LIPIDY

składniki błon
biologicznych

materiał
wysokoenergetyczny

przekazywanie informacji w
komórce

Podział lipidów

• Tłuszcze proste (alkohol + kwasy
tłuszczowe),

• Tłuszcze złożone (alkohol + kwasy
tłuszczowe + dodatkowe grupy funkcyjne)

• Pochodne lipidów (kwasy tłuszczowe)

Tłuszcze proste

Tłuszcze właściwe

(estry kwasów tłuszczowych z glicerolem)

Woski

(estry kwasów tłuszczowych
z alkoholami wyższymi od glicerolu)

Kwasy tłuszczowe wchodzące w skład fosfoglicerydów
mogą być:

- nasycone o parzystej liczbie atomów węgla, zwykle

od 14 do 24, np kwas palmitynowy (C16) lyb stearynowy
(C18),

- nienasycone o parzystej liczbie atomów, zwykle od

14 do 24, z jednym wiązaniem podwójnym (kwas oleinowy,
C18:1).

Nienasycone z dwoma wiązaniami podwójnymi (kwas
linolowy, C18:2), z trzema wiązaniami podwójnymi (kwas
linolenowy, C18:3) i z czterema wiązaniami podwójnymi
(kwas arachidonowy, C20:4)

Powodują obniżenie temperatury
topnienia i wpływają na
konsystencje błon komórkowych

Tłuszcze złożone

Glikolipidy

Fosfolipidy

Cerebrozydy Gangliozydy Sulfatydy

glicerofosfolipidy

sfingofosfolipidy

Sfingomieliny

1. Lecytyny (PC)
2. Kefaliny (PS,

PE)

3. Fosfoinozytyd

y (PI)

4. Plazmalogeny

Glikosfingolipidy powstają przez przyłączenie do ceramidu
różnej liczby monosacharydów.

W sfingolipidach zamiast glicerolu występuje sfingozyna

Połączenie sfingozyny z kwasem tłuszczowym nosi nazwę
ceramidu.

Łańuchy cukrowe glikolipidów utworzone są przez następujące
monosacharydy:

Fosfoglicerydy

Fosfoglicerydy zbudowane są z glicerolu

dwóch cząsteczek
długołańcuchowych
kwasów tłuszczowych

grupy fosforanowej z
przyłączoną estrowo
choliną, etanoloaminą,
inozytolem, seryną.

Sterydy

Hormony sterydowe

1. Cholesterol
2. Kwasy żółciowe
3. Prowitaminy D

Glikokortykosteroi
dy

Płciowe męskie Płciowe żeńskie

Mineralokortykosteroidy

(aldosteron,

dezoksykortykosteron) -wpływ na

gospodarkę sodu i potasu w

ustroju.

(kortyzon, kortyzol)
uczestniczące w
przemianie
węglowodanów i
tłuszczów,

Eikozanoidy

Prostaglandyny Prostacykliny Tromboksany Leukotrieny

Należą one do
hormonów
parakrynnych
(działających
miejscowo), są
regulatorami
procesów
fizjologicznych,
powstają wskutek
pobudzenia
nerwowego.

Hormony
tkankowy
wytwarzane przez
ściany naczyń
krwionośnych.
Hamują zlepianie
(agregację) płytek
krwi, działają
rozkurczowo na
naczynia
krwionośne i
obniżają ciśnienie
krwi.

Powodują m.in.
agregację płytek
krwi i skurcz
naczyń
krwionośnych.

LTC

4

- powolne kurczenie

mięśni gładkich dróg
oddechowych i przewodu
pokarmowego,
zwiększanie
przepuszczalności naczyń
włosowatych (co sprzyja
powstawaniu obrzęków
zapalnych)
LTE

4

- pobudzają skurcz

oskrzeli i jelit

Izoprenoidy

Karotenowce

Terpeny

Dolichole

Witamina A i jej pochodne

•Retinol

•Retinal

(C5H8)n

izopre
n

mentol

Izomeryzacja
retinalu

Moduluje płynność błon komórkowych

Zmniejsza przepuszczalność błon

W błonach komórkowych występują następujące klasy
lipidów:

1. fosfoglicerydy/glicerofosfolipidy;

2. sfingolipidy;

3. steroidy (cholesterol).

