Witam Państwa na wykładzie z
podstaw makro-ekonomii, :)…

1

1

R Y N E K P I E N I Ą D Z A

3

1. PIENIĄDZ I KORZYŚCI Z JEGO ISTNIENIA

4

PIENIĄDZ

■

PIENIĄDZEM

jest wszystko to, co spełnia

funkcję

ŚRODKA WYMIANY

, a także jest

MIERNIKIEM WAR-

TOŚCI

i

ŚRODKIEM

PRZE

CHOWYWANIA OSZCZĘD- NOŚCI

.

5

PIENIĄDZ

■

PIENIĄDZEM

jest wszystko to, co spełnia

funkcję

ŚRODKA WYMIANY

, a także jest

MIERNIKIEM WAR-

TOŚCI

i

ŚRODKIEM

PRZE

CHOWYWANIA OSZCZĘD- NOŚCI

.

Zęby delfina na wyspach Polinezji,

tytoń i whisky dawno temu w niektórych stanach

USA,

papierosy w obozach jenieckich,

monety i banknoty w Polsce…

6

KORZYŚCI Z ISTNIENIA PIENIĄDZA (FUNKCJE
PIENIĄ-DZA)

7

ŚRODEK WYMIANY

Gospodarka pieniężna

Łatwiej jest znaleźć partnera, transakcja staje się

DWUETAPO-WA…

Więc

maleją

KOSZTY

TRANSAKCYJNE i rozwija się ry-nek.

8

ZADANIE
a)

W

gospodarce

pieniężnej

zbieżność

zapotrzebowania i oferty uczestników transakcji
przestaje

być

warunkiem

koniecznym

jej

zawarcia. Transakcja zostaje podzielona na etapy.
Podaj przy-kład.

9

ZADANIE
a)

W

gospodarce

pieniężnej

zbieżność

zapotrzebowania i oferty uczestników transakcji
przestaje

być

warunkiem

koniecznym

jej

zawarcia. Transakcja zostaje podzielona na etapy.
Podaj przy-kład.

Powiedzmy, że Piotr ma jabłko, a potrzebuje rybę.
Aby doszło do wymiany, W GOSPODARCE
NATURALNEJ Piotr musi spotkać kogoś, kto ma
rybę i chce dostać jabłko.

Natomiast W GOSPODARCE PIENIĘŻNEJ

wystar-czy, że Piotr najpierw spotka kogoś, kto
szuka jabłka i ma pienią-dze, a potem - zapewne
już w innym miejscu i czasie - kogoś, kto ma rybę
i potrzebuje pieniędzy.

10

ZADANIE
a)

W

gospodarce

pieniężnej

zbieżność

zapotrzebowania i oferty uczestników transakcji
przestaje

być

warunkiem

koniecznym

jej

zawarcia. Transakcja zostaje podzielona na etapy.
Podaj przy-kład.

Powiedzmy, że Piotr ma jabłko, a potrzebuje rybę.
Aby doszło do wymiany, W GOSPODARCE
NATURALNEJ Piotr musi spotkać kogoś, kto ma
rybę i chce dostać jabłko.

Natomiast W GOSPODARCE PIENIĘŻNEJ

wystar-czy, że Piotr najpierw spotka kogoś, kto
szuka jabłka i ma pienią-dze, a potem - zapewne
już w innym miejscu i czasie - kogoś, kto ma rybę
i potrzebuje pieniędzy.

b) Dlaczego takie rozbicie transakcji na etapy
powoduje

zmniej-szenie

się

kosztów

transakcyjnych?

11

ZADANIE
a)

W

gospodarce

pieniężnej

zbieżność

zapotrzebowania i oferty uczestników transakcji
przestaje

być

warunkiem

koniecznym

jej

zawarcia. Transakcja zostaje podzielona na etapy.
Podaj przyk-ład.

Powiedzmy, że Piotr ma jabłko, a potrzebuje rybę.
Aby doszło do wymiany, w gospodarce naturalnej
Piotr musi spotkać kogoś, kto ma rybę i chce
dostać

jabłko.

Natomiast

w

gospodarce

pieniężnej wystarczy, że Piotr najpierw spotka
kogoś, kto szuka jabłka i ma pieniądze, a potem -
zapewne już w innym miejscu i czasie - kogoś, kto
ma rybę i potrzebuje pieniędzy.

b) Dlaczego takie rozbicie transakcji na etapy
powoduje

zmniej-szenie

się

kosztów

transakcyjnych?

W gospodarce pieniężnej Piotrowi jest łatwiej
spotkać kogoś chcącego zawrzeć transakcję.
Odpowiednimi

kandydatami

są

wszyscy

potrzebujący jabłka i mający pieniądze, a nie
tylko ci potrzebujący jabłka, którzy mają rybę.

W drugim etapie transakcji partnerami

Piotra

stają

się

potrzebujący

pieniędzy

posiadacze ryby. W rezultacie, w gospo-darce
pieniężnej wysiłek Piotra związany z zawarciem,
jedna po drugiej, dwóch transakcji etapowych
jest mniejszy niż wysiłek niezbędny do zawarcia
odpowiedniej transakcji barterowej.

12

MIERNIK WARTOŚCI

W gospodarce pieniężnej jest mniej cen, co

ułatwia rachunki i handel.

Dobro

Gospodarka

pieniężna

Gospodarka

naturalna

A

P

A

A/B; A/C;

A/D

B

P

B

B/C; B/D

C

P

C

C/D

D

P

D

13

ZADANIE
W gospodarce są tylko 4 dobra: A, B, C, D. a) Ile
„cen” jest w tej gospodarce, kiedy nie ma pieniądza,
a ile, kiedy pieniądz jest?

