HAŁAS

Hałas może przeszkadzać w pracy, wypoczynku,

śnie i porozumiewaniu się oraz powodować

uszko -dzenia słuchu. Również jest jednym z

najczęściej spotykanych i podstawowych

szkodliwych czynników występujących w

środowisku pracy.
Występuje również w środowisku naturalnym, w

którym człowiek żyje i jest jego nieodzownym

elementem ( szum drzew, morza, odgłos burzy).

Rozwój cywilizacyjny powoduje również

powstawanie hałasu ( np. odgłos ulicy,

stadionu).
W Unii Europejskiej na jego intensywność skarży

się ok. 1/3 pracowników. Co najmniej 15 %

pracowników w Polsce jest narażonych na hałas.

Hałas (hałas słyszalny) - to
wszelkie niepożądane, nieprzyjemne,
uciążliwe lub szkodliwe dźwięki
mogące zwiększać ryzyko wypadku
przy pracy, oddziałujące na zmysł i
narząd słuchu, na inne zmysły oraz
inne części organizmu człowieka.

Hałas – są to słyszalne dźwięki o

często -tliwości w zakresie od 20 Hz
do 20.000 Hz. Czułość ucha
ludzkiego jest największa w zakresie
od 3.000 do 5.000 Hz.

Hałas jest czynnikiem zanieczyszczającym

środowisko, uciążliwym i szkodliwym dla

człowieka. Ludzie są narażeni na hałas w

różnym stopniu we wszystkich miejscach
Według Rozporządzenia Ministra

Gospodarki i Pracy z dnia 5 sierpnia 2005

r., w sprawie bezpieczeństwa i higieny

pracy przy pracach zawiązanych z

narażeniem na hałas lub drgania

mechaniczne / Dz. U. Nr 127 z 19 sierpnia

2005r., poz. 1318 /:

Hałas to każdy niepożądany dźwięk,

który może być uciążliwy albo

szkodliwy dla zdrowia lub zwiększać

ryzyko wypadku przy pracy.

Dźwięki to drgania mechanicznego
ośrodka sprężystego, które mogą
być rozpatrywane jako oscylacyjny
ruch cząstek ośrodka względem
położenia równowagi. Wywołuje to
zmianę ciśnienia ośrodka w
stosunku do wartości ciśnienia
statycznego (dla powietrza
atmosferycznego). Zaburzenia
równowagi ośrodka, czyli zmiana
ciśnienia przenosi się w przestrzeń
otaczającą źródło drgań tworząc
falę akustyczną.

Podstawowymi wielkościami charakteryzującymi

hałas są ciśnienie akustyczne i częstotliwość.
Ciśnienie akustyczne p, wyrażane w paskalach

(Pa), to różnica między chwilo wą wartością

ciśnienia powietrza w momencie przejścia fali

akustycznej a wartością ciśnienia

atmosferycznego. Różnica ta wywołana jest

drganiami cząsteczek powie trza. Hałasy o niskich

poziomach ciśnienia akustycznego odbierane są

jako ciche, a o wysokich poziomach ciśnienia

akustycznego - jako głośne.
Ze względu na bardzo szeroki zakres zmian

ciśnienia akustycznego, od 0,00002 do 200 Pa,

powszechnie stosowana jest skala

logarytmiczna, czego skutkiem jest stosowanie w

praktyce pojęcia poziomu ciśnienia

akustycznego, wyrażanego w decybelach (dB),

jako wartości względnej odniesionej do 0,00002

Pa. Jednostką ciśnienia akustycznego jest Pascal

( 1 Pa= 1/m2)

moc akustyczna źródła ( P) - ilość

energii przekazywana przez źródło

dźwięku w jednostce czasu.

Jednostka mocy wat ( W )
natężenie dźwięku ( I ) - ilość

energii przepływająca w jednostce

czasu przez jednostkową

powierzchnię. Jednostka natężenia

dźwięku - W/m2

Zależność mocy źródła od natężenia

dźwięku

P= I x p

2

Poziom ciśnienia akustycznego

L

p

– ciśnienie akustyczne wyrażone w

sakli logarytmicznej

Zależność między ciśnieniem
akustycznym, a poziomem ciśnienia
akustycznego dla różnych obiektów
przedstawiono na (rys. 1).

Rys 1.

Częstotliwość to liczba okresów
drgań, jakie wykonują cząsteczki
powietrza w jednostce czasu.
Hałasy o niskich częstotliwościach
odbierane są przez człowieka jako
dźwięki niskie (np. hałas silnika
wysokoprężnego), natomiast
hałasy o wysokich
częstotliwościach odbierane są
jako dźwięki wysokie (np. gwizd,
syk sprężonego powietrza).

Aby uwzględnić właściwości
słuchu ludzkiego, a w
szczególności zmianę jego
czułości w zależności od
częstotliwości hałasu, w praktyce
pomiarowej stosuje się także po
ziomy ciśnienia akustycznego
skorygowane odpowiednimi
charakterystykami
częstotliwościowymi
(charakterystyki A, C, i G).

Spośród wielu parametrów przytoczono

jedynie definicje tych parametrów, którymi

najczęściej posługujemy się oceniając

stanowisko pracy:

• hałas ustalony – hałas, którego poziom

dźwięku A w określonym miejscu, mierzony

przy włączonej charakterystyce

dynamicznej S miernika, zmienia się

podczas obserwacji nie więcej niż o 5 dB.

• hałas nieustalony - hałas, którego

poziom dźwięku A w określonym miejscu,

mierzony przy włączonej charakterystyce

dynamicznej S miernika, zmienia się

podczas obserwacji więcej niż o 5 dB

• hałas impulsowy – hałas składający się z

jednego lub wielu zdarzeń dźwiękowych

każde o czasie trwania mniejszym niż 1 s.

• poziom ciśnienia akustycznego L w dB -

dziesięć logarytmów przy podstawie 10 z

ilorazu kwadratu ciśnienia akustycznego p i

kwadratu ciśnienia akustycznego odniesienia

po ( po 20x.10-6 Pa )

• równoważny poziom dźwięku L

Aeq,T

–

równoważny poziom ciśnienia akustycznego

skorygowany charakterystyką

częstotliwościową A w przedziale czasowym T

• poziom dźwięku A w dB (L

A

) – poziom

ciśnienia akustycznego skorygowany według

charakterystyki częstotliwościowej A

• poziom dźwięku C w dB (L

C

) – poziom

ciśnienia akustycznego skorygowany według

charakterystyki częstotliwościowej C

• maksymalny poziom dźwięku A w

dB (L

Amax

) - maksymalna wartość

skuteczna poziomu dźwięku A

występująca podczas obserwacji

• szczytowy poziom dźwięku C w dB

(L

Cpeak

) - maksymalna wartość

chwilowa poziomu dźwięku C

występująca podczas obserwacji

• poziom ekspozycji na hałas

odniesiony do 8-godzinnego dnia

pracy L

EX,8H

• ekspozycja na hałas E

A, Te

- wartość

określona wzorem

E

A, Te

=1,15 x 10

-5 x 10 0,1L ex,8h

Narażenie – ekspozycja, podleganie
działaniu czynnika szkodliwego lub
uciążliwego związanego z wykonywaną pracą
( PN-N-18002:2000 Ocena ryzyka
zawodowego). Narażenie jest wyrażeniem
ilościowo lub jakościowo pojęciem
charakteryzującym zagrożenie na stanowisku
pracy.
Ekspozycja – wystawienie pracownika w
określonym czasie na oddziaływanie
czynników środowiska pracy, w wyniku
którego pracownik jest lub może być
narażony na utratę zdrowia,
Zagrożenie – stan środowiska pracy mogący
spowodować wypadek lub chorobę,

Narażenie – obecność czynnika w
obrębie stanowiska pracy pracownika.
Określone jako stężenie/ natężenie
czynnika, uzyskane na podstawie
pomiarów i odniesione do tego samego
okresu odniesienia, którego dotyczy
wartość dopuszczalna. ( PN-EN
689:2002 Powietrze na stanowiskach
pracy. Wytyczne do oceny narażenia
inhalacyjnego na czynniki chemiczne
przez porównanie z wartościami
dopuszczalnymi o strategia
pomiarowa).

