Uniwersytet Opolski, WPiA

1

Prawo UE - wprowadzenie

Jerzy Jendrośka

Literatura podstawowa

• Prawo Unii Europejskiej z uwzględnieniem

Traktatu z Lizbony, red. A. Kuś ,wyd. KUL ,
Lublin 2010

• Prawo instytucjonalne Unii Europejskiej w

zarysie, red. A. Kuś ,wyd. KUL , Lublin 2012

• Instytucje i prawo Unii Europejskiej,

Podręcznik dla kierunków zarządzania i
administracji. J.Barcz, M.Górka, i A.
Wyrozumska, Warszawa: Wyd. Prawnicze
LexisNexis, 2011

Uniwersytet Opolski, WPiA

2

Literatura uzupełniająca

•

J.Maliszewska-Nienartowicz, System
instytucjonalny i prawny Unii Europejskiej,
TNOIK, Torun 2010

•

Prawo Unii Europejskiej. Prawo Materialne i
Polityki (wyd. II), red. J. Barcz, Warszawa 2005

•

 Unia Europejska. Prawo instytucjonalne i
gospodarcze, Meritum, Dom Wydawniczy ABC ,
Warszawa 2005

•

 Prawo Unii Europejskiej. Casebook. Wybór
orzecznictwa sądów wspólnotowych, J. Barcz,
W.M. Góralski, I. Kolowca, Warszawa 2006

Uniwersytet Opolski, WPiA

3

Zakres

• Geneza UE
• Etapy integracji
• Konfederacja a państwo federalne
•  Organizacja międzynarodowa a

ponadnarodowa

• Rozwój podstaw traktatowych
• Struktura i charakter prawny UE

Uniwersytet Opolski, WPiA

4

Geneza integracji

europejskiej

• Historyczne tradycje
• Sytuacja polityczno-gospodarcza po 1945
• 1951 - Traktat paryski ustanawiający

Europejska Wspólnotę Węgla i Stali

• 1957 - Traktaty Rzymskie

– Traktat ustanawiający Europejska Wspólnotę

Gospodarczą

– Traktat ustanawiający Europejska Wspólnotę

Energii Atomowej

Uniwersytet Opolski, WPiA

5

Etapy integracji

gospodarczej

• Strefa Wolnego handlu 
• Unia celna
• Wspólny rynek
• Jednolity rynek
• Unia gospodarcza

Uniwersytet Opolski, WPiA

6

Strefa wolnego handlu

• Brak ceł wewnętrznych
•  
• Odrębne cła zewnętrzne
•  
• Przykład: NAFTA

Uniwersytet Opolski, WPiA

7

Unia celna

• Brak ceł wewnętrznych
•  
• Wspólna taryfa celna
•  
• Przykład : Wspólnoty w

pierwszym okresie, Niemiecki
Związek Celny z 1834

Uniwersytet Opolski, WPiA

8

Wspolny rynek

• Brak ceł wewnętrznych
• Wspólna taryfa celna 
• Brak dyskryminacji
• Przykład: Wspólnoty przed

1992

Uniwersytet Opolski, WPiA

9

Jednolity rynek

• Brak ceł wewnętrznych
• Wspólna taryfa celna
• Brak dyskryminacji
• Brak granic 
• Przykład: Wspólnoty po 1992

Uniwersytet Opolski, WPiA

10

Unia gospodarcza

• Brak ceł wewnętrznych
• Wspólna taryfa celna
• Brak dyskryminacji
• Brak granic 
• Wspólna polityka fiskalna,

pieniężna i społeczna 

• Przykład: Unia Europejska

Uniwersytet Opolski, WPiA

11

Konfederacja a federacja

• Federacja

– Całość:

jest państwem

– Części składowe:

nie są państwami 

– Podstawa prawna:

konstytucja

• Konfederacja

– Całość:

nie jest państwem

– Części składowe:

państwa 

– Podstawa prawna:

umowa

międzynarodowa

Uniwersytet Opolski, WPiA

12

Wyrok MTS

• Organizacja międzynarodowa nie

jest państwem (...) choć ma
podmiotowość międzynarodowo-
prawną (orzeczenie MTS z 1949)

Uniwersytet Opolski, WPiA

13

Organizacja

międzynarodowa

• Organizacja międzyrządowa a

pozarządowa

• Organizacja międzyrządowa

– podstawa prawna w postaci umowy

międzynarodowej

– własne organy
– własne kompetencje legislacyjne

Uniwersytet Opolski, WPiA

14

Organizacja

ponadnarodowa

• rodzaj organizacji międzynarodowej
• te same cechy co organizacja

międzynarodowa 

• specyfika:

–

autonomia organów

–

autonomia finansowa

–

zasada pierwszeństwa przed prawem
krajowym

Uniwersytet Opolski, WPiA

15

Rozwój podstaw

traktatowych I

• 1986 - Jednolity Akt Europejski

– zmiany instytucjonalne i rozwój

kompetencji

• 1992- Traktat o Unii Europejskiej

z Maastricht

– filarowa konstrukcja
– rozwój kompetencji

Uniwersytet Opolski, WPiA

16

Rozwój podstaw

traktatowych II

Uniwersytet Opolski, WPiA

17

• 1997 - Traktat z Amsterdamu

– niewielkie zmiany instytucjonalne

• 2001 - Traktat z Nicei

– traktat rewizyjny

• 2004 - Traktat Konstytucyjny

– nie wszedł w życie

• 2007 - Traktat z Lizbony

UE a Wspólnoty

• UE jako „dach” 
• 3 filary

– Wspólnoty
– Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa
– Współpraca Policyjna i Sądowa w Sprawach Karnych 

• Te same instytucje - ale o różnych

kompetencjach

• Inne akty prawne i ich charakter prawny

Uniwersytet Opolski, WPiA

18

Wspólnoty I

• Podstawa: umowa

międzynarodowa

• Osobowość

prawnomiędzynarodowa

– zdolność do czynności prawnych
– zdolność deliktowa
– zdolność procesowa

Uniwersytet Opolski, WPiA

19

Wspólnoty II

• Krajowa zdolność prawna
• Pierwszeństwo prawa

wspólnotowego przed krajowym 

• Rola Parlamentu Europejskiego,

Komisji i Trybunału w procesie
legislacyjnym

Uniwersytet Opolski, WPiA

20

Unia Europejska I

• Podstawa: umowa międzynarodowa

(międzyrządowa)

• (Wątpliwa) osobowość

prawnomiędzynarodowa

– w stosunkach zewnętrznych
– w stosunkach wewnętrznych

• (Wątpliwa) krajowa zdolność

prawna

Uniwersytet Opolski, WPiA

21

Unia Europejska II

• Brak pierwszeństwa prawa przed

prawem krajowym

• Kluczowa rola Rady w procesie

legislacyjnym

Uniwersytet Opolski, WPiA

22

Geneza obecnych podstaw

traktatowych

• Traktat Konstytucyjny

– podpisany w Rzymie 29 X 2004
– planowane wejście w życie 1 XI 2006

• Przebieg ratyfikacji

– ratyfikowany przez 16 państw
– odrzucony w referendum przez

Francję i Holandię

Uniwersytet Opolski, WPiA

23

Geneza - alternatywy

• „uzupełnienie” Konstytucji
• nowy traktat rewizyjny

• „duży” traktat zastępujący istniejące traktaty

(jak Konstytucja)

• traktat tradycyjny rewidujący istniejące

traktaty(jak Nicea)

• poprzez nowy traktat akcesyjny
• reformy w ramach istniejących

Traktatów

Uniwersytet Opolski, WPiA

24

Geneza - procedura

• Kompromis polityczny prezydencji niemieckiej

- „szczyt” czerwiec 2007

– mandat Konferencji Międzyrządowej
– „mapa drogowa”

• Procedura w ramach prezydencji portugalskiej

– Konferencja Międzyrządowa lipiec - październik

2007

– dostosowania „techniczne” - „grupa prawników”
– dostosowanie polityczne - spotkania ministrów

spraw zagranicznych

Uniwersytet Opolski, WPiA

25

Traktat z Lizbony

• Traktat zmieniający Traktat o Unii

Europejskiej i Traktat
ustanawiający Wspólnotę
Europejską

– podpisany 13 grudnia 2007 r.
– wszedł w życie 1 grudnia 2009 r.

Uniwersytet Opolski, WPiA

26

Charakter prawny i

struktura

• Traktat rewizyjny „tradycyjny”
• Budowa

– 7 artykułów

• Protokoły

– 11 nowych
– 26 zmienionych

• Deklaracje

Uniwersytet Opolski, WPiA

27

Nowe nazwy

• Traktat o Unii Europejskiej (TUE)

– nazwa zostaje ta sama

• Traktat o funkcjonowaniu Unii

Europejskiej (TFUE)

– dawny traktat ustanawiający

Wspólnotę Europejską (TWE)

Uniwersytet Opolski, WPiA

28

Nowy status UE

• Unia

– ma osobowość prawną
– jest organizacją międzynarodową
– zastępuje Wspólnotę Europejską

• Likwidacja systemu filarowego
• Specjalny status Wspólnej Polityki

Zagranicznej i Bezpieczeństwa (WPZiB)

• Nie obejmuje Euroatomu (TEWEA)

Uniwersytet Opolski, WPiA

29