Choroby układu oddechowego

Wybrane Zagadnienia
Kliniczne

Choroby układu

oddechowego

• Górne drogi oddechowe: jama nosowa,

jama ustna, gardło i część krtani

• Dolne drogi oddechowe: tchawica,

drzewo oskrzelowe

• Końcowy etap to oskrzeliki oddechowe

zakończone przewodzikami
pęcherzykowymi i pęcherzykami
płucnymi, 3 mln

Choroby układu

oddechowego

• Oddychanie jest to proces wymiany

tlenu i dwutlenku węgla między
ustrojem a środowiskiem
zewnętrznym

• Oddychanie zewnętrzne: wentylacja i

wymiana gazowa

• Oddychanie wewnętrzne na poziomie

komórki

Objawy podmiotowe

- Kaszel:
- ostry, podostry, przewlekły
- suchy, wilgotny z odksztuszaniem
- Chrypka: matowy, szorstki głos
- Krwioplucie
- Duszność: subiektywne odczucie

braku powietrza o różnym nasileniu

- Ból w klatce piersiowej

Objawy przedmiotowe

• Sinica – niebieskawe zabarwienie

skóry i błon śluzowych, zwiększona

ilość odtlenowanej hemoglobiny

• Palce pałeczkowate
• Poszerzenie żył szyjnych, w pozycji

leżącej

• Zniekształcenie klatki piersiowej:

skolioza, kyfoza, klatka beczkowata,

lejkowata, kurza

Objawy przedmiotowe

• Zaburzenia cyklu oddychania
(Norma: 16-18 oddechów na minutę)
Oddech przyspieszony, tachypnoe, pod

wpływem emocji, wysiłku fizycznego,

gorączce, niewydolność oddechowa

Oddech zwolniony, bradypnoe, po środkach

narkotycznych w chorobach CUN

Oddech pogłębiony w kwasicy

metabolicznej

Bezdech senny

Objawy przedmiotowe

Drżenie głosowe
Wzmożone: zmniejszone upowietrznienie

tkanki płucnej

Osłabione: odma lub płyn w jamie

opłucnowej

Stłumienie odgłosu opukowego: zmniejszona

powietrzność- zapalenie niedodma, płyn

Wypuk nadmiernie jawny, bębenkowy: odma,

rozedma

Szmery oddechowe

Prawidłowy szmer pęcherzykowy
Szmer oskrzelowy: tchawica i duże

oskrzela

Rzężenia : drobno i grubobańkowe
Świsty
Furczenia
Tarcie opłucnowe

Badania obrazowe

• Radiogram przeglądowy klatki piersiowej
1. Objawy choroby układu oddechowego i

sercowo-naczyniowego

2. Ocena postępu choroby
3. Ocena zaawansowania nowotworów
4. Przed zabiegami chirurgicznymi na klatce

piersiowej lub innymi

5. Badania okresowe
• Tomografia komputerowa, rezonans

magnetyczny, scyntygrafia płuc, PET

Badania obrazowe

• Cień krągły- pojedynczy guzek płuca
• Niedodma – zmniejszenie upowietrznienia
• Pęcherz rozedmowy - przestrzeń

powietrzna w płucu pow 10 mm

• Torbiel – zbiornik powietrzna lub płynu

poniżej 3 mm

• Zacienienia, zmiany miąższowe
• Zmiany rossiane

Badania dodatkowe

Gazometria
Pulsoksymetria
Badania czynnościowe układu
oddechowego ( spirometria )
Bronchoskopia:
Wskazania kliniczne: krwioplucie, nawracające zapalenia,

kaszel

Wskazania radiologiczne: niedodma, cień krągły, powiększenie

węzłów chłonnych

Wskazania terapeutyczne: odsysanie wydzieliny, usunięcie

ciała obcego

Pobieranie wycinków, wymazy szczoteczkowe, płukanie

oskrzelowo-pęcherzykowe BAL, biopsja płuca,

ultrasonografia przezoskrzelowa,

Badania cytologiczne i histopatologiczne,
Nakłucie jamy opłucnowej, badanie płynu opłucnowego

Badania dodatkowe

• Badania plwociny
• Badania mikrobiologiczne
1.

Zakażeń bakteryjnych

2.

Gruźlicy

3.

Zakażeń drobnoustrojami nietypowymi

4.

Grzybic układu oddechowego

5.