14

ZADANIE
W gospodarce są tylko 4 dobra: A, B, C, D. a) Ile
„cen” jest w tej gospodarce, kiedy nie ma pieniądza,
a ile, kiedy pieniądz jest?

Kiedy nie ma pieniądza, istnieje co najmniej 6
„cen”: A/B; A/C; A/D; B/C; B/D; C/D. „Co najmniej”,
bo odwrotności tych stosunków wymiennych także
można uznać za ceny. Oczywiście, w gospodarce z
pieniądzem istnieją tylko 4 ceny. W przypadku
większej liczby dóbr ta różnica staje się bardzo
duża.

15

ZADANIE
W gospodarce są tylko 4 dobra: A, B, C, D. a) Ile
„cen” jest w tej gospodarce, kiedy nie ma pieniądza,
a ile, kiedy pieniądz jest?

Kiedy nie ma pieniądza, istnieje co najmniej 6
„cen”: A/B; A/C; A/D; B/C; B/D; C/D. „Co najmniej”,
bo odwrotności tych stosunków wymiennych także
można uznać za ceny. Oczywiście, w gospodarce z
pieniądzem istnieją tylko 4 ceny. W przypadku
większej liczby dóbr ta różnica staje się bardzo
duża.

b) Dlaczego większa liczba cen utrudnia wymianę?

16

ZADANIE
W gospodarce są tylko 4 dobra: A, B, C, D. a) Ile
„cen” jest w tej gospodarce, kiedy nie ma pieniądza,
a ile, kiedy pieniądz jest?

Kiedy nie ma pieniądza, istnieje co najmniej 6
„cen”: A/B; A/C; A/D; B/C; B/D; C/D. „Co najmniej”,
bo odwrotności tych stosunków wymiennych także
można uznać za ceny. Oczywiście, w gospodarce z
pieniądzem istnieją tylko 4 ceny. W przypadku
większej liczby dóbr ta różnica staje się bardzo
duża.

b) Dlaczego większa liczba cen utrudnia wymianę?

Trudniej jest zapamiętać i porównać wszystkie
„ceny”. Może się np. zdarzyć, że „bezpośredni”
stosunek wymienny 2 dóbr (np. B/C) różni się od
stosunku ustalonego w sposób „pośredni” (B/C
wynika-jący z A/C i A/B). Komplikuje to i utrudnia
handel.

17

ŚRODEK OSZCZĘDZANIA

Łatwiej jest przechowywać wartość…

18

Zatem,

dzięki

istnieniu

pieniądza

W

GOSPODARCE MALEJĄ KOSZTY TRANSAKCYJNE

i

ROŚNIE EFEKTYWNOŚĆ GOS-PODAROWANIA

.

Oprócz tych –

BEZPOŚREDNICH

– korzyści z

istnienia pieniądza są jeszcze wynikające z nich
korzyści

POŚREDNIE

.

19

KORZYŚCI POŚREDNIE Z ISTNIENIA PIENIĄDZA

1. Pieniądz sprzyja

ROZWOJOWI RYNKU

, ułatwia

SPECJA-LIZACJĘ

i wzmaga

KONKURENCJĘ

(efektywność!).

20

2. Pieniądz ułatwia porównywanie nakładów i

efektów

projek-tów

inwestycyjnych.

Taki

RACHUNEK

EKONOMICZNY

ułatwia

EFEKTYWNĄ ALOKACJĘ ZASOBÓW

(efektyw-

ność!).

21





i

i

Ni

Ei

Powiedzmy,

że

spośród

wielu

projektów

inwestycyjnych

chcemy

wybrać

najlepszy.

Wskaźnik efektywności i-tego projektu, Φ

i

,

(grec. f) równa się:

E

i

– odpowiadające i-temu projektowi efekty (np.

99 par sanda-łów, 38 par półbutów, 9 par butów z
cholewką)

N

i

– odpowiadające i-temu projektowi nakłady

(np. 5 litrów ben-zyny, 2 m

2

skóry, godzina pracy

hydraulika)

Φ

i

=

22





i

i

Ni

Ei

E

i

– odpowiadające i-temu projektowi efekty (np.

99 par sanda-łów, 38 par półbutów, 9 par butów z
cholewką)

N

i

– odpowiadające i-temu projektowi nakłady

(np. 5 litrów ben-zyny, 2 m

2

skóry, godzina pracy

hydraulika)

Φ

i

=

Bez pieniądza i cen odpowiednie sumowania i
ustalenie

współ-czynników

efektywności

rozważanych

projektów

byłoby

trudne

lub

niemożliwe.

23

O powstaniu pieniądza…

Pieniądz powstaje żywiołowo. Funkcje pieniądza
zaczyna pełnić jedno z dóbr. Uczestnicy wymiany
zaczynają je przyjmować nie dla jego cech
fizycznych, lecz po to, żeby - w razie potrzeby –
wymienić je na inne dobra.

24

O powstaniu pieniądza…

O tym, które dobro zostanie pieniądzem, decydują
głównie ważne cechy substancji pieniądza:

25

O powstaniu pieniądza…

O tym, które dobro zostanie pieniądzem, decyduje
jego rola w handlu i cechy substancji, z jakiej jest
wykonane:

TRWAŁOŚĆ

26

O powstaniu pieniądza…

Ważne cechy substancji pieniądza:

TRWAŁOŚĆ,

RZADKOŚĆ

27

O powstaniu pieniądza…

Ważne cechy substancji pieniądza:

TRWAŁOŚĆ,

RZADKOŚĆ,

PODZIELNOŚĆ

28

O powstaniu pieniądza…

Ważne cechy substancji pieniądza:

TRWAŁOŚĆ,

RZADKOŚĆ,

PODZIELNOŚĆ,

JEDNORODNOŚĆ.

