MIĘDZYNARODOWE
STOSUNKI
GOSPODARCZE

dr Sylwia

Machowska

TEORIE HANDLU

TEORIE HANDLU

MIĘDZYNARODOWE

MIĘDZYNARODOWE

GO

GO

Wraz z powstaniem gospodarki
światowej, a następnie globalizacją
procesu gospodarowania, zrozumienie
wielu procesów i zjawisk powstających
w czasie kontaktów handlowych o
zasięgu międzynarodowym staje się
coraz trudniejsze.



Jeśli np. w okresie Średniowiecza i

Renesansu zaczęły trafiać na polski

rynek przyprawy korzenne, to bez

ryzyka popełnienia błędu możemy

powiedzieć, iż importowano je

dlatego, że w Polsce nie było

naturalnych warunków do ich uprawy.



Jeżeli w XVI wieku niektóre kraje

zachodnioeuropejskie kupowały w

Polsce zboże to, możemy stwierdzić,

iż brało się to stąd, że mogliśmy je

produkować taniej i jednocześnie

więcej niż w krajach kupujących.



Jednak, posługując się jedynie wiedzą
ogólną, znacznie trudniej byłoby nam
wytłumaczyć niektóre procesy
mające miejsce w polskim handlu
zagranicznym w okresie późniejszym.



I tak nie łatwo byłoby nam znaleźć
odpowiedź na pytanie, dlaczego
zarówno w okresie międzywojennym
jak i po rozpoczęciu transformacji
systemowej najważniejszym
partnerem handlowym Polski były i
są Niemcy.



Na podstawie ogólnych wiadomości o tym
kraju możemy bowiem stwierdzić, że ma
on zbliżone do polskich warunki naturalne,
a zatem trudno znaleźć w obu krajach
towary, których nie można byłoby
wytwarzać w drugim. Oprócz tego wiemy
również, że zarówno w okresie
międzywojennym, jak i obecnie kraje te
dzieli dość znaczna różnica w poziomie
rozwoju, z czego możemy wnosić, iż towary
wytwarzane w Polsce są z pewnością także
wytwarzane w Niemczech. Nie ma zatem
podstaw do ich importu.



Znając dobrze oba kraje, możemy

oczywiście kontynuować nasze

rozumowanie. I tak, wiedząc o

różnicach płac w Polsce i Niemczech,

możemy szukać np. przyczyn

atrakcyjności niektórych towarów

polskich na rynku niemieckim w ich

niższej cenie. Nie posunie to nas

jednak o wiele dalej w szukaniu

odpowiedzi na postawione pytanie.



Wiemy bowiem jednocześnie, że w

kraju bardziej rozwiniętym, w tym

przypadku w Niemczech, dwóch bardzo

dobrze płatnych pracowników

korzystających w pracy z bardzo

sprawnych maszyn jest w stanie

produkować taniej niż dziesięciu słabo

płatnych pracowników polskich

wyposażonych w gorsze maszyny.



Powyższy przykład wskazuje wyraźnie, że

wraz z rozwojem gospodarki światowej

umiejętność prostego, logicznego

łączenia faktów nie wystarcza do

wyjaśnienia wielu mechanizmów handlu

międzynarodowego.



Do wyjaśnienia tego typu zależności

konieczne jest budowanie teorii, czyli

ogólnych, spoistych koncepcji opartych na

poznaniu istotnych czynników

kształtujących daną sferę rzeczywistości.



Jeśli zatem chcielibyśmy próbować

budować teorię mającą wyjaśnić

przyczyny występowania obrotów

handlowych między Polską a Niemcami,

to zamiast zastanawiać się nad

kolejnymi czynnikami mogącymi mieć

wpływ na powstawanie takiej wymiany,

skoncentrujemy się na tych z nich,

które, naszym zdaniem, mogą mieć

kluczowe znaczenie dla powstawania

wymiany towarowej między krajami o

różnym poziomie rozwoju

gospodarczego i o podobnej strukturze

produkcji.



Tego rodzaju postępowanie jest
faktycznie budowaniem modelu
ekonomicznego lub teoretycznego opisu
pewnych zachowań czy procesów
zachodzących w gospodarce.



