Toksyna botulinowa ( BTX) –
wiadomości ogólne



Jedna z najsilniejszych toksyn, wywołuje
zatrucie jadem kiełbasianym



Neurotoksyna produkowana przez gram-
dodatnie beztlenowce Clostridium
botulinum



Opisano 7 różnych antygenowo serotypów
toksyny (BTX-A, B, C, D, E, F i G)
produkowanych przez różne szczepy



Układ nerwowy człowieka jest wrażliwy na 5
serotypów (BTX-A, B, E, F, G)

Mechanizm działania BTX



Powinowactwo do obwodowego układu
nerwowego



Hamowanie uwalniania acetylocholiny z
presynaptycznych zakończeń połączeń
nerwowo-mięśniowych i blokada
nerwowo-mięśniowa



W bardzo dużych dawkach wiązanie z
zakończeniami nerwowymi w zwojach
cholinergicznych i objawy wegetatywne

Budowa chemiczna BTX



Produkowana w postaci nieaktywnych
polipeptydów, które są rozkładane przez
proteazę bakteryjną do aktywnej
dwułańcuchowej formy toksyny (łańcuchy
ciężkie H i lekkie L) połączonych termo
nietrwałymi wiązaniami dwusiarczkowymi.



Pod wpływem gorąca i gotowania
dysocjacja łańcuchów i unieczynnienie
toksyny.

Zatrucie jadem kiełbasianym



3 formy:



przenoszone przez pokarm (spożycie produktów
zawierających formy przetrwalnikowe
neurotoksycznych typów A, B lub E)



przyranne (efekt działania toksyn
produkowanych w ranach zanieczyszczonych
przez bakterie)



botulinizm niemowląt (spożycie zarodników i
produkcja toksyn w przewodzie pokarmowym
dziecka)

Objawy zatrucia jadem
kiełbasianym



Symetryczne, postępujące wiotkie
porażenie nerwów ruchowych i
autonomicznych, rozpoczynające się
zwykle od nerwów czaszkowych



Objawy początkowe: zatarte widzenie,
utrudnienie połykania, upośledzenie
mowy



Przypadki ciężkie: zatrzymanie
oddechu, śmierć

Doświadczenia terapeutyczne



Lata 80-te XX w. A.B.Scott – wybiórcze

unieczynnienie mięśniowej spastyczności w

zezie



Zgoda FDA na wykorzystywanie BTX-A w

okulistyce i neurologii do leczenia zeza, kurczu

powiek, połowicznego przykurczu twarzy



Początek lat 90-tych XX w. Borodic, Cheney,

McKenna stosując BTX w leczeniu przykurczu

połowiczego twarzy stwierdzili korzystny

wpływ terapii na zmarszczki



Od tej pory coraz szersze zastosowanie w

dermatologii estetycznej, początkowo

ograniczone do górnej jednej trzeciej twarzy

Kliniczne zastosowanie
BTX



Dermatologia Okulistyka Neurologia



zmarszczki między brwiami zez połowiczy

przykurcz twarzy



kurze łapki kurcz powiek asymetria

twarzy



zmarszczki na czole oczopląs dystonia

ustno-żuchwowa



zmarszczki wokół ust dystonia

szyjki macicy



napięte pasma mięśnia kręcz karku



szerokiego szyi skurcz

zwieracza



opadanie brwi pocenie

smakowe



nadmierne pocenie dłoni ruchy

towarzyszące



nadmierne pocenie pach nadmierne łzawienie

Kliniczne zastosowanie BTX
w dermatologii



Modyfikowanie „dynamicznych”, trwałych

zmarszczek i specyficznych nierówności

anatomicznych spowodowanych ekspresją

mięśni mimicznych twarzy.



Mięśnie mimiczne twarzy wchodzą

bezpośrednio do powierzchni dolnej skóry; ich

kurczenie pociąga skórę, porusza ją i

powoduje marszczenie (przeważnie

prostopadłe do kierunku skurczu mięśnia).



Efekt działania BTX – porażenie lub osłabienie

mięśni.

