1.17. Mszaki i paprotniki

1.17. Mszaki i paprotniki

Opracowała Bożena Smolik

Opracowała Bożena Smolik

Konsultant Arleta Poręba-Konopczyńska

Konsultant Arleta Poręba-Konopczyńska

Podział roślin

Podział roślin

ROŚLINY

ZIELENICE

KRASNOROSTY

ROŚLINY WYŻSZE

MSZAKI

PAPROTNIKI

NASIENNE

PAPROCIE

SKRZYPY

WIDŁAKI

NAGONASIENNE

OKRYTONASIENNE

JEDNOLIŚCIENNE

DWULIŚCIENNE

MSZAKI

MSZAKI



Praprzodkowie mszaków byli bezpośrednimi potomkami
pierwszych zdobywców lądu.



Obecnie żyjące mszaki należą do najprościej zbudowanych
roślin lądowych.



Mają słabo wykształcone tkanki.



Nie posiadają wykształconych wszystkich organów.



Występują w środowiskach ubogich, na ogół w miejscach
wilgotnych i cienistych.



Żyją w gęstych skupieniach,
zwanych darniami.

Budowa mchów

Budowa mchów



Ciało mchów zbudowane jest z:



łodyżki



listków



chwytników



W nazewnictwie organów używa się
zdrobniałych nazw, aby zaznaczyć, że mają
prostszą budowę niż organy innych roślin.



Chwytniki

są cienkie, rozgałęzione,

wrastają w podłoże na niewielką
głębokość. Ich funkcją jest umocowanie
rośliny w podłożu.



Łodyżka

ma budowę tkankową. Okrywa

ją skórka, a wewnątrz znajdują się komórki
miękiszowe. Brak tkanek przewodzących
wodę, dlatego mchy nie osiągają dużych
rozmiarów.



Listki

służą do asymilacji dwutlenku

węgla, fotosyntezy, pobierania i
magazynowania wody z otoczenia.

Rozmnażanie się mchów

Rozmnażanie się mchów



Mchy rozmnażają się płciowo i bezpłciowo.



U mchów występuje przemiana pokoleń, czyli rozmnażanie płciowe
i bezpłciowe cyklicznie po sobie następują. Pokolenie płciowe
nazywamy gametofitem, a pokolenie bezpłciowe sporofitem.



Na szczycie ulistnionej łodyżki wytwarzają się rodnie i plemnie,
a w nich komórki rozrodcze (gamety).



Do zapłodnienia niezbędna jest woda. Plemniki muszą przepłynąć do
rodni. Po zapłodnieniu wyrasta bezlistna łodyżka, na szczycie której
powstaje zarodnia z zarodnikami.



Zarodniki wysypują się z puszki w suchy, słoneczny i wietrzny dzień.



Z zarodnika wyrasta splątek, a z niego ponownie ulistniona łodyżka
zdolna do wytwarzania gamet..



U mchów pokoleniem dominującym jest gametofit.



Mchy są roślinami zarodnikowymi.

To znaczy, że nie wytwarzają nasion.

Obejrzyj krótki film o rozmnażaniu się mchów:

http://www.scholaris.pl /cms/index.php/resources/animacja_proces_rozmnażania_mchów.html

Znaczenie mchów

Znaczenie mchów



Są organizmami pionierskimi, czyli mogą
żyć w miejscach, w których nie
utrzymałyby się inne rośliny i
przygotowują im podłoże niezbędne do
życia.



Przyczyniają się do powstania gleby.



Chronią glebę przed erozją.



Mchy zatrzymują wodę w listkach oraz
wąskich przestrzeniach między łodyżkami
i listkami, a także między ciasno rosnącymi
łodyżkami. Dzięki temu woda z opadów
jest magazynowana i systematycznie
wykorzystywana przez te organizmy.
- Oddala to groźbę powodzi i suszy na
terenach, gdzie licznie występują mchy.



Wraz z butwiejącą ściółką tworzą
środowisko życia dla wielu organizmów.



Tworzą pokłady torfu, który jest
wykorzystywany przez człowieka na wiele
sposobów.

Paprotniki

Paprotniki



Paprotniki, podobnie jak mchy, są

Paprotniki, podobnie jak mchy, są

roślinami zarodnikowymi, czyli nie

roślinami zarodnikowymi, czyli nie

wytwarzają kwiatów, nasion i

wytwarzają kwiatów, nasion i

owoców.

owoców.



Są to głównie rośliny lądowe,

Są to głównie rośliny lądowe,

mające dobrze wykształcone

mające dobrze wykształcone

tkanki, a w ich budowie

tkanki, a w ich budowie

zewnętrznej wyróżnia się korzeń,

zewnętrznej wyróżnia się korzeń,

łodygę i liście.

łodygę i liście.



Paprotniki dominowały na Ziemi

Paprotniki dominowały na Ziemi

ponad 300 milionów lat temu, w

ponad 300 milionów lat temu, w

okresie karbońskim, tworząc

okresie karbońskim, tworząc

olbrzymie, rozległe, podmokłe

olbrzymie, rozległe, podmokłe

lasy. Z ich ciał powstały pokłady

lasy. Z ich ciał powstały pokłady

węgla kamiennego, wydobywane

węgla kamiennego, wydobywane

przez człowieka i wykorzystywane

przez człowieka i wykorzystywane

jako główne źródło energii.

jako główne źródło energii.

Paprocie

Paprocie



Paprocie to najczęściej rośliny zielne.



Paprocie tropikalne mają postać drzew,
sięgających nawet do 25 m.



Paprocie występują, podobnie jak mchy,
w miejscach zacienionych i wilgotnych.
W naszych lasach wchodzą w skład
runa leśnego.