Zakażeń pierwotniakowych

Choroby dróg oddechowych

• Zapalenie zatok przynosowych, ostre

nawracające przewlekłe, czynniki
etiologiczne - alergiczne, infekcyjne,

• Ostre zapalenie gardła, wirusowe,

bakteryjne

• Choroby krtani: zapalenie krtani, rak

krtani( palenie tytoniu)

• Zapalenie oskrzeli: wirusy, bakterie

Astma oskrzelowa

• Przewlekła zapalna choroba dróg oddechowych

• Podział: alergiczna, niealergiczna
Sporadyczna, przewlekła ( lekka, umiarkowana,

ostra)

5% dorosłych w Polsce
Skurcz mięsni gładkich, obrzęk błony śluzowej oskrzeli,

tworzenie czopów śluzowych, przebudowa oskrzeli

Astma alergiczna- dzieci i młodzi dorośli, IgE zależna,

atopia

Czynniki wywołujące napady: alergeny,

zanieczyszczenia, zakażenia, wysiłek fizyczny, leki

np. aspiryna, emocje

Objawy: duszność, świszczący oddech, kaszel, inne

objawy alergiczne

Zapalenia płuc

• Pozaszpitalne

• Szpitalne
PZP drobnoustroje chorobotwórcze Streptococcus

pneumoniae, Haemophilus influenzae,

Mycoplasma pneumoniae

Czynniki sprzyjające: podeszły wiek, palenie tytoniu,

niewydolność serca, POChP, cukrzyca, leczenie

sterydami

Objawy: gorączka, dreszcze poty, ból w klatce

piersiowej, kaszel, duszność

W badaniach: stłumienie odgłosu opukowego,

rzężenia drobnobańkowe, szmer oskrzelowy, w

rtg klatki piersiowej zacienienia miąższowe

Zapalenia płuc

• Szpitalne zapalenia płuc
48 godzin od momentu przyjęcia do

szpitala

Bakterie lekooporne, tlenowe pałeczki gram

ujemne

Czynniki ryzyka: wcześniejsza

antybiotykoterapia, hospitalizacja powyżej

5 dni, częste występowanie szczepów

opornych na antybiotyki, dializoterapia,

leczenie immunosupresyjne

Choroby miąższowe płuc

• Rozsiane zmiany w obrazie rtg,

zaburzenia wentylacji typu
restrykcyjnego, upośledzona
wymiana gazowa

• Idiopatyczne śródmiąższowe

zapalenia płuc

Nowotwory płuc i opłucnej

1.Raki niedrobnokomórkowe :

płaskonabłonkowy, gruczołowy,
wielkokomórkowy (81%)

2.Rak drobnokomórkowy
Ad 1. ograniczona chemiowrażliwość,

leczenie chirurgiczne lub radioterapia

Ad 2. szybki wzrost, tworzenie

przerzutów, znaczna podatność na
chemioterapię

Rak płuca

• Częściej u mężczyzn
• Dominujący czynnik etiologiczny: substancje

zawarte w dymie tytoniowym, 90% zachorowań,

palenie bierne,

• Predyspozycja genetyczna
• Narażenie zawodowe
• Rak płaskonabłonkowy 40% pierwotnych

nowotworów płuc, duże oskrzela płuc, guz

przywnękowy

• Gruczolakorak 30% guzów płuc, drobne drogi

oddechowe, obwodowe części płuc, mniejszy

związek z paleniem tytoniu

Rak płuca

Objawy:
Kaszel (powyżej 50%)
Duszność
Ból w klatce piersiowej
Krwioplucie
Nawracające zapalenia płuc
Przerzuty: bóle kości, głowy, ból w
nadbrzuszu

Badania

• Rtg klatki piersiowej ( guz, niedodma,

powiększenie węzłów chłonnych, płyn w

jamie opłucnowej, uniesienie przepony )

małe guzy mogą być niewidoczne

• BAC
• TK, PET
• MR
• Badanie plwociny
• Badanie płynu w jamie opłucnej
• Bronchoskopia

Przerzuty nowotworowe do

płuc

• Rak jelita grubego
• Rak piersi
• Rak nerki
• Czerniak
• Mięsak kości i tkanek miękkich
Rtg klatki piersiowej, TK
Pojedyncze cienie lub uogólnione zmiany

o

typie limfangiozy płucnej

Choroby zawodowe układu

oddechowego

• Pylica krzemowa,
• Pylica górników kopalń,
• Pylica azbestowa
• Astma zawodowa
• Beryloza

POChP

• słabo odwracalne, postępujące

ograniczenie przepływu powietrza
przez drogi oddechowe

• zmiany zapalne, patologiczna

przebudowa płuc – wynik działania
szkodliwych pyłów- dym tytoniowy

POChP

• Europa: choruje 8-15 % mężczyzn i 3-

5 % kobiet powyżej 30 roku życia

• Polska: chorobowość szpitalna-

* mężczyźni 302/100 tys.
* kobiety 171/100 tys.
Umieralność: 17 tys. zgonów rocznie