Ekonomia, tak jak inne nauki społeczne,
ma bardzo ograniczone możliwości
posługiwania się w swoich badaniach
eksperymentem. Dlatego modele są jej
ważnym narzędziem pozwalającym na
uogólnienie obserwacji.



Aby zbudować pewien uproszczony opis

zjawiska ekonomicznego (model

ekonomiczny), konieczna jest przede

wszystkim jego bardzo dobra znajomość.

Na tej podstawie staramy się wyodrębnić

wszystko to, co ma istotny wpływ na

kształtowanie się danego zjawiska.



Chcąc np. zbudować model

kształtowania się cen węgla na rynku

światowym, wyodrębniamy wielkość jego

podaży i popytu oraz koszty jego

wytworzenia.



Obserwując jednak światowy rynek węgla,

wiemy także, że poziom cen tego surowca

zależy również od takich czynników

jak

wielkość zasobów węgla, poziom płac i

bezrobocia w krajach będących

największymi producentami tego paliwa,

cen ropy naftowej, frachtów morskich oraz

wielu innych.



Na podstawie znajomości rynku, a także

ogólnych prawidłowości ekonomii,

jesteśmy w stanie stwierdzić, że wszystkie

wymienione tu czynniki mają znaczenie

drugorzędne i, w zależności od modelu,

nie uwzględniamy ich lub przyjmujemy, że

nie ulegają zmianie.



Modele ekonomiczne, w tym także te

dotyczące międzynarodowych

stosunków gospodarczych, różnią się

przede wszystkim stopniem

złożoności. Najprostsze modele (tzw.

modele słowne) mogą być

ograniczone do bardzo prostego

stwierdzenia, iż np.

cena węgla na

rynku światowym zależy przede

wszystkim od wielkości popytu.



Tego rodzaju modele, aczkolwiek są
niewątpliwym uproszczeniem
rzeczywistości, mogą być słuszne,
zwłaszcza wtedy, gdy znajdują
potwierdzenie w bardziej złożonych
twierdzeniach teoretycznych. Modele
takie są szczególnie przydatne do
tłumaczenia zjawisk i procesów
powstających w gospodarce światowej
osobom nie znających bliżej tych
zagadnień.



Większość modeli stosowanych w
podręcznikach ekonomii, w tym także
międzynarodowych stosunkach stosunków
gospodarczych, ma charakter sformalizowany
i jest wyrażona przy użyciu narzędzi
matematycznych. Biorąc z kolei pod uwagę
charakter stosowanych narzędzi
matematycznych, wyróżnia się modele
geometryczne i algebraiczne.



Wadą modeli geometrycznych jest
konieczność ograniczenia rozważań do
przestrzeni trójwymiarowej, co ogranicza
liczbę rozpatrywanych elementów, ich zaletą
jest natomiast względna przystępność.



Zupełnie inaczej ma się rzecz z modelami
algebraicznymi. Liczba elementów branych pod
uwagę jest tu teoretycznie nieograniczona.
Ponadto, co ma obecnie coraz większe
znaczenie, modele algebraiczne mogą być z
powodzeniem poddawane symulacjom
komputerowym.



Poważną wadą większości modeli
algebraicznych jest ich większa złożoność i
związana z tym trudność zrozumienia przez
osoby o gorszym przygotowaniu
matematycznym. Stąd też m.in. w większości
podręczników do międzynarodowych stosunków
gospodarczych stosuje modele geometryczne.



Jak już mówiliśmy, zadaniem teorii, w
tym także modeli ekonomicznych,
jest znajdowanie wytłumaczenia
zjawisk ekonomicznych, które nie
mogą być wyjaśnione za pomocą
intuicji czy analizy przyczynowo-
skutkowej.

Dla zrozumienia istoty handlu

międzynarodowego zasadnicze znaczenie

ma znalezienie odpowiedzi na kilka

podstawowych pytań:



Dlaczego kraje ze sobą handlują?



Na czym polegają korzyści z handlu

międzynarodowego?



Jakie są relatywne ceny towarów

będących przedmiotem wymiany

międzynarodowej?



Co decyduje o kierunkach handlu

międzynarodowego?

