Higiena

Wody

Dr Jan Sobótka
Zakład Medycyny Zapobiegawczej i
Higieny Instytutu Medycyny Społecznej

Higiena Środowiska –

Zajęcia Fakultatywne (1)

dla studentów I i II Wydziału Lekarskiego w roku

2010/2011

Prowadzący: dr Jan Sobótka

pok. 213, e-mail:

[e-mail]

1. Zajęcia terenowe na terenie Stacji Filtrów Wodociągu
Centralnego przy ulicy Koszykowej 81, zapoznanie się z
historią zaopatrzenia w wodę i odprowadzania ścieków w
Warszawie, zwiedzanie starego i nowego ciągu
technologicznego uzdatniania wody, urządzeń pomiarowych
monitorujących wybrane parametry w systemie on-line,
wizyta w laboratoriach i pracowni bioindykacji, dyskusja nad
jakością wody wodociągowej w Warszawie i wprowadzanymi
obecnie nowymi metodami uzdatniania i dezynfekcji wody.

2. Zajęcia terenowe na terenie Zakładu Wodociągu Praskiego,
zwiedzanie największej w Europie studni infiltracyjnej (dzięki 15
drenom umieszczonym ok. 7 metrów pod dnem rzeki jest w stanie
pobrać 100 tysięcy metrów sześciennych wody na dobę), wizyta pod
dnem Wisły, zapoznanie się z pracą urządzeń do uzdatniania wody,
laboratoriów i z biomonitoringem polegającym na wykorzystywaniu
organizmów żywych do kontroli jakości wody. Dyskusja nad ilością i
jakością wody wodociągowej produkowanej dla mieszkańców Warszawy
i prowadzanymi obecnie badaniami na terenie Zakładu.

Zwiedzanie stacji uzdatniania Wodociągu Centralnego i Praskiego odbywać się
może w grupach ok. 15-20 osobowych w godzinach 9:00-14:00. Ze względu na
konieczność uzyskania zgody dyrekcji wodociągów i zapewnienia osoby
oprowadzającej proszę o zgłoszenia z kilkutygodniowym wyprzedzeniem.

Higiena Środowiska –

Zajęcia Fakultatywne (2)

LITERATURA

• Notatki i materiały z seminarium

• „Środowiskowe czynniki zdrowia w zarysie” – skrypt

pod red. prof. Longiny Kłosiewicz Latoszek i prof.

Henryka Kirschnera

• Encyklopedia Zdrowia, PWN – wydanie dziewiąte,

rozdział „Higiena Środowiska” (autor Jan Sobótka),

str. 385 - 397

• „Stan środowiska w Polsce na tle celów i priorytetów

Unii Europejskiej”, Inspekcja Ochrony Środowiska,

2006,

http://www.gios.gov.pl

/dokumenty/rap_wskaz2004_pl.pdf

HIGIENA ŚRODOWISKA

• Zajmuje się badaniem i oceną czynników

środowiska oraz ich oddziaływaniem na

zdrowie

• Środowisko zewnętrzne oddziałuje na

organizm poprzez różnorodne bodźce

• Podstawowymi elementami środowiska

zewnętrznego są powietrze, woda i gleba

ZNACZENIE

HIGIENICZNO-

SANITARNE WODY

ZNACZENIE WODY DLA

ŻYCIA I ZDROWIA

CZŁOWIEKA

• Woda jest jednym z podstawowych elementów środowiska

• W organizmie człowieka woda pełni funkcje rozpuszczalnika,

umożliwia wymianę ciepła i transportuje substancje pomiędzy

tkankami

• Organizm człowieka zawiera ok. 60% wody i człowiek spożywa

dziennie ok. 1,5-2 l. wody

• Ilość wody w organizmie człowieka jest różna i zależy od wieku, płci,

a także od budowy ciała

• Z wiekiem zawartość wody w organizmie człowieka zmniejsza się.

Organizm noworodka zawiera ok. 75-80% wody, organizm dorosłego

mężczyzny zawiera ok. 60%, kobiety ok. 54% wody, natomiast u

starszych mężczyzn zawartość wody spada do ok. 54%, a u kobiet

do ok. 46%

OBIEG WODY W

PRZYRODZIE

ŚWIATOWE ZASOBY

WODY

Całkowita objętość wody na Ziemi

wynosi 1,4 mld km

3

• 97% - wody słone, głównie w postaci

oceanów i mórz

• 3% - wody słodkie, głównie w postaci

lodowców (68,3%) i słodkich wód

podziemnych (31,4%)

ŚWIATOWE ZASOBY

WODY

ZASOBY WODNE W

POLSCE

• Zasoby wodne w Polsce są znacznie mniejsze

niż przeciętne w Europie (36% średniej

europejskiej).

• Na jednego mieszkańca Polski przypada 1

600 m

3

wody na rok (średnio 4 500 m

3

w

Europie).

• Ponad 70% stanowią w naszym kraju zasoby

wody powierzchniowej, niecałe 30% to wody

podziemne.

POBÓR WODY NA POTRZEBY GOSPODARKI NARODOWEJ

I LUDNOŚCI W POLSCE W LATACH 1980-2005

hm

3

Główny Inspektorat Sanitarny, 20-21 marca 2007 r.

ZUŻYCIE WODY NA POTRZEBY

GOSPODARKI NARODOWEJ I LUDNOŚCI W

ROKU 2005

74,1%

15,3%

10,6%

przemysł

rolnictwo

wodociągi

ogółem

7 693,6

1 101,0

1 587,4

10 332,5

hm

3

Główny Inspektorat Sanitarny, 20-21 marca 2007 r.

ZUŻYCIE WODY

Przeciętne zużycie wody

przez jednego mieszkańca

na dobę:

•Europa 100-200 l
•USA 500-800 l
•Kraje trzeciego świata 10-15 l

ZUŻYCIE WODY W GOSPODARSTWACH

DOMOWYCH

W POLSCE W 2004 R. NA 1 MIESZKAŃCA W M

3

38,2

22,6

m

3/

rok

Główny Inspektorat Sanitarny, 20-21 marca 2007 r.

POBÓR WODY DLA POTRZEB WODOCIĄGÓW W POLSCE

W LATACH 1980-2005

- UDZIAŁ WÓD POWIERZCHNIOWYCH I PODZIEMNYCH

%

51%

50%

45%

37%

34%

33%

49%

67,5
%

32,5
%

Główny Inspektorat Sanitarny, 20-21 marca 2007 r.

LUDNOŚĆ (%) KORZYSTAJĄCA Z SIECI

WODOCIĄGOWEJ - 2004 R.

%

85,4%

94,4
%

71,3%

22 156 000

32 639
600

10 483 500

Główny Inspektorat Sanitarny, 20-21 marca 2007 r.

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA

ŚRODOWISKA

z dnia 27 listopada 2002 r.

w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody

powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę

przeznaczoną do spożycia

3 kategorie jakości wody:

A1 – wymagająca prostego uzdatnienia fizycznego –
filtracji i dezynfekcji

A2 – wymagająca typowego uzdatnienia fizycznego i
chemicznego- utleniania wstępnego, koagulacji, flokulacji,
filtracji i dezynfekcji

A3 – wymagająca wysokosprawnego uzdatnienia
fizycznego i chemicznego – utleniania, koagulacji,
flokulacji, dekantacji, filtracji, adsorpcji na węglu
aktywnym i dezynfekcji

STAN ZANIECZYSZCZENIA WÓD

POWIERZCHNIOWYCH W

POLSCE

• Stan czystości wód powierzchniowych ocenia się

porównując właściwości fizyczne, chemiczne i

biologiczne ze standardami jakości wód.

• O zaliczeniu wód do klasy czystości decyduje

wskaźnik najbardziej niekorzystny.

• W ciągu ostatnich lat zmniejszyła się długość

nadmiernie zanieczyszczonych rzek.

• Głównym problemem jezior jest przyśpieszona

eutrofizacja (zakwity glonów, spadek

przezroczystości wody, deficyty tlenu).

• W 2005 r. mieliśmy 3,3% jezior 1-szej klasy

czystości i 49,2% 2-giej.

Jakość wód powierzchniowych wykorzystywanych

do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną

do spożycia [2005 r.]

Liczba
punktów
pomiaru
jakości
wody

Główny Inspektorat Sanitarny, 20-21 marca 2007 r.

STAN ZANIECZYSZCZENIA WÓD

PODZIEMNYCH W POLSCE

• Od 1999 roku poprawia się jakość wód

podziemnych (wzrost wód o najwyższej

i wysokiej jakości od 50% do 66%),

przy jednoczesnym spadku wód o

niskiej jakości (od 40% do 17%).

Dotyczy to zwłaszcza wód gruntowych

• W 2003 roku 91,9% badanych wód

miało zawartość azotanów spełniającą

normy wody do picia.

KLASYFIKACJA WÓD W POLSCE

• Wody naturalne w Polsce dzieli się na 5

klas czystości

• Zasady klasyfikacji wód w Polsce określa

Prawo wodne

• Warunkiem zakwalifikowania wody do

danej klasy jest nie przekroczenie

ustalonych dla tej klasy wartości

wszystkich wskaźników zanieczyszczenia

RODZAJE I ŻRÓDŁA

ZANIECZYSZCZEŃ

Rodzaj

zanieczyszczeń

Główne źródła

substancje

biogenne np.

związki azotu i

fosforu

rolnictwo (nawozy sztuczne,

hodowla), przemysł i motoryzacja

(spalanie paliw), gospodarka

komunalna (detergenty)

substancje

toksyczne np.

metale ciężkie,

pestycydy

przemysł (produkty uboczne

procesów technologicznych),

gospodarka komunalna (spalanie

śmieci), motoryzacja (spalanie

paliw), rolnictwo (chemizacja)

zanieczyszczenia

ropopochodne

przemysł, motoryzacja, gospodarka

komunalna, żegluga (katastrofy) i

porty (przeładunki)

skażenia

mikrobiologiczne

gospodarka komunalna (ścieki

bytowe), rolnictwo (hodowla),

przemysł (odpady spożywcze)

śmieci

gospodarka komunalna, przemysł

substancje

radioaktywne

elektrownie jądrowe (katastrofy,

zrzuty odpadów)

KLASY CZYSTOŚCI WÓD

• Klasy czystości wód podaje się na podstawie

wyników monitoringu stanu czystości rzek

• Ocenę jakości przygotowuje się na podstawie

wskaźników fizyko-chemicznych i biologicznych

• Klasyfikacji wód dokonuje się poprzez

porównanie miarodajnych stężeń

zanieczyszczeń określonych wskaźnikami, z

normatywnymi stężeniami zanieczyszczeń

określonymi w rozporządzeniu Rady Ministrów

KLASY CZYSTOŚCI WÓD W

POLSCE

• Do roku 2004 obowiązywała czterostopniowa skala: wody I, II, III

klasy oraz NON – pozaklasowe.