29

Rodzaje pieniądza

Pieniądz może być:

-TOWAROWY

30

Rodzaje pieniądza

Pieniądz może być:

-TOWAROWY

-SYMBOLICZNY (PRZYMUSOWY) (ang. fat money)

31

Rodzaje pieniądza

Pieniądz może być:

-TOWAROWY
-SYMBOLICZNY (PRZYMUSOWY) (ang. fat money)
-

BEZGOTÓWKOWY (bankowy, wkładowy, żyrowy)

32

2. BANKI W SYSTEMIE FINANSOWYM

33

Przypomnij sobie ruch okrężny wydatków i
dochodów w gospodar- ce i odpływający w bok
strumień oszczędności , S…

34

Przypomnij sobie ruch okrężny wydatków i
dochodów w gospodar- ce i odpływający w bok
strumień oszczędności , S…

X

I

PRZEDSIĘBIORSTWA

GOSPODARSTWA

DOMOWE

Y

d

= Y

2

- NT

Y

2

PAŃSTWO

G

NT=T

d

–B

Z

S

C

Y

1

= C+I+G+X-

Z

35

Przypomnij sobie ruch okrężny wydatków i
dochodów w gospodar- ce i odpływający w bok
strumień oszczędności , S…

X

I

PRZEDSIĘBIORSTWA

GOSPODARSTWA

DOMOWE

Y

d

= Y

2

- NT

Y

2

PAŃSTWO

G

NT=T

d

–B

Z

S

C

Y

1

=

C+I+G+X-Z

36

Przemianę oszczędności, S, w inwestycje, I,
umożliwia

SYSTEM FI-NANSOWY

, czyli m. in.

RYNKI FINANSOWE

i

POŚREDNICY FINANSOWI.

X

I

PRZEDSIĘBIORSTWA

GOSPODARSTWA

DOMOWE

Y

d

= Y

2

- NT

Y

2

PAŃSTWO

G

NT=T

d

–B

Z

S

C

Y

1

=

C+I+G+X-Z

37

Na

RYNKACH

FINANSOWYCH

handlują

pożyczkami –

BEZ-POŚREDNIO

– oszczędzający i

inwestorzy.

Np.

oszczędzający

kupują

od

inwestujących akcje i obligacje.

38

Na

RYNKACH

FINANSOWYCH

handlują

pożyczkami –

BEZ- POŚREDNIO

– oszczędzający i

inwestorzy.

Np.

oszczędzający

kupują

od

inwestujących akcje i obligacje.

Natomiast

POŚREDNICY FINANSOWI

[np.

BANKI, fundusze wspólnego inwestowania (ang.
mutual funds)] ułatwiają przepływ pieniędzy od
oszczędzających do inwestujących.

39

■

BANKI KOMERCYJNE przechowują pieniądze,

płacąc

właś-cicielom

odsetki.

Zgromadzone

wkłady pożyczają, za wyższe wy-nagrodzenie,
przedsiębiorstwom, konsumentom, państwu.

40

2008

Bilans Bank of Hypothetia sporządzony na dzień 31
grudnia 2008 r. (w mln gb)

Przyjrzyjmy

się

uproszczonemu

przykładowi

bilansu banku…

Stopa rezerw (r) to relacja zasobu gotówki banku
komercyjnego (R) do ulokowanych weń wkładów
płatnych na żądanie (D)

r=R/D

.

41

200
8

Bilans Bank of Hypothetia sporządzony na dzień
31 grudnia 2008 r. (w mln gb)

42

Prócz banków komercyjnych istnieje także BANK
CENTRAL-NY…

■

Bank centralny w imieniu państwa dba o

jakość pienią- dza, prowadzi politykę pieniężną,
wpływając

na

wielkość

zagregowanych

wydatków w gospodarce, pomaga innym

bankom

i nadzoruje ich działalność.

43

Jest wiele miar ilości pieniądza w gospodarce…

1. M

0

= R+C

---------------------------------------------------------------

---------------

R – Gotówka w kasach banków komercyjnych (ich

rezerwy).

C – Gotówka w obiegu poza kasami banków.

ILE PIENIĄDZA JEST W GOSPODARCE?

44

Jest wiele miar ilości pieniądza w gospodarce…
1. M

0

= R+C

2. M

1

= C + D

---------------------------------------------------------------

---------------

R – Gotówka w kasach banków komercyjnych (ich

rezerwy)

C – Gotówka w obiegu poza kasami banków
D – Wkłady

płatne na żądanie

(rachunki czekowe, a

vista)

ILE PIENIĄDZA JEST W GOSPODARCE?

45

Jest wiele miar ilości pieniądza w gospodarce…
1. M

0

= R+C

2. M

1

= C + D

3. M

2

= M

1

+ „małe” wkłady terminowe

---------------------------------------------------------------

---------------

R – Gotówka w kasach banków komercyjnych (ich

rezerwy)

C – Gotówka w obiegu poza kasami banków
D – Wkłady

płatne na żądanie

(rachunki czekowe)

ILE PIENIĄDZA JEST W GOSPODARCE?

