Wspólna waluta EURO

Historia Euro

• Po II wojnie światowej większość walut

państw uprzemysłowionych była blisko

powiązana z dolarem na zasadzie tak

zwanego „parytetu złota” w ramach

Systemu z Bretton Woods. Faktyczna

dominacja dolara i wymuszone

dewaluacje kilku walut europejskich

spowodowało, że przywódcy europejscy

zaczęli szukać sposobu przywrócenie

równowagi poprzez większą integrację

gospodarczą krajów Europy.

Historia Euro

• Plany utworzenia jednej waluty europejskiej

zapoczątkował w 1969 r. Raport Barre’a, wydany

przez liczącą wówczas sześciu członków Europejską

Wspólnotę Gospodarczą (EWG). Następnie, w tym

samym roku, odbyło się spotkanie Szefów Państw i

Rządów w Hadze, na którym przygotowano plan

utworzenia unii gospodarczej i monetarnej. Proces

opóźnił się z powodu załamania się w 1971 r.

Systemu z Bretton Woods, po jednostronnej decyzji

prezydenta Nixona o zakończeniu wymienialności

dolara na złoto, jak też wskutek kryzysu naftowego

w 1972 r. W międzyczasie EWG rozrosła się do

dziewięciu państw członkowskich, z których wiele

niechętnie odnosiło się do koncepcji rezygnacji z

waluty narodowej.

Historia Euro

• W 1979 r. został utworzony Europejski System

Walutowy, wiążący waluty europejskie i

zapobiegający dużym fluktuacjom ich wartości.

Został skonstruowany Mechanizm Kursów

Walutowych (ERM), na mocy którego fluktuacja

kursów wymiany walut państw członkowskich

miała być ograniczona (+/-2.25%) po obu

stronach wartości referencyjnej. Wartość

referencyjna została utworzona w

zagregowanym koszyku wszystkich

uczestniczących walut, zwanym Europejską

Jednostką Walutową (ECU), ważonym

odpowiednio do rozmiarów gospodarek państw

członkowskich.

Historia Euro

• W końcu lat 1980-tych rynki państw

członkowskich zbliżyły się do siebie,

kształtując coś, co w końcu zostało nazwane

Jednolitym Rynkiem Europejskim. Ryzyko

kursów walutowych i podwyższone koszty

transakcji, jakie powodowało, mogło

powstrzymywać międzynarodowy handel na

Jednolitym Rynku - pomimo stosunkowej

stabilności, którą wprowadził ERM.

Logicznym rozwiązaniem wydawało się

zatem wprowadzenie jednej waluty w

Jednolitym Rynku, wobec czego na czoło

wysunęła się ponownie idea wspólnej waluty.

Historia Euro

• W lutym 1986 r. Komisja Jacquesa

Delorsa przyjęła Jednolity Akt
Europejski, który stawiał sobie za cel
likwidację barier instytucjonalnych i
ekonomicznych pomiędzy państwami
Wspólnoty Europejskiej przez
stworzenie wspólnego rynku
europejskiego.

Historia Euro

• W 1989 r. zaplanowano realizację EMU w

trzech etapach. Choć etap I rozpoczął się w

1979 r. wraz z EMS, jego oficjalne rozpoczęcie

nastąpiło w roku 1990, kiedy to zaniechano

kontroli kursów wymiany, uwalniając tym

samych ruch kapitału w granicach EWG. W

1992 r. przewidziane przez Komisję Delorsa

trzy etapy zostały sformalizowane w

Traktacie z Maastricht, łącznie z kryteriami

konwergencji gospodarczej koniecznymi do

spełnienia dla przyjęcia wspólnej waluty. W

efekcie doprowadziło to do przekształcenia

EWG w Unię Europejską.

Historia Euro

• Kryteria członkostwa w Unii Europejskiej i

przyjęcia euro są określane przez trzy

dokumenty. Pierwszym jest Traktat z

Maastricht z 1992 r., który wszedł w życie 1

listopada 1993 r. W tym samym roku Rada

Europejska na szczycie w Kopenhadze

przyjęła drugi dokument, „Kryteria

Kopenhaskie”, które doprecyzowały ogólne

cele zawarte w Traktacie z Maastricht.

Trzecim dokumentem jest ramowy kontrakt,

negocjowany z każdym krajem

kandydującym przed jego przystąpieniem

do UE.

