Czynniki ryzyka 

Czynniki ryzyka 

zdrowotnego (rodzaje, 

zdrowotnego (rodzaje, 

podział)

podział)

  

  

Tomala Tomasz

Tomala Tomasz

Streiss Marcin

Streiss Marcin

Definicja zdrowia 

Definicja zdrowia 

(wg.WHO)

(wg.WHO)

•

Zdrowie to pełen dobrostan 

Zdrowie to pełen dobrostan 

fizyczny, psychiczny, społeczny, a 

fizyczny, psychiczny, społeczny, a 

nie wyłącznie brak 

nie wyłącznie brak 

niedomagania

niedomagania

. 

. 

Inne definicje zdrowia:

Inne definicje zdrowia:

   

   

Zdrowie to 

Zdrowie to 

proces dynamiczny, nie tylko 

proces dynamiczny, nie tylko 

brak choroby czy niedomagania, lecz także 

brak choroby czy niedomagania, lecz także 

dobre samopoczucie oraz taki stopień 

dobre samopoczucie oraz taki stopień 

przystosowania się biologicznego i 

przystosowania się biologicznego i 

społecznego do środowiska, jaki jest 

społecznego do środowiska, jaki jest 

osiągalny dla danej jednostki w 

osiągalny dla danej jednostki w 

najkorzystniejszych warunkach

najkorzystniejszych warunkach

.

.

                              

                              

M. Kacprzak

M. Kacprzak

   

   

Zdrowie j

Zdrowie j

est to proces dynamiczny, system 

est to proces dynamiczny, system 

wzajemnych uwarunkowań w relacji organizm-

wzajemnych uwarunkowań w relacji organizm-

środowisko. Jest to potencjał zdolności 

środowisko. Jest to potencjał zdolności 

przystosowania się organizmu do wymogów 

przystosowania się organizmu do wymogów 

środowiska, wyposażający organizm w dyspozycję 

środowiska, wyposażający organizm w dyspozycję 

do utrzymania równowagi pomiędzy nim a 

do utrzymania równowagi pomiędzy nim a 

wymogami środowiska. Jeżeli możliwości 

wymogami środowiska. Jeżeli możliwości 

przystosowawcze organizmu przekraczają granice 

przystosowawcze organizmu przekraczają granice 

wymogów środowiska, to można mówić o zdrowiu 

wymogów środowiska, to można mówić o zdrowiu 

optymalnym. Jeżeli pokrywają się z wymogami 

optymalnym. Jeżeli pokrywają się z wymogami 

środowiska to mówimy o zdrowiu minimalnym.

środowiska to mówimy o zdrowiu minimalnym.

                                   R. Bures

                                   R. Bures

Definicja czynników ryzyka:

Definicja czynników ryzyka:

  

  

W prewencji chorób termin ten obejmuje 

W prewencji chorób termin ten obejmuje 

zachowania, ekspozycję środowiskową 

zachowania, ekspozycję środowiskową 

(biologiczną, ekonomiczną, społeczną), a 

(biologiczną, ekonomiczną, społeczną), a 

także cechy jednostki wrodzone lub 

także cechy jednostki wrodzone lub 

nabyte, o których wiadomo, że są 

nabyte, o których wiadomo, że są 

związane lub są przyczyną zwiększonej 

związane lub są przyczyną zwiększonej 

podatności na specyficzne choroby, 

podatności na specyficzne choroby, 

zaburzenia w stanie zdrowia lub wypadki.

zaburzenia w stanie zdrowia lub wypadki.

Podział czynników ryzyka 

Podział czynników ryzyka 

wg. Lalonda (1973 r.)

wg. Lalonda (1973 r.)



Styl życia

Styl życia



Środowisko fizyczne

Środowisko fizyczne



Czynniki genetyczne

Czynniki genetyczne



Opieka zdrowotna

Opieka zdrowotna

Koncepcja Lalonda osadza się na 

Koncepcja Lalonda osadza się na 

czterech 

czterech 

ogólnych płaszczyznach:

ogólnych płaszczyznach:

1)    

1)    

biologii

biologii

 człowieka (cechy 

 człowieka (cechy 

wrodzone, dojrzewanie, starzenie     

wrodzone, dojrzewanie, starzenie     

się)

się)

2)    

2)    

środowisku 

środowisku 

człowieka (socjalne, 

człowieka (socjalne, 

fizyczne i psychiczne)

fizyczne i psychiczne)

3)    

3)    

stylach życia

stylach życia

 (wzór konsumpcji, 

 (wzór konsumpcji, 

zatrudnienie, czynniki ryzyka 

zatrudnienie, czynniki ryzyka 

zdrowotnego i zawodowego, sposób 

zdrowotnego i zawodowego, sposób 

reakcji itp.)

reakcji itp.)

