, z których wiele
niechętnie odnosiło się do koncepcji rezygnacji z
waluty narodowej.
Historia Euro
• W 1979 r. został utworzony Europejski System
Walutowy, wiążący waluty europejskie i
zapobiegający dużym fluktuacjom ich wartości.
Został skonstruowany Mechanizm Kursów
Walutowych (ERM), na mocy którego fluktuacja
kursów wymiany walut państw członkowskich
miała być ograniczona (+/-2.25%) po obu
stronach wartości referencyjnej. Wartość
referencyjna została utworzona w
zagregowanym koszyku wszystkich
uczestniczących walut, zwanym Europejską
Jednostką Walutową (ECU), ważonym
odpowiednio do rozmiarów gospodarek państw
członkowskich.
Historia Euro
• W końcu lat 1980-tych rynki państw
członkowskich zbliżyły się do siebie,
kształtując coś, co w końcu zostało nazwane
Jednolitym Rynkiem Europejskim. Ryzyko
kursów walutowych i podwyższone koszty
transakcji, jakie powodowało, mogło
powstrzymywać międzynarodowy handel na
Jednolitym Rynku - pomimo stosunkowej
stabilności, którą wprowadził ERM.
Logicznym rozwiązaniem wydawało się
zatem wprowadzenie jednej waluty w
Jednolitym Rynku, wobec czego na czoło
wysunęła się ponownie idea wspólnej waluty.
Historia Euro
• W lutym 1986 r. Komisja Jacquesa
Delorsa przyjęła Jednolity Akt
Europejski, który stawiał sobie za cel
likwidację barier instytucjonalnych i
ekonomicznych pomiędzy państwami
Wspólnoty Europejskiej przez
stworzenie wspólnego rynku
europejskiego.
Historia Euro
• W 1989 r. zaplanowano realizację EMU w
trzech etapach. Choć etap I rozpoczął się w
1979 r. wraz z EMS, jego oficjalne rozpoczęcie
nastąpiło w roku 1990, kiedy to zaniechano
kontroli kursów wymiany, uwalniając tym
samych ruch kapitału w granicach EWG. W
1992 r. przewidziane przez Komisję Delorsa
trzy etapy zostały sformalizowane w
Traktacie z Maastricht, łącznie z kryteriami
konwergencji gospodarczej koniecznymi do
spełnienia dla przyjęcia wspólnej waluty. W
efekcie doprowadziło to do przekształcenia
EWG w Unię Europejską.
Historia Euro
• Kryteria członkostwa w Unii Europejskiej i
przyjęcia euro są określane przez trzy
dokumenty. Pierwszym jest Traktat z
Maastricht z 1992 r., który wszedł w życie 1
listopada 1993 r. W tym samym roku Rada
Europejska na szczycie w Kopenhadze
przyjęła drugi dokument, „Kryteria
Kopenhaskie”, które doprecyzowały ogólne
cele zawarte w Traktacie z Maastricht.
Trzecim dokumentem jest ramowy kontrakt,
negocjowany z każdym krajem
kandydującym przed jego przystąpieniem
do UE.
Historia Euro
• Na szczycie w Madrycie w grudniu
1995 r. Niemcy z powodzeniem
przekonywały, aby zmienić nazwę
ECU na “euro”. Tak zwany
“scenariusz madrycki” określił także
okres przejściowy pomiędzy
wprowadzeniem euro w
rachunkowości, a wprowadzeniem
euro jako waluty pieniężnej.
Historia Euro
• W drugim etapie tworzenia EMU został powołany
Europejski Instytut Monetarny (EMI), będący
prekursorem Europejskiego Banku Centralnego (ECB).
W czerwcu 1997 r. Rada Europejska w Amsterdamie
zgodziła się na Pakt Stabilizacji i Wzrostu i utworzyła
ERM II, który miał zastąpić Europejski System
Walutowy i ERM po wprowadzeniu euro. W następnym
roku Rada Europejska w Brukseli wybrała jedenaście
państw, które miały w 1999 r. przyjąć euro i powołała
ECB, z zadaniem nadzorowania działalności
Europejskiego Systemu Banków Centralnych, czyli
banków krajowych, które miały wprowadzać w życie
decyzje ECB, drukować pieniądze i bić monety oraz
pomagać pierwszym krajom w strefie euro przy
spełnianiu kryteriów konwergencji.