POChP

• Palenie tytoniu (90 %)
• Narażenie zawodowe na wdychanie pyłów,

gazów

• Zanieczyszczenie powietrza
• Uszkodzenie płuc w czasie ich rozwoju:

infekcje, bierne palenie

• Częste zakażenia układu oddechowego
• Czynniki genetyczne :

- niedobór α

1

-

antytrypsyny

POChP- skutki

ogólnoustrojowe

• Nadciśnienie płucne i serce płucne
• Poliglobulia (nadmiar czerwonych

krwinek)

• Przewlekła niedokrwistość
• Kacheksja
• Zanik mięśni szkieletowych
• Osteoporoza
• Depresja

Objawy

• Przewlekły kaszel - ciągły lub

przerywany, często w dzień, rzadko w
nocy

• Przewlekłe odkrztuszanie plwociny
• Duszność-nasilająca się z upływem

czasu

Leczenie

• Zaprzestanie palenia tytoniu - jedyny

sposób na zahamowanie postępu
choroby

• Leczenie przewlekłe: farmakologiczne

i leczenie tlenem

• Leczenie zaostrzeń
• Leczenie operacyjne
• Rehabilitacja

Zaburzenia oddychania w czasie

snu

• Obturacyjny bezdech senny
• Centralny bezdech senny
• Zespół wzmożonej oporności dróg

oddechowych

• Zespół otyłości i hipowentylacji

Zaburzenia oddychania w czasie

snu

• OBS (obturacyjny bezdech senny)
Zablokowanie przepływu powietrza przez
gardło
Bezdech to zatrzymanie oddechu na
powyżej 10 sekund
25% mężczyzn i 11% kobiet
Czynniki sprzyjające: wiek, nadwaga i

otyłość, obwód szyi 43/40 cm, zmiany

anatomiczne dróg oddechowych, wady

rozwojowe żuchwy, alkohol, palenie

papierosów, leki, niedoczynność tarczycy,

akromegalia

Obturacyjny bezdech senny

Objawy w ciągu dnia

- Senność

- Ból głowy z powodu hipoksemii(O) i hiperkapnii (CO2)

- Zaburzenia pamięci i koncentracji

- Osłabienie libido, impotencja

- Depresja, zaburzenia emocjonalne
Objawy w nocy

- Chrapanie

- Bezdechy

- Potliwość

- Duszność, dławienie

- Kołatanie serca

- Trudności z zaśnięciem po wybudzeniu

- Ból w klatce piersiowej

- Zgaga

- Suchość w jamie ustnej

OBS

• Otyłość i nadwaga
• Ostre incydenty wieńcowe
• Zaburzenia rytmu serca i przewodzenia
• Nadciśnienie tętnicze
• Rozpoznanie: polisomnografia
EEG, EKG, EOG, SaO2, rytm oddechowy,
przepływ powietrza przez drogi

oddechowe

i inne

Leczenie OBS

• Zmiana stylu życia
• Zmniejszenie masy ciała
• Unikanie spania na plecach
• Unikanie picia alkoholu
• Unikanie stosowania leków nasennych
• Zaniechanie palenia papierosów
• CPAP utrzymywania stałego dodatniego

powietrza w drogach oddechowych przez
sprężarkę, aparaty wewnątrzustne

Niewydolność oddechowa

• Stan w którym zaburzenia czynności

układu oddechowego upośledzają
wymianę gazową płucach i prowadzą do
hipoksemii ↓Pa02 poniżej 60 mmHg lub
hiperkapni ↑Pa CO2 powyżej 45 mmHg