• Klasa I
• zaopatrzenie ludności w wodę pitną
• zaopatrzenie przemysłu spożywczego i innych gałęzi przemysłu

wymagających tej klasy czystości wody

• hodowla ryb łososiowatych.
• Klasa II
• zaopatrzenie w wodę hodowli zwierząt
• rekreacja, sporty wodne i kąpieliska
• hodowla ryb z wyjątkiem łososiowatych.
• Klasa III
• zaopatrzenie w wodę zakładów przemysłowych z wyjątkiem tych,

dla których wymagana jest klasa I i II

• nawodnienia terenów rolnych i ogrodniczych.

• W Polsce wody I klasy stanowią zaledwie 2,9% klasy II - 20,3%,

klasy III - 33%, pozostałe to wody pozaklasowe.

2,9%

I

20,3%

II

33%

III

43,8%

IV i V

KLASYFIKACJA WÓD W POLSCE

Od roku 2005 obowiązuje skala
pięciostopniowa, na podstawie
Rozporządzenia Ministra Środowiska z
dnia 11 lutego 2004 - w sprawie
klasyfikacji dla prezentowania stanu
wód powierzchniowych i
podziemnych, sposobu prowadzenia
monitoringu oraz sposobu
interpretacji wyników i prezentacji
stanu tych wód (Dz.U. Nr 32, poz.
284).

KLASY CZYSTOŚCI WÓD

KLASY CZYSTOŚCI WÓD W

POLSCE

• klasa I - wody o bardzo dobrej jakości:

- brak wpływu działań antropogenicznych;

- mogą być wykorzystywana do zaopatrzenia ludności w wodę

przeznaczoną do spożycia (kategoria A1),

Antropogeniczny - powstały na skutek działalności człowieka

• klasa II - wody dobrej jakości:

- mogą być wykorzystywana do zaopatrzenia ludności w wodę

przeznaczoną do spożycia (większość wskaźników spełnia

wymagania - kategoria A2)

• - wykazują niewielki wpływ zaburzeń wynikających z antropopresji;

(Antropopresja – ogół działań człowieka mających wpływ na środowisko przyrodnicze)

• klasa III - wody zadawalającej jakości:

- mogą być wykorzystywana do zaopatrzenia ludności w wodę

przeznaczoną do spożycia (większość wskaźników spełnia

wymagania - kategoria A3)

• - wykazują umiarkowany wpływ antropopresji;

KLASY CZYSTOŚCI

klasa IV - wody nie zadawalającej jakości:

-mogą być wykorzystywana do zaopatrzenia ludności

w wodę przeznaczoną do spożycia (większość

wskaźników spełnia wymagania - kategoria A3)

• -wykazują poważny wpływ antropopresji i populacje

biologiczne odbiegają znacznie od zespołów normalnie

związanych z tym typem wód powierzchniowych; 

• klasa V - wody złej jakości:

- wody nie spełniają wymagań dla wód

wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę

przeznaczoną do spożycia,

- na skutek oddziaływań antropogenicznych ma

miejsce zanik populacji biologicznych,

OCZYSZCZALNIE

ŚCIEKÓW

• Spośród wszystkich ścieków wymagających oczyszczenia w

2004 r. 10% stanowiły ścieki nie oczyszczane (w 1980 r. było to
ok. 43%).

• Głównym zagrożeniem przestały być ścieki przemysłowe a są

nim obecnie ścieki komunalne i wynikający z tego stan
sanitarny wód powierzchniowych.

• W 2004 roku mieliśmy 886 miast. 84,5% mieszkańców miast

korzystało z oczyszczalni ścieków. Na wsi obsługiwanych przez
oczyszczalnie ścieków było 18,4% mieszkańców.

• Dla wszystkich mieszkańców polski jest to 59% (dla Czech 69%,

dla Niemiec ponad 90%).

ZAOPATRZENIE W WODĘ

INDYWIDUALNYCH

GOSPODARSTW ROLNYCH

• 53 % - podłączonych do wodociągu

zbiorowego

• 30 % - posiadających wodociąg indywidualny

podłączony do studni

• 16 % - własna studnia bez instalacji

wodociągowej

• 1 % - dowożenie wody spoza gospodarstwa

JAKOŚĆ WODY POBIERANEJ

DLA CELÓW KOMUNALNYCH

• studnie przydomowe – 60 % o

niepewnej lub złej jakość wody

• wodociągi indywidualne – 15 % o

niepewnej lub złej jakość wody

• wodociągi zbiorowe – 3 % o

niepewnej lub złej jakości

WODY OPADOWE

ATMOSFERYCZNE

• Deszcz, śnieg, grad, rosa

• Rozpuszczone jest. 25cm3/l gazów (dwutlenek

węgla, tlen i azot)

• Zasolenie: kilkanaście do kilkuset mg/l

• W rejonach przemysłowych mogą występować

zanieczyszczenia pyłowe, gazowe i biologiczne

WODY

POWIERZCHNIOWE

• Rzeki, jeziora i stawy zasilane są przez

wody opadowe i podziemne

• Nie nadają się do picia bez uprzedniego

oczyszczenia i dezynfekcji

• Pod wpływem mikroorganizmów i tlenu

ulegają samooczyszczaniu (rozkład

związków organicznych na nieorganiczne)

WODY PODZIEMNE

• Woda w wyniku powolnej filtracji przez

glebę (kilku cm/dobę) ulega procesom

samooczyszczania biochemicznego i

sorpcji zanieczyszczeń

• Jakość wody zależy od głębokości warstwy

wodonośnej

• Wody przypowierzchniowe (zaskórne),

gruntowe, wgłębne i głębinowe

WODY

PRZYPOWIERZCHNIOWE

• Występują bezpośrednio pod

powierzchnią na głębokości 2-3 metrów

• Niedostatecznie oczyszczone, bardzo

zmienne i pod względem sanitarnym

niepewne

• Nie nadają się do picia bez

oczyszczenia i dezynfekcji

WODY GRUNTOWE

• Tworzą je wody opadowe, które przesączają się przez porowatą

glebę, a następnie gromadzą się w pokładach piasku, żwiru czy

też spękanych skał. Wpływ środowiska zewnętrznego na poziom

wodonośny maleje wraz z głębokością.

• Mają zwierciadła swobodne (nie przykryte warstwą

nieprzepuszczalną) i podlegają wahaniom poziomu tego

zwierciadła, jak i pewnym wahaniom składu chemicznego.

• Nie podlegają zmianom temperatury w ciągu doby. Temperatura

ich zmienia się w zależności od pór roku.

• Nie podlegają bezpośrednim wpływom czynników

atmosferycznych, są przefiltrowane i z tego względu w zasadzie

mogą być wykorzystywane dla celów spożywczych, czasami

potrzebne jest uzdatnianie i dezynfekcja wody.

• Wody gruntowe można ujmować za pomocą studni abisyńskich

lub studni kopanych.

WODY WGŁĘBNE

• Występują pod warstwa nieprzepuszczalną.

• Ze względu na izolację od warunków zewnętrznych nie

podlegają wahaniom temperatury lub zaznaczają się

tylko zmiany sezonowe (dla płycej występujących).

• Dobrze oczyszczone i polecane do picia.

Mogą

czasami mieć podwyższoną zawartość żelaza i

manganu, ale związki te można usunąć za

pomocą prostej i taniej technologii.

• Wody artezyjskie - występujące pomiędzy warstwami

nieprzepuszczalnymi i pod ciśnieniem hydrostatycznym

WODY GŁĘBINOWE

• Wody występujące głęboko pod

powierzchnią ziemi, uwięzione w
warstwach skalnych w przeszłości
geologicznej, całkowicie odizolowane od
czynników zewnętrznych.

• Nie są odnawialne. Z reguły mają wysoką

mineralizację i z tego względu nie nadają
się do celów konsumpcyjnych.

WODY MINERALNE

• Solanki – zawierające sól kuchenną i

sole magnezu

• Wodorowęglanowe – kwaśne węglany

wapnia i sodu

• Siarczanowe – siarczki sodu i wapnia
• Radoczynne – pierwiastki

promieniotwórcze

• Szczawy – wodorowęglanowe

zawierające ponad 1g CO

2

/l

HIGIENICZNO-

SANITARNA OCENA

JAKOŚCI WODY

WARUNKI JAKIM POWINNA

ODPOWIADAĆ WODA DO

PICIA

Woda powinna być klarowna,
bezbarwna, bez smaku i zapachu,
bez bakterii chorobotwórczych,
związków trujących i niepożądanych
ze względów gospodarczych, ze
składnikami potrzebnymi
organizmowi (np. jod i fluor), łatwo
dostępna i zabezpieczona przed
zanieczyszczeniem.

ROZPORZĄDZENIE

MINISTRA

ZDROWIA

z dnia 29 marca 2007 r.

w sprawie jakości wody

przeznaczonej do spożycia

przez ludzi

ROZPORZĄDZENIE MZIOS

DOTYCZY WODY

1)   pobieranej z urządzeń i instalacji
wodociągowych;
2)   pobieranej z indywidualnych ujęć wody
zaopatrujących ponad 50 osób lub dostarczających
więcej niż średnio 10 m

3

wody na dobę;

3)   pobieranej z indywidualnych ujęć wody, bez
względu na ilość dostarczanej wody, jeżeli woda ta
służy do działalności handlowej lub publicznej;
4)   pobieranej z cystern lub zbiorników;
5)   pobieranej ze zbiorników magazynujących
wodę w środkach transportu lądowego,
powietrznego lub wodnego;
6)   wprowadzanej do jednostkowych opakowań.

WODA PRZEZNACZONA DO

SPOŻYCIA PRZEZ LUDZI TO

• woda w stanie pierwotnym lub po uzdatnieniu,

przeznaczona do picia, przygotowania żywności

lub innych celów domowych, niezależnie od jej

pochodzenia i od tego, czy jest dostarczana z

sieci dystrybucyjnej, cystern, w butelkach lub

pojemnikach,

• woda wykorzystywana przez przedsiębiorstwo

produkcji żywności do wytworzenia,

przetworzenia, konserwowania lub wprowadzania

do obrotu produktów albo substancji

przeznaczonych do spożycia przez ludzi;

 

1)    wymagania dotyczące jakości wody
przeznaczonej do spożycia przez ludzi, zwanej dalej
„wodą”, w tym wymagania bakteriologiczne,
fizykochemiczne, organoleptyczne;
2)    sposób oceny przydatności wody;
3)    zakres badania wody;
4)    program monitoringu jakości wody;
5)    sposób nadzoru nad materiałami i wyrobami
stosowanymi w procesach uzdatniania i dystrybucji
wody;
6)    sposób nadzoru nad laboratoriami wykonującymi
badania jakości wody;
7)    sposób informowania konsumentów o jakości
wody;
8)    sposób postępowania przed organami
Państwowej Inspekcji Sanitarnej w przypadku, gdy
woda nie spełnia wymagań jakościowych.