46

Jest wiele miar ilości pieniądza w gospodarce…
1. M

0

= R+C

2. M

1

= C + D

3. M

2

= M

1

+ „małe” wkłady terminowe

4. M

3

= M

1

+ wszystkie wkłady terminowe

---------------------------------------------------------------

---------------

R – Gotówka w kasach banków komercyjnych (ich

rezerwy)

C – Gotówka w obiegu poza kasami banków
D – Wkłady

płatne na żądanie

(rachunki czekowe)

ILE PIENIĄDZA JEST W GOSPODARCE?

47

Jest wiele miar ilości pieniądza w gospodarce…
1. M

0

= R+C

2. M

1

= C + D

3. M

2

= M

1

+ „małe” wkłady terminowe

4. M

4

= M

1

+ wszystkie wkłady terminowe i

oszczędnościowe

5. Jest jeszcze NIBY-PIENIĄDZ (ang. near money),

czyli inne

bardzo płynne aktywa…

---------------------------------------------------------------

---------------

R – Gotówka w kasach banków komercyjnych (ich

rezerwy)

C – Gotówka w obiegu poza kasami banków
D – Wkłady płatne na żądanie (rachunki czekowe)

ILE PIENIĄDZA JEST W GOSPODARCE?

48

48

1.

Rekompensatą za malejąca płynność kolejnych
rodzajów „M” jest coraz wyższe oprocentowanie.

49

49

1.

Rekompensatą za malejąca płynność kolejnych
rodzajów „M” jest coraz wyższe oprocentowanie.

2.
Granice oddzielające „pieniądz” od „niepieniądza”
i poszczególne funkcje spełniane przez pieniądz
są trudne do wytyczenia… Kiedyś za pieniądz
uważano środek wymiany, który nie daje odsetek,
lecz jest płynny. Jednak w latach 80. XX w. wkłady
czekowe

zaczęły

dawać

oprocentowanie.

Podobnie, możliwe stało się czerpanie płynnej
gotówki z wkładów oszczędnościowych bez straty
odsetek.

50

50

DYGRESJA

W końcu 2002 r. w USA rozróżniano 4 rodzaje podaży
pieniądza: M

1

, M

2

, M

3

, L. (Rekompensatą za ich malejąca

płynność jest coraz wyższe oprocen-towanie).

M

1

– zasoby wysoce płynnego środka płatniczego

(gotówka* plus np. różne nieoprocentowane i
oprocentowane wkłady czekowe ) ; (M

1

: 4 190$/os.).

M

2

– ten agregat DODATKOWO obejmuje pewne mniej

płynne aktywa, np. wkłady oszczędnościowe (trzeba
zawiadomić bank o zamiarze ich tran-sferu na rachunek
czekowy), małe (do 100 000$) wkłady terminowe (ich wy-
cofanie przed uzgodnionym terminem jest karane
obniżką odsetek); udzia-ły w funduszach inwestycyjnych
rynku pieniądza (czeki wystawiane przez ich właścicieli
muszą mieć pewną minimalną wysokość); (M

2

: 20

080$/os.).

M

3

– DODATKOWO obejmuje np. duże wkłady terminowe

i duże wkłady bankowe dokonywane na indywidualnych
warunkach; (M

3

: 29 480$/os.).

L – DODATKOWO obejmuje aktywa, które nie są
pieniądzem, lecz jego bliskim substytutem (np.
obligacje rządu USA dla „małych ciułaczy”; bo-ny
skarbowe „krótsze” niż 12 miesięcy).

----------

•Zgodnie z danymi FED w 1995 r. w USA na osobę przypadało
prawie 1400$ gotów-ki; przeciętny Amerykanin trzymał ok. 100$
gotówki (wielkie ilości gotówki obsługi-wały zatem płatności w
„szarej strefie” i za granicą).

KONIEC DYGRESJI

W praktyce granice oddzielające „pieniądz” od
„niepieniądza” i poszcze-gólne funkcje spełniane przez
pieniądz są trudne do wytyczenia. Kiedyś za pieniądz
uważano środek wymiany, który nie daje odsetek, lecz
jest płynny. Jednak w latach 80-tych XX w. wkłady
czekowe zaczęły dawać oprocentowanie. Podobnie,
możliwe stało się czerpanie płynnej gotówki z wkładów
oszczędnościowych bez straty odsetek.

51

KREACJA

PIENIĄDZA

PRZEZ

BANKI

KOMERCYJNE

W Hipotecji JEST 5 BANKÓW KOMERCYJNYCH,
Hipotecjanie nie preferują żadnego z nich…

g = C/D = 0

(Hipotecjanie zdecydowanie wolą D od C!)

52

KREACJA

PIENIĄDZA

PRZEZ

BANKI

KOMERCYJNE

W Hipotecji JEST 5 BANKÓW KOMERCYJNYCH,
Hipotecjanie nie preferują żadnego z nich…

g = C/D = 0
(Hipotecjanie zdecydowanie wolą D od C!)

r = R/D = 0,1

(Zdaniem bankierów każde 10 gdybów wkładów na
żądanie wy-maga 1 gb rezerwy gotówkowej).

53

KREACJA

PIENIĄDZA

PRZEZ

BANKI

KOMERCYJNE

W Hipotecji JEST 5 BANKÓW KOMERCYJNYCH,
Hipotecjanie nie preferują żadnego z nich…

g = C/D = 0
(Hipotecjanie zdecydowanie wolą D od C!)

r = R/D = 0,1

(Zdaniem bankierów każde 10 gdybów wkładów na
żądanie wy-maga 1 gb rezerwy gotówkowej).

