Cele i Metody Prowadzenia
Cele i Metody Prowadzenia
badań
badań
Epidemiologicznych
Epidemiologicznych
Wykład - 1
Wykład - 1
Cele i Metody Prowadzenia
Cele i Metody Prowadzenia
badań
badań
Epidemiologicznych
Epidemiologicznych
Wykład - 1
Wykład - 1
Wstęp
Wstęp
Epidemiologia jest dyscypliną zajmującą się
Epidemiologia jest dyscypliną zajmującą się
badaniem powstawania i rozprzestrzeniania się
badaniem powstawania i rozprzestrzeniania się
chorób wśród ludności i określeniem czynników
chorób wśród ludności i określeniem czynników
determinujących ich występowanie.
determinujących ich występowanie.
Związek przyczynowy miedzy wojną, klęskami
Związek przyczynowy miedzy wojną, klęskami
żywiołowymi ustalono już w zamierzchłych czasach.
żywiołowymi ustalono już w zamierzchłych czasach.
Niektórzy autorzy uważają, że cywilizacja europejska
Niektórzy autorzy uważają, że cywilizacja europejska
została uratowana przed potęgą Persów dzięki
została uratowana przed potęgą Persów dzięki
obezwładniającym epidemiom dżumy i czerwonki,
obezwładniającym epidemiom dżumy i czerwonki,
panującym wówczas w wojskach perskich, niż
panującym wówczas w wojskach perskich, niż
zwycięstwom Greków pod Maratonem i Salaminą.
zwycięstwom Greków pod Maratonem i Salaminą.
W historii starożytnego Rzymu decydująca rolę odegrała
W historii starożytnego Rzymu decydująca rolę odegrała
wielka zaraza w czasie wojen z Partami i ludami
wielka zaraza w czasie wojen z Partami i ludami
germańskimi. Zaraza ta spowodowała taką dezorganizację,
germańskimi. Zaraza ta spowodowała taką dezorganizację,
wyludnienie i zubożenie, że potęga Imperium uległa
wyludnienie i zubożenie, że potęga Imperium uległa
nieodwracalnemu zachwianiu.
nieodwracalnemu zachwianiu.
W latach 531-580 dżuma „justyniańska” wyludniła zupełnie
W latach 531-580 dżuma „justyniańska” wyludniła zupełnie
obszary Półwyspu Bałkańskiego. W ten sposób wytworzyła
obszary Półwyspu Bałkańskiego. W ten sposób wytworzyła
się demograficzna próżnia którą zaczęły zapełniać
się demograficzna próżnia którą zaczęły zapełniać
napływające ludy słowiańskie. W tym przypadku choroba
napływające ludy słowiańskie. W tym przypadku choroba
zakaźna torowała drogę nowym strukturom etnicznym i
zakaźna torowała drogę nowym strukturom etnicznym i
państwowym.
państwowym.
Szczególnie duże nasilenie chorób zakaźnych miało miejsce
Szczególnie duże nasilenie chorób zakaźnych miało miejsce
w czasie wojen krzyżowych. Przypuszcza się , ze wyprawe
w czasie wojen krzyżowych. Przypuszcza się , ze wyprawe
krzyżową pod dowództwem Ludwika IX zniszczyła dżuma, a
krzyżową pod dowództwem Ludwika IX zniszczyła dżuma, a
powracające ze Wschodu niedobitki zawlokły do Europy
powracające ze Wschodu niedobitki zawlokły do Europy
trąd, który potem szerzył się epidemicznie w ciągu stuleci.
trąd, który potem szerzył się epidemicznie w ciągu stuleci.
Groźne epidemie średniowieczne wybuchały również na
Groźne epidemie średniowieczne wybuchały również na
europejskich teatrach wojennych. W Hiszpanii w czasie oblężenia
europejskich teatrach wojennych. W Hiszpanii w czasie oblężenia
Grenady (1480r.) w szeregach hiszpańskich zmarło na ospę i dur
Grenady (1480r.) w szeregach hiszpańskich zmarło na ospę i dur
plamisty ponad 17 tyś. Ludzi, a więc 6 razy więcej niż poległo w
plamisty ponad 17 tyś. Ludzi, a więc 6 razy więcej niż poległo w
walce.
walce.
W czasie wyprawy króla francuskiego Karola VIII do Włoch
W czasie wyprawy króla francuskiego Karola VIII do Włoch
wybuchła w jego wojskach epidemia ostrej kiły, która potem
wybuchła w jego wojskach epidemia ostrej kiły, która potem
długie lata, jako tzw. Choroba francuska, występowała
długie lata, jako tzw. Choroba francuska, występowała
endemicznie w Europie.
endemicznie w Europie.