Wartość dopuszczalna – prawnie
ustanowiona średnia wartość natężenia
/stężenia czynnika szkodliwego dla
zdrowia, z którą porównywane są
wyniki pomiarów tego czynnika w
powietrzu środowiska pracy w celu
oceny narażenia pracowników.
Chronometraż pracy - czas
trwania poszczególnych czynności
zawodowych pracownika w ciągu
zmiany roboczej, różniących się na
rażeniem.

Czynnik szkodliwy – czynnik, którego
oddziaływanie na pracownika prowadzi lub
może prowadzić do schorzenia.
Czynnik uciążliwy – czynnik, którego
oddziaływanie na pracownika może
spowodować złe samopoczucie lub
nadmierne zmęczenie nie powodujące
trwałego pogorszenia stanu zdrowia.
Narażenie indywidualne — rzeczywisty
poziom narażenia pracownika na hałas lub
drgania mechaniczne, po uwzględnieniu
tłumienia uzyskanego w wyniku
stosowania środków ochrony
indywidualnej;

Biorąc pod uwagę kryterium
częstotliwości (rys. 2)
rozchodzących się fal możemy
hałas podzielić na:

hałas infradźwiękowy zdefiniowany

wg. PN-86/N-01338

hałas słyszalny
hałas ultradźwiękowy zdefiniowany

wg. PN-81/N-01321

• hałas infradźwiękowy, który zawiera

składowe o częstotliwościach

infradźwiękowych (niesłyszalnych) od 1

do 20 Hz i niskich częstotliwościach

słyszalnych. Ostatnio dość powszechnie

dla hałasu o częstotliwościach od ok.

10do 250 Hz jest stosowane określenie

hałas niskoczęstotliwościowy;

• hałas słyszalny, który zawiera składowe

o częstotliwościach od 20 Hz do20 kHz;

• hałas ultradźwiękowy, który zawiera

składowe o częstotliwościach słyszal

nych i ultradźwiękowych od 10 do 40

kHz.

Rys 2

.

W zależności od miejsca, w którym występuje
hałas możemy podzielić na występujący w:

zakładach pracy → hałas przemysłowy
mieszkaniach, terenach rekreacyjnych i

użyteczności publicznej → hałas komunalny

środkach transportu → hałas komunikacyjny

Każdy z wymienionych rodzaj hałasu
oddziałuje negatywnie na organizm
człowieka.

Najbardziej narażony jest słuch na hałas

przemysłowy.

Rodzaje hałasu:

• Mowa ludzka

• Muzyka

• Odgłosy zwierząt

• Dzwoniący telefon

• Sygnały dźwiękowe

3. ŹRÓDŁA HAŁASU W

ŚRODOWISKU PRACY

W środowisku pracy występuje

wiele źródeł hałasu. Każde
urządzenie, maszyna czy środek
transportu mogą być rozpatrywane
jako źródło drgań i hałasu. Poziom
emisji hałasu przez dane urządzenie
zależy od bardzo wielu czynników,
takich jak typ urządzenia, moc,
rodzaj wykonywanej czynności lub
stopień zużycia urządzenia.

Możliwe jest dokonanie podziału źródeł

hałasu na grupy z zastosowaniem

różnych kryteriów. Klasyfikacja ta

pozwala m.in. na określenie metod

ograniczania hałasu odpowiednich dla

danych źródeł.
Maszyny i urządzenia będące źródłami

hałasu można również podzielić ze

względu na sekcje i działy gospodarki,

w których są one wykorzystywane.

Wiele z nich wykorzystuje się w różnych

sekcjach gospodarki, są jednak również

i takie, które są charakterystyczne dla

danej sekcji czy działu gospodarki.

Poniżej przestawiono główne

grupy źródeł hałasu w różnych
sekcjach gospodarki oraz
maksymalne poziomy dźwięku A
wytwarzanego przez nie hałasu.

W poniższym zestawieniu

zaprezentowano jedynie
najpowszechniej spotykane i
najbardziej hałaśliwe maszyny i
urządzenia.

Maszyny i urządzenia spotykane w

różnych sekcjach gospodarki, takich

jak przetwórstwo przemysłowe,

górnictwo i kopalnictwo, wytwarzanie i

zaopatrywanie w energię elektryczną

gaz i wodę, budownictwo itd.:

- elementy instalacji przemysłowych,

urządzenia przepływowe, np. zawory ,

wentylatory ,

- maszyny będące źródłami energii,

np. silniki spalinowe , sprę żarki

- obrabiarki do metalu, np. tokarki,

wiertarki ,

- narzędzia pneumatyczne i elektryczne,

np. młotki, przecinaki, szlifierki

- urządzenia transportu

wewnątrzzakładowego, np. suwnice,
przenośniki, podajniki

- maszyny do przecinania, oczyszczania,

kruszenia, rozdrabniania, przesiewania,
np. piły tarczowe (do 120 dB), kruszarki
(do 120 dB), sita wibracyjne (do 120
dB), kraty wstrząsowe (do 115 dB),
młyny kulowe (do 120 dB).

 Maszyny i urządzenia spotykane w

przetwórstwie przemysłowym (produkcja
metali, produkcja wyrobów z metali,
produkcja maszyn i urządzeń, produkcja
pojazdów samochodowych, produkcja
sprzętu transportowego) - maszyny do
obróbki plastycznej, np. prasy , młoty
mechaniczne .

 Maszyny i urządzenia spotykane w

przetwórstwie przemysłowym (produkcja
drewna i wyrobów z drewna, produkcja
mebli) i budownictwie – obrabiarki do
drewna, np. piły tarczowe, strugarki ,
frezarki , dłutownice

Maszyny i urządzenia spotykane w

przetwórstwie przemysłowym
(włókiennictwo) - maszyny
włókiennicze, np. krosna, przędzarki ,
przewijarki , rozciągarki , skręcarki .

Maszyny i urządzenia spotykane w

rolnictwie łowiectwie i leśnictwie:

- maszyny rolnicze, np. ciągniki i

kombajny zbożowe ,

- łańcuchowe pilarki spalinowe ,
- broń myśliwska .

CECHY HAŁASU

Charakterystyki hałasu:

• Ustalony
• Nieustalony
• Impulsowy
• Przerywany
• Rytmiczny/cykliczny
• Wąsko i szerokopasmowy
• Nisko, średnio i

wysokoczęstotliwościowy

• Przeraźliwy
• Ostry

Wpływ hałasu na zdrowie i

bezpieczeństwo

Hałas może powodować lub być jednym z
czynników powodujących:

problemy ze słuchem
uszkodzenia narządu słuchu w sytuacji

jednoczesnego działania niebezpiecznych
substancji

stres związany z pracą
wydajność pracy
podwyższone ryzyko wypadków przy pracy
komplikacje w przebiegu ciąży

4. ODDZIAŁYWANIE HAŁASU NA

ORGANIZM CZŁOWIEKA

Odczucia jakie doznaje człowiek
poddany oddziaływaniu hałasu
zależne są między innymi od:

 poziomu ciśnienia akustycznego
 czasu działania hałasu
 fizycznych cech ( częstotliwości )
 warunków zdrowotnych ( typ budowy

ciała, ogólny stan zdrowia i przebyte
choroby),

 postawy osoby narażonej na hałas

Reakcja organizmu na szkodliwe

działanie hałasu objawia się głównie

reakcją narządu słuchu. Skutkiem

oddziaływania hałasu na narząd słuchu

jest jego czasowe lub trwałe

podwyższenie progu słyszenia.
Ujemne oddziaływanie hałasu na

organizm człowieka w warunkach

narażenia zawodowego można podzielić

na dwa rodzaje):
A ) wpływ hałasu na narząd słuchu,
B ) pozasłuchowe działanie hałasu na

organizm (w tym na podstawowe układy

i narządy oraz zmysły człowieka).

