PRZEGLĄD WAŻNIEJSZYCH

TERMINÓW I POJĘĆ PEDAGOGICZNYCH

LITERATURA:

1.B. Śliwerski –Współczesne teorie
i nurty wychowania .Kraków

2005

2. B.Śliwerski ,Z.Kwieciński –
Pedagogika t 1,t 2 – Warszawa

2005

3. W.Okoń –Nowy słownik

pedagogiczny.Warszawa 2007

4.

L.Zarzecki - Teoretyczne podstawy

wychowania . Jelenia Gora 2012

Literatura uzupełnia

2. B.Śliwerski –Pedagogika alternatywna

Kraków 2000.

3. T. Szkudlarek ,B.Śliwerski – Wyzwania

Pedagogiki krytycznej i antypedagogiki

Kraków 2000.

Według W. Okonia

Według W. Okonia

 

 

•

Pedagogika

Pedagogika

jest nauką o wychowaniu,

jest nauką o wychowaniu,

której przedmiotem jest działalność

której przedmiotem jest działalność

wychowawcza mająca na celu

wychowawcza mająca na celu

wyposażenia całego społeczeństwa –

wyposażenia całego społeczeństwa –

a przede wszystkim młodego

a przede wszystkim młodego

pokolenia

pokolenia

–

– w wiedzę, sprawności

w wiedzę, sprawności

ogólne i zawodowe, zainteresowania,

ogólne i zawodowe, zainteresowania,

systemy wartości, postawy i

systemy wartości, postawy i

przekonania oraz przysposobienie do

przekonania oraz przysposobienie do

oddziaływania na własny rozwój.

oddziaływania na własny rozwój.

 

 

WŁAŚCIWOŚCI PEDAGOGIKI

WŁAŚCIWOŚCI PEDAGOGIKI

:

:

•

Złożoność-

Złożoność-

wiedza naukowa jaka pedagogika

wiedza naukowa jaka pedagogika

operuje jest sumą rożnych

operuje jest sumą rożnych

poziomów refleksji. Złożony

poziomów refleksji. Złożony

jest także przedmiot jej badań,

jest także przedmiot jej badań,

•

Wieloaspektowość-

Wieloaspektowość-

uniwersalność,szczegółowość,

uniwersalność,szczegółowość,

podmiotowość,

podmiotowość,

przedmiotowość,

przedmiotowość,

transcendencja.

transcendencja.

WŁAŚCIWOŚCI PEDAGOGIKI:

WŁAŚCIWOŚCI PEDAGOGIKI:

Dynamiczność-

Dynamiczność-

wszystkie wartośći,

wszystkie wartośći,

cele działań wychowawczych

cele działań wychowawczych

zmieniają się , cała rzeczywistość

zmieniają się , cała rzeczywistość

pedagogiczna, zależna od wielu

pedagogiczna, zależna od wielu

czynników

czynników

Otwartość

Otwartość

-

-

trzy poprzednie cechy

trzy poprzednie cechy

sprawiają, że pedagogika otwiera się

sprawiają, że pedagogika otwiera się

na „osobę ludzką”, jak i na całą

na „osobę ludzką”, jak i na całą

rzeczywistość.

rzeczywistość.

PEDAGOGIKA –

JEST NAUKĄ

OPISUJĄCĄ WIELOSTRONNIE
ZRÓŻNICOWANĄ

-PRAKTYKĘ EDUKACYJNO-

-WYCHOWAWCZĄ

JEST DZIEDZINĄ ZŁOŻONĄ

Z WIELU SUBDYSCYPLIN

NAUKOWYCH

PODZIAŁ WEDŁUG KRYTERIÓW
( St. Kawula )

1. KRYTERIUM CELÓW DZIAŁALNOŚCI

EDUKACYJNEJ
- Dydaktyka
- Teoria wychowania
2. KRYTERIUM METODOLOGICZNE
- Pedagogika ogólna
- pedagogika społeczna

3. KRYTERIUM ROZWOJOWE
- Pedagogika wieku

przedszkolnego

- Pedagogika dzieci i młodzieży
- Pedagogika dorosłych –

andragogika

-Pedagogika wieku

poprodukcyjnego

- gerontologia

4. KRYTERIUM DEWIACJI I

DEFEKTÓW

ROZWOJOWYCH CZŁOWIEKA

PEDAGOGIKA SPECJALNA –

- oligofrenopedagogika

- surdopedagogika
- tyflopedagogika
- pedagogika rewalidacyjna
- pedagogika resocjalizacyjna