Opisy częstości i sposobów szerzenia się chorób wśród różnych
Opisy częstości i sposobów szerzenia się chorób wśród różnych
grup populacyjnych i porównywanie mierników stanu zdrowia, są
grup populacyjnych i porównywanie mierników stanu zdrowia, są
niezbędne do formułowania hipotez przyczynowych i dostarczają
niezbędne do formułowania hipotez przyczynowych i dostarczają
informacji o zdrowiu ludności oraz stanowią podstawę do
informacji o zdrowiu ludności oraz stanowią podstawę do
planowania działalności leczniczo-profilaktycznej i zarządzania
planowania działalności leczniczo-profilaktycznej i zarządzania
służbą zdrowia
służbą zdrowia
Epidemiologie można podzielić
Epidemiologie można podzielić
na:
na:
Epidemiologia opisowa zajmuje się określaniem wartości
Epidemiologia opisowa zajmuje się określaniem wartości
liczbowej współczynników chorobowości w różnych
liczbowej współczynników chorobowości w różnych
populacjach niezbędnych do formułowania hipotez
populacjach niezbędnych do formułowania hipotez
wyjaśniających. Epidemiologia opisowa może być punktem
wyjaśniających. Epidemiologia opisowa może być punktem
wyjścia dla formułowania hipotez etiologicznych, a także
wyjścia dla formułowania hipotez etiologicznych, a także
informować o stanie zdrowia ludności i stanowić podstawę
informować o stanie zdrowia ludności i stanowić podstawę
do działań organizacyjno-administracyjnych.
do działań organizacyjno-administracyjnych.
Epidemiologia analityczna posługuje się metodami badań
Epidemiologia analityczna posługuje się metodami badań
retrospektywnymi. Materiał do badań stanowią najczęściej
retrospektywnymi. Materiał do badań stanowią najczęściej
przypadki danej choroby, stwierdzone wśród np. pacjentów
przypadki danej choroby, stwierdzone wśród np. pacjentów
szpitalnych. Grupę kontrolną stanowią zwykle pacjenci
szpitalnych. Grupę kontrolną stanowią zwykle pacjenci
tego samego szpitala hospitalizowani z powodu innych
tego samego szpitala hospitalizowani z powodu innych
chorób.
chorób.
Przy wnioskowaniu o związku pomiędzy czynnikiem
Przy wnioskowaniu o związku pomiędzy czynnikiem
chorobotwórczymi chorobą posługujemy się tzw.
chorobotwórczymi chorobą posługujemy się tzw.
współczynnikami ekspozycji
współczynnikami ekspozycji
obliczanymi dla zdrowych i
obliczanymi dla zdrowych i
chorych.
chorych.
W analizie wyników badań retrospektywnych występuje
W analizie wyników badań retrospektywnych występuje
szereg problemów i trudności interpretacyjnych
szereg problemów i trudności interpretacyjnych
spowodowanych doborem odpowiednich grup
spowodowanych doborem odpowiednich grup
kontrolnych i badanych oraz rzetelnością wnioskowania
kontrolnych i badanych oraz rzetelnością wnioskowania
i opracowania wyników.
i opracowania wyników.
W badaniach prospektywnych obserwacje prowadzi się
W badaniach prospektywnych obserwacje prowadzi się
na grupach eksponowanych, nieeksponowanych na
na grupach eksponowanych, nieeksponowanych na
domniemany czynnik środowiskowy w poszukiwaniu
domniemany czynnik środowiskowy w poszukiwaniu
skutku.
skutku.
Badania trwają często kilka lat i są niezmiernie
Badania trwają często kilka lat i są niezmiernie
kosztowne gdyż muszą ulegać aktualizacji
kosztowne gdyż muszą ulegać aktualizacji
zgodnie z rozwojem techniki i postępem
zgodnie z rozwojem techniki i postępem
diagnostycznym. W analizie porównuje się dwa
diagnostycznym. W analizie porównuje się dwa
współczynniki zapadalności w grupie
współczynniki zapadalności w grupie
eksponowanej i nieeksponowanej.
eksponowanej i nieeksponowanej.
Badania prospektywne są bardziej przydatne niż
Badania prospektywne są bardziej przydatne niż
retrospektywne do określania wpływu środowiska
retrospektywne do określania wpływu środowiska
na stan zdrowia populacji. Błąd pomiaru jest
na stan zdrowia populacji. Błąd pomiaru jest
mniejszy a ranga badań zbliżona do
mniejszy a ranga badań zbliżona do
eksperymentu.
eksperymentu.