W obiegu pojawia się oto

1000 gb DODATKOWEJ

GOTÓWKI

: ktoś znalazł skarb i ulokował go w

Bank of Hypothetia, który przy-stąpił do kreacji
pieniądza…

54

Wycinek bilansu Bank of Hypothetia, luty

2008

AKTYWA

PASYWA

1.1

100

0

1000

1.2
1.3
2.1
2.2
2.3
3.1

Źródło: Hypothetian Banking, nr 3,
2008 r., s. 234.

55

Wycinek bilansu Bank of Hypothetia, luty

2008

AKTYWA

PASYWA

1.1

100

0

+ 90

0

1000 + 90

0

1.2
1.3
2.1
2.2
2.3
3.1

Źródło: Hypothetian Banking, nr 3,
2008 r., s. 234.

56

Wycinek bilansu Bank of Hypothetia, luty

2008

AKTYWA

PASYWA

1.1

100

0

+ 90

0

1000 + 90

0

1.2

100 + 90

0

1000 +

0

1.3
2.1
2.2
2.3
3.1

Źródło: Hypothetian Banking, nr 3,
2008 r., s. 234.

57

Wycinek bilansu Bank of Hypothetia, luty

2008

AKTYWA

PASYWA

1.1

100

0

+ 90

0

1000 + 90

0

1.2

100 + 90

0

1000 +

0

1.3

280 + 90

0

1180 +

0

2.1
2.2
2.3
3.1

Źródło: Hypothetian Banking, nr 3,
2008 r., s. 234.

58

Wycinek bilansu Bank of Hypothetia, luty

2008

AKTYWA

PASYWA

1.1

100

0

+ 90

0

1000 + 90

0

1.2

100 + 90

0

1000 +

0

1.3

280 + 90

0

1180 +

0

2.1

280 + 10

62

1180 + 16

2

2.2
2.3
3.1

Źródło: Hypothetian Banking, nr 3,
2008 r., s. 234.

59

Wycinek bilansu Bank of Hypothetia, luty

2008

AKTYWA

PASYWA

1.1

100

0

+ 90

0

1000 + 90

0

1.2

100 + 90

0

1000 +

0

1.3

280 + 90

0

1180 +

0

2.1

280 + 10

62

1180 + 16

2

2.2

118 + 10

62

1180 +

0

2.3
3.1 ………………

……

…………………

………

…………………………………………

…………………....

Źródło: Hypothetian Banking, nr 3,
2008 r., s. 234.

60

Wycinek bilansu Bank of Hypothetia, luty

2008

AKTYWA

PASYWA

1.1

100

0

+ 90

0

1000 + 90

0

1.2

100 + 90

0

1000 +

0

1.3

280 + 90

0

1180 +

0

2.1

280 + 10

62

1180 + 16

2

2.2

118 + 10

62

1180 +

0

2.3

150

,4

+ 10

62

1212

,4

+

0

3.1 ………………

……

…………………

………

…………………………………………

…………………....

Źródło: Hypothetian Banking, nr 3,
2008 r., s. 234.

61

AKTYWA

PASYWA

1.1 1000 + 900 1000

+ 900

1.2

100 + 900 1000

+

0

1.3

280 + 900 1180

+

0

2.1

280 + 106

2

1180

+ 162

2.2

118 + 106

2

1180

+

0

2.3

150,

4

+ 106

2

1212

,4

+

0

3.1 ………………

……

…………………

………

…………………………………………

…………………....

Ile pieniądza powstało po zakończeniu „2. cyklu
kreacji pieniądza” w Bank of Hypothetia?

62

AKTYWA

PASYWA

1.1 1000 + 900 1000

+ 900

1.2

100 + 900 1000

+

0

1.3

280 + 900 1180

+

0

2.1

280 + 106

2

1180

+ 162

2.2

118 + 106

2

1180

+

0

2.3

150,

4

+ 106

2

1212

,4

+

0

3.1 ………………

……

…………………

………

…………………………………………

…………………....

Ile pieniądza powstało po zakończeniu „2. cyklu
kreacji pieniądza” w Bank of Hypothetia?

Tyle:

C + D

1

= 849,6 gb D

2

= 1212,4 gb

A zatem, TYLKO TEN JEDEN BANK z 1000 gb na
naszych oczach „zrobił” 849,6 gb + 1212,4 gb =
2062 gb środka płatniczego!

63

A wszystkie 5 banków w Hipotecji? Ile pieniądza są
one w stanie stworzyć z 1000 gb gotówki
nieoczekiwanie pojawiającej się w obie-gu?

64

A wszystkie 5 banków w Hipotecji?



























D

g

C

D

r

R

D

C

g

D

R

r

65

A wszystkie 5 banków w Hipotecji?



























D

g

C

D

r

R

D

C

g

D

R

r





































D

g

D

r

M0

D

D

g

M1

C

R

M0

D

C

M1

66

A wszystkie 5 banków w Hipotecji?



























D

g

C

D

r

R

D

C

g

D

R

r





































D

g

D

r

M0

D

D

g

M1

C

R

M0

D

C

M1

g)

(r

D

1)

(g

D

M0

M1

g)

(r

D

M0

1)

(g

D

M1































67

A wszystkie 5 banków w Hipotecji?



























D

g

C

D

r

R

D

C

g

D

R

r





































D

g

D

r

M0

D

D

g

M1

C

R

M0

D

C

M1

g)

(r

D

1)

(g

D

M0

M1

g)

(r

D

M0

1)

(g

D

M1































Kp

g

r

1

g

M0

M1









68

Kp

g

r

1

g

M0

M1









A to znaczy, że jeśli M0 wzrośnie o ΔM0, to –

CETERIS PARIBUS

- M1 wzrośnie o:

ΔM1=Kp• ΔM0!