Historia Euro
• W dniu 1 stycznia 1999 r. na obszarze 11
spośród 15 krajów Unii Europejskiej
zaczęła funkcjonować unia walutowa. Jest
ona ostatnim etapem integracji
gospodarczej w Europie,
zapoczątkowanej w 1950 r. przez byłego
francuskiego premiera Roberta
Schumana, który zaproponował
połączenie europejskich zasobów węgla i
stali.
Historia Euro
• Podwaliny pod procesy integracyjne położono w
1958 r., kiedy to na mocy Traktatu Rzymskiego
powstała Europejska Wspólnota Gospodarcza
(EWG). Liczyła ona początkowo 6 członków, by
przez kolejne poszerzenia dojść do obecnej liczby
15. Mocą Traktatu z Maastricht z 1992 r.
Europejska Wspólnota Gospodarcza została
przekształcona we Wspólnotę Europejską, która
razem z Europejską Wspólnotą Węgla i Stali oraz
Europejską Wspólnotą Energii Atomowej, zwaną
Euratomem, składa się na Unię Europejską (UE).
Już wtedy postanowiono, że od stycznia 1999 r.
zacznie funkcjonować unia walutowa, tzn. że
wchodzące w jej skład kraje będą posługiwać się
jedną, wspólną walutą.
Kryteria konwergencji
• Aby unia monetarna mogła dobrze
funkcjonować, zalecane jest aby wchodzące
w jej skład gospodarki były pod pewnymi
względami do siebie podobne.
• Oznacza to, że kraje strefy euro powinny
osiągnąć znaczny stopień zbieżności, co
dotyczy zarówno wielkości nominalnych (np.
inflacji), jak i pewnych wielkości realnych
(synchronizacji cykli koniunkturalnych -
zobacz: Koszty i zagrożenia związane z
przystąpieniem do strefy euro).
Kryteria konwergancji
• kryteria stabilności finansów
sektora instytucji rządowych i
samorządowych:
- kryterium deficytu budżetowego
- kryterium długu publicznego
• Kryterium stabilności cen
• Kryterium kursowe
• kryterium stóp procentowych
Kryterium deficytu
budżetowego
Kryteria fiskalne, czyli kryteria stabilności
finansów sektora instytucji rządowych
i samorządowych są spełnione, gdy kraj
nie jest objęty procedurą nadmiernego
deficytu. Nadmierny deficyt występuje
wtedy, gdy faktyczny lub planowany
deficyt sektora finansów publicznych
przekracza 3% PKB lub relacja zadłużenia
publicznego do PKB przewyższa 60%.
Kryterium DŁUGU
PUBLICZNEGO
Kryterium deficytu
budżetowego
Poziom inflacji
• Zgodnie z unijną definicją, dany kraj
spełnia kryterium stabilności cen,
gdy jego średnioroczna inflacja
(liczona jako 12-miesięczna średnia
ruchoma, mierzona indeksem HICP -
ang. Harmonised Index of Consumer
Prices) nie przekracza tzw. wartości
referencyjnej.
Poziom inflacji
• Wartość ta wyznaczana jest na podstawie
średniej arytmetycznej z inflacji w trzech
krajach UE najlepszych pod względem
stabilności cen (ang. the three best-
performing Member States in terms of
price stability), powiększonej o 1,5 pkt.
proc.
• Do weryfikacji, czy powyższe kryterium
zostało spełnione posługujemy się więc
zharmonizowanym indeksem cen
konsumpcyjnych HICP.
Poziom inflacji
• Dodatkowym elementem charakterystycznym
dla kryterium stabilności cen jest to, że dotyczy
ono inflacji średniorocznej, a nie liczonej rok do
roku (r/r). Różnica polega na tym, że -
przykładowo - obliczając inflację w listopadzie
2006 r. metodą r/r porównujemy poziom cen z
listopada 2006 r. z poziomem cen z listopada
2005 r. Przy wyznaczaniu inflacji
średniorocznej, porównujemy natomiast średni
poziom cen z ostatnich 12 miesięcy (tu w
okresie grudzień 2005 r. - listopad 2006 r.) ze
średnim poziomem cen z poprzednich 12
miesięcy (a więc w okresie grudzień 2004 r. -
listopad 2005 r.).
