Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Wykład

MAKRO

MAKRO

€

€

konomia

konomia

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Cykle koniunkturalne

Business cycle, trade cycle

W gospodarce rynkowej takie agregatowe
wielkości jak np. dochód narodowy, produkcja,
konsumpcja, zatrudnienie i inwestycje nie rosną
równomiernie. Ich tempo wzrostu
charakteryzuje się okresowymi wahaniami. Te
okresowe zmiany poziomu aktywności
gospodarczej nazywamy cyklem
koniunkturalnym.
Cyklem koniunkturalnym nazywamy
wahania rzeczywistej wielkości produkcji wokół
trendu długookresowego, który ukazuje zmiany
wielkości produkcji potencjalnej.

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Fazy cyklu
koniunkturalnego

Faza kryzysu (A-B) –

charakteryzuje się nadprodukcją,

czyli przewagą podaży w

porównaniu z efektywnym

popytem.
Faza depresji (zastoju) (B-C) –

odznacza się względną

stabilizacją gospodarki na

obniżonym poziomie.
Fazę ożywienia (C-D) cechuje

wzrost poszczególnych

wskaźników aktywności

gospodarczej.
Faza rozkwitu (D-E)

charakteryzuje się dalszym

wzrostem poszczególnych

wskaźników, ale już w

zwolnionym tempie.

A

B

C

D

E

D

o

ch

ó

d

n

a

ro

d

o

w

y

0

Cza

s

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Rodzaje wahań
cyklicznych

1.

Cykle Kitchena – trwają ok. 3,5 roku –

zwane cyklami krótkimi (lub cyklami

zapasów).

2.

Cykle Juglara – trwają ok. 8-10 lat –

zwane cyklami średnimi.

3.

Cykle Kondratiewa – trwają 50-60 lat

– zwane cyklami długimi.

Cykle o różnej długości pozostają wobec siebie

w określonej relacji. Krzywa cyklu dłuższego

jest trendem cyklu krótszego (cyklu niższego

rzędu).

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Cykl koniunkturalny w Polsce

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Cykl koniunkturalny w Polsce
c.d.

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Teorie cyklu koniunkturalnego

1. Deterministyczna teoria cyklu

2. Stochastyczna teoria cyklu
- lepkie cen
- teoria realnego cyklu koniunkturalnego

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Deterministyczna teoria cyklu

Deterministyczny - z góry określony,
pozbawiony zakłóceń losowych

Podstawą teorii jest spostrzeżenie, że
nawet bardzo prosty model gospodarki:

C

t

=a

0

+a

1

Y

t-1

I

t

=b

0

+b

1

(Y

t-1

-Y

t-2

)  Y

t

= a

0

+ b

0

+c

0

+(a

1

+b

1

)Y

t-1

-

b

1

Y

t-2

może generować cykliczne wahania PKB.

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Deterministyczna teoria cyklu
c.d.

-10

-5

0

5

10

1

-10

-5

0

5

10

1

Większość tak
generowanych cykli
wygasa lub
eksploduje

np. Y

t

= 1,78*Y

t-1

-

0,98*Y

t-2

Nawet jeżeli są
stabilne, wykazują
zbyt dużą
regularność.

np. Y

t

= 1,8*Y

t-1

-Y

t-2

Teoria ta jednak nie tłumaczy cyklu

.

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Stochastyczna teoria cyklu

Stochastyczny - podlegający
losowym zakłóceniom

Podstawą teorii jest spostrzeżenie,
że losowe, nieskorelowane szoki
(biały szum), mogą prowadzić do
wahań przypominających cykle
koniunkturalne

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Stochastyczna teoria
cyklu

Przykład losowych, nieskorelowanych szoków:

-wzrost cen ropy

-kryzys rosyjski

-susza wkraju rolniczym

-rewolucyjny wynalazek (komputer)

Szoki powodują przejściowe zakłócenia
PKB,
mogące trwać od kilku do kilkunastu
kwartałów.
To uzasadnia modele: Y

t

= a

1

Y

t-1

+a

2

Y

t-

2

+szok

t

i tłumaczy powstawanie cyklu

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Szkoła realnego cyklu
koniunkturalnego



Główną rolę w wahaniach cyklicznych
spełniają czynniki realne, które
oddziałują na gospodarkę losowo,
powodując trwałe zmiany PNB,



po szoku produkcja nie powraca do
wielkości wyznaczonej przez trend,



wywołany szokiem wzrost produkcji
przenosi się na wszystkie przyszłe
okresy – zmienia się więc sama linia
trendu,

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Szkoła realnego cyklu
koniunkturalnego – c.d.



gdy wszystkie szoki mają charakter
trwały, nie następują odchylenia
rzeczywistego PNB od
wyrównanego trendu
potencjalnego PNB, gdyż oba
rodzaje PNB są tożsame,



głównym czynnikiem powodującym
szoki realne, o trwałym znaczeniu
dla PNB, jest postęp techniczny,

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Szkoła realnego cyklu
koniunkturalnego –
c.d.