Preparaty BTX



Botox® (100 MU toksyny, ludzka, albumina,
chlorek sodu) przed użyciem przechowywać w
zamrażarce, rozpuszczać w 0,9% NaCl, nie
potrząsać, po przygotowaniu roztwór
przechowywać w lodówce 2-8 C, max.24 h, wg

FDA 4 godz.



DysportTM (500MU, rozpuszczanie w 0,9% NaCl,
można przechowywać w temperaturze pokojowej



Różnią się właściwościami chemicznymi,
względnym potencjałem biologicznym, wagą i
dawkowaniem

Immunogenność



Podawanie BTX stymuluje może

stymulować wytwarzanie przeciwciał i

prowadzić do braku skuteczności

dalszego leczenia. Immunogenność

zależy od poszczególnych dawek, dawki

skumulowanej i częstości podawania.

Żeby zminimalizować oporność należy

używać możliwie najmniejszej skutecznej

dawki, w odstępach co najmniej 3-

miesięcznych, unikać iniekcji

wspomagających.

Dawkowanie



Najskuteczniejsza dawka w najmniejszej
objętości!



Stężenia roztworów: 1 MU/0,1 ml do 10
MU/0,1 ml



Objętości wstrzykiwane: 0,025 – 1,0 ml
na jeden punkt

Środki ostrożności



Stosowanie BTX przeciwwskazane u
kobiet ciężarnych i karmiących



Zachować ostrożność u dzieci poniżej
12 r.ż.

Działania niepożądane (1)



Opadanie powiek (przeniknięcie BTX przez przegrodę

oczodołową i paraliż mięśnia dźwigacza powieki górnej;

zazwyczaj minimalne 1-2 mm i krótkotrwałe ok. 2 tyg;

podawać małą objętość, powoli, dokładnie 1 cm pow.

środka brwi kierując igłę w górę i poziomo, ćwiczenia

kurczenia mięśnia przez 30 min. po zabiegu)



Wywinięcie powieki



Podwójne widzenie



Obniżenie powieki (podawać co najmniej 1 cm

zewnętrznie w stosunku do kości oczodołu)



Ból po iniekcji i przejściowy ból głowy



Krwiak, zasinienie (wykonać natychmiastowy ucisk

palcami miejsca po injekcji)

Działania niepożądane (2)



Skutki odległe: ograniczona zmiana
rozmiarów włókien mięśniowych,
zaburzenia elektromiograficzne bez
znaczenia klinicznego; subkliniczne
elektromiograficzne zmiany w
nieostrzykniętych, odległych mięśniach



Brak wpływu na ośrodkowy układ nerwowy
(BTX nie przenika przez barierę krew-mózg)



Nie odnotowano anafilaksji i śmierci

Górna część twarzy



Poziome zmarszczki czoła – powstają przez kurczenie

się włókien mięśnia czołowego (podnosi brwi i skórę

czoła, przeciwdziała obniżającemu działaniu mięśni

gładzizny i brwi), włókna mięśniowe zorientowane

pionowo, a zmarszczki poziomo.



Typowe dawkowanie: 2-4 jedn. Botoxu w każde miejsce

podskórnie lub domięśniowo w odstępach 1,5-2 cm.

Podawać 1-1,5 szerokości palca (=2-3 cm) powyżej

kostnego brzegu oczodołu.



Delikatny masaż w rejonie wstrzyknięcia (kilka sekund)



Centralne linie marszczenia brwi - poziome i

pionowe zmarszczki spowodowane przez mięśnie

obniżające.



Dawkowanie: 4-10 jedn. na każde miejsce

Górna część twarzy



Boczne linie kąta oka – „kurze łapki” rozchodzą się

promieniście od kąta oka na zewnątrz i w bok.



Dawkowanie: dawka ogólna 6-16 jedn. Botoksu podana w

3-4 miejsca albo w formie bolusa i łagodne masowanie

na boki, w górę i w dół.



Zawsze 1-1,5 cm bocznie w stosunku do bocznego,

kostnego brzegu oczodołu.



Powieki dolne



BTX wstrzykiwany w powieki dolne powoduje zwiotczenie

szczeliny powiekowej, „wygląd otwartych oczu”,

relaksację fałdów pod oczami; nadaje pacjentowi wygląd

osoby pogodnej, aktywnej i młodej.



