Uniwersytet Opolski, WPiA
1
Prawo UE - wprowadzenie
Jerzy Jendrośka
Uniwersytet Opolski, WPiA
1
Prawo UE - wprowadzenie
Jerzy Jendrośka
Literatura podstawowa
• Prawo Unii Europejskiej z uwzględnieniem
Traktatu z Lizbony, red. A. Kuś ,wyd. KUL ,
Lublin 2010
• Prawo instytucjonalne Unii Europejskiej w
zarysie, red. A. Kuś ,wyd. KUL , Lublin 2012
• Instytucje i prawo Unii Europejskiej,
Podręcznik dla kierunków zarządzania i
administracji. J.Barcz, M.Górka, i A.
Wyrozumska, Warszawa: Wyd. Prawnicze
LexisNexis, 2011
Uniwersytet Opolski, WPiA
2
Literatura uzupełniająca
•
J.Maliszewska-Nienartowicz, System
instytucjonalny i prawny Unii Europejskiej,
TNOIK, Torun 2010
•
Prawo Unii Europejskiej. Prawo Materialne i
Polityki (wyd. II), red. J. Barcz, Warszawa 2005
•
Unia Europejska. Prawo instytucjonalne i
gospodarcze, Meritum, Dom Wydawniczy ABC ,
Warszawa 2005
•
Prawo Unii Europejskiej. Casebook. Wybór
orzecznictwa sądów wspólnotowych, J. Barcz,
W.M. Góralski, I. Kolowca, Warszawa 2006
Uniwersytet Opolski, WPiA
3
Zakres
• Geneza UE
• Etapy integracji
• Konfederacja a państwo federalne
• Organizacja międzynarodowa a
ponadnarodowa
• Rozwój podstaw traktatowych
• Struktura i charakter prawny UE
Uniwersytet Opolski, WPiA
4
Geneza integracji
europejskiej
• Historyczne tradycje
• Sytuacja polityczno-gospodarcza po 1945
• 1951 - Traktat paryski ustanawiający
Europejska Wspólnotę Węgla i Stali
• 1957 - Traktaty Rzymskie
– Traktat ustanawiający Europejska Wspólnotę
Gospodarczą
– Traktat ustanawiający Europejska Wspólnotę
Energii Atomowej
Uniwersytet Opolski, WPiA
5
Etapy integracji
gospodarczej
• Strefa Wolnego handlu
• Unia celna
• Wspólny rynek
• Jednolity rynek
• Unia gospodarcza
Uniwersytet Opolski, WPiA
6
Strefa wolnego handlu
• Brak ceł wewnętrznych
•
• Odrębne cła zewnętrzne
•
• Przykład: NAFTA
Uniwersytet Opolski, WPiA
7
Unia celna
• Brak ceł wewnętrznych
•
• Wspólna taryfa celna
•
• Przykład : Wspólnoty w
pierwszym okresie, Niemiecki
Związek Celny z 1834
Uniwersytet Opolski, WPiA
8
Wspolny rynek
• Brak ceł wewnętrznych
• Wspólna taryfa celna
• Brak dyskryminacji
• Przykład: Wspólnoty przed
1992
Uniwersytet Opolski, WPiA
9
Jednolity rynek
• Brak ceł wewnętrznych
• Wspólna taryfa celna
• Brak dyskryminacji
• Brak granic
• Przykład: Wspólnoty po 1992
Uniwersytet Opolski, WPiA
10
Unia gospodarcza
• Brak ceł wewnętrznych
• Wspólna taryfa celna
• Brak dyskryminacji
• Brak granic
• Wspólna polityka fiskalna,
pieniężna i społeczna
• Przykład: Unia Europejska
Uniwersytet Opolski, WPiA
11
Konfederacja a federacja
• Federacja
– Całość:
jest państwem
– Części składowe:
nie są państwami
– Podstawa prawna:
konstytucja
• Konfederacja
– Całość:
nie jest państwem
– Części składowe:
państwa
– Podstawa prawna:
umowa
międzynarodowa
Uniwersytet Opolski, WPiA
12
Wyrok MTS
• Organizacja międzynarodowa nie
jest państwem (...) choć ma
podmiotowość międzynarodowo-
prawną (orzeczenie MTS z 1949)
Uniwersytet Opolski, WPiA
13
Organizacja
międzynarodowa
• Organizacja międzyrządowa a
pozarządowa
• Organizacja międzyrządowa
– podstawa prawna w postaci umowy
międzynarodowej
– własne organy
– własne kompetencje legislacyjne
Uniwersytet Opolski, WPiA
14
Organizacja
ponadnarodowa
• rodzaj organizacji międzynarodowej
• te same cechy co organizacja
międzynarodowa
• specyfika:
–
autonomia organów
–
autonomia finansowa
–
zasada pierwszeństwa przed prawem
krajowym