Pojęcie ryzyka względnego
Pojęcie ryzyka względnego
wystąpienia choroby u danej
wystąpienia choroby u danej
osoby.
osoby.
Wykładnikiem liczbowym ryzyka wystąpienia
Wykładnikiem liczbowym ryzyka wystąpienia
choroby u danej osoby stanowiącej składową
choroby u danej osoby stanowiącej składową
populacji jest współczynnik zapadalności. Informuje
populacji jest współczynnik zapadalności. Informuje
on o prawdopodobieństwie wystąpienia choroby w
on o prawdopodobieństwie wystąpienia choroby w
populacji. W badaniach epidemiologicznych bardzo
populacji. W badaniach epidemiologicznych bardzo
istotnym jest określenie czy ryzyko wystąpienia
istotnym jest określenie czy ryzyko wystąpienia
choroby jest wyższe w grupie osób eksponowanych
choroby jest wyższe w grupie osób eksponowanych
na dany czynnik, niż wśród nieeksponowanych.
na dany czynnik, niż wśród nieeksponowanych.
Stosunek ten wyrażany liczbowo nazywa się
Stosunek ten wyrażany liczbowo nazywa się
ryzykiem względnym. Epidemiologia
ryzykiem względnym. Epidemiologia
eksperymentalna zajmuje się badaniami naukowymi
eksperymentalna zajmuje się badaniami naukowymi
umożliwiającymi wykrywanie i zapobieganie
umożliwiającymi wykrywanie i zapobieganie
powstawania chorób przyczyniających się do
powstawania chorób przyczyniających się do
epidemii wraz z jej skutkami.
epidemii wraz z jej skutkami.
Klasyczny schemat eksperymentu polega na odpowiednim
Klasyczny schemat eksperymentu polega na odpowiednim
doborze grup, z których tylko jedna jest poddana działaniu
doborze grup, z których tylko jedna jest poddana działaniu
bodźca eksperymentalnego. Badania eksperymentalne są
bodźca eksperymentalnego. Badania eksperymentalne są
cenną metodą naukową, jednak wymagają dużej wiedzy i
cenną metodą naukową, jednak wymagają dużej wiedzy i
doświadczenia badającego.
doświadczenia badającego.
Przed podjęciem takich badań należy ustalić czy:
Przed podjęciem takich badań należy ustalić czy:
- badanie jest całkowicie bezpieczne dla osób;
- badanie jest całkowicie bezpieczne dla osób;
- usprawiedliwione jest zaburzenie oku leczenia;
- usprawiedliwione jest zaburzenie oku leczenia;
- można przez przypadkowe wyznaczenie metody leczenia
- można przez przypadkowe wyznaczenie metody leczenia
poddawać badaniom kontrolnym osoby chore;
poddawać badaniom kontrolnym osoby chore;
- konieczne jest uzyskanie zgody badanego na objęcie
- konieczne jest uzyskanie zgody badanego na objęcie
losowym badaniem kontrolnym;
losowym badaniem kontrolnym;
- zastosowanie placebo u chorych jest etyczne;
- zastosowanie placebo u chorych jest etyczne;
- potrzebne jest uzyskanie zezwolenia na eksperyment
- potrzebne jest uzyskanie zezwolenia na eksperyment
odpowiedniej Komisji do spraw badań i eksperymentów.
odpowiedniej Komisji do spraw badań i eksperymentów.
Losowe badania kontrolne
Losowe badania kontrolne
Losowe badania kontrolne polegają na doborze
Losowe badania kontrolne polegają na doborze
drogą losowania odpowiednich obiektów do
drogą losowania odpowiednich obiektów do
testowanego czynnika lub grupy kontrolnej.
testowanego czynnika lub grupy kontrolnej.
Badania losowe kontrolne dzielą się na kliniczne i
Badania losowe kontrolne dzielą się na kliniczne i
profilaktyczne.
profilaktyczne.
W ostatnich latach metody te znalazły
W ostatnich latach metody te znalazły
zastosowanie w profilaktyce chorób zakaźnych,
zastosowanie w profilaktyce chorób zakaźnych,
chorób układu krążenia czy chorób
chorób układu krążenia czy chorób
nowotworowych np.: rak oskrzela, białaczki,
nowotworowych np.: rak oskrzela, białaczki,
gruźlicy itp..
gruźlicy itp..