69

Kp

g

r

1

g

M0

M1









■

MNOŻNIK KREACJI PIENIĄDZA to

liczba, która in-

formuje, o ile – ceteris

paribus – MOŻE

*

wzrosnąć podaż

pieniądza M

1

pod wpływem zwiększenia się podaży pie-
niądza M

0

o ΔM

0

.

---------------
* Warunkiem jest, że „g” i „r” się nie zmienią.

70

3. RYNEK PIENIĄDZA

71

Pora na analizę działania rynku pieniądza.
Towarem jest tu środek płatniczy M

1

. Po kolei

omówimy:
1.PODAŻ PIENIĄDZA (środka płatniczego) na
rynku pienią-dza.
2.POPYT NA PIENIĄDZ (środek płatniczy) na rynku
pieniądza.
3.RÓWNOWAGĘ na rynku pieniądza i powstawanie
STOPY PROCENTOWEJ.

7
2

PODAŻ PIENIĄDZA

7
3

PODAŻ PIENIĄDZA

Podażą pieniądza steruje bank centralny…

Operacje

otwartego
rynku

Stopa

dyskontow
a

Stopa
rezerw
minimalny
ch

M

1

=M

0

•kp=M

0

•(1+g)/

(g+r)

7
4

OPERACJE OTWARTEGO RYNKU

OPERACJE

OTWARTEGO
RYNKU

Stopa
dyskontowa

stopa rezerw
minimalnych

M

1

=M

0

•kp=M

0

•(1+g)/

(g+r)

7
5

STOPA REZERW MINIMALNYCH

Operacje
otwartego
rynku

Stopa
dyskontowa

STOPA REZERW
MINIMALNYCH

M

1

=M

0

•kp=M

0

•(1+g)/

(g+r)

7
6

STOPA DYSKONTOWA

Operacje
otwartego
rynku

S

TOPA

DYSKONTOW
A

stopa rezerw
minimalnych

M

1

=M

0

•kp=M

0

•(1+g)/

(g+r)

77

i

n

M

M

S

A/

0

i

n

M

B/

0

Podaż pieniądza i jej
zmiany

S
3

M

S

1

M

S

2

M

W naszym modelu oferowana w gospodarce ilość
M

1

NIE ZALEŻY OD STOPY PROCENTOWEJ

.

Przecież

wśród

zmiennych

decy-dujących

o

wielkości M

1

nie ma stopy procentowej:

M

1

=M

0

•kp=M

0

•(1+g)/(g+r).

78

POPYT NA PIENIĄDZ

79

POPYT NA PIENIĄDZ

Popyt na środek płatniczy powstaje, kiedy
gospodarstwa domowe i firmy rezygnują z
trzymania części swojego majątku w formie np.
nieruchomości,

papierów

wartościowych

i

bankowych wkładów oszczędnościowych i trzymają
go w formie gotowego do użytku środka
płatniczego (

KASY TRANSAKCYJNEJ

).

80

POPYT NA PIENIĄDZ

Pomyśl o korzyściach z trzymania pieniądza, M

1

…

Główne motywy skłaniające do trzymania

pieniądza:

-

TRANSAKCYJNY

81

POPYT NA PIENIĄDZ

Pomyśl o korzyściach z trzymania pieniądza, M

1

…

Główne motywy skłaniające do trzymania

pieniądza:

-Transakcyjny

-PRZEZORNOŚCIOWY

82

POPYT NA PIENIĄDZ

Pomyśl o korzyściach z trzymania pieniądza, M

1

…

Główne motywy skłaniające do trzymania

pieniądza:

-Transakcyjny
-Przezornościowy
-

PORTFELOWY

83

MB

M

MB

0

Krańcowa korzyść z trzymania pieniądza,

MB (ang. marginal beneft), MALEJE…

84

MB

M

MB

0

Krańcowa korzyść z trzymania pieniądza,

MB (ang. marginal beneft), MALEJE…

Np. zmiany wielkości produkcji w

gospodarce zmieniają krańcową korzyść z
poszczególnych jednostek pieniądza.

85

A teraz pomyśl o stratach spowodowanych
trzymaniem pieniądza, M

1

. Te straty to:

REALNA WARTOŚĆ UTRACONEGO
OPROCENTOWANIA

86

A teraz pomyśl o stratach spowodowanych
trzymaniem pieniądza, M

1

. Te straty to:

REALNA WARTOŚĆ UTRACONEGO
OPROCENTOWANIA

+
STRATA WARTOŚCI (SIŁY NABYWCZEJ) M

1

SPOWODOWA-NA INFLACJĄ

87

Krańcowy koszt trzymania pieniądza, MC (ang.
marginal cost), jest proporcjonalny do
nominalnej stopy procentowej i stały. Przecież:

i

n

=i

r

+π.

M

MC*

0

M
C

Wielkość „MC” jest
wprost
proporcjonalna do
i

n

=i

r

+π

88

Konfrontacja malejącej krańcowej korzyści z
trzymania kolejnych porcji środka płatniczego,
MB

1

, ze stałym kosztem krańcowym ich trzymania,

MC,

wyznacza

zapotrzebowanie

na

środek

płatniczy, M

D

. Na rysunku wynosi ono M

1

.