ROZPORZĄDZENIE

OKREŚLA:

jeżeli jest wolna od mikroorganizmów
chorobotwórczych i pasożytów w liczbie
stanowiącej potencjalne zagrożenie dla
zdrowia ludzkiego, substancji chemicznych
w ilościach zagrażających zdrowiu oraz nie
ma agresywnych właściwości korozyjnych i
spełnia:
1)    podstawowe wymagania
mikrobiologiczne określone w

załączniku nr 1

do rozporządzenia;

2)    podstawowe wymagania chemiczne
określone w

załączniku nr 2

do

rozporządzenia.

WODA JEST BEZPIECZNA

DLA ZDROWIA LUDZKIEGO

mikrobiologiczne,
organoleptyczne,
fizykochemiczne, oraz
radiologiczne, jakim powinna
odpowiadać woda, określa

załącznik nr 3

do rozporządzenia.

Dodatkowe wymagania chemiczne,
jakim powinna odpowiadać woda,
określa

załącznik nr 4

do

rozporządzenia.

DODATKOWE

WYMAGANIA

ESCHERICHIA COLI

• Escherichia coli, inaczej pałeczka okrężnicy, należy do

bakterii Gram-ujemnych (czyli słabiej barwiących się w
metodach szybkiej identyfikacji). Zaliczana jest do
grupy pałeczek jelitowych.

• Do gatunku E. coli należy prawie 200 różnych bakterii.

• E.coli występuje powszechnie w środowisku, stanowi

także składnik prawidłowej flory bakteryjnej człowieka
- w jelicie grubym występuje w dużych ilościach.

• Część odmian jest szkodliwa dla organizmu ludzkiego

powodując różne dolegliwości.

ENTEROKOKI

• Enterokoki, paciorkowce kałowe

(Enterococcus, Streptococcus faecalis) –
rodzaj bakterii gram-dodatnich.

• Dwa gatunki powszechnie występują we

jelitach ludzi, w których żyją na zasadzie
komensalizmu (współbiesiadnictwa) są to
częstszy Enterococcus faecalis (90-95%)
oraz rzadszy Enterococcus faecium (5-
10%).

PSEUDOMONAS

AERUGINOSA

• Pałeczka ropy błękitnej (Pseudomonas aeruginosa)

– Gram-ujemna bakteria, żyjąca głównie w glebie i

wodzie oraz na powierzchni roślin i rzadko na skórze

zwierząt.

• Wywołuje zakażenie tylko u osób z obniżoną

odpornością.

• Jest jednym z najważniejszych i najgroźniejszych

drobnoustrojów powodujących zakażenia wewnątrz

szpitalne. Leczenie zakażenia Pseudomonas

aeruginosa jest trudne ze względu na dużą oporność

tej bakterii na antybiotyki.

Legionella

• Legionella – rodzaj Gram-ujemnej pałeczki, obejmujący

gatunki wywołujące legionellozę (chorobę legionistów,

gorączkę Pontiac).

• Powstanie rodziny Legionellaceae miało związek z odkryciem

nowego czynnika etiologicznego nietypowego zapalenia płuc

odkrytego po epidemii wśród uczestników konwentu Legionu

Amerykańskiego zorganizowanego w 1976 roku w Filadelfii w

rocznicę podpisania Deklaracji Niepodległości Stanów

Zjednoczonych. Media nadały temu niezwykłemu zakażeniu

nazwę choroby legionistów.

• Poprzednie zachorowania i epidemie spowodowane przez

Legionella zostały zidentyfikowane za pomocą badań

serologicznych zgromadzonych surowic. Na przykład L.

pneumopfilia została zidentyfikowana ex post jako czynnik

etiologiczny choroby występującej 10 lat wcześniej, o nieznanej

wówczas etiologii, nazwanej gorączką Pontiac od miejsca

pierwszego zachorowania (w stanie Michigan)

CLOSTRIDIUM

PERFRINGENS

• Laseczki zgorzeli gazowej (Clostridium perfringens) - to

grupa szczególnie niebezpiecznych bakterii.

Wywoływać mogą masowe zatrucia pokarmowe, jeśli

dostaną się do wodociągów. Ponadto znane są z

niebezpiecznego dla życia zakażenia ran oraz zakażeń

szpitalnych.

• Bakterie Clostridium perfringens należą, wraz z

laseczką tężca i jadu kiełbasianego, do dużego rodzaju

bakterii z grupy Clostridium.

• Dla człowieka szczególnie niebezpieczne są bakterie

Clostridium perfringens typu A i F .

• Te bakterie wytwarzają kilkanaście toksyn,

wywołujących szybką śmierć u zwierząt

laboratoryjnych i gwałtowne objawy chorobowe u

ludzi.

BADANIA WODY DLA CELÓW SANITARNYCH
WYKONYWANE SĄ PRZEZ WOJEWÓDZKIE I
POWIATOWE STACJE SANITARNO-EPIDEMIOLOGICZNE

JEDNYM Z GŁÓWNYCH OŚRODKÓW NAUKOWYCH W

DZIEDZINIE BADAŃ WODY DLA CELÓW SANITARNYCH JEST

NARODOWY INSTYTUT ZDROWIA PUBLICZNEGO -

PAŃSTWOWY ZAKŁAD HIGIENY

CEL PROWADZONYCH

BADAŃ

• Badania wody wykonywane są w celu:

• określenia jej przydatności do picia, potrzeb

gospodarczych i przemysłowych.

• stwierdzenia obecności w niej substancji

szkodliwych lub pożądanych

• zabezpieczenia wód przed zanieczyszczeniem
• oceny przebiegu procesów oczyszczania

wody

ZAKRES PROWADZONYCH BADAŃ

• W praktyce sanitarnej rozróżnia się trzy

zakresy badania fizyczno-chemicznego wody:

• Badanie sanitarne skrócone (przy okresowej

kontroli jakości wody)

• Badanie sanitarne rozszerzone (do ustalenia

przydatności wody dla celów przemysłowych)

• Badanie sanitarne pełne (dla oceny jakości

nowych źródeł wody przeznaczonych do

zaopatrzenia centralnego)

POBIERANIE PRÓBEK DO BADAŃ

WODY

1. Przed pobraniem próbek należy spuszczać wodę

przez ok. 10 minut w celu oczyszczenia kurka i

ustabilizowania przepływu i składu wody.

• 2. Bezpośrednio przed pobraniem próbek należy

dokładnie umyć kurek wodą z detergentem i

wytrzeć suchą, czystą ściereczką, po czym opalić

płomieniem (używając np. waty zwilżonej

spirytusem skażonym). Po wykonaniu tych

czynności jeszcze kilka minut spuszczać wodę.

• 3. W pierwszej kolejności pobiera się próbkę do

badań mikrobiologicznych do jałowych butelek

(butelki do pobrania w laboratorium).

BADANIA

MIKROBIOLOGICZNE

Jałowe naczynie wyjąć z opakowania,
odkręcić pokrywkę, a po napełnieniu
naczynia wodą do 4/5 objętości
butelki natychmiast zamknąć
pokrywką trzymaną w czasie
pobierania próbki w ręce dolną
częścią do dołu, chroniąc przed
zanieczyszczeniem. Do wód
chlorowanych stosować butelkę z
tiosiarczanem sodu.

BADANIA

FIZYKOCHEMICZNE

• Wodę do badań w zakresie

kontrolnym pobiera się do butelki
PET o pojemności min. 1,5l.

• Butelkę PET dwukrotnie

przepłukać pobierana wodą,
napełnić i natychmiast zamknąć.

TRANSPORT PRÓBEK

WODY

Próbki należy transportować
w termotorbie, w
temperaturze 5 ± 3

o

C i

dostarczyć do laboratorium
w czasie nie dłuższym niż 6
godzin od momentu
pobrania.

BADANIA WODY DLA

CELÓW SANITARNYCH

• Zakres badań wody obejmuje oznaczenia:

• Fizyczne
• Chemiczne
• Bakteriologiczne

FIZYCZNE WSKAŹNIKI JAKOŚCI

WODY

• Temperatura

• Mętność

• Barwa

• Zapach

TEMPERATURA

• Ustalanie możliwości

zanieczyszczenia wód podziemnych
przez wody powierzchniowe

• Wody przypowierzchniowe mają

temperaturę zmienną zależną od pór
roku, wody podziemne stałą 8-12

o

MĘTNOŚĆ

• Spowodowana obecnością nierozpuszczalnych

związków nieorganicznych i organicznych

• Duża mętność wody pochodzenia organicznego

może świadczyć o zanieczyszczeniu ściekami

• Dopuszczalna mętność dla wody do picia wynosi 1

NTU

• NTU (nephelometric turbidity unit) to

nefelometryczna jednostka mętności. Oznaczenia

wykonuje się nefelometrem - mętnościomierzem.

BARWA

• Wody naturalne mają zabarwienie zielonkawo-

żółte. Inne odcienie barwy świadczyć mogą o

zanieczyszczeniu wody ściekami przemysłowymi.

• Barwę oznacza się w próbie klarownej, poprzez

porównanie ze skala wzorców lub metodą

fotometryczną.

• W wodzie do picia barwa nie powinna przekraczać

15 mg Pt/dm3

• Za jednostkę barwy przyjmuje się zabarwienie

jakie powstaje po dodaniu do 1 dm3 wody

destylowanej 1 mg platyny w postaci

chloroplatynianu potasu (K2PlCl6) i 0.5 mg kobaltu

w postaci chlorku kobaltowego (CoCl2×6H2O).

ZAPACH

• Zapach pochodzenia naturalnego, (np.

roślinny), gnilny (siarkowodoru - H

2

S) lub

specyficzny (fenol, nafta, smoła)

• Niektóre związki chemiczne posiadają

wyjątkowo silne własności zapachowe

wyczuwalne na poziomie kilku ppm-ów.

Zapach może być czulszym wskaźnikiem

zanieczyszczenia od metod chemicznych

• Zapach powinien być akceptowalny

przez konsumentów

CHEMICZNE WSKAŹNIKI

JAKOŚCI WODY

• Utlenialność
• Związki Azotowe – Azotany, Azotyny, Amoniak
• Chlorki
• Biochemiczne Zapotrzebowanie Tlenu
• Chemiczne Zapotrzebowanie Tlenu
• Odczyn – pH
• Twardość
• Żelazo i mangan
• Mikroelementy

UTLENIALNOŚĆ

• Właściwość wody polegająca na redukowaniu

nadmanganianu potasowego (KMnO4)

wskutek utleniania się związków

organicznych i nieorganicznych

• Utlenialność daje ogólną charakterystykę

zanieczyszczenia wody związkami

organicznymi

• W wodzie do picia nie powinna być wyższa

niż 5 mg O

2

/dm

3

ZWIĄZKI AZOTOWE –

AZOTANY, AZOTYNY I

AMONIAK

• Związki azotowe mogą być pochodzenia

organicznego (np. ze ścieków) lub

nieorganicznego (np. z gleby)

• Obecność amoniaku przy jednoczesnym

braku azotynów i azotanów wskazuje na

świeże zanieczyszczenie wody, obecność

samych azotanów na całkowitą

mineralizację związków organicznych

ZWIĄZKI AZOTOWE

• Występowanie dużej ilości związków azotowych, a

zwłaszcza amoniaku, podwyższonej utlenialności i

znacznej zawartości chlorków wskazuje na możliwość

zanieczyszczenia wody ściekami komunalnymi

• Dopuszczalne stężenie azotanów wynosi 50 mg/l,

azotynów 0,50 mg/l i jonu amonowego 0,50 mg/l

• Związki azotowe występujące w wodzie do picia

przeznaczonej dla niemowląt mogą być przyczyną

wystąpienia methemoglobinemii – sinicy (cyanosis).