Poziom inflacji
• W rezultacie, średnioroczna inflacja nie waha
się tak gwałtownie jak inflacja liczona rok do
roku, a jej zmiany są bardziej rozłożone w
czasie. Gdyby np. w styczniu 2006 r. silnie
wzrosły ceny wielu produktów ze względu na
wzrost stawek podatków pośrednich, to poziom
cen w tym miesiącu wyraźnie by wzrósł, a
wskaźnik inflacji r/r także "wyskoczyłby" do
góry. Przy inflacji średniorocznej, wzrost cen w
styczniu w znacznie mniejszym stopniu
podniósłby ich średni poziom z ostatnich 12
miesięcy, a tym samym słabiej wpłynął na
wzrost inflacji średniorocznej.
Poziom inflacji
W rezultacie, to czy spełniamy kryterium inflacyjne, sprawdzamy w
następujący sposób:
• wybieramy trzy kraje UE o najniższej (nieujemnej) średniorocznej
stopie inflacji HICP
We wrześniu 2006 r. były to: Finlandia (z inflacją 1,2%), Polska
(1,2%) i Szwecja (1,4%)
• obliczamy średnią arytmetyczną z tych stóp inflacji
(1,2% + 1,2% + 1,4%) / 3 = 1,3%
• dodajemy do tak obliczonej średniej 1,5 pkt. proc. uzyskując
wartość referencyjną dla kryterium stabilności cen
1,3% + 1,5 pkt. proc. = 2,8%
• sprawdzamy, czy średnioroczna inflacja w kraju kandydującym do
strefy euro nie przekracza wartości referencyjnej. Jeśli nie, to kraj
ten spełnia kryterium stabilności cen.
• W Polsce średnioroczna inflacja (mierzona indeksem HICP) we
wrześniu 2006 r. wyniosła 1,2%, tj. mniej niż wartość referencyjna
2,8%, a więc Polska spełniła w tym okresie kryterium stabilności
cen.
Poziom inflacji
W rezultacie, to czy spełniamy kryterium inflacyjne, sprawdzamy w
następujący sposób:
• wybieramy trzy kraje UE o najniższej (nieujemnej) średniorocznej
stopie inflacji HICP
We wrześniu 2006 r. były to: Finlandia (z inflacją 1,2%), Polska
(1,2%) i Szwecja (1,4%)
• obliczamy średnią arytmetyczną z tych stóp inflacji
(1,2% + 1,2% + 1,4%) / 3 = 1,3%
• dodajemy do tak obliczonej średniej 1,5 pkt. proc. uzyskując
wartość referencyjną dla kryterium stabilności cen
1,3% + 1,5 pkt. proc. = 2,8%
• sprawdzamy, czy średnioroczna inflacja w kraju kandydującym do
strefy euro nie przekracza wartości referencyjnej. Jeśli nie, to kraj
ten spełnia kryterium stabilności cen.
• W Polsce średnioroczna inflacja (mierzona indeksem HICP) we
wrześniu 2006 r. wyniosła 1,2%, tj. mniej niż wartość referencyjna
2,8%, a więc Polska spełniła w tym okresie kryterium stabilności
cen.
Stopy procentowe - kryterium
długoterminowych stóp
procentowych
• Kryterium stóp procentowych ma na celu
sprawdzenie trwałości konwergencji
osiągniętej przez kraj kandydujący do strefy
euro. Kryterium to jest spełnione, gdy średnia
nominalna długoterminowa stopa procentowa
ocenianego kraju nie przekracza wartości
referencyjnej.
• Wartość ta jest wyznaczana na podstawie
średniej arytmetycznej ze stóp procentowych
w trzech krajach UE najlepszych pod
względem stabilności cen, powiększonej o 2
pkt. proc.