Szkodliwy wpływ hałasu na narząd
słuchu powodują następujące jego
cechy i okoliczności narażenia:

• równoważny poziom dźwięku A (dla hałasu

nieustalonego) lub poziom dźwięku A (dla
hałasu ustalonego) przekraczający 80 dB;
bodźce słabsze nie uszkadzają narządu
słuchu nawet przy długotrwałym
nieprzerwanym działaniu

• długi czas działania hałasu; skutki działania

hałasu kumulują się w czasie; zależą one od
dawki energii akustycznej, przekazanej do
organizmu w określonym przedziale czasu

• ciągła ekspozycja na hałas jest bardziej

szkodliwa niż przerywana; nawet

krótkotrwałe przerwy umożliwiają

bowiem procesy regeneracyjne słuchu

• charakter impulsowy o szczytowych

wartościach powyżej 130 dB, hałas

impulsowy jest szczególnie szkodliwy;

charakteryzuje się on tak szybkim

narastaniem ciśnienia akustycznego do

dużych wartości, że mechanizmy

obronne narządu słuchu zapobiegające

wnikaniu energii akustycznej do ucha

nie zdołają zadziałać

• widmo hałasu z przewagą składowych o

częstotliwościach średnich i wysokich.
Hałas o takim widmie jest dla słuchu
bardziej niebezpieczny, niż hałas o widmie,
w którym maksymalna energia zawarta
jest w zakresie niskich częstotliwości;
wynika to z charakterystyki czułości ucha
ludzkiego, która jest największa w zakresie
częstotliwości 3 ÷ 5 kHz

• szczególna, indywidualna podatność na

uszkadzający wpływ działania hałasu
(nadwrażliwość na hałas); zależy ona od
cech dziedzicznych oraz nabytych np. w
wyniku przebytych chorób.

Odczucia jakie doznaje człowiek

poddany oddziaływaniu hałasu
zależne są między innymi od:

poziomu ciśnienia akustycznego
czasu działania hałasu
fizycznych cech (częstotliwości )
zdrowotnych (typ budowy ciała,

ogólny stan zdrowia i przebyte
choroby),

postawy osoby narażonej na hałas

Reakcja organizmu na

szkodliwe działanie hałasu
objawia się głównie reakcją
narządu słuchu. Skutkiem
oddziaływania hałasu na narząd
słuchu jest jego czasowe lub
trwałe podwyższenie progu
słyszenia

.

Skutki działania hałasu:

uszkodzenia słuchu ( uszkodzenie

rzęsatych komórek w ślimaku - choroba

zawodowa w skutek nieodwracalnych

zmian

skutki fizjologiczne - wpływa na układ

krążenia poprzez uwalnianie katecholamin,

prowadzi do podwyższenia ciśnienia

tętniczego krwi

stres związany z pracą ( hałas czynnikiem

stresującym nawet przy niskich poziomach

)

podwyższone ryzyko wypadków ( ze

względu na możliwość maskowania

sygnałów ostrzegawczych)

Skutki wpływu hałasu na organ słuchu

dzieli się na:

♦ uszkodzenia struktur anatomicznych

narządu słuchu (perforacje, ubytki błony

bębenkowej), będące zwykle wynikiem

jednorazowych i krótkotrwałych ekspozycji

na hałas o szczytowych poziomach

ciśnienia akustycznego powyżej 130 ÷ 140

dB
♦ upośledzenie sprawności słuchu w

postaci podwyższenia progu słyszenia, w

wyniku długotrwałego narażenia na hałas, o

równoważnym poziomie dźwięku A

przekraczającym 80 dB.
♦ podwyższenie progu - może być czasowe

(odwracalne ) lub trwałe (nieodwracalne)

tzw. trwały ubytek słuchu.

Wpływ hałasu na wydajność zależy

od:

rodzaju hałasu
rodzaju wykonywanej pracy
predyspozycji osobniczych
ma wpływ na psychofizyczne

relacje miedzy pracownikami

zwiększa lub zmniejsza czujność

pracownika

Skutki działania hałasu kumulują się w

czasie i długotrwałe oddziaływanie

hałasu na narząd słuchu może

doprowadzić do powstania

nieodwracalnych zmian w narządzie

słuchu. Nieodwracalne zmiany w

postaci ubytków słuchu mogą

kwalifikować się do rozpoznania

choroby zawodowej – zawodowego

uszkodzenia słuchu.
Trwałe przesunięcie progu słyszenia

spowodowane hałasem (NIPST),

nieodwracalny ubytek spowodowany

ekspozycją na hałas.

Kryterium rozpoznania choroby

zawodowej jest podwyższenie

progu słuchu o wielkość co

najmniej 45 dB w uchu lepiej

słyszącym obliczona jako średnia

arytmetyczna dla częstotliwości

audiometrycznych 1,2 i 3 kHz.

(Dz. U. Nr 132 z dnia 19 sierpnia 2002

r, poz. 1115 – wykaz i poz. 1121-

dokumentowanie )

Badanie słuchu (badanie

audiologiczne)

Badanie słuchu może być badaniem
subiektywnym lub obiektywnym.
Badanie subiektywne polega na
potwierdzeniu przez pacjenta słyszenia
poszczególnych dźwięków podawanych
przez badającego. Badanie obiektywne
polega na rejestracji potencjałów
elektrycznych w układzie nerwowym
(pniu i korze mózgu) powstających pod
wpływem bodźców akustycznych.

Badania audiometryczne - ocena

jakościowa i ilościowa słuchu

W najprostszym badaniu subiektywnym

ocenia się słuch mową potoczną,

szeptem i stroikami wykorzystując trzy

próby: na przewodnictwo kostne

obuuszne - próba Webera, kostne

jednouszne - próba Schwabacha, i na

przewodnictwo powietrzne - próba

Rinne'a. W pracowni audiologicznej

badanie subiektywne słuchu to:

audiometria progowa tonalna,

audiometria słowna i testy nadprogowe.

Badanie obiektywne to

tympanometria –

Służąca ocenie ucha środkowego

i częściowo ucha
wewnętrznego, oraz badanie
potencjałów słuchowych
wywołanych, otrzymanych z pnia lub
kory mózgu.

W województwie dolnośląskim

w latach 2003-2007 stwierdzono
następujące ilości przypadków
chorób zawodowych w tym
zawodowego uszkodzenia słuchu
( na podstawie danych
statystycznych – sprawozdanie
MZ-50 i opisowe )

Rok

Liczba

pracownik

ów

pracującyc

h w

warunkac

h

przekrocz

enia NDN

Choroby

% udział

ogółem

zawodowe

uszkodzenie

słuchu

2003

-

288

26

9,0

2004

20419

332

34

10,2

2005

19831

257

31

12,1

2006

21548

269

18

6,7

2007

21366

274

32

11,7

Uszkodzenia narządu słuchu w

sytuacji jednoczesnego działania

niebezpiecznych substancji.

Niektóre niebezpieczne substancje

są ototoksyczne (zatruwające słuch).
Należą do nich niektóre
rozpuszczalniki organiczne, w tym:

toluen,
styren,
i disiarczk węgla
oraz metale ciężkie.

Substancje te występują w
zakładach produkcyjnych tworzyw
sztucznych, garb i lakierów oraz w
drukarniach, gdzie występuje
również hałas.
Pracownicy narażeni jednocześnie
na hałas i niektóre z tych substancji
ryzykują szkodzeniem słuchu w
większym stopniu niż ci, którzy są
narażenia tylko na hałas.

Hałas a kobiety w ciąży

Narażenie kobiety będącej w ciąży na

wysokie poziomy hałasu może niekorzystnie

wpływać na zdrowie nienarodzonego

dziecka i zagrozić ciąży. Skutkiem może być

podwyższenie ciśnienia tętniczego krwi i

zmęczenie. Wyniki badań wskazują, że

trwałe narażenie płodu na hałas może mieć

wpływ na słuch nienarodzonego dziecka

oraz, że hałas o niskich częstotliwościach

może powodować potencjalnie większe

szkody. Stosowanie przez kobietę ciąży

środków ochrony indywidualnej nie stanowi

zabezpieczenia nienarodzonego dziecka

przed zagrożeniami fizycznymi (dyrektywa

nr 92/85/EWG z dnia 19.10.1992 r.)

Pozasłuchowe działanie hałasu na

organizm.

Powstałe bodźce słuchowe mogą oddziaływać

na narządy, układy i gruczoły np:

• okładu oddechowego, krążenia,

• gruczołów wydzielania wewnętrznego

• przewodu pokarmowego → zmiana

perystaltyki jelit i żołądka

• układu oddechowego → zmiana rytmu

oddychania (słabsze i wolniejsze oddechy)

• układu krążenia → zmiana częstości

skurczów serca, ciśnienia krwi i innych

• hałas również ma oddziaływanie i wpływa na:

• bezpieczeństwo pracy

• wydajność pracy

• uciążliwość- komfort – samopoczucie, stres

Wpływ hałasu na wydajność zależy

od:

rodzaju hałasu
rodzaju wykonywanej pracy
predyspozycji osobniczych
hałas ma wpływ na psychofizyczne

relacje miedzy pracownikami,
zwiększa lub

zmniejsza czujność pracownika

podwyższone ryzyko wypadków przy

pracy hałas może być przyczyną
wypadków, gdyż:

utrudnia pracownikom słyszenie i

właściwe rozumienie mowy i sygnałów

na możliwość maskowania dźwięku

zbliżającego się niebezpieczeństwa lub
sygnałów ostrzegawczych (np. klaksonu)
rozprasza pracowników (kierowców)

pogłębia stres związany z pracą, który

zwiększając obciążenie, zwiększa
prawdopodobieństwo popełnienia błędu

POMIARY HAŁASU NA STANOWISKACH

PRACY

Jednolite metody pomiaru, analizy i
oceny hałasu w miejscu pracy są
niezwykle ważne w ocenie potencjalnego
wpływu hałasu na zdrowie.