TEORIE HANDLU

MIĘDZYNARODOWEGO

Koncepcje
merkantylistyczne



Merkantylizm to pojęcie zakładające, że
bogactwo narodów to ilość kruszców
szlachetnych przebywających wewnątrz granic
państwa. Taki układ był ściśle powiązany z
odpowiednią polityką państw, które w XVI w.
wraz z tworzeniem monarchii absolutnych w
Europie próbowały bogacić kraje w taki sposób.



W owej czasoprzestrzeni funkcje pieniądza
pełniły właśnie złoto i srebro, więc aby
bezpiecznie rządzić należało władze zaopatrzyć
w możliwie pokaźne zasoby owych kruszców.



Ponieważ wydobycie złota nie w każdym

kraju było możliwe posłużono się handlem

międzynarodowym by osiągnąć zakładany

cel. Polityka handlu międzynarodowego

bulionistów oparta była właśnie na

pozytywnym bilansie międzynarodowym,

przewadze eksportu ( który prowadzono z

nadwyżek towarów czy dóbr w kraju ) nad

importem, który miał być prowadzony, o

ile musiał, na poziomie barteru, by

zgodnie z ideą von Hornicka

“złoto i

srebro, gdy już znajdzie się na terytorium

kraju, nie powinno w żadnych

okolicznościach opuszczać jego granic”.



Państwa miały magazynować złoto.

Dzięki tej teorii nastąpiła pierwsza

akumulacja kapitału, która dała

natężenie w handlu międzynarodowym.



Niemniej teoria ta była słusznie

krytykowana, ponieważ państwa bogate

to takie, które są zasobne w dobra, a

nie kruszce, choć szlachetne.



Koncepcja porównywana była w ten do

mitu o królu Midasie, który mimo

że zasobny w złoto, niemal umarł z

głodu.



Inną kwestią wątpliwą w merkantylizmie
może być kwestia korzyści dla krajów,
które mają nadwyżkę dóbr, które
wyznaczane są na eksport. Jeśli państwo
nie posiada obfitości jakiegoś towaru to
niestety musi biednieć, ponieważ będzie
zamknięte na handel, albo co gorsza
zacznie importować i różnica w ilości
kruszcu a co za tym idzie kryterium
ówczesnego bogactwa zwiększy się i
państwo po prostu zubożeje. Należy
pamiętać, że monety wyrabiano ze złota i
srebra.



Poprzez krytykę bulionizmu doszło
dopiero do powstania koncepcji
ekonomii klasycznej. Do pierwszych z
pośród krytyków można zaliczyć
Davida Hume’a, oraz Adama Smitha.

KLASYCZNE TEORIE

HANDLU

MIĘDZYNARODOWEGO

„warunkiem handlu międzynarodowego jest
występowanie różnic
między kosztami absolutnymi (Smith)/komparatywnymi
(Ricardo)”

Teoria przewagi absolutnej



Koncepcja Adama Smitha opierała się na
międzynarodowym podziale pracy, na kwestii
specjalizacji. Wyszedł on z założenia, że skoro
rzemieślnicy, którzy specjalizują się w jakiejś
czynności, są wstanie wykonać więcej pracy, to
posługując się taką analogią, państwa również
mając takie same środki produkcyjne
koncentrując się na jednym towarze mogą
wyprodukować go więcej i poprzez handel
międzynarodowy zapewnić rozwój i dobrobyt nie
tylko sobie ale i innym państwom, importując
towary, które wyprodukowane są przez inne
państwa specjalizujące się w owych towarach.



Jako kryterium, które determinuje, jaki towar

należy produkować, Smith uznał właśnie

absolutną przewagę w kosztach

produkcji lub w wydajności pracy.



Jednak takie podejście do sprawy jest raczej

teoretyczne, ponieważ Smith odgrodził swoją

teorię założeniami które nigdy nie

występują w rzeczywistości a raczej zawsze

mają istotny wpływ na obrót towarami

między krajami.

Założenia do modelu:



jeden czynnik produkcji – praca



nakład pracy potrzebny do wytworzenia jednostki
towaru określa jednocześnie koszty produkcji



istnieje pełna mobilność pracy w granicach
jednego kraju i brak mobilności pracy między
krajami



relacja między nakładem pracy a wielkością
produkcji nie zmienia się (brak korzyści skali)



nie występują koszty transportu



w obu krajach jest wolna konkurencja



eksport jest równy importowi



nie ma barier handlowych.