Badania przeglądowe
Badania przeglądowe
Badania przeglądowe czyli inaczej przesiewowe
Badania przeglądowe czyli inaczej przesiewowe
(screaming”u). Celem badań jest wykrycie i objęcie
(screaming”u). Celem badań jest wykrycie i objęcie
kontrolą lekarską każdego przypadku wymagającego
kontrolą lekarską każdego przypadku wymagającego
opieki. Badania te dają wgląd w poszczególne
opieki. Badania te dają wgląd w poszczególne
choroby cywilizacyjne, stanowią podstawę do
choroby cywilizacyjne, stanowią podstawę do
analizy uwarunkowań środowiskowych,
analizy uwarunkowań środowiskowych,
odzwierciedlają patogenezę i przebieg kliniczny tych
odzwierciedlają patogenezę i przebieg kliniczny tych
chorób. Badanie przeglądowe polega na
chorób. Badanie przeglądowe polega na
sklasyfikowaniu badanych za pomocą prostych
sklasyfikowaniu badanych za pomocą prostych
testów diagnostycznych na dwie grupy:
testów diagnostycznych na dwie grupy:
- osoby prawdopodobnie chore
- osoby prawdopodobnie chore
- osoby u których choroba została z dużym
- osoby u których choroba została z dużym
prawdopodobieństwem wykluczona.
prawdopodobieństwem wykluczona.
Ocena wartości diagnostycznej i wydajności testu
Ocena wartości diagnostycznej i wydajności testu
przesiewowego zależy od jego powtarzalności i
przesiewowego zależy od jego powtarzalności i
trafności diagnostycznej. Od powtarzalności zależy
trafności diagnostycznej. Od powtarzalności zależy
w jaki sposób pojedynczy pomiar w badaniu
w jaki sposób pojedynczy pomiar w badaniu
przesiewowym będzie wystarczającą podstawą
przesiewowym będzie wystarczającą podstawą
rozpoznania. Natomiast na trafność testu ma wpływ
rozpoznania. Natomiast na trafność testu ma wpływ
ilość wyników fałszywie dodatnich i fałszywie
ilość wyników fałszywie dodatnich i fałszywie
ujemnych – stanowiących najczęstsze błędy
ujemnych – stanowiących najczęstsze błędy
diagnostyczne. Trafność diagnostyczna testu zależy
diagnostyczne. Trafność diagnostyczna testu zależy
od jego:
od jego:
- swoistości, polegającej na małej ilości przypadków
- swoistości, polegającej na małej ilości przypadków
fałszywie dodatnich
fałszywie dodatnich
- czułości z małą ilością wyników fałszywie ujemnych.
- czułości z małą ilością wyników fałszywie ujemnych.
Mierniki stanu zdrowia
Mierniki stanu zdrowia
zbiorowości
zbiorowości
Zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia WHO
Zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia WHO
„zdrowie jest pełnym dobrostanem fizycznym, psychicznym
„zdrowie jest pełnym dobrostanem fizycznym, psychicznym
i społecznym, a nie tylko wyłącznie brakiem choroby lub
i społecznym, a nie tylko wyłącznie brakiem choroby lub
niedomagania”. Człowiekiem zdrowym określamy osobę,
niedomagania”. Człowiekiem zdrowym określamy osobę,
która odpowiada przyjętym, standardowym kryteriom
która odpowiada przyjętym, standardowym kryteriom
zdrowia dla wieku, płci, rasy i regionu geograficznego.
zdrowia dla wieku, płci, rasy i regionu geograficznego.
Badanie umieralności jest najdawniejszą metodą oceny
Badanie umieralności jest najdawniejszą metodą oceny
stanu zdrowia. Jego celem jest określenie
stanu zdrowia. Jego celem jest określenie
prawdopodobieństwa zgonu w danej populacji w wybranym
prawdopodobieństwa zgonu w danej populacji w wybranym
okresie czasu. Do oceny tych parametrów służą
okresie czasu. Do oceny tych parametrów służą
odpowiednie współczynniki czyli wskaźniki.
odpowiednie współczynniki czyli wskaźniki.
Wyróżniamy dwa rodzaje mierników stanu zdrowia:
Wyróżniamy dwa rodzaje mierników stanu zdrowia:
pozytywne i negatywne.
pozytywne i negatywne.