5. KRYTERIUM INSTYTUCJONALNE
-PEDAGOGIKA PRZEDSZKOLNA
- PEDAGOGIKA SZKOLNA
- PEDAGOGIKA SZKOŁY WYŻSZEJ
- PEDAGOGIKA WOJSKOWA
- PEDAGOGIKA ROLNICZA

•

6. KRYTERIUM PROBLEMOWE

- Historia oświaty
- Pedagogika porównawcza
- Polityka oświatowa
- Pedeutologia

7.KRYTERIUM DZIEDZIN DZIAŁALNOŚCI

LUDZKIEJ
-

Pedagogika pracy socjalnej

- Pedagogika opiekuńcza
- Pedagogika zdrowia
- Pedagogika sportu

PODSTAWOWE POJĘCIA

PEDAGOGICZNE

1 EDUKACJA –

TO OGÓŁ ODDZIAŁYWAŃ SŁUŻĄCYCH

FORMOWANIU ZDOLNOŚCI ŻYCIOWYCH
CZŁOWIEKA

ODDZIAŁYWANIE-

-CELOWE .

-ŚWIADOME

-ZAMIERZONE
- ZORGANIZOWANE (

ZAPLANOWANE

)

2. WYCHOWANIE –

TO CAŁOŚĆ WPŁYWÓW I ODDZIAŁYWAŃ

KSZTAŁTUJĄCYCH ROZWÓJ CZŁOWIEKA
ORAZ PRZYGOTOWUJĄCYCH GO DO ŻYCIA
W SPOŁECZEŃSTWIE

„

ŚWIADOMIE ORGANIZOWANA DZIAŁALNOŚĆ

SPOŁECZNA ,KTÓREJ CELEM JEST

WYWOŁANIE

ZAMIERZONYCH ZMIAN W OSOBOWOŚCI
WYCHOWANKA „

3. KSZTAŁCENIE –

TO SYSTEM DZIAŁAŃ ZMIERZAJĄCYCH

DO TEGO ABY UCZĄCEJ SIĘ JEDNOSTCE
UMOŻLIWIĆ POZNANIE ŚWIATA ,
PRZYGOTOWANIE DO ZMIENIANIA ŚWIATA
I UKSZTAŁTOWANIE WŁASNEJ OSOBOWOŚCI

WSZECHSTRONNY PROCES

ZDOBYWANIA

WIEDZY

4. SAMOKSZTAŁCENIE –

NABYWANIE WYKSZTAŁCENIA W TOKU

DZIAŁALNOŚCI WŁASNEJ ,KTÓREJ CELE ,
TREŚĆ ,WARUNKI I ŚRODKI USTALA SAM
PODMIOT

5.

SAMOUCTWO –

SAMODZIELNE UZUPEŁNIANIE WŁASNEGO

WYKSZTAŁCENIA W PEZYPADKU GDY

NIE ZAPEWNIA GO SZKOŁA

•

6. NAUCZANIE –

TO PLANOWA I SYSTEMATYCZNA PRACA

NAUCZYCIELA Z UCZNIAMI POLEGAJACA
NA WYWOŁANIU I UTRWALANIU ZMIAN
W ICH WIEDZY , DYSPOZYCJACH

,POSTĘPOWANIU

I CAŁEJ OSOBOWOŚCI .

EFEKTEM NAUCZANIA –

WIEDZA ,UMIĘJETNOŚCI , NAWYKI

7. UCZENIE SIĘ –

jedno z

najważniejszych

pojęć

PROCES

–

W KTÓREGO TOKU NA PODSTAWIE

POZNANIA I ĆWICZENIA POWSTAJĄ NOWE
FORMY ZACHOWANIA SIĘ I DZIAŁANIA
LUB ULEGAJĄ ZMIANIE FORMY WCZEŚNIEJ
NABYTE .