Takie założenia są niemożliwe do uzyskania w
rzeczywistości, więc tak naprawdę teoria
Smitha jest zawieszona w próżni. Nie da się
jej wykorzystać bez uwzględnienia innych
czynników. Jej słabym punktem jest również
przypadek, w którym państwo “a” ma
przewagę absolutną we wszystkich gałęziach
gospodarki, co w takim przypadku ma począć
państwo ”b” które by jedynie importowało, a
produkcja stała by się nie opłacalna.



Smith w swojej teorii próbował przekazać
idee, iż handel jest opłacalny dla wszystkich
państw.

Przykład:



Dodatkowe założenie: gospodarki obu krajów są zamknięte.
W takiej sytuacji każdy z krajów będzie zmuszony
wytwarzać oba towary. Będą one wymieniane na siebie na
poszczególnych rynkach według relacji wynikających z
nakładu pracy potrzebnego do ich wytworzenia.



Relacje te będą wynosić:

-

W Polsce 1 tona miedzi na 0,5 beczki wina (lub 1
beczka za 2 tony miedzi);
1M=0,5W lub 1W=2M

-

W Niemczech 1 tona miedzi na 2 beczki wina (lub
1 beczka wina na 0,5 tony miedzi);
1M=2W lub 1W=0,5M



Jeśli uchylimy założenie o gospodarce
zamkniętej to łatwo można udowodnić,
że wymiana obu towarów może być
korzystna dla obu partnerów.



Gdyby bowiem Polska i Niemcy
zdecydowały się na produkcję tylko
tego, w którym są bardziej wydajne a
następnie wymieniły go na
produkowany taniej przez partnera, to
miałyby do dyspozycji więcej obu
towarów.



Załóżmy, że relacja wymienna miedzi na
wino ukształtuje się na poziomie 1M=1W,
czyli że za 1 tonę miedzi będzie można
otrzymać 1 beczkę wina.



Taka cena jednego dobra wyrażona w
drugim będzie korzystna dla obu partnerów.



Trzeba jednak podkreślić, że korzyści te nie
biorą się z arytmetycznej ekwiwalentności
(1:1). Wiążą się natomiast z relacjami
wymiennymi w obu krajach przed
rozpoczęciem wymiany.



W warunkach gospodarki

zamkniętej

w

Polsce otrzymywano za

1 tonę miedzi

zaledwie 0,5 beczki wina.

Wymieniając

miedź z Niemcami teraz otrzyma

1 beczkę

wina.



Natomiast Niemcy, które otrzymywały 1

tonę miedzi musiały za nią zapłacić 2

beczkami wina, to teraz (handlując z

Polską) muszą wydać tylko 1 beczkę.

Jak widać, międzynarodowy podział pracy jest korzystny dla
obu stron.



W warunkach gospodarki

zamkniętej

w

Polsce otrzymywano

za 1 tonę miedzi

zaledwie 0,5 beczki wina.

Wymieniając

miedź z Niemcami teraz Polska

otrzyma 2,5

(1,25:0,5 = 2,5)

razy więcej

wina tj. 1,25 beczki wina

(w stosunku do

handlu w gospodarce zamkniętej).



Natomiast Niemcy, które otrzymywały 1

tonę miedzi i musiały za nią zapłacić 2

beczkami wina, to teraz (handlując z

Polską) muszą wydać tylko 1,25 beczki.

Jak widać, to i tak się wszystkim opłaci.

A co by było, gdyby relacja
wymienna ukształtowała się
na poziomie

1M=1,25

W

??



Niestety, teoria różnic absolutnych
tłumaczy powstawanie jedynie części
strumieni handlu międzynarodowego.



Nie tłumaczy ona powodów
powstawania obrotów handlowych w
sytuacji, kiedy

jeden z partnerów

produkuje większość towarów taniej od
drugiego.

Teoria przewagi

komparatywnej (względnej)



Istotą teorii Ricarda jest twierdzenie, że
wymiana międzynarodowa może być
korzystna dla obu partnerów w
warunkach,

gdy jeden wytwarza

większość towarów taniej niż drugi.

Do

uzyskiwania korzyści z handlu
wystarczy bowiem istnienie względnych
różnic w kosztach wytwarzania
( wydajności produkcji ) w obu krajach.