Paprocie zbudowane są z:



podziemnej łodygi, występującej w postaci
kłącza, gromadzącego materiały
zapasowe,



Korzeni przybyszowych (wyrastających z
łodygi),



liści o dużej powierzchni asymilacyjnej;
młode liście paproci są charakterystycznie
zwinięte w pastorał i okryte drobnymi
łuskami, chroniącymi przed wysychaniem.

Rozmnażanie się paproci

Rozmnażanie się paproci



U paproci występuje przemiana pokoleń.



Na spodniej stronie niektórych liści paproci znajdują się brązowe
skupienia zarodni, wytwarzających zarodniki.



W suchy dzień zarodnie pękają
i wysypują zarodniki.



Zarodniki kiełkują w wilgotnej
glebie i wytwarzają przedrośle.



Na przedroślu wytwarzają się
rodnie i plemnie z komórkami
rozrodczymi.



Plemniki, w obecności wody,
przepływają do rodni
i zapładniają komórkę jajową.



Z zygoty rozwija się młoda
paproć.



Pokoleniem dominującym
jest sporofit.

Paprocie

Paprocie

chronione w

chronione w

Polsce

Polsce

Języcznik

Języcznik

zwyczajny

zwyczajny

Długosz królewski

Długosz królewski

Pióropusznik strusi

Pióropusznik strusi

Salwinia pływajaca

Salwinia pływajaca



Jest to paproć wodna.



Występuje na powierzchni stawów i jezior.



To roślina bardzo rzadka i objęta w Polsce ochroną gatunkową.



Ma dwa rodzaje liści. Dwa liście są płaskie i pływające,
a podwodne liście są nitkowate i przypominają korzenie.
Prawdziwe korzenie zanikły, ze względu na środowisko życia.

Dla miłośników roślin

Dla miłośników roślin

doniczkowych…

doniczkowych…



Paprocie są to wyjątkowe rośliny.



Są uważane za korzystnie oddziałujące na
człowieka:



Jonizują one powietrze ujemne, a to sprzyja
tworzeniu się korzystnego mikroklimatu w
pomieszczeniach.



Posiadają biopole wzmacniające biopole człowieka



i wydzielają przy tym dużo tlenu.



Lubią być obficie podlewane, więc woda parując
zwiększa wilgotność powietrza.



Niektóre dodatkowo wydzielają przyjemną woń
(mają aromatyczne liście).



Ponadto paprocie mają taką różnorodność
kształtów, bogactwo odcieni zieleni oraz
przebarwienia blaszki (białe srebrzyste,
różowe, brunatne), że są bardzo atrakcyjne.

Skrzypy

Skrzypy



Rosną najczęściej w miejscach wilgotnych i cienistych, ale można
je spotkać także na ugorach i suchych łąkach.



Są niewielkimi roślinami o łodygach przesyconych krzemionką
(podczas zgniatania wydają charakterystyczny dźwięk, od
którego wzięła się ich nazwa).



Skrzypy wczesną wiosną wytwarzają
pędy zarodnionośne, które obumierają
po wysypaniu zarodników.



Przez większą część sezonu wegetacyjnego
skrzypy mają formę zielonych pędów.



Liście skrzypów są łuskowate, osadzone
w okółkach, rozmieszczonych na łodydze
w regularnych odstępach.



Okółkowo wyrastają też odgałęzienia
boczne. Taka budowa sprawia, że roślina
przypomina choinkę.



W Polsce pod ochroną jest skrzyp olbrzymi.

Skrzyp olbrzymi

Skrzyp olbrzymi

Widłaki

Widłaki



Są to niewielkie rośliny zielne
o płożących się łodygach i
drobnych, łuskowatych liściach.



Pędy widłaków są zielone przez cały
rok.



Łodygi i korzenie tych roślin są
widlasto rozgałęzione.



Na szczytach pędów znajdują się
kłosy zarodnionośne.



Proces kiełkowania zarodników trwa
6-7 lat i odbywa się tylko w
obecności określonych gatunków
grzybów, z którymi widłaki żyją w
symbiozie.



W Polsce żyje 7 gatunków widłaków.



Wszystkie są objęte ochroną
całkowitą.

Widłak goździsty

Widłak goździsty

Widłak wroniec

Widłak wroniec

Zadania

Zadania

1.

1.

Wymień 5 gatunków paprotników objętych

Wymień 5 gatunków paprotników objętych

w Polsce całkowitą ochroną gatunkową.

w Polsce całkowitą ochroną gatunkową.

2. Wyjaśnij, do czego służą zarodniki.

2. Wyjaśnij, do czego służą zarodniki.

3. Porównaj gametofit mchów i paproci.

3. Porównaj gametofit mchów i paproci.

4. Wyjaśnij dlaczego mchy nie osiągają dużych

4. Wyjaśnij dlaczego mchy nie osiągają dużych

rozmiarów.

rozmiarów.

5. Wyjaśnij jaką rolę dla człowieka spełniają

5. Wyjaśnij jaką rolę dla człowieka spełniają

paprotniki kopalne.

paprotniki kopalne.

Źródła

Źródła



J. Loritz-Dobrowolska i wsp.,Biologia 1, Operon,2009r.



E. Kłos i wsp., Ciekawa biologia1,WSiP, 2002r.



B.Klimuszko, Żak, 2009r.



B.Klimuszko, Żak,2001r.



M.Jefimow ,M.Sęktas, Puls życia, Nowa Era,2009r.



H.Lach,J.Ślósarczyk, Nowa Era, 1994r.



Z.Sendecka i wsp., Vademecum, Operon, 2008r.