Badanie zachorowalności
Badanie zachorowalności
Badanie zachorowalności ma na celu określenie
Badanie zachorowalności ma na celu określenie
częstości występowania chorób w populacji
częstości występowania chorób w populacji
generalnej w poszczególnych grupach wiekowych,
generalnej w poszczególnych grupach wiekowych,
zawodowych, socjologicznych oraz zmierzenie szkód
zawodowych, socjologicznych oraz zmierzenie szkód
zdrowotnych w postaci inwalidztwa i niezdolności do
zdrowotnych w postaci inwalidztwa i niezdolności do
pracy.
pracy.
Pomiar chorobowości ma na celu uzyskanie
Pomiar chorobowości ma na celu uzyskanie
informacji o częstości występowania choroby w danej
informacji o częstości występowania choroby w danej
populacji.
populacji.
Zachorowalność jako miernik dynamiczny dotyczy
Zachorowalność jako miernik dynamiczny dotyczy
jedynie nowych zachorowań, chorobowość natomiast
jedynie nowych zachorowań, chorobowość natomiast
jako miernik statyczny i zadawnionych zachorowań.
jako miernik statyczny i zadawnionych zachorowań.
Wskaźniki struktury
Wskaźniki struktury
demograficznej
demograficznej
Wskaźniki struktury demograficznej danej
Wskaźniki struktury demograficznej danej
populacji i regionu to:
populacji i regionu to:
urodzenia- charakteryzowane przez dwa mierniki:
urodzenia- charakteryzowane przez dwa mierniki:
rodność i płodność.
rodność i płodność.
Przyjęto, że współczynnik umieralności ogólnej
Przyjęto, że współczynnik umieralności ogólnej
powyżej 12% uważa się za wysoki, poniżej 10% za
powyżej 12% uważa się za wysoki, poniżej 10% za
niski, powyżej 55% za sygnalizujący
niski, powyżej 55% za sygnalizujący
niebezpieczeństwo wymarcia danej populacji.
niebezpieczeństwo wymarcia danej populacji.
Umieralność niemowląt – określają współczynniki
Umieralność niemowląt – określają współczynniki
umieralności liczone nieco inaczej, ponieważ w
umieralności liczone nieco inaczej, ponieważ w
mianowniku umieszcza się nie liczbę ludności,
mianowniku umieszcza się nie liczbę ludności,
lecz liczbę urodzeń żywych.
lecz liczbę urodzeń żywych.
Dzięki badaniom epidemiologicznym obejmującym
Dzięki badaniom epidemiologicznym obejmującym
miarodajną część populacji, gwarantują
miarodajną część populacji, gwarantują
rozszerzenie wniosków na całą zbiorowość, możemy
rozszerzenie wniosków na całą zbiorowość, możemy
oszacować stopień rozpowszechnienia się chorób.
oszacować stopień rozpowszechnienia się chorób.
Na podstawie danych opracowanych statystycznie
Na podstawie danych opracowanych statystycznie
można sądzić, że częstość występowania wielu
można sądzić, że częstość występowania wielu
chorób jest w Polsce wysoka. Narastanie ich jest
chorób jest w Polsce wysoka. Narastanie ich jest
typowe dla sytuacji zdrowotnej ludności krajów
typowe dla sytuacji zdrowotnej ludności krajów
uprzemysłowionych z zaniedbaną ochroną
uprzemysłowionych z zaniedbaną ochroną
środowiska. Wyniki tych badań dają ogromne pole
środowiska. Wyniki tych badań dają ogromne pole
do działania w aspekcie problematyki jaką zajmuje
do działania w aspekcie problematyki jaką zajmuje
się medycyna zapobiegawcza.
się medycyna zapobiegawcza.
Cele badań przeglądowych
Cele badań przeglądowych
Celem badań przeglądowych ( przesiewowych )
Celem badań przeglądowych ( przesiewowych )
(screeningu) jest wykrycie i objęcie kontrolą lekarską
(screeningu) jest wykrycie i objęcie kontrolą lekarską
każdego przypadku wymagającego opieki lekarskiej.
każdego przypadku wymagającego opieki lekarskiej.
Badania te dają wgląd w poszczególne choroby
Badania te dają wgląd w poszczególne choroby
cywilizacyjne, stanowią podstawę do analizy
cywilizacyjne, stanowią podstawę do analizy
uwarunkowań środowiskowych, odzwierciedlają
uwarunkowań środowiskowych, odzwierciedlają
patogenezę i przebieg kliniczny tych chorób.
patogenezę i przebieg kliniczny tych chorób.