Wg dostępnych w literaturze informacji przypadki

methemoglobinemii notowano gdy poziom azotanów

w wodzie wynosił ponad 100 mg/l.

CHLORKI

• Pochodzić mogą ze złóż mineralnych (tzw.

chlorki „normalne”) lub z zanieczyszczeń

wody ściekami. Zawartość chlorków

„normalnych” w wodzie danej okolicy jest

zwykle stała

• W wodzie do picia zawartość chlorków nie

powinna przekraczać 250 mg/l

• Zmiany zawartości chlorków mogą

wskazywać na zanieczyszczenie wód ściekami

ODCZYN – PH

• Wartość pH wskazuje czy woda ma odczyn kwaśny,

zasadowy czy obojętny.

• Odczyn pH określa stężenie jonów wodorowych w

roztworze.

• Wszystkie procesy biologiczne zachodzące w wodzie

wymagają odpowiedniego odczynu.

• Wartość pH wody ma duże znaczenie dla jej

uzdatniania, dla korozyjności wody w instalacjach

wodociągowych i dla procesów technologicznych.

Dopuszczalna wartość pH wody do spożycia wg PN

wynosi : 6,5 ÷ 9,5.

TWARDOŚĆ

•

Twardość wody jest to właściwość wody wywołana

obecnością substancji rozpuszczonych w wodzie,

głównie soli wapnia i magnezu

•

Twardość wody w przyrodzie w znacznym stopniu zależy

od rodzaju gruntu, z którego ta woda wypływa.

•

Duża twardość powoduje:

•

podczas gotowania powstawanie kamienia kotłowego

•

duże zużycie mydła bez wytwarzania piany

•

Twardość wody do picia powinna wynosić 60 – 500 mg/l

w przeliczeniu na węglan wapnia (CaCO

3

) Jest to

wartość zalecana ze względów zdrowotnych

ŻELAZO I MANGAN

• Żelazo występuje w wodach podziemnych w formie

związków żelazawych rozpuszczalnych w wodzie

• Przy obecności tlenu lub substancji utleniających w

wodzie żelazo dwuwartościowe przechodzi w

trójwartościowe i wytrąca się z wody

• Żelazo w wodzie może pochodzić z gruntu, ze

ścieków przemysłowych lub z korozji rur i zbiorników

żelaznych

• Duża zawartość żelaza w wodzie do picia (powyżej

normy - 0,2 mg/l) powoduje zmętnienie, zabarwienie

i pogorszenie smaku wody

• Podobne znaczenie ma mangan, którego w wodzie

do picia nie powinno być więcej od 0,05 mg/l

MIKROELEMENTY

• Mikroelementy, zwane też pierwiastkami

śladowymi - występują w organizmie w ilości

mniejszej niż 0,01%, przy zapotrzebowaniu

poniżej 100 mg/osobę/dzień; do tej grupy

m.in. wchodzą: żelazo, cynk, miedź, mangan,

fluor, jod, selen, chrom

• Niedobór lub nadmiar pierwiastków

śladowych może być szkodliwy dla organizmu

• Wśród mikroelementów występujących w

wodzie szczególne znaczenie posiadają jod i

fluor

JOD

• Zawartość jodu w ustroju człowieka jest bardzo

mała i wynosi 20-50mg. W tarczycy znajduje się

8-10mg, co stanowi około 40% całego jodu ustroju

• Głównym źródłem jodu jest woda pitna oraz sól

kamienna

• U dorosłych objawami niedoborów są wole i

niedoczynność tarczyc, natomiast u młodych

kobiet bezpłodność lub przedwczesne porody

• Około 500 milionów ludzi na całym świecie cierpi

z powodu niedoboru jodu. Sól jodowana jest

jednym z rozwiązań

• W Polsce sprzedaje się w sklepach wyłącznie sól

jodowaną zawierającą dodatek 30mg jodku

potasu na 1kg soli

FLUOR

• Woda do picia powinna zawierać do 1,5 mg/l

fluorków

• Optymalna zawartość fluorków w wodzie do

picia wynosi 0,8 do 1 mg/l

• W przypadku nadmiaru fluoru występuje

cętkowanie szkliwia nazębnego, a w
przypadku niedoboru rozwija się próchnica
zębów

• Fluorkowanie wody – dodaje się do wody

związki rozpuszczalne - N

a

F

BIOCHEMICZNE

ZAPOTRZEBOWANIE TLENU

• Jest to umowny wskaźnik określający ilość tlenu

wymaganą do utlenienia związków organicznych

przez mikroorganizmy (bakterie aerobowe)

• Wartość tę uzyskuje się w wyniku pomiaru zużycia

tlenu przez badaną próbkę wody w ciągu 5 dni (BZT5)

• Pośrednio określa się w ten sposób stężenie

substancji organicznej podatnej na biodegradację

• BZT jest wskaźnikiem czystości wody, im wyższa

wartość BZT tym większe zanieczyszczenie (ilość

związków organicznych).

CHEMICZNE

ZAPOTRZEBOWANIE TLENU

• Jest to umowne pojęcie oznaczające

ilość tlenu w mg/dm³, pobranego z
utleniaczy na utlenienie związków
organicznych i niektórych
nieorganicznych

• Stosowane jest jako miara

zanieczyszczeń w wodzie

MIKRORGANIZMY

WYSTĘPUJĄCE W WODZIE

• Bakterie wodne (na ogół nieszkodliwe,

uczestniczące w samooczyszczaniu wód)

• Bakterie glebowe (na ogół nieszkodliwe,

spłukiwane do wody z opadami)

• Chorobotwórcze bakterie jelitowe (np.

Salmonella, Shigella, Escherichia coli,

Vibrio cholerae)

• Wirusy jelitowe (np. Hepatitis A,

enterowirusy - Polio, Coxackie, ECHO)

ROBAKI PASOŻYTNICZE

• Są bardzo odporne na środki dezynfekcyjne

• 1. Człowiek jest jedynym żywicielem (zakażenia

może nastąpić po wypiciu wody, w której znajdują

się ich jaja): Ascaris lumbricoides (glista ludzka),

Enterobius vermicularis (owsik), Trichuris trichuria

(włosogłówka)

• 2. Człowiek jest ich żywicielem ostatecznym): Taenia

saginata (tasiemiec nieuzbrojony) – występujący u

bydła, Taenia solium (tasiemiec uzbrojony) –

występujący u świń, Diphyllobothrium latum

(bruzdogłowiec szeroki) – występujący u ryb i oczlika

PIERWOTNIAKI

PASOŻYTNICZE

• Giardia intestinalis (Giardia lambria), jego cysty

przenoszone są od osób zarażonych przez wodę i

żywność, szybko namnażają się, w wodzie o temp. 18

0

C

cysty przeżywają do 3 miesięcy

• Toksokaroza - jest groźną odzwierzęcą chorobą

pasożytniczą, wywoływaną przez inwazję larw psich i

kocich. Do wód powierzchniowych spływają ze ściekami

deszczowymi. W Polsce stwierdzono obecność jaj

toksokar w 10-50% badanego materiału (piasek z

podwórek, parków, plaż)

• Cryptosporidium parvum - gatunek chorobotwórczego

pierwotniaka powodującego choroby układu

pokarmowego człowieka (kryptosporydioze) oraz wielu

gatunków zwierząt

WYMAGANIA

BAKTERIOLOGICZNE

• Ocenę bakteriologiczną przeprowadza się w oparciu o

oznaczenie następujących organizmów:

• Escherichia coli - 0
• Enterokoki - 0
• Pseudomonas aeruginosa - 0
• Ogólnej liczby mikroorganizmów w 36

0

C po 48h (20/1ml)

• Ogólnej liczby mikroorganizmów w 22

0

C po 72h

(100/1ml)

• Legionella sp. (100/100ml)
• Bakterie grupy coli - 0
• Clostridium perfringens (łącznie ze sporami) - 0

BIOLOGICZNE WSKAŹNIKI

ZANIECZYSZCZENIA WODY

• Oprócz sposobów oceny zanieczyszczenia wód

opartych na wskaźnikach fizycznych, chemicznych

i badaniach bakteriologicznych stosuje się metody

badania stanu biologicznego wody.

• Najczęściej jest stosowany system saprobowy,

wykorzystujący wyniki analizy hydrobiologicznych

wód.

• System saprobowy jest to wykaz gatunków roślin i

zwierząt charakteryzujących się występowaniem

(wyłącznym lub najczęstszym) w wodach o

określonym stopniu zanieczyszczenia.

SYSTEM SAPROBOWY

• Pierwszy system saprobowy został opublikowany

przez KOLKWITZA i MARSSONA (1902). Autorzy

wydzielili w rzekach trzy główne strefy:

polisaprobową - najbardziej zanieczyszczoną,

mezosaprobową - strefę wód nieznacznie

zanieczyszczonych i oligosaprobową - strefę wody

czystej. Każdej z tych stref odpowiadały właściwe im

organizmy wskaźnikowe.

• System saprobów przez dziesięciolecia był

poprawiany i udoskonalany, zarówno przez swych

twórców, jak i następców. Oprócz zmian w listach

gatunków wskaźnikowych przypisanych kolejnym

strefom, zostało dodanych kilka nowych stref m.in.

strefa katarobowa - wód najczystszych.

Liczba gatunków wskaźnikowych w

systemach saprobowych, dla różnych

klas jakości wód (I-IV)

(za Lampert W., Sommer U.,1996)

BIOTESTY I

BIOMONITORING

• Biotesty to eksperymenty, w których do oceny

efektu działania różnych substancji lub czynników

środowiska są użyte organizmy lub ich części.

• Biomonitoring to ocena elementów środowiska

przy pomocy biotestów.

• Do bioindykacji wód w Polsce często wykorzystuje

się skorupiaki z rodzaju rozwielitka (Daphnia

magna), glony z rodzaju Chlorella, rośliny

wodne: pałkę szerokolistną i p. wąskolistną, a z

ryb – gupika (Poecilia reticulata).

BIOMONITORING TOKSYCZNOŚCI

WODY

• W celu ujednolicenia badań w skali światowej organizacje

międzynarodowe ustalają zasady postępowania przy

badaniu toksyczności oraz podają wykazy organizmów

wskaźnikowych.

• Dla kontroli stanu wód w europie światowa organizacja

zdrowia (WHO) zaleca stosowanie ryb bardzo wrażliwych

na zanieczyszczenia (pstrąga potokowego, płoci,

sandacza) oraz ryb średnio wrażliwych (okonia, karpia,

uklei).