Przykład:



Załóżmy, że Polska i Niemcy
produkują miedź i wino. Jednakże
koszty produkcji nie tylko wina, ale
i miedzi są niższe w Niemczech.
Inaczej mówiąc, Niemcy są bardziej
wydajne zarówno w produkcji wina
jak i miedzi.



Wyobraźmy sobie, że gospodarki obu krajów

są zamknięte i oba kraje wytwarzają oba

towary.



Towary te będą wymieniane na siebie na

poszczególnych rynkach według relacji

wynikających z nakładów pracy niezbędnych

do ich produkcji. Te zaś będą wynosić:

-

W Polsce: 1 tona miedzi na 0,5 beczki wina.

-

W Niemczech: 1 tona miedzi na 2 beczki

wina.

Stosunek wymiany dóbr
obliczamy dzieląc ilość
jednego dobra przez ilość
drugiego dobra



Jeżeli przyjrzeć się tym relacjom to od razu widać,

że wyrażona w winie cena miedzi na rynku

Niemieckim jest atrakcyjna dla polskiego

producenta tego towaru.



Z kolei dla Niemieckiego producenta wina wyrażona

w miedzi cena tego towaru występującego w Polsce

jest także korzystniejsza niż na rynku krajowym.

W Polsce było:

1M=0,5W lub 1W=2M

W Niemczech było

: 1M=2W lub 1W=0,5M

Otwieramy
gospodarkę

a teraz
jest



Mimo, że w ujęciu absolutnym
Niemcy są bardziej wydajne w
produkcji wina i miedzi, oba kraje
mogą w dalszym ciągu korzystnie
wymieniać te towary między sobą.

Gdyby jednak produkcja w obu krajach

kształtowała się następująco:



Brak podstawy do korzystnej wymiany
międzynarodowej dla obu partnerów.

W Polsce:

1M=2W lub 0,5W=1M

W Niemczech:

1M=2W lub

0,5W=1M

Teorie poklasyczne

(neoklasyczne)

Rola Johna Stuarta Milla w rozwoju

teorii wolnego handlu



John Stuart Mill był następcą klasyków i

w dalszym ciągu zakładał w głównej

mierze, że mechanizm

rynkowy, w wyniku działania

konkurencji, zapewnia

najkorzystniejszy podział pracy w skali

międzynarodowej. Uzupełnił on też

koncepcje swoich poprzedników i w

tym wyraża się jego wkład w rozwój

teorii wolnego handlu.



Wskazał on mianowicie, że teoria

kosztów komparatywnych Davida

Ricardo nie określa faktycznego

stosunku wymiennego, według

którego kraje wymieniają swoje

towary. Określa ona tylko granice

opłacalności produkcji na eksport dla

uzyskania importu i dlatego nie

rozwiązuje problemu wartości

międzynarodowej.



Według J. St. Milla główną tego

przyczyną było nieuwzględnienie przez

Davida Ricardo zagadnienia popytu w

wymianie międzynarodowej. Podobnie

jak David Ricardo, J. St. Mill uważał, że

import i eksport każdego kraju muszą

się wzajemnie dostosować, by ilość

towarów wywożonych i przywożonych

przez te kraje oraz ich relacje wymienne

osiągnęły poziom, przy którym eksport

byłby w stanie zapłacić za import.



Zdaniem Milla, stosunek wymienny i
podział korzyści ze specjalizacji
międzynarodowej są determinowane
przez siłę wzajemnego popytu
krajów uczestniczących w wymianie.
Stosunek wymienny między krajami
wyznaczają nie tylko relacje kosztów
względnych na rynkach krajowych, ale
również relacje wzajemnego popytu
współpracujących ze sobą krajów.



Relacja ta zbliża się do stosunku
wymiennego kraju, którego popyt na
dobro importowane jest relatywnie
duży. W efekcie kraj o relatywnie
dużym popycie na dobro importowe
odnosi z wymiany mniejsze korzyści
niż jego partner o stosunkowo
mniejszym popycie.



Przyjmijmy, że Polska prowadzi z

Niemcami wymianę handlową, w której

Polska specjalizuje się w eksporcie

miedzi, a Niemcy w eksporcie wina.