• Ostra, przewlekła
• Częściowa, hipoksemiczna
• Całkowita, hipoksemiczno-

hiperkapniczna

Ostra niewydolność

oddechowa

• Nagła i potencjalnie odwracalna

• ARDS zespół ostrej niewydolności

oddechowej

• Ostre uszkodzenie płuc
Przyczyny: aspiracja treści żołądkowej,

zapalenia płuc, uraz klatki piersiowej,

wentylacja mechaniczna, uraz

wielonarządowy, masywne przetoczenia

krwi, powikłania ciąży, reakcje polekowe

Objawy: duszność, kaszel, gorączka, ból w

klatce piersiowej, krwioplucie

Sinica, tachykardia, tachypnoe

Przewlekła niewydolność

oddechowa

• Rozwija się stopniowo i nie jest w pełni

odwracalna

• Przyczyny: choroby obturacyjne płuc,

choroby śródmiąższowe płuc, nowotwory

układu oddechowego, otyłość, choroby

układu nerwowego i mięśni (choroba

Parkinsona, SM), choroby serca i naczyń

• Czynniki ryzyka: palenie tytoniu, dymy,

pyły, szkodliwe gazy, nawracające

zakażenie dolnych dróg oddechowych

• Objawy: duszność wysiłkowa,

spoczynkowa, senność i ból głowy, kaszel

Gazometria

• Oznaczenie parametrów służących do wymiany

gazowej

• Krew tętnicza, rzadziej żylna, arterializowana krew

włośniczkowa, krew z jam serca i dużych naczyń

• Analizator równowagi kwasowo-zasadowej

• pH- 7,35-7,45

• Ciśnienie parcjalne tlenu p02, 70-100 mmHg

• Ciśnienie parcjalne dwutlenku węgla pC02 , 32-45

mmHg

• Stężenie wodorowęglanów, HCO3, 24 mmol/l

• Nadmiar zasad BE -2,3 + 2,3 mEq/l

• Stężenie CO2, 22-28 mmol/l

• Wysycenie hemoglobiny tlenem 95-98%

Gazometria

• Kwasica oddechowa niewyrównana: ↓pH,

↑pCO2, HCO3 w normie

• Kwasica metaboliczna

niewyrównana:↓pH,pCO2 w normie, ↓HCO3

• Zasadowica oddechowa

niewyrównana:↑pH,↓pCO2, HCO3 w normie

• Zasadowica metaboliczna

niewyrównana:↑pH,↑HCO3, pCO2 w normie

• Zaburzenia mieszane, zaburzenia całkowicie

wyrównane

Pulsoksymetria

• Nieinwazyjna metoda przezskórnego

monitorowania wysycenia tlenem

hemoglobiny krwi tętniczej,SaO2 i

częstotliwości tętna

• Pulsoksymetry, spektrofotometria

transmisyjne, właściwości optyczne Hb

utlenowanej i odtlenowanej

• Wskazania monitorowanie niewydolności

oddechowej, monitorowanie tlenoterapii,

monitorowanie stanu ciężkich chorych

• Znieczulenie ogólne

• Prawidłowe SaO2 95-98%

Spirometria

• Pomiar pojemności życiowej płuc i jej składowych
• Ocena natężonego wydechu
• Określenie maksymalnej wentylacji dowolnej
Wskazania: ocena czynności układu oddechowego

u osób z objawami chorobowymi, u osób z

czynnikami ryzyka, monitorowanie przebiegu

choroby i ocena skuteczności leczenia, u osób po

przeszczepie płuc, po lekach, w orzecznictwie

Rozpoznajemy: obturację, restrykcję i stany

pośrednie

Spirometria po ihalacji leku rozkurczającego, próby

prowokacyjne

Mukowiscydoza

Genetycznie uwarunkowane zaburzenie

wydzielania przez gruczoły
wydzielania zewnętrznego dotyczące
układu oddechowego i pokarmowego

1: 2500-3500 urodzeń
Bezobjawowi nosiciele 2-5% populacji
Mutacja genu CF
W Polsce ok. 1500 chorych

Mukowiscydoza

• Mała objętość płynu powierzchniowego

nabłonka dróg oddechowych

• Duże stężenie NaCl w płynie,

inaktywacja enzymów, zakażenia

• Rozrost komórek nabłonka dróg

oddechowych i zwiększenie ilości

śluzu, zatkanie oskrzelików

• Zapalenie błony śluzowej nosa i zatok

przynosowych, polipy

Mukowiscydoza

Przewód pokarmowy:
• Zastój soku trzustkowego, aktywacja

enzymów, zapalenie, torbielowate
poszerzenie przewodów i zrazików trzustki,
włóknienie