• Aby ocenić stopień toksyczności wód, prowadzi się

hodowlę ryb przez 2 - 20 dni i określa się poziom

śmiertelności, bada przebieg procesów biochemicznych i

fizjologicznych oraz zmiany w sposobie poruszania się i w

zachowaniu osobników.

BIOTESTY I

BIOINDYKACJA

• Biotesty stosowane są przy ocenie

toksyczności substancji występujących w

wodzie.

• Toksyczność ostra – obserwujemy silny skutek

działania substancji w krótkim czasie (do kilku

dni)

• Toksyczność chroniczna – substancja kumuluje

się w organizmie przez długi okres a efekt

działania ujawnia się po długim czasie (po

latach).

• Bioindykacja wykorzystuje zespoły organizmów

, charakteryzujące się rozmaitą wrażliwością i

różną długością życia dla oceny szkodliwości

substancji występujących w wodzie

BIOTESTY

• sporządzanie szeregu rozcieńczeń

analizowanych substancji w
naczyniach o określonej pojemności

• umieszczanie organizmów testowych
• rejestracja liczby porażeń, zgonów i

zmian przebiegu procesów
fizjologicznych

• statystyczne opracowanie danych

WODA W KĄPIELISKACH

• ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 16 października 2002

r. w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać woda w

kąpieliskach

• Rozporządzenie określa wymagania, jakim powinna odpowiadać

woda w kąpieliskach, częstotliwość pobierania próbek wody przez

organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej, metodyki referencyjne

analiz i sposób oceny, czy wody odpowiadają wymaganym

warunkom, oraz sposób informowania ludności o jakości wody w

kąpieliskach. Wymagania określone w rozporządzeniu stosuje się do

kąpielisk morskich i śródlądowych zorganizowanych i

wykorzystywanych tradycyjnie

• Ustala się minimalna częstotliwość pobierania próbek wody w

kąpieliskach, w okresie od dnia 1 kwietnia do dnia 30 września co 2

tygodnie

• Woda w kąpieliskach powinna odpowiadać wymaganiom określonym

w załączniku nr 1 do rozporządzenia

WYMAGANIA, JAKIM POWINNA ODPOWIADAĆ WODA W

KĄPIELISKACH

(BADANIA PODSTAWOWE)

Lp.

Wskaźniki

Wartość pożądana

Wartość dopuszczalna

Metody badania

Bakteriologiczne

1

Liczba bakterii Escherichia coli lub bakterii grupy
coli typu kałowego (bakterie grupy coli
termotolerancyjne) /100ml

do 100

do 1000

NPL lub FM

2

Liczba bakterii grupy coli/100ml

do 500

do 10 000

NPL lub FM

3

Liczba paciorkowców kałowych (enterokoków)/100
ml

do 100

do 400

NPL lub FM

4

Salmonella/1000 ml

nieobecne

nieobecne

FM+RS

Fizykochemiczne

5

PH

od 6 do 9

od 6 do 9

E

6

Barwa

akceptowalna

akceptowalna

O

7

Zapach w temp. 20 - 25 ° C

naturalny

akceptowalna

O

8

Oleje mineralne

niewidoczna plama na
powierzchni
10 mg/l

niewidoczna plama na
powierzchni
10 mg/l

O

9

Substancje powierzchniowo czynne reagujące z
błękitem metylowym

brak trwałej piany do 0,3
mg/l

brak trwałej piany do 0,5
mg/l

O, S

10

Fenol w mg/l

poniżej 0,005

zapach nieobecny do
0,005 mg/l

O, GC

11

Przezroczystość

2 m

1 m

O

12

Tlen rozpuszczony
(% nasycenia Os)

80 do 120

powyżej 80%

E

13

Biochemiczne zapotrzebowanie tlenu w mg O2/l
(BZT5)

do 6 mg O2/l

do 6 mg O2/l

S

14

Osady smoliste, przedmioty pływające
(drewno, plastik, butelki)

brak

brak

O

15

Zakwity sinic

dopuszcza się ilości
niepowodujące zmiany
barwy i zmętnienia oraz/
lub zapachu

dopuszcza się ilości
niepowodujące zmiany
barwy i zmętnienia oraz /
lub zapachu

O

Wskaźnik jakości wody

Najwyższa dopuszczalna liczba bakterii

pływalnia,

basen

kąpielowy

basen z

hydromasaże

m

Objętość

próbki

(w ml)

Escherichia coli lub bakterie grupy coli
termotolerancyjne

0

0

100

Gronkowce koagulazo-dodatnie

2

x

100

Pseudomonas aeruginosa

0

0

100

Legionella pneumophilla

xx

x

0

100

Ogólna liczba bakterii
w 36 +/-2

0

C po 44+/-4h

100

100

1

x - nie oznacza się
xx - obowiązek badania od stycznia 2006

WARUNKI BAKTERIOLOGICZNE, JAKIM POWINNA

WARUNKI BAKTERIOLOGICZNE, JAKIM POWINNA

ODPOWIADAĆ

ODPOWIADAĆ

WODA W PŁYWALNIACH, BASENACH KĄPIELOWYCH

WODA W PŁYWALNIACH, BASENACH KĄPIELOWYCH

I BASENACH Z HYDROMASAŻEM

I BASENACH Z HYDROMASAŻEM

Uwaga:
Próbki do badań bakteriologicznych powinny być pobierane zawsze
z punktu najbliższego doprowadzającego wodę do niecki basenu
oraz z niecki basenu z odległości co najmniej 50 cm od ściany, z
głębokości 20-30 cm pod powierzchnią lustra wody.

Z

a

łą

cz

n

ik

d

o

p

ro

je

k

tu

r

o

zp

o

rz

ą

d

ze

n

ia

P

re

ze

sa

R

a

d

y

M

in

is

tr

ó

w

Parametr

Jedn

.

Woda

uzdatniona

wprowadzana

do basenu

Woda w
basenie

min

max

min

max

Barwa

mg/l

–

15

–

15

Mętność

NTU

–

0,5

–

1,0

Przeźroczystość

–

–

–

dobrze

widoczne dno

Odczyn pH

–

a) woda słodka

–

6,5

7,6

6,5

7,6

b) woda morska

–

6,5

7,8

6,5

7,8

Amoniak [NH

4

+

]

mg/l

–

–

–

0,3*

Azotany [NO

3

–

]

mg/l

–

–

–

30*

Utlenialność [O

2

]

mg/l

–

–

–

5*

Potencjał Redox przy
elektrodzie Ag/AgCl
3,5 m KCl

woda słodka dla

a) 6,5  pH  7,3

mV

–

–

750

–

b) 7,3 < pH  7,6

mV

–

–

770

–

woda morska dla

a) 6,5  pH  7,3

mV

–

–

700

–

b) 7,3 < pH  7,8

mV

–

–

720

–

Chlor wolny

a) baseny

mg/l

0,3

wg

zapo-

0,3

0,5

b) whirlpoole

mg/l

0,7

trzebo

wania

0,7

1,0

Chlor związany

mg/l

–

0,5

–

0,5

Chloroform

mg/l

–

0,03

–

0,03

 THM

mg/l

–

0,15

–

0,15

Glin

mg/l

–

0,2

–

0,2

Uwaga:

-wartości przy których podano * oznaczają
różnice stężeń tych wskaźników w wodzie
basenowej i „świeżej” wodzie wodociągowej
służącej do napełniania basenów i uzupełniania
ubytków wody basenowej.

WYMAGANIA

WYMAGANIA

FIZYKOCHEMICZNE

FIZYKOCHEMICZNE

DLA BASENÓW

DLA BASENÓW

KĄPIELOWYCH

KĄPIELOWYCH

I BASENÓW Z

I BASENÓW Z

HYDROMASAŻEM

HYDROMASAŻEM

Z

a

łą

cz

n

ik

d

o

p

ro

je

k

tu

r

o

zp

o

rz

ą

d

ze

n

ia

P

re

ze

sa

R

a

d

y

M

in

is

tr

ó

w

UŻYTKOWNICY PŁYWALNI

UŻYTKOWNICY PŁYWALNI

WNOSZĄ DO WODY BASENU:

WNOSZĄ DO WODY BASENU:

• Drobnoustroje
• Pasożyty
• Włosy i różnego rodzaju zanieczyszczenia fizjologiczne
• Resztki kosmetyków, środków myjących, włókna

tekstylne, kurz itp.

Zanieczyszczenia te są sprzymierzeńcami

mikroorganizmów ponieważ:

• chronią je przed środkami dezynfekcyjnymi
• chronią je przed spłukaniem (umiejscowione w

nalotach brudu na ścianach i obrzeżach niecki, w

rynnie przelewowej) stanowią dla nich pożywkę i

pokarm

PRZYKŁADOWE ILOŚCI ZANIECZYSZCZEŃ WPROWADZANYCH

PRZYKŁADOWE ILOŚCI ZANIECZYSZCZEŃ WPROWADZANYCH

DO WODY BASENOWEJ PRZEZ KĄPIĄCYCH SIĘ

DO WODY BASENOWEJ PRZEZ KĄPIĄCYCH SIĘ

Rodzaj

zanieczyszczenia

Ilość osób kąpiących się

1

200

1000

mocz

50 ml

10 l

50 l

pot

300 ml

60 l

300 l

zanieczyszczenia

organiczne

nierozpuszczalne

0,5 g

100 g

500 g

azot ogólny

1 g

200 g

1 kg

zanieczyszczenia

organiczne

rozpuszczalne

wyrażone jako

zużycie KMnO

4

4 g

800 g

4 kg

Drobnoustroje

( 3 mld)

w tym x = ? to drobnoustroje

chorobotwórcze

bez mycia ciała

500 mln

100 mld

500 mld

z myciem ciała

50 mln

10 mld

50 mld

PODSTAWOWE WYMAGANIA EKSPLOATACYJNE DLA

PODSTAWOWE WYMAGANIA EKSPLOATACYJNE DLA

PŁYWALNI

PŁYWALNI

• Sprawne urządzenia uzdatniające wodę (bieżąca kontrola stanu

technicznego)

• zachowanie prawidłowego procesu technologicznego

(przeszkoleni pracownicy obsługi, stosowanie odpowiednich

środków do uzdatniania i pielęgnacji wody, automatyczna i

„ręczna” kontrola parametrów wody

• utrzymanie właściwych warunków higieniczno-sanitarnych w

całym obiekcie (właściwe przeprowadzanie prac porządkowo-

sanitarnych, stosowanie odpowiednich środków czyszcząco-

dezynfekujących)

• właściwe zachowania higieniczne osób korzystających z

pływalni (regulamin korzystania z pływalni, napisy i piktogramy

umieszczone w widocznych miejscach, dyskretne i taktowne

obserwowanie oraz nadzór nad klientami pływalni)

• właściwa kultura sanitarna personelu zatrudnionego w tego

typu obiektach

SWIMMING POOL

DISINFECTION SYSTEM

 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 

 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 

SPOSOBY ZAOPATRZENIA

LUDNOŚCI W WODĘ

• Ujęcia indywidualne – bezpośrednio ze źródła

(np. ze studni, rzeki)

• Ujęcia centralne – za pośrednictwem

wodociągu:

• indywidualnego (zagrodowego)
• zbiorowego:
• lokalnego (dla 1 miejscowości)
• grupowego (dla kilku miejscowości)
• centralnego (w dużych aglomeracjach)

SPOSOBY ZAOPATRZENIA

LUDNOŚCI W WODĘ

• Szczególnej opieki wymagają

urządzenia centralne – wodociągi,

które obejmują swym zasięgiem często

wiele tysięcy mieszkańców.