4)    

4)    

systemie organizacji opieki 

systemie organizacji opieki 

zdrowotnej

zdrowotnej

Styl życia obejmuje:

Styl życia obejmuje:



Brak 

Brak 

aktywno

aktywno

ści

ści

 fizyczn

 fizyczn

ej

ej



Zły 

Zły 

sposób odżywiania się

sposób odżywiania się



Nie

Nie

umiejętno

umiejętno

ś

ś

ci radzenia sobie ze 

ci radzenia sobie ze 

stresem

stresem



S

S

tosowanie używek (nikotyna, 

tosowanie używek (nikotyna, 

alkohol, 

alkohol, 

ś

ś

rodki psychoaktywne

rodki psychoaktywne

)

)



Z

Z

achowania seksualne

achowania seksualne

Środowisko fizyczne 

Środowisko fizyczne 

obejmuje:

obejmuje:



Zanieczyszczenia 

Zanieczyszczenia 

powietrz

powietrz

a i

a i

 wod

 wod

y

y



Nie

Nie

bezpieczn

bezpieczn

ą

ą

 szkoł

 szkoł

ę

ę

 oraz zakład 

 oraz zakład 

pracy

pracy



D

D

egradacj

egradacj

a

a

 

 

ś

ś

rodowiska naturalnego

rodowiska naturalnego



P

P

romieniowani

romieniowani

e

e

 jonizuj

 jonizuj

ą

ą

ce

ce



H

H

ałas

ałas



S

S

zkodliw

zkodliw

e

e

 substancj

 substancj

e 

e 

chemiczn

chemiczn

e

e

 oraz 

 oraz 

czynnik

czynnik

i

i

 biologiczn

 biologiczn

e

e

 

 

Czynniki genetyczne:

Czynniki genetyczne:



To naturalne 

To naturalne 

predyspozycje danej 

predyspozycje danej 

jednostki do wystąpienia 

jednostki do wystąpienia 

określonych zaburzeń 

określonych zaburzeń 

uwarunkowane 

uwarunkowane 

dziedzicznie na które dany 

dziedzicznie na które dany 

osobnik nie ma wpływu.

osobnik nie ma wpływu.

Opieka zdrowotna obejmuje:

Opieka zdrowotna obejmuje:



Złą strukturę i organizację

Złą strukturę i organizację



Nieprawidłowe 

Nieprawidłowe 

funkcjonowanie

funkcjonowanie



Brak dostępności do 

Brak dostępności do 

świadczeń medycznych

świadczeń medycznych



Kiepska jakość świadczeń 

Kiepska jakość świadczeń 

medycznych

medycznych

Czynniki ryzyka:

Czynniki ryzyka:

A) Nie podlegające naszemu wpływowi:

A) Nie podlegające naszemu wpływowi:



Czynniki genetyczne

Czynniki genetyczne



Środowisko fizyczne (?)

Środowisko fizyczne (?)



Opieka zdrowotna (?)

Opieka zdrowotna (?)

B) Podlegające naszemu wpływowi:

B) Podlegające naszemu wpływowi:



Styl życia!!!

Styl życia!!!

   

   

Cztery główne czynniki ryzyka 

Cztery główne czynniki ryzyka 

podlegajace naszemu wpływowi i 

podlegajace naszemu wpływowi i 

decydując w znacznej mierze o 

decydując w znacznej mierze o 

naszym zdrowiu (do 80%):

naszym zdrowiu (do 80%):



Hipokinezja, 

czyli 

brak 

dostatecznej 

Hipokinezja, 

czyli 

brak 

dostatecznej 

aktywności fizycznej.

aktywności fizycznej.



Niewłaściwe odżywianie się.

Niewłaściwe odżywianie się.



Uzależnienia.  Mamy  tu  na  myśli  przede 

Uzależnienia.  Mamy  tu  na  myśli  przede 

wszystkim  nałóg  palenia,  ale  w  szerszym 

wszystkim  nałóg  palenia,  ale  w  szerszym 

zakresie  chodzi  o  pewną  podatność  na 

zakresie  chodzi  o  pewną  podatność  na 

sięganie po różne środki zastępujące własną 

sięganie po różne środki zastępujące własną 

aktywność życiową.

aktywność życiową.



Stres (ściślej dystres).

Stres (ściślej dystres).

 

 

To właśnie niehigieniczny tryb życia powoduje, 

To właśnie niehigieniczny tryb życia powoduje, 

że  w  Polsce  około  4  miliony  ludzi  choruje  na 

że  w  Polsce  około  4  miliony  ludzi  choruje  na 

nadciśnienie  tętnicze,  ponad  milion  na 

nadciśnienie  tętnicze,  ponad  milion  na 

cukrzycę,  65%  cierpi  na  nadwagę  i  otyłość, 

cukrzycę,  65%  cierpi  na  nadwagę  i  otyłość, 

60%  ma  wyższy  niż  należny  poziom 

60%  ma  wyższy  niż  należny  poziom 

cholesterolu, 

olbrzymia 

większość 

nie 

cholesterolu, 

olbrzymia 

większość 

nie 

uprawia  żadnej  formy  ruchu,  za  to  liczba 

uprawia  żadnej  formy  ruchu,  za  to  liczba 

palących 

i 

pijących 

mimo 

nasilonych 

palących 

i 

pijących 

mimo 

nasilonych 

kampanii zwalczających te nałogi, nie maleje. 

kampanii zwalczających te nałogi, nie maleje. 

Wciąż  pali  ponad  50%  mężczyzn  i  35% 

Wciąż  pali  ponad  50%  mężczyzn  i  35% 

kobiet.

kobiet.