Przyjmujemy na początku, że relacja

wymienna miedzi i wina kształtuje się

na poziomie 1/1, to jest takim, przy

którym korzyści zarówno Niemiec, jak i

Polski z wymiany międzynarodowej są

jednakowe. Relacja ta, prezentowana

przez prostą „a”, może się zmieniać

pod wpływem popytu.

a



Jeżeli w Niemczech wystąpi duży

wzrost popytu na

miedź

importowaną, to relacja wymienna przesunie się

w lewo od linii „a”, co będzie oznaczać, że więcej

korzyści odniesie Polska. I podobnie, gdy w Polsce

wystąpi duży

wzrost popytu na wino

, doprowadzi to do

przesunięcia relacji wymiennej w prawo, co będzie

jednoznaczne z osiągnięciem większych korzyści z

wymiany przez Niemcy. Stwierdzenia te składają się na

słynne prawo wzajemnego popytu.

wino : miedź

1 : 1

2 : 1 ↑D na miedź

spowoduje ↑P

1 : 2 ↑D na wino spowoduje
↑P

Niemc
y

Polska

2:1

1:2

Jak widać zwiększenie
popytu na dobro
(importowane) w danym
kraju przynosi korzyści
drugiemu krajowi.



Istota tej koncepcji sprowadza się do
twierdzenia, że czynnikiem
decydującym o przyjęciu relacji
wymiennej w obrotach handlowych
między krajami są wielkości popytu i
podaży zgłaszanych przez kraje
uczestniczące w wymianie.



W rzeczywistości gospodarczej często wymiana

następuje między partnerami o różnej wielkości

(tak jak w przykładzie). Wówczas zdarza się, że

popyt kraju mniejszego wcale nie ma wpływu

na relację wymienną, a o jej wielkości decyduje

popyt kraju większego. Jego popyt jest bowiem

po prostu większy, popyt kraju mniejszego

może być z punktu widzenia całości popytu na

dany towar mało istotny.



Tego rodzaju sytuacja może dotyczyć Polski i

Niemiec. Potencjał gospodarczy Niemiec jest

kilkanaście razy większy od naszego, co w

połączeniu z dwukrotnie większą liczbą ludności

sprawia, że wymiana ta może się odbywać

według relacji korzystniejszych dla Polski.

Teoria proporcji czynników
produkcji –
model Heckschera-Ohlina

(Twierdzenie Heckschera – Ohlina)



Teoria obfitości zasobów – podobnie jak

teoria Ricardo – podejmuje próbę

odpowiedzi na pytanie o motywy

skłaniające kraje do rezygnacji z autarkii i

rozpoczęcia wymiany międzynarodowej.

Teoria obfitości zasobów została stworzona

przez dwóch szwedzkich ekonomistów,

Heckschera i Ohlina, w latach 1930-40. i

jest powszechnie znana jako teoria

Heckschera-Ohlina (H-O). Za wkład do teorii

handlu międzynarodowego Ohlin otrzymał w

1977 r. Nagrodę Nobla.



Istotą teorii jest powiązanie
kierunków specjalizacji
poszczególnych krajów z wielkością
posiadanych przez nie zasobów
czynników produkcji. Punktem
wyjścia teorii jest nadal koncepcja
Ricardo.

Założenie o różnym wyposażeniu w
czynniki produkcji, czyli o posiadaniu
różnej wielkości zasobów czynników
produkcji.



Należy pamiętać, że mówiąc o

wyposażeniu kraju w czynniki

produkcji, mamy na myśli wyposażenie

względne, a więc porównywane z

wielkością zasobów drugiego czynnika.



Podstawowym narzędziem

pozwalającym na porównanie wielkości

zasobów dwóch czynników w dwóch

krajach jest relacja fizycznych zasobów

obu z nich.



Załóżmy, że kraj 1 jest relatywnie lepiej
wyposażony w kapitał niż w pracę, natomiast
kraj drugi 2 jest relatywnie bardziej obficie
wyposażony w pracę niż w kapitał.



W kraju 1 kapitał jest więc relatywnie obfity,
natomiast praca relatywnie rzadka. W kraju 2
odwrotnie – kapitał jest relatywnie rzadki, a
praca obfita.