• Sposób zaopatrywania ludności w wodę

oraz stan sanitarno-techniczny

urządzeń wodnych mają duży wpływ na

warunki zdrowotne i sytuację

epidemiologiczną kraju.

RODZAJE STUDNI

typ studni   krótka charakterystyka

studnia

abisyńska

(wkręcana

)

wykonywana przez wkręcanie w grunt rury

zakończonej stożkowatym ostrzem. Pobieranie wody

następuje przez pompowanie ręczną dźwignią. Może

pobierać wodę z głębokości 3-7m (do ujmowania wody

przypowierzchniowej lub gruntowej).

studnia

kopana

(kręgowa) 

zbudowana z kręgów betonowych. Ze względu na

technologię wykonania nie jest zbyt głęboka (do

ujmowania wody gruntowej)

studnia

wiercona

(głębinow

a)

Wykonana przez wiercenie i wydobycia materiału

skalnego za pomocą świdra. Sięga do głębszych

warstw wodonośnych najczęściej przykrytych co

najmniej jedną warstwą nieprzepuszczalną (do

ujmowania wody gruntowej lub wgłębnej).

DEZYNFEKCJA STUDNI

• Przed przystąpieniem do dezynfekcji studni kopanej

należy wypompować z niej wodę i wybrać ok. 10 cm

warstwy piasku, wypełnić dno studni nową warstwą

piasku lub żwiru, oczyścić i zdezynfekować

cembrowinę oraz zabetonować ubytki i szpary.

Należy zastosować odpowiednie dawki środka

odkażającego (wapno chlorowane lub chloramina).

• Środek dezynfekcyjny rozpuścić w wiadrze z wodą,

wlać do studni i zamieszać. Po 24 godzinach

wybierać wodę, aż do zaniku zapachu chloru. Po

wykonaniu odkażania studnia powinna zostać

przebadana przez stację sanitarno-epidemiologiczną.

• Studnie wiercone najczęściej oczyszcza się przez

długotrwałe pompowanie.

WODOCIĄG SKŁADA SIĘ

Z:

• ujęcia wody:
• wody powierzchniowe – ujęcie brzegowe, nurtowe
• lub infiltracyjne (brzegowe i nurtowe)
• wody podziemne – studnie kopane lub wiercone

• stacji uzdatniania wody – jej zadaniem jest:
• usunięcie niepożądanych zanieczyszczeń
• zmiana niektórych właściwości

• zbiornika czystej wody

• pompowni – wytworzenie odpowiedniego ciśnienia niezbędnego

• do doprowadzenia wody do odbiorców

• sieci wodociągowej – układ przewodów doprowadzających

wodę do odbiorców

METODY UZDATNIANIA

WODY

• aeracja (napowietrzanie) – ma na celu utlenianie związków

rozpuszczonych w wodzie m.in. żelaza i manganu (najczęściej

obecnych w nadmiarze w wodach podziemnych)

• koagulacja – wytrącenie zawiesin koloidalnych (utlenionych

związków), które są następnie łatwo usuwane z wody poprzez

filtrację lub sedymentację

• sedymentacja - opadanie zanieczyszczeń na dno osadników

• filtracja – zatrzymywanie zanieczyszczeń na ziarnach gruntu

złoża

• dezynfekcja – końcowy proces uzdatniania wody, jego celem jest

nadanie wodzie dobrej jakości sanitarnej poprzez zniszczenie

mikroorganizmów w niej obecnych. Do dezynfekcji stosuje się

związki chloru, ozon i promieniowanie ultrafioletowe.

WĘGIEL AKTYWNY

• Działanie adsorpcyjne węgiel aktywny

zawdzięcza swej porowatej budowie. W

procesie produkcji w surowcu bazowym

wytwarzane są rozgałęzione kanały – pory. 1

gram węgla może skrywać nawet 2000 m2

powierzchni.

• Zjawisko adsorpcji polega na

„przytwierdzaniu” się cząsteczek do

powierzchni materiału – sorbentu. Dzięki silnie

rozwiniętej powierzchni węgiel aktywny potrafi

pochłonąć substancje w ilości blisko 20%

własnej masy.

Porowata struktura węgla aktywnego umożliwia skuteczną
adsorpcję

http://www.malawi.pl/artykuly/wegie
l.htm

PRZYKŁADY SUBSTANCJI ORGANICZNYCH

DOBRZE I ŻLE USUWANYCH PRZEZ WĘGIEL

AKTYWNY

(Kowal & Świderska-Bróż 1996)

substancje dobrze usuwane

 

substancje słabo

usuwane

rozpuszczalniki aromatyczne (benzen,

toluen, nitrobenzeny itd.)

alkohole

chlorowane związki aromatyczne (PCB,

chlorobenzeny, chloronaftalen)

ketony, kwasy i

aldehydy o małej masie

cząsteczkowej

fenol i chlorofenole

cukry i skrobia

wielopierścieniowe węglowodory

aromatyczne (acenaften, benzopireny

itd.)

związki o bardzo dużej

masie cząsteczkowej

lub koloidy

pestycydy i herbicydy (DDT, aldryna,

chloran, heptachlor itd.)

związki alifatyczne o

małej masie

cząsteczkowej

chlorowane, niearomatyczne

(tetrachlorek węgla, chloroalkilowe etery,

heksachlorobutadien itd.)

 

węglowodory o dużej masie cząsteczkowej

(barwniki, aminy, związki humusowe,

benzyna)

 

PODATNOŚĆ NA USUWANIE

WĘGLEM AKTYWNYM NIEKTÓRYCH

ZANIECZYSZCZEŃ

NIEORGANICZNYCH

(Kowal & Świderska-Bróż 1996)

rodzaj zanieczyszczenia

podatność

na usuwanie

antymon, arsen, bizmut, chrom,
cyna

wysoka

srebro, rtęć, kobalt, cyrkon

dobra

ołów, nikiel, tytan, wanad, żelazo

dość dobra

miedź, kadm, cyna, bar, selen,
molibden, mangan, wolfram, rad

niska

chrom, brom, jod, fluorki

wysoka

azotany, fosforany, chlorki, bromki,
jodki

niska

WĘGIEL AKTYWNY

• Cząsteczki zanieczyszczeń mogą „przytwierdzać”

się do sorbentu chemicznie (chemisorpcja) lub

fizycznie (przez tzw. siły van der Waalsa).

• Jest sorbentem uniwersalnym. Około 90%

ogólnej ilości związków organicznych jest

pochłaniana, skuteczny jest także w usuwaniu

zanieczyszczeń nieorganicznych - np. metali.

• Jest bardzo dobrym podłożem dla błony

biologicznej i może wtedy usuwać

zanieczyszczenia normalnie słabo sorbowalne.

DEZYNFEKCJA WODY

• Dezynfekcja wody polega na zniszczeniu bakterii

znajdujących się w wodzie lub usunięciu ich w

takim stopniu, aby spożywana woda lub produkty

żywnościowe wytwarzane przy jej użyciu nie

mogły być źródłem powstawania chorób.

• Dezynfekcja może być przeprowadzona za

pomocą metod:

fizycznych (temperatura, promienie

ultrafioletowe,

fale ultadżwiękowe)
chemicznych (chlor, dwutlenek chloru, ozon)

Fizyczne

Metody

Dezynfekcji

Wody

TEMPERATURA

• Dezynfekcję wody uzyskuje się

przez jej podgrzanie do temperatury

wrzenia i 10-minutowe gotowanie.

• Metoda ta ze względu na koszty

wykorzystywana jest do dezynfekcji

małych ilości wody (np. w

szpitalach, stołówkach,

gospodarstwach domowych).

PROMIENIOWANIE

ULTRAFIOLETOWE

• Dezynfekcję wody prowadzi się poprzez naświetlanie

jej promieniami wytworzonymi w elektrycznych

lampach kwarcowych wypełnionych parami rtęci i

argonu.

• Promienie ultrafioletowe oddziałują na mikroorganizmy

bezpośrednio poprzez zmiany wewnątrzkomórkowe

oraz pośrednio wywołując zmiany fizyczno-chemiczne

środowiska (tworzenie bakteriobójczych nadtlenków i

ozonu).

• Efekt bakteriobójczy ultrafioletu zależy od energii

promieniowania, długości fali, ilości i rodzaju

mikroorganizmów (gatunku, odporności), rodzaju

środowiska, stopnia jego zanieczyszczenia,

temperatury oraz dostępu tlenu do środowiska.

DEZYNEKCYJNE DAWKI PROMIENI

UV

• Do zniszczenia patogennych mikroorganizmów

występujących w wodzie wymagana jest

odpowiednia ilość energii. Większość drobnoustrojów

ginie przy zastosowaniu dawki 100-300 Ws/m

3

.

Maksymalny efekt dezynfekcyjny uzyskuje się przy

długości fali 253,7 nm (bakteriobójczy obszar

nadfioletu wynosi 200-280 nm).

• Woda przed dezynfekcją powinna być pozbawiona

nadmiernej mętności i barwy, gdyż powodują one

absorpcję promieni ultrafioletowych. Podwyższenie

zarówno temperatury, jak i zawartości tlenu

zwiększa letalne działanie promieni UV.

ZALETY METODY NAŚWIETLANIA

PROMIENIAMI UV

• Zaletą tej metody jest to, że do wody nie

wprowadza się obcych substancji pogarszających

własności organoleptyczne i chemiczne wody.

• Nie powstają żadne niepożądane lub szkodliwe

związki z substancjami występującymi w

dezynfekowanej wodzie.

• Jest to metoda tania, prosta w eksploatacji a

podczas niszczenia mikroorganizmów przebiega

wielokrotnie szybciej niż przy innych metodach.

• Promienie ultrafioletowe działają zabójczo na

bakterie zarówno w formie wegetatywnej jak i

zarodnikowej a także na wirusy.

UV-C IN THE SPECTRUM OF

ELECTROMAGNETIC RADIATION

SPECTRAL ENERGY DISTRIBUTION CURVE FOR GERMICIDAL

ACTION AND SPECTRAL POWER DISTRIBUTION FOR LOW

AND MEDIUM PRESSURE UV LAMPS

FALE ULTRADŻWIĘKOWE

• Fale ultradźwiękowe powstają w wyniku drgań

wysokiej częstotliwości, jakim ulegają płytki

kwarcowe pod wpływem prądu elektrycznego.

• Dezynfekcja wody tą metodą polega na

mechanicznym niszczeniu ciał mikroorganizmów.