Pomiary służące do oceny narażenia
pracowników na hałas, powinny być
wykonywane na podstawie
znormalizowanych zasad.

Zasady wykonywania pomiarów hałasu

określają Polskie Normy. Aktualnie obowiązują

w zakresie pomiarów hałasu następujące

normy:

• PN-N-01307:1994. Hałas. Dopuszczalne

wartości hałasu w środowisku pracy.

Wymagania dotyczące wykonywania

pomiarów

• międzynarodowa PN – ISO 9612:2009

Akustyka. Wytyczne do pomiarów i oceny

ekspozycji na hałas w środowisku pracy.
Zawierają one ogólne wytyczne

dotyczące rodzaju i miejsca wykonywania

pomiarów wymaganych do oceny hałasu

oddziaływującego na pracownika w celu

monitorowania zgodności z

obowiązującymi przepisami.

W zależności od zastosowanych

przyrządów pomiarowych i zakresu
uzyskiwanej informacji metody
pomiarów dzielimy na:

orientacyjne
kontrolne, do oceny warunków pracy

lub do porównania z odpowiednimi
przepisami.

specjalne obejmują analizy widmowe

hałasu

Cel pomiarów:

• Określenie emisji hałasu maszyn

(metody pomiaru maszyn )

• Ocena narażenia ludzi ( metody

pomiaru w miejscach przebywania
ludzi)

5.1 Aparatura pomiarowa

5.1.1 Miernik poziomu dźwięku

Mierniki poziomu dźwięku powinny

spełniać co najmniej wymagania dotyczące

przyrządów klasy dokładności 2, podane w

normie IEC 651. Preferowane są mierniki

poziomu dźwięku klasy dokładności 1.
Indywidualne mierniki ekspozycji na

dźwięk powinny odpowiadać wymaganiom

podanym w normie IEC 1252. Preferowane

są przyrządy wyposażone we wskaźnik

przesterowania wartością szczytową

ciśnienia akustycznego.
Całkujące mierniki poziomu dźwięku

powinny spełniać co najmniej wymagania

dotyczące przyrządów klasy dokładności 2,

podane w normie IEC 804.

5.1.2 Pomocnicza aparatura

pomiarowa

Kalibratory akustyczne stosowane do
wzorcowania i sprawdzania aparatury
pomiarowej powinny co najmniej
spełniać wymagania dotyczące
przyrządów klasy dokładności 2,
podane w normie IEC 942 i
wzorcowane w kompetentnych
laboratoriach - GUM lub laboratoriach
posiadających akredytację.

5.1.3 Wzorcowanie i sprawdzanie

Wzorcowanie aparatury pomiarowej w celu
zapewnienia zgodności z wymaganiami wg
norm IEC 651, IEC 804 oraz IEC 1252
powinno być przeprowadzane w
regularnych odstępach czasowych. Zaleca
się, aby wzorcowanie było powtarzane co
najmniej raz na trzy lata.
Sprawdzenie aparatury pomiarowej
powinno być przeprowadzane przez
użytkownika co najmniej przed każdą serią
pomiarów hałasu i po każdej serii
pomiarów hałasu. Należy określić
dokładność wykonywanych pomiarów.

Wszystkie mierniki hałasu służące

do oceny warunków pracy podlegają
obowiązkowej prawnej kontroli w
Urzędzie Miar zgodnie z odrębnymi
przepisami zgodnie:

• rozporządzeniem Ministra Gospodarki i

Pracy z dnia 30 marca 2005 r w sprawie
rodzajów przyrządów pomiarowych
podlegających prawnej kontroli
metrologicznej oraz zakresu tej kontroli –
Dz. U. z dnia 29 kwietnia 2005 r Nr 74 z
2005r, poz. 653) - dokumentem
poświadczającym wiarygodność miernika
jest świadectwo legalizacji ponownej.

• zgodnie z § 3 ust.1 rozporządzenia

Ministra Gospodarki z dnia 27
grudnia 2007 r. w sprawie rodzajów
przyrządów pomiarowych podlegających
prawnej kontroli metrologicznej oraz
zakresu tej kontroli – Dz. U. z dnia 9
stycznia 2008 r Nr 3, poz. 13) od dnia
23 stycznia, mierniki poziomu
dźwięku podlegają prawnej kontroli
metrologicznej obejmującej
wyłącznie zatwierdzenie typu.

5.2. ZASADY WYKONYWANIA POMIARÓW

NA STANOWISKACH PRACY

Zgodnie z normą PN – ISO 9612:2009

istotnym elementem wpływającym na

prawidłowość pomiaru jest właściwe

położenie mikrofonu. W czasie wykonywania

pomiarów powinien być on umieszczony w

miejscach, gdzie zwykle znajduje się głowa

pracownika. Pomiary powinny być

wykonane podczas jego nieobecności. W

przypadkach, gdy obecność pracownika w

czasie pomiarów jest niezbędna, mikrofon

powinien być umieszczony w odległości 0,1

m od ucha. Zaleca się aby w trakcie

pomiarów mikrofon był umieszczany w

odległości nie mniejszej niż 1 m od ściany

lub powierzchni silnie odbijającej, 1,2 m nad

podłogą i 1,5 m od okien.

Hałas w środowisku pracy jest
charakteryzowany przez:

• poziom ekspozycji na hałas odniesiony

do 8-godzinnego dobowego wymiaru
czasu pracy i odpowiadającą mu
ekspozycję dzienną, lub poziom
ekspozycji na hałas odniesiony do
tygodnia pracy i odpowiadającą mu
ekspozycję tygodniową.

• maksymalny poziom dźwięku A
• szczytowy poziom dźwięku C

Podstawowymi wielkościami pomiarowymi

są równoważny poziom ciśnienia

akustycznego skory gowany charakterystyką

częstotliwościową A (L

AeqT

) , maksymalny

poziom dźwięku A L

Amax

, szczytowy poziom

ciśnienia akustycznego skory gowany

charakterystyką częstotliwościową C, L

Cpeak

- w dB w danym przedziale czasowym T.
W zależności od celu, pomiary mogą być

wykonane w ustalonym(-ch) punkcie(-ach)

pomiarowym(-ch) lub bez pośrednio przy

uchu pracownika(-ów). Metoda pomiaru przy

uchu pracownika (mikrofon noszony przez

pracownika) zapewnia większą dokładność i

może być z tego względu preferowana.

Jeżeli ekspozycja na hałas jest wyznaczona

dla dokładnie określonego miejsca pracy,

pomiary należy wykonać dokładnie w tym

miejscu. Jeżeli pracownik przebywa na kilku

stanowiskach pracy, w celu wyznaczenia

całkowitej ekspozycji na hałas w ciągu

pełnego dnia pracy można wyznaczyć

równoważny poziom ciśnienia akustycznego

skorygowany charakterystyką

częstotliwościową A lub ekspozycję na hałas

skorygowaną charakterystyką

częstotliwościową A, albo osobno dla każdego

stanowiska pracy lub sekwencyjnie w

wybranych odcinkach czasowych podczas

przebywania pracownika na tych

stanowiskach pracy. Dla każdego z tych

miejsc należy określić maksymalny poziom

dźwięku A L

Amax

i szczytowy poziom dźwięku

C, L

Cpeak

.

Mikrofon na stanowisku pracy, gdy
obecność pracownika nie jest
wymagana, powinien być
umieszczony w poło żeniu, w którym
zwykle znajduje się głowa pracownika.
W innych sytuacjach, gdy wymagana
jest obecność pracownika na
stanowisku pracy, mikrofon powinien
być umieszczony, jeśli to możliwe, w
odległości około 0,10 m od wejścia do
kanału ucha zewnętrznego, po stronie
ucha narażonego na wyższe wartości.