Historia Euro

• Na szczycie w Madrycie w grudniu

1995 r. Niemcy z powodzeniem
przekonywały, aby zmienić nazwę
ECU na “euro”. Tak zwany
“scenariusz madrycki” określił także
okres przejściowy pomiędzy
wprowadzeniem euro w
rachunkowości, a wprowadzeniem
euro jako waluty pieniężnej.

Historia Euro

• W drugim etapie tworzenia EMU został powołany

Europejski Instytut Monetarny (EMI), będący

prekursorem Europejskiego Banku Centralnego (ECB).

W czerwcu 1997 r. Rada Europejska w Amsterdamie

zgodziła się na Pakt Stabilizacji i Wzrostu i utworzyła

ERM II, który miał zastąpić Europejski System

Walutowy i ERM po wprowadzeniu euro. W następnym

roku Rada Europejska w Brukseli wybrała jedenaście

państw, które miały w 1999 r. przyjąć euro i powołała

ECB, z zadaniem nadzorowania działalności

Europejskiego Systemu Banków Centralnych, czyli

banków krajowych, które miały wprowadzać w życie

decyzje ECB, drukować pieniądze i bić monety oraz

pomagać pierwszym krajom w strefie euro przy

spełnianiu kryteriów konwergencji.

Historia Euro

• W dniu 1 stycznia 1999 r. na obszarze 11

spośród 15 krajów Unii Europejskiej
zaczęła funkcjonować unia walutowa. Jest
ona ostatnim etapem integracji
gospodarczej w Europie,
zapoczątkowanej w 1950 r. przez byłego
francuskiego premiera Roberta
Schumana, który zaproponował
połączenie europejskich zasobów węgla i
stali.

Historia Euro

• Podwaliny pod procesy integracyjne położono w

1958 r., kiedy to na mocy Traktatu Rzymskiego

powstała Europejska Wspólnota Gospodarcza

(EWG). Liczyła ona początkowo 6 członków, by

przez kolejne poszerzenia dojść do obecnej liczby

15. Mocą Traktatu z Maastricht z 1992 r.

Europejska Wspólnota Gospodarcza została

przekształcona we Wspólnotę Europejską, która

razem z Europejską Wspólnotą Węgla i Stali oraz

Europejską Wspólnotą Energii Atomowej, zwaną

Euratomem, składa się na Unię Europejską (UE).

Już wtedy postanowiono, że od stycznia 1999 r.

zacznie funkcjonować unia walutowa, tzn. że

wchodzące w jej skład kraje będą posługiwać się

jedną, wspólną walutą.

Kryteria konwergencji

• Aby unia monetarna mogła dobrze

funkcjonować, zalecane jest aby wchodzące

w jej skład gospodarki były pod pewnymi

względami do siebie podobne.

• Oznacza to, że kraje strefy euro powinny

osiągnąć znaczny stopień zbieżności, co

dotyczy zarówno wielkości nominalnych (np.

inflacji), jak i pewnych wielkości realnych

(synchronizacji cykli koniunkturalnych -

zobacz: Koszty i zagrożenia związane z

przystąpieniem do strefy euro).

Kryteria konwergancji

• kryteria stabilności finansów

sektora instytucji rządowych i
samorządowych:
- kryterium deficytu budżetowego
- kryterium długu publicznego

• Kryterium stabilności cen
• Kryterium kursowe
• kryterium stóp procentowych

Kryterium deficytu

budżetowego

Kryteria fiskalne, czyli kryteria stabilności

finansów sektora instytucji rządowych
i samorządowych są spełnione, gdy kraj
nie jest objęty procedurą nadmiernego
deficytu. Nadmierny deficyt występuje
wtedy, gdy faktyczny lub planowany
deficyt sektora finansów publicznych
przekracza 3% PKB lub relacja zadłużenia
publicznego do PKB przewyższa 60%.

Poziom inflacji

• Zgodnie z unijną definicją, dany kraj

spełnia kryterium stabilności cen,
gdy jego średnioroczna inflacja
(liczona jako 12-miesięczna średnia
ruchoma, mierzona indeksem HICP -
ang. Harmonised Index of Consumer
Prices) nie przekracza tzw. wartości
referencyjnej.

Poziom inflacji

• Wartość ta wyznaczana jest na podstawie

średniej arytmetycznej z inflacji w trzech

krajach UE najlepszych pod względem

stabilności cen (ang. the three best-

performing Member States in terms of

price stability), powiększonej o 1,5 pkt.

proc.