Stopy procentowe - kryterium
długoterminowych stóp
procentowych
• Stopy procentowe oblicza się na
podstawie długoterminowych
obligacji rządowych lub
porównywalnych papierów
wartościowych, a średnia nominalna
długoterminowa stopa procentowa
jest wyznaczana jako średnia
arytmetyczna z ostatnich 12
miesięcy.
Stopy procentowe - kryterium
długoterminowych stóp
procentowych
W rezultacie, to czy spełniamy kryterium długoterminowych
stóp procentowych, sprawdzamy w następujący sposób:
• wybieramy trzy kraje UE o najniższej (nieujemnej)
średniorocznej stopie inflacji HICP
We wrześniu 2006 r. były to: Finlandia, Polska i Szwecja
• obliczamy średnią arytmetyczną ze stóp procentowych w
krajach referencyjnych:
[3,66% (w Finlandii) + 5,21% (w Polsce) + 3,62% (w
Szwecji)] / 3 = 4,2%
• dodajemy do tak obliczonej średniej 2,0 pkt. proc. uzyskując
wartość referencyjną dla kryterium długoterminowych stóp
procentowych:
4,2% + 2,0 pkt. proc. = 6,2%
• sprawdzamy, czy średnia nominalna długoterminowa stopa
procentowa w kraju kandydującym do strefy euro nie
przekracza wartości referencyjnej. Jeśli nie, to kraj ten
spełnia kryterium długoterminowych stóp procentowych.
Kto spełnia kryteria
konwergencji
Spełnianie kryteriów
konwergencji 2009
Kurs walutowy
• Przed przystąpieniem do unii monetarnej
Polska powinna uczestniczyć przez co
najmniej dwa lata w Europejskim
Mechanizmie Kursowym II (ERM II – ang.
Exchange Rate Mechanism II). W tym okresie
kurs złotego wobec euro powinien się
utrzymywać w standardowo określonym
przedziale wahań (+/-15%) wokół
centralnego parytetu, albo w
wynegocjowanym węższym paśmie, przy
czym parytet nie może zostać
zdewaluowany.
Kurs walutowy
• Decyzja dotycząca ustalenia poziomu kursu
centralnego (parytetu) oraz pasma wahań jest
podejmowana na podstawie wspólnego porozumienia
między ministrami finansów krajów strefy euro,
Europejskim Bankiem Centralnym (EBC) oraz
ministrami finansów i prezesami banków centralnych
krajów uczestniczących w ERM II. Decyzja
podejmowana jest przy udziale Komisji Europejskiej.
• Ważne jest, aby ustalony kurs centralny był spójny z
fundamentami gospodarki i jednocześnie był
postrzegany przez rynek finansowy jako możliwy do
utrzymania. Zbyt słaby parytet rodziłby ryzyko
wzrostu presji inflacyjnej, gdyż wtedy np. dobra
importowane w przeliczeniu na złotówki byłyby
droższe.
Kurs walutowy
Stanowiska Komisji Europejskiej i EBC
wskazują, że samo utrzymanie złotego w
szerokim paśmie wahań bez dewaluacji
parytetu nie będzie jednak równoznaczne
z uzyskaniem pozytywnej oceny
stabilności kursowej. Dodatkowym
warunkiem będzie brak tzw. "poważnych
napięć" (ang. severe tensions) na rynku
walutowym w ciągu dwóch lat
uczestnictwa w ERM II.
Kurs walutowy
• Obiektywne miary stabilności kursowej nie zostały
jednak określone, co obniża przejrzystość tego
kryterium. Najlepszym wyznacznikiem pozostają
zatem dotychczas stosowane w tym zakresie
interpretacje, przedstawione w raportach o
konwergencji Komisji Europejskiej i EBC. Oceny
tych instytucji wskazują, że kurs złotego powinien
się znajdować blisko parytetu, ale równocześnie
podkreślają większą tolerancję dla aprecjacji niż
deprecjacji względem parytetu. Asymetrię
systemu ERM II wzmacnia możliwość rewaluacji
(przeprowadzonego administracyjnie umocnienia)
kursu centralnego przy równoczesnym
wykluczeniu jego jednostronnej dewaluacji.