Przedziały czasowe pomiaru

powinny być tak wybrane, aby
pomiar obejmował wszystkie istotne
zmiany poziomu hałasu na
stanowisku pracy. Jednocześnie
wybór przedziałów czasowych
pomiaru powinien zapewniać
powtarzalność wyników.

5.3. WYZNACZANIE RÓWNOWAŻNEGO

POZIOMU CIŚNIENIA AKUSTYCZNEGO

SKORYGOWANEGO CHARAKTERYSTKĄ

CZĘSTOTLIWOŚCIOWĄ A

Zalecaną metodą pomiaru równoważnego

poziomu ciśnienia akustycznego

skorygowanego charakterystyką

częstotliwościową A, L

AeqT

w wybranym

przedziale czasowym, jest stosowanie

całkującego miernika poziomu dźwięku.
W przypadku zastosowania miernika

poziomu dźwięku do pomiaru hałasu o

małym zakresie zmienności (patrz uwaga

poniżej), średnia arytmetyczna wskazań

miernika jest w przybliżeniu równa

równoważnemu poziomowi ciśnienia

akustycznego.

w którym:
T

e

– czas ekspozycji , w s, w ciągu dnia pracy lub

określonego innego okresu
p

a

– wartość chwilowa ciśnienia akustycznego,

skorygowana wg. charakterystyką
częstotliwościową A , w Pa
p

o

– ciśnienie odniesienia wartość chwilowa

ciśnienia akustycznego

Równoważny poziom dźwięku A LAeqT, w

dB określony jest wzorem:

L

AeqT

= 10 log

 







































T

dt

t

e

p

p

T

o

a

e

0

2

1

Jeżeli przedział czasowy pomiaru T jest
podzielony na mniejsze przedziały czasowe Ti
równoważny poziom ciśnienia akustycznego
skorygowany charakterystyką częstotliwościową
A oblicza się według wzoru:

w którym:
L

AeqTi

- równoważny poziom ciśnienia akustycznego

skorygowany charakterystyką częstotliwościową A w
przedziale czasowym T

i

T - równe
M – całkowita liczba przedziałów czasowych





m

i

i

T

1

5.4. WYZNACZENIE RÓWNOWAŻNEGO

POZIOMU CIŚNIENIA AKUSTYCZNEGO

SKORYGOWANEGO CHARAKTERYSTYKĄ

CZĘSTOTLIWOŚCIOWĄ A DO 8-

GODZINNEGO DNIA PRACY

W celu porównania ekspozycji na hałas

w ciągu dnia lub dni roboczych o różnej
liczbie godzin pracy, wskazane jest
odniesienie dziennej ekspozycji na hałas
o krótszym lub dłuższym czasie trwania,
T

e

, do 8-godzinnego dnia pracy.

Poziom ekspozycji na hałas odniesiony

do 8-godzinnego dnia pracy oblicza się
ze wzoru:

LEX, 8h = L

Aeq, Te

+10

[ dB ]

w którym:

• L

AeqTe

- równoważny poziom ciśnienia

akustycznego skorygowany
charakterystyką częstotliwościową A
w przedziale czasowym T

e

• T

e

- czas ekspozycji na hałas

• T – czas odniesienia =8h=28800 s

log

T

T

o

e

5.5. ODNIESIENIE RÓWNOWAŻNEGO

POZIOMU CIŚNIENIA AKUSTYCZNEGO

SKORYGOWANEGO

CHARAKTYEYSTYKĄ

CZĘSTOTLIOWOŚCOWĄ A DO

TYGODNIA PRACY

Jeżeli rozpatrywane są tygodniowe
poziomy ekspozycji na hałas, to może
być wyznaczona wartość średnia
poziomu ekspozycji L

EX8h

w dB,

Poziom ekspozycji na hałas w tym
przypadku oblicza się ze wzoru:

L

Aeq,Te

- równoważny poziom dźwięku A

wyznaczony dla czasu ekspozycji T

e

, w

dB
T

o

- czas odniesienia = 8h = 28800 s

i - kolejny dzień roboczy w rozważanym
tygodniu
n - liczba dni roboczych w rozważanym
tygodniu (może być różna od 5)

6. WARTOŚCI DOPUSZCZALNE

( NORMATYWY HIGIENICZNE)

Zasady ustalania wartości NDN

Naukową podstawą do ustalania wartości

NDN danego czynnika fizycznego są badania

doświadczalne prowadzone w laboratoriach z

udziałem ochotników, w kontrolowanych

warunkach narażenia na dany czynnik,

badania w warunkach rzeczywistych (na

stanowiskach pracy), badania

epidemiologiczne nad skutkami zdrowotnymi

oraz badania doświadczalne na zwierzętach.
Wraz z postępem wiedzy weryfikuje się

wartości NDN, bliżej je wiążąc z odległymi

skutkami zdrowotnymi.

Postanowienia dyrektywy

2002/44/WE

Dyrektywa nr 2002/44/WE, w

sprawie minimalnych wymagań
ochrony zdrowia i bezpieczeństwa
dotyczących narażenia pracowników
na czynniki fizyczne (hałasem) - 16
dyrektywa szczegółowa w rozumieniu
art. 16 ust.1 dyrektywy 89/391/EWG.

Dyrektywa ta mała zostać przeniesiona do
ustawodawstwa krajowego wszystkich państw
członkowskich do dnia 15 lutego 2005 r.
Postanowienia dyrektywy zastały wdrożone
przez następujące przepisy:

• Rozporządzenie MPiP w sprawie ogólnych

przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy –
Dz. U. Nr 169 z 2003 r., poz. 1650 oraz z 2007
r. Nr 49, poz. 330

• Rozporządzenie MPiPS w sprawie najwyższych

dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników
szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy –
Dz. U Nr 217 z 2002 r., poz. 1833

Dyrektywa ustala również następujące
graniczne wartości ekspozycji, które nie mogą
być przekroczone w żadnych okolicznościach:

• poziom ekspozycji odniesiony do 8-

godzinnego dnia pracy – 87 dB

• szczytową wartość ciśnienia akustycznego

skorygowanego charakterystyką C – 200 Pa.

Ustala również wartości działania (dolne i
górne), przy których należy podejmować
określone działania mające na celu
ograniczenia ryzyka związanego z narażeniem
na hałas:

dolne wartości działania :

poziom ekspozycji odniesiony do 8-

godzinnego dnia pracy – 80 dB

szczytową wartość ciśnienia

akustycznego skorygowanego

charakterystyką C – 112 Pa.

górne wartości działania :

 poziom ekspozycji odniesiony do 8-

godzinnego dnia pracy – 85 dB,

 szczytową wartość ciśnienia

akustycznego skorygowanego

charakterystyką C – 140 Pa.

Wartości najwyższych

dopuszczalnych natężeń (NDN)
hałasu ze względu na ochronę słuchu
obowiązujące aktualnie w Polsce
zostały określone w załączniku 2 do
rozporządzenia Ministra Pra cy i
Polityki Społecznej z 29 listopada
2002 r. w sprawie najwyższych
dopuszczalnych stężeń i natężeń
czynników szkodliwych dla zdrowia w
środowisku pracy.

Zgodnie z tym rozporządzeniem hałas w
środowisku pracy charakteryzowany jest
przez:

 poziom ekspozycji odniesiony do 8-

godzinnego dobowego wymiaru czasu pracy
(L

EX8h

) i odpowiadającą mu ekspozycję dzienną

(E

AT

) lub poziom ekspozycji odniesiony do

tygodnia pracy (L

EXw

) i odpowiadającą mu

ekspozycję tygodniową (E

Aw

), (wyjątkowo, w

przypadku hałasu oddziałującego na organizm
człowieka w sposób nie równomierny w
poszczególnych dniach tygodnia),

 maksymalny poziom dźwięku A (L

Amax

),

 szczytowy poziom dźwięku C (L

Cpeak

)

Poziom ekspozycji na hałas odniesiony

do 8-godzinnego dobowego wymiaru

czasu pracy (L

EX 8h

) lub tygodnia pracy

(L

EXj w

) to wielkość stosowana do

scharak teryzowania hałasu

zmieniającego się w czasie lub

zmiennej ekspozycji na hałas.