Właściwości fizykochemiczne lipidów

Względna rozpuszczalność w wodzie / rozpuszczalność
w rozpuszczalnikach niepolarnych

Temperatura topnienia uzależniona od długości i
nasycenia kwasów tłuszczowych wchodzących w skład
lipidu

Izomeryzacja podczas obróbki termicznej

Izolatory elektryczne - lipidy niepolarne chroniące
elektryczne impulsy nerwowe przed wpływem
polarnego środowiska organizmu

Zdolność samoorientacji lipidów amfipatycznych (np.
fosfolipidów) na granicy woda:olej

Lipidy są związkami amfipatycznymi ponieważ zawierają
obszary hydrofobowe i hydrofilowe.

Cząsteczki o charakterze amfipatycznym w środowisku
wodnym układają się w ten sposób, że ich obszary hydrofobowe
nie kontaktują się ze środowiskiem wodnym. Na przykład jony
kwasów tłuszczowych tworzą w środowisku wodnym kuliste
micelle, w których z cząsteczkami wody kontaktują się polarne
główki, natomiast hydrofobowe ogonki tworzą ich wnętrze.

Lipoproteiny

• o dużej zawartości triglicerydów:

– Chylomikrony. Najbogatsze w triacyloglicerole Chylomikrony z

limfy transportowane są do tkanki tłuszczowej i do mięśni.

Chylomikrony w adipocytach są reestryfikowane; chylomikrony pod

wpływem lipazy lipoproteinowej tracą ok 90% trójglicerydów =>

resztkowe chylomikrony – remnanty - są wprowadzane do

hepatocytów

– VLDL- wytwarzane są przez wątrobę, transportują lipidy z wątroby

do tkanek tłuszczowych.

• o dużej zawartości cholesterolu:

– HDL- największą gęstość => największą zawartość apolipoprotein

– 50%. Usuwa nadmiaru cholesterolu z komórek i transportuje go

do wątroby, gdzie jest metabolizowany.

– LDL- główny transporter cholesterolu z wątroby do innych

narządów, odpowiedzialny za powstawanie miażdżycy

Apolipoproteina
(białko
sygnałowe)

Chylomikro
n

http://www.wiley.com/college/pratt/0471393878/student/animations/lipoproteins/index.html

http://www.youtube.com/watch?v=SW8j1jm4f2g&feature=related

Analityka lipidów

Liczba zmydlania
Jest to liczba miligramów KOH potrzebnych do zmydlenia 1g tłuszczu i
zobojętnienia zawartych w nim kwasów tłuszczowych

Zmydlanie: hydroliza estrów kwasów tłuszczowych
tłuszcz + NaOH glicerol + mydło

Liczba jodowa
Oznacza ilość gramów jodu, która zostaje przyłączona do 100g
tłuszczu. Liczba ta wyraża ilościowo zawartość nienasyconych
związków tłuszczu.

Oznaczania cholesterolu - próba
Liebermanna i Burcharda

H

2

SO

4

+

(CH

3

CO)

2

O

Kwas monosulfonowy
dicholestandienu

Niebiesko-
zielona barwa

Oznaczanie cholesterolu – metoda kolorymetryczna,

enzymatyczna

estrer cholesterolu +
H

2

O

cholesterol + kwas
tłuszczowy

esteraza cholesterolu

cholesterol +
O

2

cholesten-3-on + H

2

O

2

oksydaza cholesterolu

H

2

O

2

+ 4-aminoantypiryna +

fenol

chinonoimina

+ 4H2O

(czerwone zabarwienie)

peroksydaza

1:1

1:1

1:1

Jak odczytać stężenie? Przez pomiar absorbancji dla światła o fali
długości 500nm i porównanie z absorbancją wzorca o znanym
stężeniu

Oznaczanie triacylogliceroli

Triacyloglicerole + 3H

2

O Glicerol + Kwasy

tłuszczowe

Glicerol + ATP Glicerolo-3-
Fosforan +ADP

Glicerolo-3-Fosforan + O

2

Dihydroksyacetonofosforan + H

2

O

2

2H

2

O

2

+ 4-aminoantypiryna + ESPAS

Czerwony chinon

+ 4H

2

0

ESPAS ( N-etyl-N-sulfopropylo-n-anizydyna)

Lipaza

Kinaza
glicerolowa

Oksydaza glicerolo-3-
fosforanowa

Peroksydaza