•

8. SYSTEM OŚWIATOWO –

-WYCHOWAWCZY

- OGÓŁ ODPOWIEDNIO POWIĄZANYCH

ZE SOBĄ PLACÓWEK I INSTYTUCJI
KSZTAŁCENIA I WYCHOWANIA

WYMIAR MAKRO I MIKROSPOŁECZNY

OSOBOWOŚĆ

–

TO ŚCIŚLE POWIĄZANYCH

ISTOTNYCH CECH PSYCHICZNYCH
UKSZTAŁTOWANYCH W KONKRETNYCH

WARUNKACH ŻYCIA SPOŁECZNEGO

OKREŚLAJĄCEGO ZACHOWANIE SIĘ
I DZIAŁANIE KAZDEGO CZŁOWIEKA

ŚRODOWISKO WYCHOWAWCZE –

OGÓŁ SYTUACJI WYCHOWAWCZYCH ,

CZYLI

CAŁOKSZTAŁT WPŁYWÓW I BODZCÓW
ŚRODOWISKOWYCH ZARÓWNO CELOWO
ORGANIZOWANYCH JAK I

SAMORZUTNYCH

( K.Sośnicki )

NAUKI WSPÓŁDZIAŁAJĄCE Z
PEDAGOGIKĄ

NAUKI POMOCNICZE –

1. NAUKI PRZYRODNICZE –
-BIOLOGIA
- EKOLOGIA
-PRZYRODOZNAWSTWO
-GEOGRAFIA
2. NAUKI MEDYCZNE
-PSYCHIATRIA
-ZDROWIE PUBLICZNE
-RATOWNICTWO MEDYCZNE
-HIGIENA

3.NAUKI PSYCHOLOGICZNE –
- PSYCHOLOGIA OGÓLNA I ROZWOJOWA
- PSYCHOLOGIA KLINICZNA
- PSYCHOLOGIA SPOŁECZNA
4. NAUKI SOCJOLOGICZNE
- SOCJOLOGIA WYCHOWANIA
-SOCJOLOGIA PRACY I ZAWODU
-SOCJOLOGIA MIASTA I WSI
-SOCJOLOGIA KULTURY

5. NAUKI POLITYCZNE-

- POLITOLOGIA
- POLITYKA SPOŁECZNA
- EUROPEISTYKA
- BEZPIECZEŃSTWO WEWNĘTRZNE
6. FILOZOFIA
7. NAUKI EKONOMICZNE
-EKONOMIKA ZARZĄDZANIA
8. PRAKSEOLOGIA

PRZEDMIOT I ZADANIA PEDAGOGIKI

PRZEDMIOTEM BADAŃ PEDAGOGIKI-

SĄ NIE TYLKO WPŁYWY WYCHOWAWCZE

ORGANIZOWANE -

ŚWIADOMIE I CELOWO –

LECZ RÓWNIEŻ WPŁYWY –

NIEZAMIERZONE

I ŻYWIOŁOWE

CELE I ZADANIA PRZEKŁADAJA SIĘ NA

FUNKCJE PEDAGOGIKI

1. FUNKCJA DIAGNOSTYCZNA –

-GROMADZENIE WIEDZY O OBIEKTYWNEJ

RZECZYWISTOŚCI ( BADANIA )

2. FUNKCJA PROGNOSTYCZNA –

-

PRZYSZŁY KIERUNEK ZMIAN I ROZWOJU

3. FUNKCJA INSTRUMENTALNO-
- TECHNICZNA

-SPOSÓB REALIZACJI CELU , BAZA ,ŚRODKI

4. FUNKCJA HUMANISTYCZNA –

-ZASPAKAJANIE POTRZEB CZŁOWIEKA

PEDAGOGIKA –

JEST NAUKĄ

OPISUJĄCĄ WIELOSTRONNIE
ZRÓŻNICOWANĄ

-PRAKTYKĘ EDUKACYJNO-

-WYCHOWAWCZĄ

JEST DZIEDZINĄ ZŁOŻONĄ

Z WIELU SUBDYSCYPLIN

NAUKOWYCH

WIEK XIX , XX – UKSZTAŁTOWAŁ
DWA KIERUNKI – PRĄDY

I. NATURALIZM PEDAGOGICZNY

(

INDYWIDUALIZM ) –TEORIE

NATYWISTYCZNE

II. SOCJOLOGIZM

- USPOŁECZNIENIE

JEDNOSTKI

PRĄD –

TO ZESPÓŁ TENDENCJI IDEOWYCH

W WYBITNYCH DZIEŁACH UZNANYCH
ZA REPREZENTATYWNE
W PEDAGOGICE ( SUBDYSCYPLINACH
PEDAGOGICZNYCH)