Definiowany jest jako równoważny

(uśredniony energetycznie) poziom

dźwięku A, mierzony w dB, wyznaczony

dla czasu ekspozycji na hałas równego

znormalizowanemu czasowi pracy (tj.

dla 8-godzinnego dnia pracy lub

tygodnia pracy).

Odpowiednikiem poziomu ekspozycji
na hałas, odniesionego do dnia lub
tygodnia pracy, jest tzw. dzienna lub
tygodniowa ekspozycja na hałas E

A Te

-

„dawka hałasu", wyrażana w Pa

2

s.

• Maksymalny poziom dźwięku A (L

Amax

)

jest to maksymalna wartość skuteczna
poziomu dźwięku A. Szczytowy poziom
dźwięku C (L

Cpeak

) to maksymalna

wartość chwilowa poziomu dźwięku C.
Wielkości te służą do oceny hałasów
krótkotrwa łych i impulsowych o dużych
poziomach.

Dopuszczalne ze względu na ochronę słuchu

wartości hałasu powinny spełniać następujące

kryteria:

• a/ Poziom ekspozycji na hałas odniesiony do

8-godzinnego dobowego wymiaru czasu

pracy dnia pracy nie może przekraczać

wartości 85 dB, a odpowiadająca mu

ekspozycja dzienna nie może przekraczać

wartości 3.64 x 103 Pa

2

.s lub poziom

ekspozycji na hałas odniesiony do tygodnia

pracy nie może przekraczać wartości 85 dB,

a odpowiadająca mu ekspozycja tygodniowa

nie może przekraczać wartości 18.2 x 103

Pa

2

.s

• b/ Maksymalny poziom dźwięku A nie może

przekraczać wartości 115 dB.

• c/ Szczytowy poziom dźwięku C nie może

przekraczać wartości 135 dB.

Podane wyżej w punktach: a, b i c,

dopuszczalne wartości obowiązują

jednocześnie i nie mogą być

przekroczone.
Powyższe kryteria ze względu na

ochronę słuchu obowiązują jeżeli inne

szczegółowe przepisy nie obniżają

obowiązujących NDN hałasu.
Dodatkowo Norma higieniczna PN-N-

01307:1994 podaje równoważny

poziom dźwięku A w czasie pobytu

pracownika na stanowisku pracy ( do

oceny według kryterium uciążliwości).

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10

września 1996r. , w sprawie wykazu prac

szczególnie uciążliwych lub szkodliwych

dla zdrowia kobiet / Dz. U. z 1996r, Nr 114,

poz. 545, z 2002 Nr 127 Wykaz prac

wzbronionych dla kobiet w ciąży ( wyciąg z

przepisów ):
A) prace w hałasie

•

Hałas

Prace w warunkach narażenia na hałas, którego:

a/ poziom ekspozycji odniesiony do 8-

godzinnego dobowego lub przeciętnie do

tygodniowego, określonego w Kodeksie pracy,

wymiaru czasu pracy przekracza wartości 65 dB,
b/ szczytowy poziom dźwięku C przekracza

wartości 130 dB.
c/ maksymalny poziom dźwięku A przekracza

wartości 110 dB.

Rozporządzenie Rady Ministrów z

dnia 24 sierpnia 2004r., w sprawie

wykazu prac wzbronionych

młodocianym i

warunków ich zatrudniania przy

niektórych z tych prac - Dz. U. Nr

200 z 2004r., poz. 2047 oraz

Rozporządzenie Rady Ministrów z

dnia 5 lipca 2005r., zmieniające

rozporządzenie w sprawie wykazu

prac wzbronionych młodocianym i

warunków ich zatrudniania przy

niektórych z tych prac - Dz. U. Nr

136 z 2005r., poz. 1145.

Wykaz prac wzbronionych młodocianym

( wyciąg z przepisów ):

Prace w warunkach narażenia na hałas,

którego:

• a/ poziom ekspozycji odniesiony do 8-

godzinnego dobowego lub przeciętnie do

tygodniowego, określonego w Kodeksie

pracy, wymiaru czasu pracy przekracza

wartości 80 dB,

• b/ szczytowy poziom dźwięku C przekracza

wartości 130 dB.

• c/ maksymalny poziom dźwięku A

przekracza wartości 110

• W poniższej tabeli przedstawiono

dopuszczalne wartości hałasu w środowisku

pracy dla różnych narażonych grup.

Narażeni

Poziom

ekspozycji

na hałas

odniesiony

do 8-

godzinnego

dobowego

wymiaru

czasu pracy

w dB

Maksymalny

poziom

dźwięku A w

dB

(L

Amax

)

Szczytowy

poziom

dźwięku C w

dB

(L

Cpeak

)

Młodocia

ni

80

110

130

Kobiety

w

ciąży

65

110

130

Pozostali

praco
wnicy

85

115

135

Zgodnie z Rozporządzeniem

Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 5
sierpnia 2005 r. w sprawie
bezpieczeństwa i higieny pracy przy
pracach związanych z narażeniem na
hałas lub drgania mechaniczne (Dz.
U. nr 157/2005, poz. 1318)
pracodawca po dokonaniu pomiarów
wielkości charakteryzujących hałas,
jest zobowiązany porównać wyniki
tych pomiarów z wartościami progów
działania.

Zgodnie z cytowanym powyżej

Rozporządzeniem:

1) dla poziomu ekspozycji na hałas
odniesionego do 8 godzinnego
dobowego wymiaru czasu pracy lub
poziomu odniesionego do tygodnia
pracy – wartość progu działania
wynosi 80 dB
2) dla szczytowego poziomu dźwięku
– jako wartość progu działania
przyjmuje się wartość NDN
wynoszącą 135

7. INTERPRETACJA WYNIKÓW

W oparciu o PN-N-18002:2000 Systemy

zarządzania Bezpieczeństwem i Higieną
Pracy. Ogólne wytyczne do oceny ryzyka
zawodowego, ryzyko zawodowe określane
jest przez prawdopodobieństwo
wystąpienia negatywnych zmian
związanych z wykonywaną pracą. W/wym.
norma podaje również metodę oceny
narażenia na hałas.

Podstawą metody jest ocena ilościowa

zmierzonych lub wyznaczonych wartości z
dopuszczalnymi wartościami, określonymi
w odrębnych przepisach.

W ten sposób następuje liczbowe

ustalenie jaką część NDN-u stanowi

wartość zmierzonego natężenia

czynnika szkodliwego.

W poniższej tabeli przedstawiono

zakresy ocenianych wielkości

występujących na stanowisku pracy

w powiązaniu z krotnością NDN

określonego parametru (bez

uwzględniania grup szczególnie

chronionych)

Wartość parametru

podlegającego ocenie

krotność

przekroczenia

L

EX,8h

≤ 75 dB

L

Amax

≤ 95 dB

L

Cpeak

≤ 115 dB

k ≤ 0,1

75 < L

EX,8h

≤ 82 dB

95 < L

Amax

≤ 109 dB

115 < L

Cpeak

≤ 129 dB

0,1 < k ≤ 0,5

82 < L

EX,8h

≤ 85 dB

109 < L

Amax

≤ 115 dB

129 < L

Cpeak

≤ 135 dB

0,5 < k ≤ 1

L

EX,8h

> 85 dB

L

Amax

> 115 dB

L

Cpeak

> 135 dB

k > 1

Ryzyko zdrowotne, będące następstwem

narażenia na hałas określone jest przez

krotność czynnika.

krotność jest mniejsza od 0,5 NDN

( ryzyko małe - M ) - pomijalne,

krotność jest między 0,5 NDN, a 1

NDN
( ryzyko średnie - Ś ) - akceptowalne,

krotność jest większa od 1 NDN

( ryzyko duże – D ) -
nieakceptowalne

Jeżeli w wyniku przeprowadzonej

oceny parametrów hałasu poziom
ekspozycji na hałas odniesiony do 8-
godzinnego dobowego wymiaru
czasu pracy dnia wynosi co najmniej
80 dB -pracodawca podejmuje
określone działania wynikające z
rozporządzenia Ministra Gospodarki i
Pracy z dnia 5 sierpnia 2005 r.
zmniejszające ryzyko zawodowe.

Celem podjętych działań jest

zmniejszenie ryzyka zawodowego do
poziomu co najmniej
akceptowalnego, co wiąże się ze
zmniejszeniem hałasu docieranego
do ucha pracownika do wartości
mniejszej od NDN np. poprzez
zastosowanie indywidualnych
środków ochrony słuchu.