MB, MC

MB

1

0

M

D

M

1

MC

1

89

Zapotrzebowanie

na

pieniądz

jest

wprost

proporcjonalne

do

wiel-kości

produkcji

w

gospodarce, Y…

MB, MC

MB

1

0

M

D

MB

2

M

2

M

1

MC*

Popyt na pieniądz i jego zmiany

90

Zapotrzebowanie

na

pieniądz

jest

wprost

proporcjonalne

do

wielkości

produkcji

w

gospodarce, Y…

i odwrotnie proporcjonalne do

poziomu nominalnej stopy procentowej, i

n

.

MB, MC

0

M

D

MB

M

1

M

2

MC

1

MC

2

Popyt na pieniądz i jego zmiany

91

Zatem,

W

POWYŻSZYM

UKŁADZIE

WSPÓŁRZĘDNYCH

zmiany

nominalnej

stopy

procentowej, i

n

, powodują przesunięcia wzdłuż linii

popytu na pieniądz, M

D

…

i

n

0

M

D

M

D

M

1

M

2

B

A

1

n

i

2
n

i

92

A zatem, w powyższym układzie współrzędnych
zmiany nominalnej stopy procentowej, i

n

, powodują

przesunięcia wzdłuż linii popytu na pieniądz, M

D

,

a

– na przykład - zmiany wielkości produkcji, Y,
przesunięcia całej tej linii.

0

M

D

M

1

M

2

i

n

A

B

D
2

M

D

1

M

*

n

i

93

W gospodarce powstaje taka cena środka
płatniczego, M

1

, czyli sto-pa procentowa, i

n

, której

poziom zapewnia zrównanie się zapo-trzebowania
na M

1

z zaoferowana ilością M

1

. Dzieje się to na

RYNKU PIENIĄDZA

.

i

n

0

M

M

D

M

*

E

*

n

i

M

S

RÓWNOWAGA

NA

RYNKU

PIENIĄDZA

I

POWSTAWANIE STOPY PROCENTOWEJ

94

Np., po zmniejszeniu się popytu na pieniądz z M

D1

do M

D2

przy stopie procentowej zapotrzebowanie

na pieniądz jest mniejsze od zaoferowanej na rynku
ilości pieniądza (M

2

<M*).

2
n

i

i

n

0

M

M

D1

M

*

E

*

n

i

M

S

2
n

i

M

2

M

D2

I.

95

M

1

jest za dużo i ludzie zamieniają nadwyżki M

1

na

papiery war-tościowe, więc np. cena obligacji
wzrasta. Dla każdego poziomu dochodu osiąganego
przez posiadacza tych papierów stopa zwrotu od
przeznaczonego na ich zakup kapitału maleje.

i

n

0

M

M

D1

M

*

E

*

n

i

M

S

2
n

i

M

2

M

D2

I.

96

M

1

jest za dużo i ludzie zamieniają nadwyżki M

1

na

papiery war-tościowe, więc np. cena obligacji
wzrasta. Dla każdego poziomu dochodu osiąganego
przez posiadacza tych papierów stopa zwrotu od
przeznaczonego na ich zakup kapitału maleje.

Banki

odnotowują

wzrost

wkładów

oszczędnościowych i mogą sobie pozwolić na
zmniejszenie ich oprocentowania.

i

n

0

M

M

D1

M

*

E

*

n

i

M

S

2
n

i

M

2

M

D2

I.

97

M

1

jest za dużo i ludzie zamieniają nadwyżki M

1

na

papiery war-tościowe, więc np. cena obligacji
wzrasta. Dla każdego poziomu dochodu osiąganego
przez posiadacza tych papierów, stopa zwrotu od
przeznaczonego na ich zakup kapitału maleje.

Banki

odnotowują

wzrost

wkładów

oszczędnościowych i mogą sobie pozwolić na
zmniejszenie ich oprocentowania.

i

n

0

M

M

D1

M

*

E

*

n

i

M

S

2
n

i

M

2

M

D2

M

D

↓→i

↓

I.

98

i

n

0

M

M

D2

M

*

E

*

n

i

M

S

1

n

i

M

1

M

D1

Po zwiększeniu się popytu na pieniądz z M

D1

do M

D2

przy stopie procentowej

chętni chcą trzymać

więcej środka płatniczego, niż pozwala na to
zaoferowana

w

gospodarce

ilość

środka

płatniczego (M

1

>M*).

1

n

i

II
.

99

i

n

0

M

M

D2

M

*

E

*

n

i

M

S

1

n

i

M

1

M

D1

Spada wtedy cena papierów wartościowych i - dla
każdego po-ziomu dochodu osiąganego przez
posiadacza tych papierów - rośnie stopa zwrotu z
inwestycji w ich kupno.

1

n

i

II
.

100

i

n

0

M

M

D2

M

*

E

*

n

i

M

S

1

n

i

M

1

M

D1

Spada wtedy cena papierów wartościowych i - dla
każdego po-ziomu dochodu osiąganego przez
posiadacza tych papierów - rośnie stopa zwrotu z
inwestycji w ich kupno.

Również

banki

podwyższają

oprocentowanie.

1

n

i

II
.

101

i

n

0

M

M

D2

M

*

E

*

n

i

M

S

1

n

i

M

1

M

D1

Spada wtedy cena papierów wartościowych i - dla
każdego po-ziomu dochodu osiąganego przez
posiadacza tych papierów - rośnie stopa zwrotu z
inwestycji w ich kupno.

Również

banki

podwyższają

oprocentowanie.

1

n

i

M

D

↑→i↑

II
.

102

Bank centralny zmniejsza ilość pieniądza z M

1

do

M

2

(np. sprze-daje papiery wartościowe). Przy

dotychczasowym poziomie stopy procentowej, i

n

1

,

ludzie chcą trzymać M

1

środka płatniczego. Jed-

nak niektórzy mają go za mało (bo kupili zań
papiery

banku!),

więc

na

M

1

zamieniają

oszczędności i papiery wartościowe.