Dawkowanie:1-2 jedn. Botoksu zawsze przedtarczkowo,

podskórnie! 2-3 mm od brzegu powieki

Środkowa część twarzy



Linie nosowo-gładziznowe tzw.”linie królicze” – 2-5

jedn. Botoksu domięśniowo w boczną ścianę nosa. Nie

podawać zbyt nisko i w bruzd e nosowo-policzkowa.



Rozszerzony nos – 5-10 jedn. w każde skrzydełko



Obniżenie czubka nosa – dotychczas efekt uzyskiwany

jedynie przez plastykę nosa;



2-4 jedn. Botoksu w połączenie columelli z wargą, 2-4

jedn. do dolnej 1/3 columelli, ew. 4-5 jedn. do części

skrzydełkowej mięśnia nosowego z każdej strony

grzbietu nosa.



Bruzdy i fałdy policzkowo-wargowe – lepsze efekty

po zastosowaniu wypełniaczy; ryzyko spłaszczenia części

środkowej twarzy, wydłużenia wargi górnej, asymetrii,

opadania wargi, ślinienia, nietrzymania płynów.

Środkowa część twarzy



Zmarszczki wargi górnej i dolnej – pionowe
linie prostopadłe do granicy czerwieni wargowej.



1-2 jedn. Botoksu do niższej warstwy skóry
właściwej w miejscu bezpośrednio powyżej
czerwieni wargowej w każdej ćwiartce warg po
obu stronach columelli.



Maksymalnie 11 miejsc iniekcji dla obu warg.



Nadmierne leczenie powodować może trudności
z zaciskaniem warg, asymetrię ust, zmiany w
wymowie, przygryzanie języka.

Dolna część twarzy



Wyolbrzymiony „dziąsłowy” uśmiech – ekspozycja górnej

części błony śluzowej dziąseł podczas uśmiechu; skłonność

rodzinna, wady rozwojowe zębów i szczęki,



Idealny uśmiech eksponuje ¾ wysokości korony zęba niższych

siekaczy , nie więcej niż 2 mm śluzówki górnych dziąseł.



1-2 jedn. Botoksu pionowo i w głąb rowka nosowo-policzkowego

lub wewnątrzustne wstrzyknięcie1-2 jedn. do brzuśców

dźwigaczy wargi górnej bruzdą dziąsłowo-wargową.



Skierowanie ust do dołu – „linie marionetki” przekazujące

negatywną ekspresję, wyrażające smutek i melancholię.



2-5 jedn. Botoksu domięśniowo przy granicy żuchwowej w punkt,

który jest najniżej położony w stosunku do wyobrażonej linii,

przechodzącej przez bruzdę policzkowo-wargową. Z daleka od

mięśnia okrężnego ust!



Głębokie fałdy podbródkowe – oznaka zdziecinnienia

starczego lub starości; 3-5 jedn. Botoksu domięśniowo po obu

stronach linii środkowej przy wierzchołku bródki lub 6-10 jedn. w

centrum wierzchołka bródki.

Dolna część twarzy



Marszczenie brody – 6-10 jedn. Botoksu do mięśnia

bródkowego przy wierzchołku bródki lub 3-5 jedn. po obu

stronach linii środkowej bezpośrednio powyżej dolnego

brzegu żuchwy.



Poziome zmarszczki szyi – 1-2 jedn. Botoksu powyżej i

poniżej głównej linii poziomej w odległości 2-3 cm między

punktami wstzryknięć, raczej na poziomie skóry właściwej

niż podskórnie. Łącznie nie więcej niż 20-30 jedn. na sesję.



Pionowe pasma mięśnia szerokiego szyi – szpecące

grube pasma mięśniowe o pionowym przebiegu,

spowodowane zanikiem skóry i tkanki podskórnej

związanym z wiekiem. 2-4 jedn. Botoksu domięśniowo

wzdłuż pionowego obszaru pasma; od punktu 1,5-2 cm

poniżej dolnej granicy żuchwy w odstępach 1,5-2 cm do

łącznej dawki 15-20 jedn. na każdą stronę, na sesję.