8. SPRAWOZDANIE Z POMIARÓW

Końcowym etapem realizacji procesu

pomiarowego winno być sporządzenie

sprawozdania ( raportu ) z

przeprowadzonych pomiarów hałas.
Raport pomiarów powinien odnosić

się do wytycznych zawartych w

Polskiej Normie PN-ISO 9612:2009.

Akustyka. Wytyczne do pomiarów i

oceny ekspozycji na hałas w

środowisku pracy oraz punktu 5.10.2

i 5.10.3 normy PN-EN ISO/IEC

17025:2005

Ogólne wymagania dotyczące

kompetencji laboratoriów badawczych i

wzorcujących” i powinno się w nim

podawać, zależnie od sytuacji badanej,

następujące informacje:

a) Informacje podstawowe:
• zakład pracy/klient;
• cel pomiarów (np. wyznaczanie

ekspozycji, ocena narażenia na hałas,

badania epidemiologiczne);

• data badania;
• nazwa laboratorium wykonującego

badanie

• osoba przeprowadzająca pomiary

b) Podstawy prawne wykonywanych badań
•

rozporządzenia zawierające normatywy
higieniczne ( NDN ) oraz jeżeli dotyczą
pracowników młodocianych i kobiet w ciąż

•

innych rozporządzeń jeżeli mają
bezpośredni związek w wykonywanymi
pomiarami

c) Zastosowana aparatura pomiarowa/

badawcza ( podstawowa i pomocnicza)

• typ, klasa, nazwa producenta oraz numer

fabryczny

•

informacje dotyczące legalizacji i
wzorcowań

d) Opis stanowiska pracy, procesu

produkcyjnego oraz wykonywanych

czynności:

• źródła hałasu na stanowisku oraz w

środowisku

•

czas wykonywania poszczególnych

czynności i ich charakter

• szczegółowy opis wykonywanych czynność

opis czynności (stosowane maszyny i

narzędzia robocze; stosowane materiały lub

obrabiane elementy);

• w przypadku hałasu impulsowego wskazanie

źródła dźwięku i częstości występowania

• wszystkie odstępstwa od przebiegu procesu

technologicznego

e) Procedura pomiarowa
• informacje dotyczące zastosowanych

norm i procedur badawczych
własnych ( dotyczy badań
akredytowanych przez PCA)

f) Wyniki pomiarów
• równoważnego poziomu dźwięku poziom

dźwięku L

Aeq,T

, maksymalnego poziomu

dźwięku A w dB (L

Amax

) i szczytowego

poziomu dźwięku C w dB (L

Cpeak

)

• wartość zastosowanego normatywu

higienicznego ( wartość dopuszczalna)

• oceny poziomu ekspozycji na hałas

odniesione do 8-godzinnego dnia pracy

lub do tygodnia pracy,

• powinno podawać się niepewność

pomiarów ( wymagane jest by

laboratorium wykonujące pomiary

podawało rozszerzoną niepewności

pomiaru dla określonego poziomu ufności

i uwzględniało ją w przypadku wartości

granicznych, jeśli posiada akredytację)

g) Warunki środowiskowe na

stanowisku pracy:

• miejsce pomiarów (np.

pomieszczenie zamknięte, na
zewnątrz pomieszczenia, obszar
fabryki);

• temperatura;
• wilgotność;

h) Informacje końcowe:
• dotyczące kopiowania i powielania
• zastrzeżenie, że wyniki badań

odnoszą się wyłącznie do obiektu
bądź stanowiska, gdzie dokonano
pomiarów i do dnia, w którym je
przeprowadzono

• ilości sporządzonych egzemplarzy
• prawa klienta prawo do reklamacji

w zakresie merytorycznym w
określonym terminie od dnia
otrzymania sprawozdania.

9. OCHRONA PRACOWNIKÓW PRZED

HAŁASEM

9.1 Prawne aspekty ochrony

Zgodnie z art. 227 § 1 Kodeksu pracy
pracodawca, jest obowiązany stosować
środki zapobiegające chorobom zawodowym
i innym chorobom związanym z
wykonywana pracą, w tym w szczególności:

• utrzymywać w stanie stałej sprawności

urządzenia ograniczające lub
eliminujące szkodliwe dla zdrowia
czynniki środowiska pracy oraz
urządzenia służące do pomiarów tych
czynników,

• przeprowadzać, na swój koszt,

badania i pomiary czynników

szkodliwych dla zdrowia, rejestrować i

przechowywać wyniki tych badań i

pomiarów oraz udostępniać je

pracownikom

Zgodnie z art. 226 Pracodawca :

§ 1. ocenia i dokumentuje ryzyko

zawodowe związane z wykonywaną

pracą oraz stosuje niezbędne środki

profilaktyczne zmniejszające ryzyko
§ 2. informuje pracowników o ryzyku

zawodowym, które wiąże się z

wykonywana pracą oraz o zasadach

ochrony przed zagrożeniami.

Rozporządzenie Ministra Pracy

i Polityki Socjalnej z dnia 26
września 1997 r. w sprawie
ogólnych przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy
(Dz. U. z 2003 r. Nr 148, poz.
1650) ze zmianami (Dz. U. z 2007
r. Nr 49, poz. 330). wydane na
podstawie art. 23715 § 1

Kodeksu pracy

Rozdział 5 Ochrona przed hałasem

§78.1. Pracodawca jest obowiązany

zapewnić ochronę pracowników przed

zagrożeniami związanymi z narażeniem na

hałas, a w szczególności zapewnić

stosowanie:

• procesów technologicznych nie

powodujących nadmiernego hałasu,

• maszyn i innych urządzeń

technologicznych powodujących możliwie

najmniejszy hałas, nie przekraczający

dopuszczalnych norm,

• rozwiązań obniżających poziom hałasu w

procesach pracy.
2. Dopuszczalne wartości hałasu w

środowisku pracy określają właściwe

przepisy i Polskie Normy

§79.1. Na stanowiskach pracy, na których

mimo zastosowania możliwych rozwiązań

technicznych i organizacyjnych poziom

hałasu przekracza dopuszczalne normy,

pracodawca ma obowiązek zapewnić:

•

ustalenie przyczyn przekroczenia

dopuszczalnego poziomu hałasu oraz

opracowanie i zastosowanie programu

działań technicznych i organizacyjnych

mających na celu najskuteczniejsze

zmniejszenie narażenia pracowników na

hałas,

•

zaopatrzenie pracowników w indywidualne

środki ochrony słuchu, dobrane do wielkości

charakteryzujących hałas i do cech

indywidualnych pracowników oraz ich

stosowanie

• ograniczenie czasu ekspozycji na hałas,

w tym stosowanie przerw w pracy

• oznakowanie stref zagrożonych hałasem,

a także gdy jest to uzasadnione ze
względu na stopień zagrożenia oraz
możliwe, ograniczenie dostępu do tych
stref poprzez ich odgrodzenie.

2. Wymagania dotyczące ochrony zdrowia

pracowników zatrudnionych przy pracach
związanych z narażeniem na hałas są
określone w przepisach w sprawie
bezpieczeństwa i higieny pracy przy
pracach związanych z narażeniem na
hałas i drgania i mechaniczne

9.2 Metody ograniczenia hałasu

• Ogólnie metody ograniczenia hałasu

możemy podzielić na metody
związane z ograniczeniem emisji ze
źródeł hałasu
( działania czynne ) i metody
ograniczenia na drodze propagacji od
źródeł do stanowisk pracy ( metody
bierne ):

Do metod ograniczenia emisji hałasu należy:

zmiana technologii

mechanizacja i automatyzacja procesów

technologicznych

wymiana maszyn na cichsze

wyciszanie maszyn

likwidacja rezonansów ( wtórny hałas)

projektowanie zakładu i pomieszczeń pod

względem akustyki

stosowanie aktywnych metod ograniczania

hałasu
cechą metod obniżania hałasu jest

kompensowanie hałasu dźwiękami z

dodatkowych zewnętrznych źródeł o

odpowiednio ukształtowanych amplitudach

Do technicznych metod ograniczenia
propagacji hałasu należy:

• odizolowanie maszyny od podłoża
• stosowanie tłumików akustycznych (

refleksyjnych, absorpcyjnych )
1.refleksyjne – działają na zasadzie
odbicia i interferencji fal
akustycznych
zastosowanie : silniki spalinowe,
dmuchawy, sprężarki wentylatory
2.absorpcyjne – pochłaniają energię
przez materiał dźwiękochłonny