0

i

n

M

D

M

M

2

M

1

M

1

S

M

S

2

i

n

1

E

2

E

1

i

n

*

III.

103

Bank centralny zmniejsza ilość pieniądza z M

1

do

M

2

(np. sprze-daje papiery wartościowe). Przy

dotychczasowym poziomie stopy procentowej, i

n

1

,

ludzie chcą trzymać M

1

środka płatniczego. Jed-

nak niektórzy mają go za mało (bo kupili zań
papiery

banku!),

więc

na

M

1

zamieniają

oszczędności i papiery wartościowe.

Tanieją obligacje (i akcje), czyli - dla

każdego poziomu dochodu osiąganego przez
posiadacza tych papierów - rośnie stopa zwrotu z
pieniędzy zainwestowanych w ich kupno (stopa
procen-towa).

0

i

n

M

D

M

M

2

M

1

M

1

S

M

S

2

i

n

1

E

2

E

1

i

n

*

III.

104

Bank centralny zmniejsza ilość pieniądza z M

1

do

M

2

(np. sprze-daje papiery wartościowe). Przy

dotychczasowym poziomie stopy procentowej, i

n

1

,

ludzie chcą trzymać M

1

środka płatniczego. Jed-

nak niektórzy mają go za mało (bo kupili zań
papiery

banku!),

więc

na

M

1

zamieniają

oszczędności i papiery wartościowe.

Tanieją obligacje (i akcje), czyli - dla

każdego poziomu dochodu osiąganego przez
posiadacza tych papierów - rośnie stopa zwrotu z
pieniędzy zainwestowanych w ich kupno (stopa
procen-towa).

Także banki podnoszą oprocentowanie,

usiłując

zapobiec

wycofywaniu

wkładów

oszczędnościowych.

0

i

n

M

D

M

M

2

M

1

M

1

S

M

S

2

i

n

1

E

2

E

1

i

n

*

III.

105

Bank centralny zmniejsza ilość pieniądza z M

1

do

M

2

(np. sprze-daje papiery wartościowe). Przy

dotychczasowym poziomie stopy procentowej, i

n

1

,

ludzie chcą trzymać M

1

środka płatniczego. Jed-

nak niektórzy mają go za mało (bo kupili zań
papiery

banku!),

więc

na

M

1

zamieniają

oszczędności i papiery wartościowe.

Tanieją obligacje (i akcje), czyli - dla

każdego poziomu dochodu osiąganego przez
posiadacza tych papierów - rośnie stopa zwrotu z
pieniędzy zainwestowanych w ich kupno (stopa
procen-towa).

Także banki podnoszą oprocentowanie,

usiłując

zapobiec

wycofywaniu

wkładów

oszczędnościowych.

M

S

↓→i

↑

0

i

n

M

D

M

M

2

M

1

M

1

S

M

S

2

i

n

1

E

2

E

1

i

n

*

III.

106

Bank centralny zwiększa podaż M

1

(np. skupuje

bony skarbowe). Przy i

n

1

ludzie chcą trzymać M

1

pieniądza. Okazuje się jednak, że niektórzy mają
M

1

za dużo (bo sprzedali bankowi papiery

wartościowe!), więc zamieniają M

1

na papiery

wartościowe i wkła-dy oszczędnościowe.

0

M

D

M

M

1

M

2

M

1

S

M

S

2

i

n

1

i

n

*

E

1

E

2

i

n

IV.

107

Na rynku kapitałowym drożeją obligacje (i akcje),
czyli - dla każdego poziomu dochodu osiąganego
przez posiadacza tych papierów – spada stopa
zwrotu z pieniędzy zainwestowanych w ich kupno
(stopa procentowa).

W

obliczu

napływu

wkładów

oszczędnościowych

także

banki

obniżają

oprocentowanie.

0

M

D

M

M

1

M

2

M

1

S

M

S

2

i

n

1

i

n

*

E

1

E

2

i

n

IV.

108

Na rynku kapitałowym drożeją obligacje (i akcje),
czyli - dla każdego poziomu dochodu osiąganego
przez posiadacza tych papierów – spada stopa
zwrotu z pieniędzy zainwestowanych w ich kupno
(stopa procentowa).

W

obliczu

napływu

wkładów

oszczędnościowych

także

banki

obniżają

oprocentowanie.

M

S

↑→i↓

0

M

D

M

M

1

M

2

M

1

S

M

S

2

i

n

1

i

n

*

E

1

E

2

i

n

IV.

109

Ta

TEORIA

STOPY

PROCENTOWEJ,

KTÓRA

ZALEŻY OD PREFERENCJI PŁYNNOŚCI

(ang.

liquidity preference theory of intrest) wyjaśnia
powstawanie BARDZO KRÓTKOTERMINO-WYCH
STÓP PROCENTOWYCH NA RYNKU MIĘDZYBAN-
KOWYM.

110

Ta

TEORIA

STOPY

PROCENTOWEJ,

KTÓRA

ZALEŻY OD PREFERENCJI PŁYNNOŚCI

(ang.

liquidity preference theory of intrest) wyjaśnia
powstawanie BARDZO KRÓTKOTERMINO-WYCH
STÓP PROCENTOWYCH NA RYNKU MIĘDZYBAN-
KOWYM.

Od nich zależą z kolei ŚREDNIOTERMINOWE I
DŁUGOTER-MINOWE STOPY PROCENTOWE.