Można to przedstawić za pomocą formuły:

2

2

1

1

L

K

L

K



K - kapitał

L – praca

1 kraj
pierwszy

2 kraj drugi



Stopień relatywnego wyposażenia w czynniki
produkcji determinuje relacje cen
(wynagrodzeń) tych czynników, zgodnie z
regułą, że czynnik obfity jest relatywnie
tańszy niż czynnik rzadki, natomiast czynnik
rzadki – relatywnie droższy niż czynnik obfity.

2

2

1

1

L

P

K

P

L

P

K

P



DEFINICJA
CENOWEJ
REGUŁY
OBFITOŚCI

K - kapitał

L – praca

1 kraj
pierwszy

2 kraj drugi

P – cena
czynnika



Ponieważ bogate czy ubogie wyposażenie

danego kraju w czynnik produkcji ma charakter

względny, należy zawsze pamiętać, że

niekoniecznie duży kraj musi być uważany za
bogato wyposażony w dany czynnik produkcji.

Przyjmijmy dla uproszczenia, że
powierzchnia jest miernikiem
wyposażenia kraju w ziemię, ludność w
pracę, a PKB w kapitał.



Z danych wynika, że Niemcy mają
największą powierzchnię, PKB oraz
największą liczbę ludności. Można
byłoby zatem uznać je za bogato
wyposażone we wszystkie czynniki
produkcji.



Wyposażenie tych krajów w czynniki
produkcji przedstawia się jednak
inaczej, jeżeli do mierzenia ich
obfitości zastosować miary względne.

Zastosowanie miar względnych:



Jeśli się weźmie pod uwagę pracę i kapitał

Niemiec to w porównaniu do Polski i Litwy to

Niemcy są krajem względnie wyposażonym

w kapitał. Natomiast Polska jest krajem

obficiej zaopatrzonym w kapitał niż Litwa.

Z

P

K

Zastosowanie miar względnych:



Jeżeli z kolei uwzględnić jedynie ziemię i
pracę, to w porównaniu zarówno z Polską,
jak i Litwą Niemcy są krajem obficie
wyposażonym w pracę, a ubogo w ziemię.

Z

P

K

podzieli
ć

Zastosowanie miar względnych:



Z kolei Polska jest zasobniejsza od
Litwy pod względem zasobów pracy a
uboższa pod względem wielkości
zasobów ziemi.

Z

P

K

Drugim z założeń do modelu jest założenie o
tym, że jeden z towarów jest bardziej
pracochłonny, a drugi bardziej
kapitałochłonny.



Założenie to można przedstawić w
ogólniejszej formie, mówiąc, że
produkcja danego dobra jest
związana z intensywnym zużyciem
określonego czynnika,

jeśli relacja

zużycia tego czynnika do innego
czynnika jest w danym produkcie
wyższa niż w drugim.



Będziemy zatem mówić, że dobro „a” jest
względnie kapitałochłonne w stosunku do dobra
„b”, jeżeli relacja kapitału do pracy potrzebnej
do wytworzenia tego dobra jest wyższa w
przypadku dobra „a” niż „b”. Czyli że:

b

L

b

K

a

L

a

K



Nie wiem jak

Wy, ale ja

wysiadam.

Twierdzenie Heckschera -
Ohlina



Kraj będzie eksportował te towary, do
wyprodukowania których zużywa się relatywnie
dużo czynnika produkcji w danym kraju
względnie obfitego, a sprowadzał z zagranicy
towary, których produkcja wymaga relatywnie
dużo czynnika produkcji w danym kraju
względnie rzadkiego.



W twierdzeniu tym wskazuje się zatem
jednoznacznie na przyczynę przewagi danego
kraju w produkcji określonego dobra, a przyczyną
jest różne wyposażenie w czynniki produkcji.

Twierdzenie inaczej:

Kraj będzie eksportował (ze względu na

korzyści

komparatywne) dobra , których wytworzenie
Wymaga intensywniejszego wykorzystania
czynnika produkcji relatywnie obfitego, a

wiec

tańszego; podejmie natomiast import dóbr,
których produkcja krajowa wymaga
intensywniejszego wykorzystania czynnika
produkcji rzadszego, a wiec droższego.

Nikt nie

mówił, że

będzie łatwo.