Uniwersytet Opolski, WPiA
15
Rozwój podstaw
traktatowych I
• 1986 - Jednolity Akt Europejski
– zmiany instytucjonalne i rozwój
kompetencji
• 1992- Traktat o Unii Europejskiej
z Maastricht
– filarowa konstrukcja
– rozwój kompetencji
Uniwersytet Opolski, WPiA
16
Rozwój podstaw
traktatowych II
Uniwersytet Opolski, WPiA
17
• 1997 - Traktat z Amsterdamu
– niewielkie zmiany instytucjonalne
• 2001 - Traktat z Nicei
– traktat rewizyjny
• 2004 - Traktat Konstytucyjny
– nie wszedł w życie
• 2007 - Traktat z Lizbony
UE a Wspólnoty
• UE jako „dach”
• 3 filary
– Wspólnoty
– Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa
– Współpraca Policyjna i Sądowa w Sprawach Karnych
• Te same instytucje - ale o różnych
kompetencjach
• Inne akty prawne i ich charakter prawny
Uniwersytet Opolski, WPiA
18
Wspólnoty I
• Podstawa: umowa
międzynarodowa
• Osobowość
prawnomiędzynarodowa
– zdolność do czynności prawnych
– zdolność deliktowa
– zdolność procesowa
Uniwersytet Opolski, WPiA
19
Wspólnoty II
• Krajowa zdolność prawna
• Pierwszeństwo prawa
wspólnotowego przed krajowym
• Rola Parlamentu Europejskiego,
Komisji i Trybunału w procesie
legislacyjnym
Uniwersytet Opolski, WPiA
20
Unia Europejska I
• Podstawa: umowa międzynarodowa
(międzyrządowa)
• (Wątpliwa) osobowość
prawnomiędzynarodowa
– w stosunkach zewnętrznych
– w stosunkach wewnętrznych
• (Wątpliwa) krajowa zdolność
prawna
Uniwersytet Opolski, WPiA
21
Unia Europejska II
• Brak pierwszeństwa prawa przed
prawem krajowym
• Kluczowa rola Rady w procesie
legislacyjnym
Uniwersytet Opolski, WPiA
22
Geneza obecnych podstaw
traktatowych
• Traktat Konstytucyjny
– podpisany w Rzymie 29 X 2004
– planowane wejście w życie 1 XI 2006
• Przebieg ratyfikacji
– ratyfikowany przez 16 państw
– odrzucony w referendum przez
Francję i Holandię
Uniwersytet Opolski, WPiA
23
Geneza - alternatywy
• „uzupełnienie” Konstytucji
• nowy traktat rewizyjny
• „duży” traktat zastępujący istniejące traktaty
(jak Konstytucja)
• traktat tradycyjny rewidujący istniejące
traktaty(jak Nicea)
• poprzez nowy traktat akcesyjny
• reformy w ramach istniejących
Traktatów
Uniwersytet Opolski, WPiA
24
Geneza - procedura
• Kompromis polityczny prezydencji niemieckiej
- „szczyt” czerwiec 2007
– mandat Konferencji Międzyrządowej
– „mapa drogowa”
• Procedura w ramach prezydencji portugalskiej
– Konferencja Międzyrządowa lipiec - październik
2007
– dostosowania „techniczne” - „grupa prawników”
– dostosowanie polityczne - spotkania ministrów
spraw zagranicznych
Uniwersytet Opolski, WPiA
25
Traktat z Lizbony
• Traktat zmieniający Traktat o Unii
Europejskiej i Traktat
ustanawiający Wspólnotę
Europejską
– podpisany 13 grudnia 2007 r.
– wszedł w życie 1 grudnia 2009 r.
Uniwersytet Opolski, WPiA
26
Charakter prawny i
struktura
• Traktat rewizyjny „tradycyjny”
• Budowa
– 7 artykułów
• Protokoły
– 11 nowych
– 26 zmienionych
• Deklaracje
Uniwersytet Opolski, WPiA
27
Nowe nazwy
• Traktat o Unii Europejskiej (TUE)
– nazwa zostaje ta sama
• Traktat o funkcjonowaniu Unii
Europejskiej (TFUE)
– dawny traktat ustanawiający
Wspólnotę Europejską (TWE)
Uniwersytet Opolski, WPiA
28
Nowy status UE
• Unia
– ma osobowość prawną
– jest organizacją międzynarodową
– zastępuje Wspólnotę Europejską
• Likwidacja systemu filarowego
• Specjalny status Wspólnej Polityki
Zagranicznej i Bezpieczeństwa (WPZiB)
• Nie obejmuje Euroatomu (TEWEA)
Uniwersytet Opolski, WPiA
29