Badania przeglądowe polega na sklasyfikowaniu
Badania przeglądowe polega na sklasyfikowaniu
badanych za pomocą prostych testów
badanych za pomocą prostych testów
diagnostycznych na grupy:
diagnostycznych na grupy:
- osoby prawdopodobnie chore
- osoby prawdopodobnie chore
- osoby chore i osoby u których choroba została
- osoby chore i osoby u których choroba została
wykluczona
wykluczona
Losowe badania kontrolne
Losowe badania kontrolne
Losowe badania kontrolowane polegają na doborze
Losowe badania kontrolowane polegają na doborze
losowania odpowiednich obiektów do testowania
losowania odpowiednich obiektów do testowania
(badania) lub grupy kontrolnej. Badania
(badania) lub grupy kontrolnej. Badania
kontrolowane zastosowano do oceny wartości
kontrolowane zastosowano do oceny wartości
programów leczniczo-profilaktycznych w raku
programów leczniczo-profilaktycznych w raku
oskrzeli, białaczkach, gruźlicy, a także do
oskrzeli, białaczkach, gruźlicy, a także do
sprawdzenia różnych systemów organizacyjnych
sprawdzenia różnych systemów organizacyjnych
opieki zdrowotnej.
opieki zdrowotnej.
Trafność diagnostyczna stosowanego testu zależy od
Trafność diagnostyczna stosowanego testu zależy od
jego:
jego:
- swoistości polegającej na małej ilości przypadków
- swoistości polegającej na małej ilości przypadków
fałszywie dodatnich
fałszywie dodatnich
- czułości z małą ilością wyników fałszywie ujemnych
- czułości z małą ilością wyników fałszywie ujemnych
Do chwili obecnej nie udało się skonstruować
Do chwili obecnej nie udało się skonstruować
matematycznego modelu testu, którego swoistość
matematycznego modelu testu, którego swoistość
nie zakłócałaby czułość i odwrotnie.
nie zakłócałaby czułość i odwrotnie.
W badaniach epidemiologicznych bardzo istotnym
W badaniach epidemiologicznych bardzo istotnym
jest określenie czy ryzyko wystąpienia choroby
jest określenie czy ryzyko wystąpienia choroby
jest wyższe w grupie osób eksponowanych na
jest wyższe w grupie osób eksponowanych na
dany czynnik niż wśród nie eksponowanych.
dany czynnik niż wśród nie eksponowanych.
Stosunek ten wyrażony liczbowo nazywa się
Stosunek ten wyrażony liczbowo nazywa się
ryzykiem względnym, wykładnikiem liczbowym
ryzykiem względnym, wykładnikiem liczbowym
ryzyka wystąpienia choroby u danej osoby jest
ryzyka wystąpienia choroby u danej osoby jest
współczynnik zapadalności. Informuje on o
współczynnik zapadalności. Informuje on o
prawdopodobieństwie pojawienia się choroby w
prawdopodobieństwie pojawienia się choroby w
populacji.
populacji.
Czynniki determinujące
Czynniki determinujące
- czynniki etiologiczne / bakterie, wirusy /
- czynniki etiologiczne / bakterie, wirusy /
- czynniki szkodliwe / środowiskowe /
- czynniki szkodliwe / środowiskowe /
- czynniki geograficzne / klimat, temperatura
- czynniki geograficzne / klimat, temperatura
powietrza, wilgotność /
powietrza, wilgotność /
- czynniki socjalno –bytowe
- czynniki socjalno –bytowe
- czynniki kulturowe
- czynniki kulturowe
- czynniki psychologiczne
- czynniki psychologiczne
- czynniki związane z racjonalną profilaktyką
- czynniki związane z racjonalną profilaktyką
Podział epidemiologii
Podział epidemiologii
- Epidemiologia opisowa
- Epidemiologia opisowa
- Epidemiologia analityczna
- Epidemiologia analityczna
- Epidemiologia eksperymentalana
- Epidemiologia eksperymentalana
OPIS CZĘSTOŚCI WYSTĘPOWANIA
OPIS CZĘSTOŚCI WYSTĘPOWANIA
- osób, u których uwzgledniamy: wiek, płeć, rasę,
- osób, u których uwzgledniamy: wiek, płeć, rasę,
zawód, wykształcenie, stan cywilny, itp..
zawód, wykształcenie, stan cywilny, itp..
- czasu, ze zwróceniem uwagi na sezonowość,
- czasu, ze zwróceniem uwagi na sezonowość,
cykliczność, długofalowość zmizn chorobowych,
cykliczność, długofalowość zmizn chorobowych,
- miejsca / kraj, miasto, wieś, region itp../
- miejsca / kraj, miasto, wieś, region itp../
Podział badań naukowych
Podział badań naukowych
- badania eksperymentalne
- badania eksperymentalne
- badania obserwacyjne
- badania obserwacyjne
- badania nieeksperymentalne
- badania nieeksperymentalne
Badania naukowe dzielą się w zależności od rodzaju i
Badania naukowe dzielą się w zależności od rodzaju i
metody wnioskowania:
metody wnioskowania:
1.