• Skuteczność dezynfekcji ultradźwiękami zależy od

natężenia dźwięku, częstotliwości oraz czasu

działania ultradźwięków oraz rodzaju i liczby

niszczonych mikroorganizmów.

• Dotychczas bakteriobójcze działanie fal

ultradźwiękowych nie znalazło szerszego

zastosowania w skali technicznej.

Chemiczne

Metody

Dezynfekcji

Wody

CHEMICZNE METODY

DEZYNFEKCJI WODY

Działanie dezynfekujące środków chemicznych w

wodzie zależy od:

* ich rodzaju i stężenia
* rodzaju i ilości znajdujących się w wodzie
mikroorganizmów
* jakości dezynfekowanej wody
* czasu kontaktu ze środowiskiem
dezynfekcyjnym

Spośród środków chemicznych znalazły

zastosowanie chlor i jego związki oraz ozon

CHLOROWANIE WODY

• Chlorowanie wody jest najtańszą i często stosowaną

w Polsce metodą dezynfekcji wody.

• Środkiem bakteriobójczym jest chlor gazowy, który

po uprzednim rozpuszczeniu w wodzie pod postacią
wody chlorowej wprowadzany jest do
dezynfekowanej wody.

• Do przygotowania wody chlorowej i jej dawkowania

służą chloratory.

• Część chloru zostaje zużyta na utlenianie związków

organicznych i nieorganicznych zawartych w wodzie,
część zaś pozostaje jako chlor pozostały użyteczny i
ten ma właściwości bakteriobójcze.

CHLOR I ZWIĄZKI

CHLORU

• Najsilniejsze właściwości bakteriobójcze ma

pozostały chlor wolny występujący w postaci

kwasu podchlorawego, słabsze działanie

bakteriobójcze wykazują chloraminy (pozostały

chlor związany).

• Do dezynfekcji wody stosuje się również związki

chloru takie, jak podchloryn sodu (stosowany w

wodociągach i basenach kąpielowych),

dwutlenek chloru (mający wiele zalet i coraz

częściej stosowany w wodociągach), wapno

chlorowane (w studniach) i chloraminy.

TRIHALOGENOMETANY

• Trihalogenometany (THM-y) są halogenowymi pochodnymi

metanu (CH4), w którym trzy atomy wodoru zostały

zastąpione atomami halogenu (fluorem, chlorem, bromem

lub jodem).

• THM-y to związki organiczne silnie toksyczne i trudno

biodegradowalne.

• Poprzez kumulowanie się w komórkach organizmów,

wykazują m.in. działanie karcynogenne, mutagenne i

teratogenne

• Powstają m.in. w procesach dezynfekcji wody. W wodzie

do spożycia suma stężeń wszystkich THM-ów nie może

przekroczyć 100 µg/l

ZALETY DWUTLENKU

CHLORU W PORÓWNANIU Z

CHLOREM

• Dwutlenek chloru jest skuteczniejszy od chloru

w niszczeniu mikroorganizmów

• Jest bakteriobójczo skuteczny w szerszym

zakresie pH

• Jest lepiej rozpuszczalny i wymaga krótszego

czasu kontaktu

• Nie powoduje korozji .
• Niszczy prekursory THM
• Niszczy fenole i nie ma tak wyraźnego zapachu
• Lepiej niż chlor usuwa związki żelaza i

manganu

OZONOWANIE WODY

• Ozon (O3) jest gazem o bardzo silnych właściwościach

utleniających. Jego efekt bakteriobójczy jest

kilkunastokrotnie większy od chloru.

• Ozon wytwarza się w ozonatorach bezpośrednio w

stacji uzdatniania wody.

• Ozonowanie jako metoda dezynfekcji wody znajduje

coraz większe zastosowanie.

• Jest to droższa metoda dezynfekcji wody niż

chlorowanie.

ZALETY OZONOWANIA

WODY

• Nie tworzy z substancjami zawartymi w wodzie

pochodnych związków szkodliwych dla zdrowia

(halogenowe pochodne węglowodorów np. chloroform)

lub o nieprzyjemnym zapachu i smaku (np.

chlorofenole).

• Znacznie szybciej i skuteczniej niż chlor niszczy bakterie

w formie wegetatywnej i przetrwalnikowej oraz wirusy.

• Poprawia jakość wody poprzez utlenianie licznych

substancji mineralnych i organicznych, usuwa

mikrozanieczyszczenia (rozkład detergentów, fenoli i

pestycydów), nadmiar ozonu ulega rozkładowi na tlen w

ciągu kilku minut.

INNE CHEMICZNE

METODY DEZYNFEKCJI

WODY

• Wodę dezynfekować można wprowadzając

do niej srebro w postaci jonowej lub

przefiltrowując ją przez ziarnka piasku,

których powierzchnia pokryta została

srebrem. Jest to droga metoda dezynfekcji i

rzadko stosowana.

• Wodę w basenach kąpielowych dezynfekuje

się czasami za pomocą jodu lub bromu.

WODA DLA POTRZEB

STACJI DIALIZ

• Płyn dializacyjny sporządzany jest z wody oraz

koncentratu do dializy w stosunku 30:1. Podczas zabiegu

trwającego 4-8h zużywa się ok. 120-240 litrów płynu.

• Przyczyny zakażeń u pacjentów:

• Bakterie Pseudomonas aeruginosa i inne bakterie wodne

Gram-ujemne, rzadziej Escherichia coli, Enterobacter,

Bacillus

• Azotany, metale ciężkie, czynny chlor powodujący

hemolizę krwi

• Substancje pirogenne (substancje organiczne,

stanowiące produkty metabolizmu mikroorganizmów,

głównie bakterii, wywołujące u ludzi podwyższenie

temperatury ciała, np. endotoksyny pałeczek Gram-

ujemnych).

• Woda wodociągowa zawiera substancje, które choć nie są

szkodliwe dla zdrowego ludzkiego organizmu, mogą okazać się

toksyczne dla chorego poddawanego dializie.

• Organizm dializowanego chorego jest eksponowany na duże

ilości płynów, a z powodu choroby nerek ma ograniczoną

zdolność usuwania potencjalnie toksycznych substancji z

organizmu.

• Oczyszczanie wstępne obejmuje proces filtracji, w przebiegu

którego dochodzi do usunięcia większych cząstek, wymianę

jonową w celu usunięcia węglanu wapnia (zmniejszenie

twardości wody) oraz usunięcie chloru i innych związków

chemicznych w procesie adsorpcji zachodzącej przy

przepuszczaniu wody przez warstwy węgla aktywnego.

• Oczyszczanie główne dokonuje się metodą odwróconej osmozy.

UZDATNIANIE WODY DLA

POTRZEB STACJI DIALIZ

OSMOZA

• Osmoza to zjawisko powszechnie występujące w

przyrodzie, jest podstawą odżywiania

komórkowego.

• Jeżeli dwa roztwory o różnym stężeniu przedzielimy

membraną półprzepuszczalną tzn. taką, która jest

przepuszczalna dla wody a nie jest przepuszczalna

dla cząsteczek w niej rozpuszczonych, to wystąpi

zjawisko osmozy.

• Układ zachowa się tak jak wszystkie układy w

przyrodzie - będzie dążył do uzyskania minimum

energii, czyli do wyrównania stężeń.

ODWRÓCONA OSMOZA

Odwrócona osmoza (ang.:
reverse osmosis - RO) jest to
proces, w którym
zanieczyszczona woda
przenika przez
półprzepuszczalną błonę
(membranę).

Pod wpływem ciśnienia woda,
przechodząc przez membranę
z roztworu o większym
stężeniu do roztworu o
mniejszym stężeniu, zostaje
trwale oddzielona od
zanieczyszczeń, które są
odprowadzane do ścieków.

ZASADA DZIAŁANIA

OSMOZY

• W jednym naczyniu znajduje się

czysta woda, w drugim woda

zasolona.

• Naczynia przedzielone są

membraną półprzepuszczalną.

• Jedynym możliwym sposobem

osiągnięcia równowagi jest

przepływ przez błonę wody do

roztworu zasolonego,

powodując wzrost jego

poziomu.

• Będzie to trwało tak długo, aż

wzrost poziomu roztworu

zrównoważy siłę z jaką

dyfunduję woda przez

membranę.

• Po osiągnięciu równowagi

poziom wody ustali się i pojawi

się różnica ciśnień ∆h, która jest

równa ciśnieniu osmotycznemu.

ZASADA DZIAŁANIA

ODWRÓCONEJ OSMOZY

• Jeżeli do układu sztucznie

przyłożymy ciśnienie

większe od osmotycznego

(∆h), wówczas kierunek

przepływu wody

(rozpuszczalnika) zostanie

odwrócony, zajdzie zjawisko

odwróconej osmozy.

• A więc przy użyciu

membrany

półprzepuszczalnej

otrzymamy czystą wodę z

roztworu soli.

ODWRÓCONA OSMOZA

• Wysokociśnieniowa pompa w sposób ciągły podaje wodę do zbiornika

ciśnieniowego, w którym zainstalowana jest membrana

półprzepuszczalna.

• Strumień wody zasilającej jest rozdzielony na dwa strumienie: strumień

o niskiej zawartości soli (zwany permeatem) i strumień, gdzie sole

zawarte w wodzie zostaną zatężone, (zwany koncentratem).

• Zawór koncentratu służy do regulacji stosunków tych strumieni.

Porównanie
wielkości
wirusa i
bakterii
do otworu w
membranie

STREFY

ZASILANIA

WARSZAW

Y

JAKOŚĆ WODY - WODOCIĄG CENTRALNY

INFORMACJA MIEJSKIEGO PRZEDSIĘBIORSTWA WODOCIĄGÓW I KANALIZACJI

W M. ST. WARSZAWIE S.A.

O JAKOŚCI WODY WODOCIĄGOWEJ W SIERPNIU 2008 ROKU.

WYMAGANIA DOTYCZĄCE JAKOŚCI WODY PRZEZNACZONEJ DO SPOŻYCIA PRZEZ

LUDZI OKREŚLA ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA Z DN. 29 MARCA 2007 R.,

(DZ. U. NR 61 POZ. 417 - 6 KWIETNIA 2007 R.)

Lp.

Wskaźnik,

nazwa

substancji

Jednostka

Wodociąg Centralny

Zawartość

dopuszczalna

średnia

max

Polska

WHO

BAKTERIOLOGIA

1.

Bakterie w 22

0

C

Licz. bakt./1ml

0

1

100

-

2.

Bakterie w 36

0

C

Licz. bakt./1ml

0

1

50

-

3.

Bakterie grupy

coli

Licz. bakt./100ml

0

0

0

0

4.

Escherichia coli

Licz. bakt./100ml

0

0

0

0

5.

Clostr.

perfringens

Licz. bakt./100ml

0

0

0(

1

)

-

6.

Paciorkowce kał.

Licz. bakt./100ml

0

0

0

-

WSKAŹNIKI ORGANOLEPTYCZNE I FIZYKO-CHEMICZNE

7.

Mętność

NTU

0,06

0,13

1

5

8.

Barwa

mg Pt /l

4

4

15(

8

)

15

9.