• 90% chorych niewydolność

zewnątrzwydzielnicza trzustki, zaburzenia
trawienia i wchłaniania, cukrzyca

• Ogniska stłuszczenia w wątrobie, marskość

żółciowa, kamica żółciowa

Mukowiscydoza

Objawy: kaszel, krwioplucie duszność,

obfite cuchnące stolce, wzdęcia i ból

brzucha, niedrożności pp, wyniszczenie

Leczenie objawowe ( oczyszczanie dróg

oddechowych, leki mukolityczne,

zapobieganie zakażeniom), fizjoterapia

Dieta: bogatobiałkowa, bogatotłuszczowa

(35-40%), bogatokaloryczna,enzymy,

witaminy

Rokowanie

• Średni wiek chorych w USA 25 lat w

Polsce 18 lat

• Przyczyny śmierci: niewydolność

oddechowa, zakażenia, niedożywienie

• Utrzymanie aktywności życiowej i

fizycznej poprawia jakość życia
pacjentów

• Zapobieganie: poradnictwo genetyczne

Tlenoterapia

• Podstawowe postępowanie objawowe

w niewydolności oddechowej

• Bezwzględne wskazanie: obniżenie

PaO2 poniżej 60 mm Hg co odpowiada

spadkowi saturacji O2 poniżej 90 % w

spoczynku

• Cel zwiększenie stężenia tlenu w

pęcherzykach płucnych, zwiększenie

wysycenia Hb tlenem, zwiększenie

dowozu tlenu do tkanek

Tlenoterapia

Źródła tlenu:
- Szpitalne , tlen ciekły lub gazowy,

100%, regulacja przepływu tlenu

- Pozaszpitalne: koncentratory, tlen

gazowy w butlach, tlen ciekły do
zastosowania w domu

- Oksygenacja hiperbaryczna w

komorach nadciśnieniowych

Tlenoterapia

• Wskazania : ostra niewydolność

oddechowa, zaostrzenie przewlekłej

niewydolności oddechowej,

• Domowe leczenie tlenem: przewlekła

niewydolność oddechowa, wymagająca

ciągłego stosowania tlenu

• Chorzy z niewydolnością serca
• Chorzy z POChP, PaO2 poniżej 55 mm Hg,

istotne wydłużenie życia przy stosowaniu

powyżej 15h/dzień

Wentylacja mechaniczna-

respirator

• Zastąpienie lub wspomaganie

oddechów chorego przez respirator

• Metody inwazyjne: wprowadzenie

rurki do tchawicy (intubacja)

• Metody nieinwazyjne: maski

twarzowe, nosowe, ustne i nosowo-
ustne

Gruźlica

• Jest to choroba zakaźna wywołana przez

prątki kwasooporne z grupy

Mycobacterium tuberculosis

• Gruźlica płuc
• Gruźlica pozapłucna: węzłów chłonnych,

opłucnej, kości i stawów, kręgosłupa

układu moczopłciowego, jelit, nadnerczy

• Dodatni lub ujemny rozmaz plwociny
• Nowe zachorowanie, nawrót choroby

Gruźlica

• Co roku zapada na gruźlicę 8-9 mln osób a umiera 3 mln

• W 2004 roku zanotowano w Polsce ok. 9500 nowych

zachorowań w tym 120 dzieci

• W 2003 roku zmarło na gruźlicę 907 osób

• Objawy: podwyższona temperatura, utrata apetytu i masy

ciała, nocne poty, złe samopoczucie

• Objawy podmiotowe: suchy przewlekły kaszel, krwioplucie,

duszność

• Rozpoznanie: rtg klatki piersiowej, badania bakteriologiczne

• Odczyn tuberkulinowy: bezobjawowe zakażenie prątkiem

gruźlicy, jest wynikiem nadwrażliwości typu opóźnionego,

rozszerzenie naczyń, obrzęk, przenikanie komórek

zapalnych. Wynik dodatni: zakażenie, szczepienie,

ekspozycja na prątki niegruźlicze

Gruźlica

• Szczepienia przeciwgruźlicze BCG są w

Polsce obowiązkowe

• Szczepionkę podaje się w populacji

niezakażonej

• W Polsce szczepi się dzieci do 3 miesiąca

życia, w ciągu 24 godzin po urodzeniu 1

szczepionka, w 12 miesiącu życia dzieci

które nie maja blizny w 7 roku życia bez

próby tuberkulinowej, w 12 roku życia z

ujemnym wynikiem próby tuberkulinowej

• Badania kontaktów- rtg klatki piersiowej,

odczyn tuberkulinowy, wywiad.

Przeciwwskazania do

stosowania masażu:

UKŁAD ODDECHOWY:
• Gruźlica
• Stany zapalne ostre (zapalenie płuc,

oskrzeli)

• Choroby zakaźne
• Zmiany nowotworowe
• Dychawica oskrzelowa w czasie

napadów

Wskazania do stosowania

masażu:

UKŁAD ODDECHOWY:

– Przewlekły nieżyt oskrzeli
– Astma oskrzelowa w okresie

międzynapadowym

– Rozedma płuc
– Rozstrzenie oskrzeli
– St. przed i po operacji w obrębie kaletki

piersiowej