1.
Sprecyzowanie celu badania
Sprecyzowanie celu badania
2.
2.
Określenie jednostek eksperymentalnych
Określenie jednostek eksperymentalnych
3.
3.
Opracowania planu eksperymentu
Opracowania planu eksperymentu
4.
4.
Dobra losowego jednostek do poszczególnych
Dobra losowego jednostek do poszczególnych
grup
grup
5.
5.
Zapewnienia identycznych warunków dla grupy
Zapewnienia identycznych warunków dla grupy
badanej i kontrolnej
badanej i kontrolnej
Mierniki zdrowia
Mierniki zdrowia
a. pozytywne
a. pozytywne
/bezpośrednie/ określające sprawność
/bezpośrednie/ określające sprawność
i prawidłowość funkcji narządów oraz ustroju jako
i prawidłowość funkcji narządów oraz ustroju jako
całości:
całości:
-
przedłużenia przeciętnego trwania życia
przedłużenia przeciętnego trwania życia
-
poprawka wskaźnika rozwoju fizycznego
poprawka wskaźnika rozwoju fizycznego
-
profilaktyczne badania masowe
profilaktyczne badania masowe
-
przyrost naturalny
przyrost naturalny
-
poprawa warunków bytowych
poprawa warunków bytowych
-
poprawa warunków pracy
poprawa warunków pracy
-
poprawa pomocy zdrowotnej
poprawa pomocy zdrowotnej
-
poprawa sprawności psychicznej
poprawa sprawności psychicznej
Mierniki zdrowia
Mierniki zdrowia
b. negatywne
b. negatywne
/ pośrednie /
/ pośrednie /
- zgony
- zgony
- zachorowania
- zachorowania
- absencja chorobowa
- absencja chorobowa
- dane o inwalidztwie
- dane o inwalidztwie
- umieralność noworodków
- umieralność noworodków
- umieralność niemowląt
- umieralność niemowląt
- rozwój chorób cywilizacyjnych
- rozwój chorób cywilizacyjnych
Współczynnik umieralności ogólnej
Współczynnik umieralności ogólnej
Liczba zgonów ogółem
Liczba zgonów ogółem
------------------------------- X 1000
------------------------------- X 1000
liczba ludności narażonej
liczba ludności narażonej
na ryzyko zgonu
na ryzyko zgonu
Swoiste współczynniki umieralności
Swoiste współczynniki umieralności
zależne od:
zależne od:
- wieku:
- wieku:
liczba zgonów w określonym wieku
liczba zgonów w określonym wieku
K
K
X ------------------------------------------
X ------------------------------------------
liczba ludności w określonym wieku
liczba ludności w określonym wieku
narażonej na ryzyko zgonu
narażonej na ryzyko zgonu
K równe 1000
K równe 1000
- płci:
- płci:
liczba zgonów kobiet
liczba zgonów kobiet
K
K
X ------------------------------------------------
X ------------------------------------------------
liczba kobiet narażona na ryzyko
liczba kobiet narażona na ryzyko
zgonu
zgonu
- przyczyn chorobowych
- przyczyn chorobowych
liczba zgonów z powodu np. cukrzycy
liczba zgonów z powodu np. cukrzycy
K
K
X ----------------------------------------------
X ----------------------------------------------
liczba ludności narażonej na ryzyko
liczba ludności narażonej na ryzyko
zgonu
zgonu
K X - 1000
K X - 1000
WSKAŹNIK UMIERALNOŚCI PROPORCJONALNEJ
WSKAŹNIK UMIERALNOŚCI PROPORCJONALNEJ
liczba zgonów z powodu miażdżycy
liczba zgonów z powodu miażdżycy
--------------------------------------------------- X 100
--------------------------------------------------- X 100
liczba zgonów ogółem
liczba zgonów ogółem
WSPÓŁCZYNNIK ZACHOROWALNOŚCI
WSPÓŁCZYNNIK ZACHOROWALNOŚCI
liczba nowych zachorowań
liczba nowych zachorowań
------------------------------------------------ X 1000
------------------------------------------------ X 1000
Populacja narażona na ryzyko zachorowania
Populacja narażona na ryzyko zachorowania
WSPÓŁCZYNNIK CHOROBOWOŚCI
WSPÓŁCZYNNIK CHOROBOWOŚCI
liczba zdarzeń / choroba /
liczba zdarzeń / choroba /