• Do weryfikacji, czy powyższe kryterium

zostało spełnione posługujemy się więc

zharmonizowanym indeksem cen

konsumpcyjnych HICP.

Poziom inflacji

• Dodatkowym elementem charakterystycznym

dla kryterium stabilności cen jest to, że dotyczy

ono inflacji średniorocznej, a nie liczonej rok do

roku (r/r). Różnica polega na tym, że -

przykładowo - obliczając inflację w listopadzie

2006 r. metodą r/r porównujemy poziom cen z

listopada 2006 r. z poziomem cen z listopada

2005 r. Przy wyznaczaniu inflacji

średniorocznej, porównujemy natomiast średni

poziom cen z ostatnich 12 miesięcy (tu w

okresie grudzień 2005 r. - listopad 2006 r.) ze

średnim poziomem cen z poprzednich 12

miesięcy (a więc w okresie grudzień 2004 r. -

listopad 2005 r.).

Poziom inflacji

• W rezultacie, średnioroczna inflacja nie waha

się tak gwałtownie jak inflacja liczona rok do

roku, a jej zmiany są bardziej rozłożone w

czasie. Gdyby np. w styczniu 2006 r. silnie

wzrosły ceny wielu produktów ze względu na

wzrost stawek podatków pośrednich, to poziom

cen w tym miesiącu wyraźnie by wzrósł, a

wskaźnik inflacji r/r także "wyskoczyłby" do

góry. Przy inflacji średniorocznej, wzrost cen w

styczniu w znacznie mniejszym stopniu

podniósłby ich średni poziom z ostatnich 12

miesięcy, a tym samym słabiej wpłynął na

wzrost inflacji średniorocznej.

Poziom inflacji

W rezultacie, to czy spełniamy kryterium inflacyjne, sprawdzamy w

następujący sposób:

• wybieramy trzy kraje UE o najniższej (nieujemnej) średniorocznej

stopie inflacji HICP

We wrześniu 2006 r. były to: Finlandia (z inflacją 1,2%), Polska

(1,2%) i Szwecja (1,4%)

• obliczamy średnią arytmetyczną z tych stóp inflacji

(1,2% + 1,2% + 1,4%) / 3 = 1,3%

• dodajemy do tak obliczonej średniej 1,5 pkt. proc. uzyskując

wartość referencyjną dla kryterium stabilności cen

1,3% + 1,5 pkt. proc. = 2,8%

• sprawdzamy, czy średnioroczna inflacja w kraju kandydującym do

strefy euro nie przekracza wartości referencyjnej. Jeśli nie, to kraj

ten spełnia kryterium stabilności cen.

• W Polsce średnioroczna inflacja (mierzona indeksem HICP) we

wrześniu 2006 r. wyniosła 1,2%, tj. mniej niż wartość referencyjna

2,8%, a więc Polska spełniła w tym okresie kryterium stabilności

cen.

Poziom inflacji

W rezultacie, to czy spełniamy kryterium inflacyjne, sprawdzamy w

następujący sposób:

• wybieramy trzy kraje UE o najniższej (nieujemnej) średniorocznej

stopie inflacji HICP

We wrześniu 2006 r. były to: Finlandia (z inflacją 1,2%), Polska

(1,2%) i Szwecja (1,4%)

• obliczamy średnią arytmetyczną z tych stóp inflacji

(1,2% + 1,2% + 1,4%) / 3 = 1,3%

• dodajemy do tak obliczonej średniej 1,5 pkt. proc. uzyskując

wartość referencyjną dla kryterium stabilności cen

1,3% + 1,5 pkt. proc. = 2,8%

• sprawdzamy, czy średnioroczna inflacja w kraju kandydującym do

strefy euro nie przekracza wartości referencyjnej. Jeśli nie, to kraj

ten spełnia kryterium stabilności cen.

• W Polsce średnioroczna inflacja (mierzona indeksem HICP) we

wrześniu 2006 r. wyniosła 1,2%, tj. mniej niż wartość referencyjna

2,8%, a więc Polska spełniła w tym okresie kryterium stabilności

cen.

Stopy procentowe - kryterium

długoterminowych stóp

procentowych

• Kryterium stóp procentowych ma na celu

sprawdzenie trwałości konwergencji

osiągniętej przez kraj kandydujący do strefy

euro. Kryterium to jest spełnione, gdy średnia

nominalna długoterminowa stopa procentowa

ocenianego kraju nie przekracza wartości

referencyjnej.