NP. POZYTYWIZM, MATERIALIZM , PERSONALIZM

KIERUNEK –

WYNIKAJĄCE LUB MIESZCZĄCE

SIĘ W ZAŁOŻENIACH OKREŚLONEGO
PRĄDU KONKRETNE ROZWIĄZANIA
W ZAKRESIE KSZTAŁCENIA
I WYCHOWANIA

NP. NOWE WYCHOWANIE , TRADYCYJNE

WYCHOWANIE

RÓŻNE DROGI, NURTY ,KIERUNKI

w teorii i praktyce

pedagogicznej

1. PEDAGOGIKA TECHNOLOGICZNA

J. DEVEY , J.F. HERBART,K.KONARZEWSKI
-

NAJLEPIEJ OPRACOWANA I NAJCZYTELNIEJ

PRZEDSTAWIONA ,SPÓJNA I LOGICZNA
MYŚL PEDAGOGICZNA
- GŁÓWNYM CELEM I PRZEDMIOTEM SĄ –

ŚRODKI SŁUŻĄCE DO OSIĄGNIĘCIA CELU

2. PEDAGOGIKA HUMANISTYCZNA

-

A. MASLOV ,C.ROGERS, E.FROMM,

I.WOJNAR

*

PUNKTEM WYJŚCIA W PEDAGOGICE JEST

DZIECKO( WYCHOWANEK ,JEDNOSTKA )
I JEGO CIELESNO DUCHOWY ROZWÓJ
(

NATURALIZM , SOCJOLOGIZM)

*

DRUGI ASPEKT –TO BAZA PSYCHOLOGII

HUMANISTYCZNEJ

3. PEDAGOGIKA KRYTYCZNA

B. BERSZTAIN, T. SZKUDLAREK ,.R. KWAŚNICA

ZAWIERA SIĘ W PYTANIU –

-KOMU I CZEMU SŁUŻY EDUKACJA ?
- JAKIE SA CELE WYCHOWANIA ,INTERESY
PRZEZ NIE REALIZOWANE ?

*GŁÓWNY SPRZECIW WOBEC WSZELKICH

INSTYTUCJI WYCHOWJĄCYCH

I KSZTAŁCĄCYCH

4.ANTYPEDAGOGIKA

WYWODZI SIĘ Z NURTU HUMANISTYCZNEGO

JEDNAK JEJ ZAŁOŻENIA SA BARDZO –
-

RADYKALNE

M.WINKLER, H.V.SCHONEBECK, J. KORCZAK
-

RUCH PRZECIWKO –

PRDAGOGICZNEMU

TOTALITARYZMOWI SPOŁECZEŃSTWA
-

PRZECIWSTAWIA SIĘ WYCHOWANIU TYPU

MANIPULACYJNEGO, TERROROWI

NARZUCANEMU

DEZIECIOM PRZEZ DOROSŁYCH

1. NATURALIZM PEDAGOGICZNY

KIERUNEK W LITERATURZE OKRESLANY

JAKO:

-PEDAGOGIKA FUNKCJONALNA
-PAJDOCENTRYZM
- NATYWIZM
- TEORIA SWOBODNEGO
WYCHOWANIA
-PROGRESYWIZM

KIERUNEK -

BEZPOŚREDNIA KONTYNUACJA

PEDAGOGIKI RKSPERYMENTALNEJ
KTÓRY NA POCZĄTKU XX WIEKU
PRZYJĄŁ NAZWĘ –

NOWE WYCHOWANIE

* NOWA KONCEPCJA KSZTAŁCENIA I WYCHOWANIA
NASYCONA WIELOMA KIERUNKAMI

* RUCH PEDAGOGICZNY ZMIERZAJĄCY DO ODNOWY
SZKOŁY I RADYKALNEJ ZMIANY W WYCHOWANIU

KRYTYKA SZKOŁY TRADYCYJNEJ

PRZEDSTAWICIELE –

-J.J,ROUSSEAU –

Emil o wychowaniu

- -J.H. PESTALOZZI –

Jak Gertruda uczy

swoje

dzieci

- L.Tołstoj –

swobodne wychowanie ( Jasna

Polana)