Zapach

-

2SCl

2

2SCl

2

akcept(

8

)

-

10.

Odczyn (pH)

pH

7,27

7,38

6,5÷9,5(

3

)

6,5-8,0

11.

Twardość (CaCO

3

)

mg/l

-

165

60÷500

-

12.

Żelazo

mg/l

<0,020

<0,020

0,200

0,3

13.

Mangan

mg/l

<0,03

<0,03

0,050

0,1

14.

Chlorki

mg/l

102

163

250(

3

)

250(

4

)

15.

Amonowy jon

mg/l

<0,01

0,01

0,50

1,5(

4

)

16.

Azotany

mg/l

2,09

3,92

50

50

17.

Azotyny

mg/l

<0,002

0,005

0,50

3,0

18.

Utlenialność

mg O

2

/l

1,3

1,4

5

-

19.

Chlor wolny (

7

)

mg/l

0,14

0,22

0,3

(

2

)

20.

Chloryny

mg/l

0,27

0,31

0,7(

6,7

)

0,7

21.

Chlorany

mg/l

0,08

0,09

(

6,7

)

0,7

22.

Siarczany

mg/l

-

55

250(

3

)

250(

4

)

23.

Fluorki

mg/l

-

0,12

1,5

1,5

24.

Glin

mg/l

<0,02

0,02

0,200

0,2(

4

)

25.

Kadm

mg/l

-

<0,0001

0,005

0,003

26.

Ołów

mg/l

-

<0,0005

0,025

0,01

27.

Rtęć

mg/l

-

<0,00005

0,001

0,001

28.

Nikiel

mg/l

-

<0,0032

0,020

0,02

29.

Miedź

mg/l

-

0,001

2,0(

5

)

2,0

30.

Chrom

mg/l

-

<0,0005

0,050

0,05

31.

Arsen

mg/l

-

<0,001

0,010

0,01

TRIHALOMETANY

32.

Chloroform

mg/l

0,00016

0,00018

0,030

0,200

33.

Bromodichlorome

tan

mg/l

0,00061

0,00075

0,015

0,06

34.

Suma THM

mg/l

0,01491

0,01780

0,100

-

WODOCIĄG CENTRALNY

WODOCIĄG CENTRALNY

• Jest najstarszym z trzech warszawskich wodociągów. Dostarcza wodę

od 1886 roku. Posiada dwa ciągi technologiczne:

• 1. Zaprojektowany przez Williama Lindleya i jego syna Williama

Heerleina Lindleya. Uzdatnia wodę infiltracyjną czerpaną spod dna

Wisły przez 4 ujęcia brzegowe i Ujęcie Zasadnicze Wodociągu

Praskiego "Grubą Kaśkę". W procesie uzdatniania woda filtrowana

jest przez filtry pospieszne i filtry powolne, dezynfekowana

dwutlenkiem chloru. Filtry powolne wyposażone zostały w ostatnich

latach w węgiel aktywny.

• 2. Uruchomiony w 1972 roku oczyszcza wodę czerpaną spod dna

Wisły oraz z nurtu rzeki, wykorzystując proces koagulacji z użyciem

siarczanu glinowego, filtracji pospiesznej i dezynfekcji dwutlenkiem

chloru. Odczyn wody korygowany jest wodą wapienną.

• Zakład Wodociągu Centralnego korzysta z nowocześnie

wyposażonego laboratorium, które bada wodę na wszystkich

etapach uzdatniania oraz w sieci wodociągowej, wybrane parametry

są monitorowane przez urządzenia pomiarowe w systemie on-line.

OSADNIK

CZERNIAKOWSKI

Osadnik Czerniakowski
jest to zbiornik o
powierzchni 17,8 ha i
pojemności 1275 tys.m3 w
kształcie trapezu z
dłuższym bokiem od
strony Wisły, a krótszym
od strony pompowni
tłoczącej wodę na Stację
Filtrów. Przeznaczeniem
osadnika jest wstępne
klarowanie wody przez
zatrzymywanie zawiesin,
oraz magazynowanie
wody.

FILTRY - ZDJĘCIE

LOTNICZE

Stacja Filtrów położona
jest na najwyższym
wyniesieniu terenu w
rejonie Warszawy.
Zaprojektowana została
przez Lindleyów jako
jeden z etapów
Wodociągu Centralnego.
Tu tłoczona jest i
uzdatniania woda ze
Stacji Pomp Rzecznych.

WNĘTRZE BUDYNKU

FILTRÓW POSPIESZNYCH

Każdy z 20 filtrów pospiesznych ma postać skrzyni prostokątnej o wymiarach 15,25
x 8,38 m i wysokości 4,20 m. Na dnie filtra znajduje się drenaż, na którym
spoczywa warstwa żwiru podtrzymującego złoże. Właściwe złoże filtracyjne
grubości 95 cm stanowi kwarcowy piasek o średnicy ziaren 0,4 - 0,8 mm.
Przepływając przez złoże z prędkością 7m/h woda pozostawia w nim
zanieczyszczenia. Uzyskuje się zmniejszenie ilości żelaza, manganu i amoniaku.

FILTRY POWOLNE

Filtry powolne projektu to zbiorniki zagłębione w ziemi, o powierzchni od 2095 do 2374 m2,
zbudowane z cegły, pokryte sklepieniami żaglowymi przysypanymi warstwą ziemi. Na dnie
filtrów znajduje się układ kanałów zbiorczych odbierających przefiltrowaną wodę, na którym
spoczywa złoże filtracyjne. W latach 1995 - 2000 złoże filtrów zostało wzbogacone o wkładki
z węgla aktywnego grubości 0,1 m. Woda wstępnie przefiltrowana w Zakładzie Filtrów
Pospiesznych przepływa przez złoże filtra powolnego z prędkością 0,1-0,2 m/h. Ogromną rolę
odgrywają również przemiany biochemiczne zachodzące w czasie przepływu wody przez
złoże w wyniku działalności zawartych w nim mikroorganizmów. Tworzą one tzw. błonę
biologiczną.

ZBIORNIK WODY CZYSTEJ

WODOCIĄG PRASKI

WODOCIĄG PRASKI

•

Charakterystycznym obiektem Wodociągu Praskiego

jest stojąca w nurcie rzeki Wisły studnia nazwana przez

mieszkańców Warszawy "Grubą Kaśką". Została oddana

do eksploatacji w 1964 roku.

•

Ujmowanie wody spod dna Wisły odbywa się przy

pomocy drenów ułożonych promieniście w stosunku do

studni na głębokości 6,5 - 7 m pod dnem. Do drenów

dostaje się woda infiltrowana przez złoże dna Wisły,

nieporównanie lepszej jakości niż woda płynąca nurtem.

Leżąca nad drenami warstwa filtracyjna jest

utrzymywana w optymalnej sprawności przez

spulchniacz hydrauliczny - "Chudy Wojtek".

•

"Grubą Kaśkę” z obiektami technologicznymi łączy tunel

biegnący pod dnem Wisły i Wałem Miedzeszyńskim.

WODOCIĄG PÓŁNOCNY

WODOCIĄG PÓŁNOCNY

stan obecny

• Uruchomiony został w roku 1986, w 100-lecie

Wodociągów. Położony jest 40 km na północ od centrum

Warszawy, w miejscowości Wieliszew. Zdolność

produkcyjna wynosi 240 tys. m3/d.

• Woda ujmowana jest z Jeziora Zegrzyńskiego, Po

sedymentacji w zbiornikach kontaktowych woda

poddawana jest procesowi wstępnego ozonowania oraz

koagulacji w pulsatorach. Jako koagulant stosowany jest

siarczan glinowy. W sytuacjach nagłego pogorszenia

jakości wody surowej, przed pulsatorami dozowany jest

pylisty węgiel aktywny. Odczyn wody korygowany jest

wodą wapienną. Pozostałe jeszcze po procesie koagulacji

zanieczyszczenia, wychwytywane są podczas filtracji

pospiesznej w filtrach piaskowych. Uzdatniona woda,

dezynfekowana chlorem i dwutlenkiem chloru i tłoczona

jest do sieci miejskiej.

WODOCIĄG PÓŁNOCNY

plany na najbliższe lata

• W planach na najbliższe lata, poza pełnym

wprowadzeniem dwutlenku chloru, jako

jedynego środka dezynfekcyjnego,

przewiduje się dokończenie budowy

ozonowania pośredniego i filtrów

węglowych oraz budowę flotacji

ciśnieniowej, jako wstępnego procesu

uzdatniania wody surowej.

• Wodociąg posiada największą w Polsce

Stację Badań Modelowych, na której

pilotowany jest bieżący proces uzdatniania

oraz testowane są nowe technologie.

OCZYSZCZALNIA

ŚCIEKÓW "CZAJKA"

OCZYSZCZALNIA

ŚCIEKÓW "CZAJKA"

• Oddana do eksploatacji w 1991 roku w Gminie Białołęka

przyjmuje ścieki z prawobrzeżnej części miasta. Jest

największą oczyszczalnią w Polsce (190 tys. metrów

sześciennych w ciągu doby).

• Wpływające ścieki po przejściu przez halę krat i

piaskowniki kierowane są na cztery ciągi technologiczne

składające się z osadników wstępnych, basenów osadu

czynnego z napowietrzaniem ścieków i osadników

wtórnych. Osad z osadników wstępnych po zagęszczeniu

kierowany dalej do Wydzielonych Komór

Fermentacyjnych. W trakcie fermentacji w komorach

wydziela się biogaz, który spalany jest w kotłowni w celu

uzyskania pary technologicznej wykorzystywanej do

celów grzewczych. Osad odwodniony, skratki, piasek

transportowane są poza teren oczyszczalni.

OCZYSZCZALNIA

ŚCIEKÓW "POŁUDNIE"

OCZYSZCZALNIA ŚCIEKÓW

"POŁUDNIE"

• Oddana do eksploatacji w 2006 roku w Gminie Wilanów

oczyszczalnia ścieków przyjmuje ścieki z południowej części

lewobrzeżnej Warszawy. Do oczyszczalni dopływa około 65 tys.

metrów sześciennych w ciągu doby.

• Wpływające ścieki po przejściu przez halę krat i piaskowniki

kierowane są do osadników wstępnych, a dalej na dwa ciągi

technologiczne składające się z bioreaktorów do biologicznego

usuwania azotu i fosforu przy pomocy mikroorganizmów osadu

czynnego, oraz osadników wtórnych.

• Osad z osadników wstępnych oraz osad nadmierny (mieszanina

mikroorganizmów usuwających ze ścieków zanieczyszczenia) po

zagęszczeniu kierowane są do komór fermentacyjnych.

Przefermentowany osad jest odwadniany i suszony w temperaturze

ponad 100°C, dzięki temu znacznie zmniejsza się jego ilość i jest

wolny od jaj pasożytów jelitowych. Wysuszony osad, w postaci

granulatu, może być wykorzystywany jako alternatywne źródło

energii, gdyż jego wartość opałowa zbliżona jest do wartości

opałowej węgla brunatnego.