• Wartość ta jest wyznaczana na podstawie

średniej arytmetycznej ze stóp procentowych

w trzech krajach UE najlepszych pod

względem stabilności cen, powiększonej o 2

pkt. proc.

Stopy procentowe - kryterium

długoterminowych stóp

procentowych

• Stopy procentowe oblicza się na

podstawie długoterminowych
obligacji rządowych lub
porównywalnych papierów
wartościowych, a średnia nominalna
długoterminowa stopa procentowa
jest wyznaczana jako średnia
arytmetyczna z ostatnich 12
miesięcy.

Stopy procentowe - kryterium

długoterminowych stóp

procentowych

W rezultacie, to czy spełniamy kryterium długoterminowych

stóp procentowych, sprawdzamy w następujący sposób:

• wybieramy trzy kraje UE o najniższej (nieujemnej)

średniorocznej stopie inflacji HICP

We wrześniu 2006 r. były to: Finlandia, Polska i Szwecja

• obliczamy średnią arytmetyczną ze stóp procentowych w

krajach referencyjnych:

[3,66% (w Finlandii) + 5,21% (w Polsce) + 3,62% (w

Szwecji)] / 3 = 4,2%

• dodajemy do tak obliczonej średniej 2,0 pkt. proc. uzyskując

wartość referencyjną dla kryterium długoterminowych stóp

procentowych:

4,2% + 2,0 pkt. proc. = 6,2%

• sprawdzamy, czy średnia nominalna długoterminowa stopa

procentowa w kraju kandydującym do strefy euro nie

przekracza wartości referencyjnej. Jeśli nie, to kraj ten

spełnia kryterium długoterminowych stóp procentowych.

Kurs walutowy

• Przed przystąpieniem do unii monetarnej

Polska powinna uczestniczyć przez co

najmniej dwa lata w Europejskim

Mechanizmie Kursowym II (ERM II – ang.

Exchange Rate Mechanism II). W tym okresie

kurs złotego wobec euro powinien się

utrzymywać w standardowo określonym

przedziale wahań (+/-15%) wokół

centralnego parytetu, albo w

wynegocjowanym węższym paśmie, przy

czym parytet nie może zostać

zdewaluowany.

Kurs walutowy

• Decyzja dotycząca ustalenia poziomu kursu

centralnego (parytetu) oraz pasma wahań jest

podejmowana na podstawie wspólnego porozumienia

między ministrami finansów krajów strefy euro,

Europejskim Bankiem Centralnym (EBC) oraz

ministrami finansów i prezesami banków centralnych

krajów uczestniczących w ERM II. Decyzja

podejmowana jest przy udziale Komisji Europejskiej.

• Ważne jest, aby ustalony kurs centralny był spójny z

fundamentami gospodarki i jednocześnie był

postrzegany przez rynek finansowy jako możliwy do

utrzymania. Zbyt słaby parytet rodziłby ryzyko

wzrostu presji inflacyjnej, gdyż wtedy np. dobra

importowane w przeliczeniu na złotówki byłyby

droższe.

Kurs walutowy

Stanowiska Komisji Europejskiej i EBC

wskazują, że samo utrzymanie złotego w
szerokim paśmie wahań bez dewaluacji
parytetu nie będzie jednak równoznaczne
z uzyskaniem pozytywnej oceny
stabilności kursowej. Dodatkowym
warunkiem będzie brak tzw. "poważnych
napięć" (ang. severe tensions) na rynku
walutowym w ciągu dwóch lat
uczestnictwa w ERM II.

Kurs walutowy

• Obiektywne miary stabilności kursowej nie zostały

jednak określone, co obniża przejrzystość tego

kryterium. Najlepszym wyznacznikiem pozostają

zatem dotychczas stosowane w tym zakresie

interpretacje, przedstawione w raportach o

konwergencji Komisji Europejskiej i EBC. Oceny

tych instytucji wskazują, że kurs złotego powinien

się znajdować blisko parytetu, ale równocześnie

podkreślają większą tolerancję dla aprecjacji niż

deprecjacji względem parytetu. Asymetrię

systemu ERM II wzmacnia możliwość rewaluacji

(przeprowadzonego administracyjnie umocnienia)

kursu centralnego przy równoczesnym

wykluczeniu jego jednostronnej dewaluacji.

Document Outline