- A.Comte, E.Durkheim –

socjologizm

-J.Dewey -

progresywizm

- C.Freinet –

swobodna ekspresja plastyczna

- H.Parkhurst –

plan daltoński

- J.Korczak -

prawo dziecka do szacunku

2.SOCJOLOGIZM –

PEDAGOGIKA

SOCJOLOGICZNA

KIERUNEK PRZECIWSTAWNY DO NURTU

NATURALISTYCZNEGO

PRZEDSTAWICIELE :
-HIPOKRATES –

determinizm środowiskowy

- L.LOCKE – XVIII w.

tabula raza ( niezapisana

tablica)

-E.DURKHEIM , H. RADLIŃSKA , F.ZNANIECKI

J. CHAŁASIŃSKI

4. SPONTANICZNY ROZWÓJ Z KONCEPCJI

NATURALISTYCZNEJ (

OD WEWNĄTRZ )

ZOSTAŁ

ZASTĄPIONY URABIANIEM JEDNOSTKI
(

OD ZEWNĄTRZ )

WPŁYW BEZPOŚREDNI –

OD ZEWNĄTRZ

DYREKTYWNY–

SOCJOLOGIZM

( determinizm środowiskowy )

WPŁYW POŚRENNI –

OD WEWNĄTRZ -

WSPOMAGANIE ROZWOJU –

NATURALIZM

5.INNE KIERUNKI I NURTY

5.1.

PEDAGOGIKA MARII MONTESSORI ( 1970-1952)

- LEKARZ , PEDAGOG

specjalizowała się w psychiatrii

- zajmowała się dziećmi
z niepełnosprawnością intelektualną
- tworzyła Domy Dziecięce
pracowała nad zjawiskiem

polaryzacji

uwagi

( obszar pedagogiki

eksperymentalnej)

5.2. REKONSTRUKCJONIZM

PRZEDSTAWICIELE – O.RUGG, G. KOUNTS,

Z. KWIECIŃSKI , B. ŚLIWERSKI

- ZMIANA SPOŁECZNA JEST KONIECZNA
-NAUCZYCIELE ,( SZKOŁA ) ODDANĄ GRUPĄ
SPOŁECZNĄ , ARCHITEKTAMI NOWEGO
PORZĄDKU SPOŁECZNEGO
(

IDEA KSZTAŁCENIA USTAWICZEGO ,

PERMANENTNEGO )

5.3. POSTMODERNIZM

PRZEDSTAWICIELE – M. FOUCAULT , G.ULMER

T.SZKUDLAREK

- ZACIERA SIĘ RÓŻNICA MIĘDZY KULTURĄ
TRADYCYJNĄ (POPULARNĄ ) A

AWANGARDĄ ,

KICZEM
- W KULTURZE WIELE SWOBODNEJ GRY ,
WSZYSTKO JEST DOPUSZCZALNE ,
WIELOZNACZNOŚĆ

5.4.

GLOBALIZM

NURT AMERYKAŃSKI WYWODZĄCY SIĘ

Z

MODERNIZMU

PRZEDSTAWICIELE – L.ANDERSON ,J. BECKER

P.M.ROSENAU , I. WOJNAR, Z. MELOSIK
ZAŁOŻENIA -

1.

LUDZKOŚĆ ŻYJE WSPÓŁCZEŚNIE W RAMACH

GLOBALNYCH SYSTEMÓW

-systemu ekonomicznego

- systemu politycznego
- systemu ekologicznego

- systemu technicznego

•

GLOBALIZACJI ULEGA TEŻ KULTURA

- REWOLUCJA MIKROELEKTRONICZNA
-AKCEPTACJA J. ANGIELSKIEGO
JAKO JĘZYKA MIEDZYNARODOWEGO
-UPOWSZECHNIANIE OSIĄGNIĘĆ NAUKOWYCH
-MASOWE PRZEMIESZCZANIE LUDNOŚCI
(

…ŚWIAT -GLOBALNA WIOSKA …)

-POWSTANIE ŚWIATOWEJ KULTURY

MŁODZIEŻOWEJ (

WYGLĄD ,MODA , MUZYKA , STYL

ŻYCIA .. )

- MAGDONALDYZACJA , AMERYKANIZACJA

( CHINY ? )