Kapitał ma nie tylko bezpośredni wpływ
na produkcję pojedynczego
przedsiębiorstwa, lecz także pośredni
wpływ na produkcję innych podmiotów
gospodarczych (spillovers),



jeżeli wpływ ten jest dostatecznie silny,
może doprowadzić do tego, że w skali
całej gospodarki nie wystąpią malejące
przychody z kapitału w długim okresie,

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Szkoła realnego cyklu
koniunkturalnego

– wpływ państwa



państwo powinno prowadzić odpowiednią
politykę inwestycyjną, promującą inwestycje
o silnych efektach zewnętrznych,



zalicza się do nich inwestycje w rozwój
badań naukowych, szkolnictwo,
infrastrukturę, nowe technologie itp.



wyszukiwanie dziedzin o silnych efektach
zewnętrznych staje się zresztą jednym z
najbardziej efektywnych sposobów
wpływania przez państwo na rozwój
gospodarczy.

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Wskaźniki koniunktury

Wskaźniki koniunktury służące do
uprzedzającego ostrzegania o stanie
gospodarki dzielą się na trzy
rodzaje:

• uprzedzające

• równoczesne

• opóźnione

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Wskaźniki koniunktury
c.d.

Uprzedzające:

• realna podaż pieniądza

• zamówienia

• zapasy

• opóźnienia dostaw

• wzrost kredytu

• ceny akcji

• nowe pozwolenia gospodarcze

• ceny towarów

• spożycie indywidualne

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Wskaźniki koniunktury
c.d.

Równoczesne:

• zatrudnienie,

• produkcja przemysłowa,

• inwestycje

• przyrost dochodu

.

Opóźnione:

• jednostkowe koszty pracy,

• trwanie bezrobocia,

• stopy procentowe,

• kredyt konsumencki;

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Wskaźniki koniunktury
c.d.

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Podsumowanie



Ścieżka długookresowego wzrostu jest
wyznaczana dla gospodarki przez
wzrost podaży czynników produkcji oraz
zmiany efektywności ich wykorzystania,



utrzymanie gospodarki na określonej ścieżce
wzrostu w praktyce gospodarowania wymaga
zróżnicowanego pod względem zakresu i
formy koordynowania lub stymulowania
decyzji produkcyjnych i inwestycyjnych przez
rząd.

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Cykl a wzrost gospodarczy

Cykl koniunkturalny – okresowe wahania

aktywności gospodarczej wokół trendu

20

25

30

35

40

45

50

55

60

D

o

ch

ó

d

n

a

ro

d

o

w

y

Czas

Linia trendu

Gospodarka

stacjonarna

20

30

40

50

60

70

80

90

100

D

o

ch

ó

d

n

a

ro

d

o

w

y

Czas

Gospodarka wzrostowa

Linia trendu

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Metody oddziaływania państwa na
przebieg cyklu koniunkturalnego

Wyróżniamy:



Interwencjonizm antykryzysowy –

którego celem jest łagodzenie skutków

zaistniałego już kryzysu



Interwencjonizm antycykliczny –

rozszerzenie interwencji na wszystkie

fazy cyklu. Celem jest:



Przeciwdziałanie bieżącym wahaniom

koniunktury, zwłaszcza poziomu

zatrudnienia



Łagodzenie fluktuacji i zmniejszenie

amplitudy wahań koniunkturalnych

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Stabilizujące oddziaływanie państwa
na gospodarkę

Interwencjonizm państwa

Polityka fiskalna

Polityka

pieniężna

stymulacyjna

ekspansywna

restrykcyjna

restrykcyjna

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Stabilizujące oddziaływanie państwa
na gospodarkę

1.

Stymulacyjna polityka fiskalna:

Zmniejszenie przychodów budżetu

i zwiększenie wydatków

Wzrost deficytu budżetowego

Wzrost wydatków konsumpcyjnych

i inwestycyjnych

Wzrost

poziomu

produkcji i

zatrudnienia

Wzrost cen

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Stabilizujące oddziaływanie państwa
na gospodarkę

2.

Restrykcyjna polityka fiskalna:

Zwiększenie przychodów budżetu i

ograniczenie wydatków

Spadek deficytu budżetowego

Zmniejszenie konsumpcji i

inwestycji

Spadek

poziomu

produkcji i

zatrudnienia

Spadek cen

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Stabilizujące oddziaływanie państwa
na gospodarkę

3.

Ekspansywna polityka pieniężna:

Obniżenie stopy rezerw minimalnych, stopy

redyskontowej oraz skupowanie przez bank centralny

papierów wartościowych

Rosną możliwości udzielania kredytów, rośnie podaż

pieniądza, obniża się stopa procentowa

Wzrost konsumpcji i inwestycji

Wzrost

poziomu

produkcji i

zatrudnienia

Wzrost cen

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Stabilizujące oddziaływanie państwa
na gospodarkę

4.

Restrykcyjna polityka pieniężna:

Wzrost stopy rezerw minimalnych, stopy

redyskontowej oraz sprzedaż przez bank centralny

papierów wartościowych

Zmniejszenie rozmiarów kredytów, maleje podaż

pieniądza, podwyższa się stopa procentowa

Zmniejszenie konsumpcji i inwestycji

Spadek poziomu

produkcji i

zatrudnienia

Spadek cen