• stosowanie obudowy

dźwiękochłonnej

• stosowanie ekranów akustycznych
• umieszczenie na ścianach podłodze i

suficie materiałów dźwiękochłonnych

• stosowanie kabin dźwiękochłonnych
• stosowanie ochronników słuchu jako

ostatecznej metody ograniczenia
hałasu, a nie jako pierwszej i jedynej
metody

• Do administracyjno –prawnych metod należy:
• stosowanie rozwiązań administracyjno-

prawnych

• skracanie czasu ekspozycji na hałas
• ograniczanie czasu pracy nas hałaśliwych

stanowiskach

• tworzenie tzw. oaz ciszy
• ograniczanie liczby osób narażonych na

hałas

• przesuwanie do innej pracy osób szczególnie

narażonych

• szkolenie pracowników i podnoszenie ich

świadomości

Na stanowiskach pracy mino zastosowania
rozwiązań, poziom hałasu przekracza
dopuszczalne wartości pracodawca ma
obowiązek zapewnić:

• zaopatrzyć pracowników w odpowiednio

dobrane środki ochrony słuchu

• ograniczenie ekspozycji na hałas ( w tym

przerwy w pracy

• oznakować strefy i ograniczyć do nich dostęp (

przez ich ogrodzenie )

• ustalić przyczyny przekroczenia

dopuszczalnych norm oraz opracowania i
zastosowania programu działań technicznych i
organizacyjnych zmniejszających narażenie
pracowników na hałas

Pracownikom zapewnić:

• informacje na temat wyników

badań hałasu na stanowiskach
pracy oraz jego zagrożenia dla
zdrowia

• podjętych działań
• właściwego doboru i

użytkowania indywidualnych
środków ochrony słuchu

Wymagania stawiane kabinom
dźwiękoizolacyjnym dotyczą:

• chłonności akustycznej
• wymiarów
• widoczności
• wyposażenia w instalację

elektryczną i
telefoniczną

• oświetlenia i ogrzewania
• wymagań p. pożarowych
• warunków zdrowotnych
• innych specyficznych wymagań
• izolacyjności akustycznej

POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU

OBNIŻANIA HAŁASU

Etapy kształtowania hałasu w

środowisku pracy:

• identyfikacja i określenie źródeł

hałasu

• określenie stopnia narażenia na

hałas

• pomiar hałasu i określenie narażenia

pracowników

• aktualna ocena stanu istniejących

zabezpieczeń przeciwhałasowych

• optymalizacja pod względem

akustycznym i ekonomicznym
środków do obniżenia hałasu

• projekt zabezpieczeń
• weryfikacja projektu poprzez

symulacje obliczeń

• wdrożenie projektu

Ochronniki słuchu

W art. 237

6

§1 i 2 Kp. określono

niezbędne wymagania, jakie
obowiązany jest spełnić pracodawca
wydający pracownikom środki ochrony
indywidualnej zabezpieczające przed
działaniem niebezpiecznych i
szkodliwych czynników dla zdrowia
występujących w środowisku pracy.

Zabronione jest stosownie ochronników

słuchu, które nie posiadają ważnego

certyfikatu bezpieczeństwa, nie są

oznakowane tym znakiem i nie

posiadają deklaracji zgodności

Podział ochronników słuchu:

• nauszniki przeciwhałasowe

• wkładki przeciwhałasowe

Parametry ochronne nauszników i wkładek

przeciwhałasowych:

•

standardowe tłumienie ochronnika słuchu –
Zr, określa o ile zmniejszy się poziom
dźwięku A pod ochronnikiem przy błonie
bębenkowej ucha w przypadku hałasu o
standartowym widmie,

•

parametry H,M,L – określają o ile zmniejszy
się poziom dźwięku A pod ochronnikiem
przy uchu w zależności od rodzaju hałasu
( wysoko- , średnio-, i
niskoczęstotliwościowego ),

• parametr SNR – określa wartość, którą

należy odjąć od zmierzonego poziomu
dźwięku C, aby oszacować efektywny
poziom A pod ochronnikiem słuchu

WIEKLKOŚCI CHARAKTERYZUJĄCE

WŁAŚCIWOŚCI OCHRONNE

Właściwości ochronne
ochronników słuchu typu
nausznikowego i wkładek
przeciwhałasowych badane są w
procesie certyfikacji przez
notyfikowane laboratoria.
Podstawową wielkością opisującą
i charakteryzującą jakościowo
właściwości ochronne jest
tłumienie.

Tłumienie dźwięku definiowane jest
jako algebraiczna różnica w dB dla
sygnału testowego, między progiem
słyszenia słuchacza biorącego udział w
badaniu, z ochronnikiem i bez
ochronnika słuchu. Sygnałem
testowym jest szum różowy w
pasmach tercjowych o
częstotliwościach środkowych pasm
oktawowych w zakresie od 125 do
8000 Hz.
W wyniku pomiarów otrzymuje się dla
każdego pasma częstotliwości średnie
wartości tłumienia i odchylenia
standardowego.

Na podstawie zmierzonych wartości
tłumienia dźwięku ( wg. PN-EN ISO
4869-2:2002 )obliczane są
następujące parametry
charakteryzujące własności
ochronne:

• tłumienie wysokoczęstotliwościowe

- H

• tłumienie średnioczęstotliwościowe

- M

• tłumienie niskoczęstotliwościowe -

L

• jednoliczbowa ocena tłumienia

Wartości H, M, L określają
liczbowo, o ile obniży się poziom
dźwięku A przy błonie
bębenkowej ucha po
zastosowaniu ochrony przy
hałasie wysoko-, średnio- i
niskoczęstotliwościowym.
Jednoliczbowa ocena tłumienia
ochronnika słuchu okręca
wartość, o którą należy
zmniejszyć poziom dźwięku C,
aby oszacować poziom dźwięku A
przy błonie bębenkowej ucha.

Założeniem doboru ochronników
słuchu jest zapewnienie poziomu
dźwięku A pod ochronnikiem do
wartości dopuszczalnej.
Metody doboru ochronników słuchu
opierają się na średnich wartościach
tłumienia dźwięku i nie biorą pod
uwagę specyficznych cech osoby.
Poziom ochrony, jest to odsetek
sytuacji, w których efektywny poziom
dźwięku A pod ochronnikiem nie jest
większy od wartości obliczonej.
Najczęściej poziom ochrony przyjmuje
się jako równy 85%.

Dobór ochronników słuchu

możemy dokonać następującymi

metodami:

• dokładną ( pasm oktawowych )
• przybliżoną:
• metoda HML
• metoda SNR

Metoda HML oparta jest na
znajomości poziomu dźwięku A i
C hałasu na stanowisku pracy
oraz wartości parametrów
ochronnych H, M. L.

Poziom dźwięku A pod
ochronnikiem oblicza się na
podstawie niżej podanych
zależności:

L

´A

=L

A

– PNR

PNR=M− (L

C

-L

A

– 2)

dla L

C

-L

A

> 2 dB

PNR=M− (L

C

-L

A

– 2)dla L

C

-L

A

≤ 2 dB

gdzie:
• L´A – poziom dźwięku A pod

ochronnikiem

• LA – poziom dźwięku A hałasu
• LC- pozom dźwięku C hałasu
• H,M,L – tłumienie ochronnika słuchu

8

L

M 

4

L

H 

W przypadku doboru

ochronników słuchu, na podstawie
wyników pomiarów hałasu na
stanowiskach pracy, należy
przestrzegać zasady
przedstawionej na poniższym
schemacie:

poziom dźwięku A w dB pod
ochronnikiem słuchu

[

dB]

wartość dopuszczalna

ochrona
niedostateczna

ochrona
akceptowalna

ochrona
optymalna

ochrona
akceptowalna

ochrona
niezalecana

85

80

75

70

Metoda SNR opiera się na znajomości
parametru SNR ochronnika słuchu oraz
pomiarach poziomu dźwięku C na
stanowisku pracy.
Poziom dźwięku A pod ochronnikiem
oblicza się na podstawie niżej podanych
zależności:

L´A= LC- SNR

Czynniki warunkujące skuteczność
działania ochronnika słuchu:

• proces starzenia się ochronnika słuchu
• wpływ rzeczywistych warunków

akustycznych na jego skuteczność
działania.

OCHRONA PRACOWNIKÓW

PRZED HAŁASEM