-------------------------------------- X 1000
-------------------------------------- X 1000
liczba osób narażonych na zachorowanie
liczba osób narażonych na zachorowanie
MIERNIK RODNOŚCI
MIERNIK RODNOŚCI
liczba urodzeń żywych
liczba urodzeń żywych
------------------------------- X 1000
------------------------------- X 1000
liczby ludności
liczby ludności
WSPÓŁCZYNNIK PŁODNOŚCI
WSPÓŁCZYNNIK PŁODNOŚCI
liczba urodzeń żywych
liczba urodzeń żywych
------------------------------- X 1000
------------------------------- X 1000
liczba kobiet w wieku rozrodczym
liczba kobiet w wieku rozrodczym
wiek rozrodczy - 15 - 49
wiek rozrodczy - 15 - 49
Ogólny współczynnik umieralności
Ogólny współczynnik umieralności
niemowląt
niemowląt
liczba zgonów niemowląt
liczba zgonów niemowląt
wiek 0 -11 m-cy
wiek 0 -11 m-cy
w roku X
w roku X
-------------------------------------
-------------------------------------
X 1000
X 1000
liczba urodzeń żywych:
liczba urodzeń żywych:
¼ w roku poprzednim + ¾ w roku X
¼ w roku poprzednim + ¾ w roku X
Współczynnik wczesnej umieralności
Współczynnik wczesnej umieralności
niemowląt
niemowląt
liczba zgonów niemowląt
liczba zgonów niemowląt
w wieku 0 – 29 dni
w wieku 0 – 29 dni
w roku X
w roku X
--------------------------------------
--------------------------------------
X 1000
X 1000
liczba urodzeń żywych:
liczba urodzeń żywych:
¼ w roku poprzednim + ¾ w roku X
¼ w roku poprzednim + ¾ w roku X
Współczynnik późnej umieralności
Współczynnik późnej umieralności
niemowląt
niemowląt
liczba zgonów niemowląt w wieku
liczba zgonów niemowląt w wieku
29 dni – 11 miesięcy w roku X
29 dni – 11 miesięcy w roku X
-------------------------------------------
-------------------------------------------
X 1000
X 1000
liczba urodzeń żywych:
liczba urodzeń żywych:
¼ w roku poprzednim + ¾ w roku X
¼ w roku poprzednim + ¾ w roku X
Współczynnik umieralności
Współczynnik umieralności
okołoporodowej
okołoporodowej
liczba urodzeń martwych + liczba
liczba urodzeń martwych + liczba
zgonów niemowląt
zgonów niemowląt
w wieku 0 – 6 dni w roku X
w wieku 0 – 6 dni w roku X
---------------------------------------------
---------------------------------------------
X 1000
X 1000
liczba urodzeń żywych i martwych
liczba urodzeń żywych i martwych
w roku X
w roku X
Metody epidemiologiczne
Metody epidemiologiczne
-
Chorobowość uwzględnia wszystkie istniejące
Chorobowość uwzględnia wszystkie istniejące
przypadki choroby w określonym punkcie bądź
przypadki choroby w określonym punkcie bądź
przedziale czasowym
przedziale czasowym
-
Zapadalność to nowe zachorowania które wystąpiły
Zapadalność to nowe zachorowania które wystąpiły
w określonym przedziale czasu w danej populacji
w określonym przedziale czasu w danej populacji
-
Współczynnik chorobowości to stosunek liczby
Współczynnik chorobowości to stosunek liczby
osób z daną chorobą do liczby osób narażonych na
osób z daną chorobą do liczby osób narażonych na
zachorowanie
zachorowanie
-
Współczynnik zapadalności to stosunek liczby osób
Współczynnik zapadalności to stosunek liczby osób
które zapadły na daną chorobę w danym czasie do
które zapadły na daną chorobę w danym czasie do
liczby osób narażonych na zachorowanie
liczby osób narażonych na zachorowanie
-
Wyznaczenie wskaźnika dynamiki zachorowań o
Wyznaczenie wskaźnika dynamiki zachorowań o
stałej i zmiennej podstawie dla danej populacji
stałej i zmiennej podstawie dla danej populacji
-
Opracowanie i wyznaczenie wskaźnika struktury
Opracowanie i wyznaczenie wskaźnika struktury
zachorowań dla danej grupy badanej
zachorowań dla danej grupy badanej