Proces

Proces

Actio

Actio



Centralne pojecie prawa rzymskiego !!!

Centralne pojecie prawa rzymskiego !!!



Celsus D. 44.7.51:

Celsus D. 44.7.51:

„Actio jest niczym innym jak prawem sądowego

„Actio jest niczym innym jak prawem sądowego

dochodzenia tego, co się komu należy”

dochodzenia tego, co się komu należy”



Stąd specyfika prawa rzymskiego – prawo nie

Stąd specyfika prawa rzymskiego – prawo nie

istnieje, jeśli nie może być dochodzone w

istnieje, jeśli nie może być dochodzone w

procesie

procesie

„Otrzymam ochronę procesową (mam

„Otrzymam ochronę procesową (mam

odpowiednią actio) = mam prawo (uprawnienie)”

odpowiednią actio) = mam prawo (uprawnienie)”



Różne podziały skarg (w tym

Różne podziały skarg (w tym

actiones utiles

actiones utiles

- np.

- np.

actio ex lege Aquilia utilis

actio ex lege Aquilia utilis

;

;

actiones

actiones

ficticiae

ficticiae

- np.

- np.

actio Publiciana

actio Publiciana

oraz

oraz

skargi z

skargi z

transpositio

transpositio

)

)

Zakaz samopomocy

Zakaz samopomocy



Paulus D.50.17.176 pr:

Paulus D.50.17.176 pr:

„Nikt nie posiada przywileju dokonywania w swoim

„Nikt nie posiada przywileju dokonywania w swoim

imieniu tego, co powinno być dokonywane przez

imieniu tego, co powinno być dokonywane przez

władzę publiczną i to jest zakazane w celu uniknięcia

władzę publiczną i to jest zakazane w celu uniknięcia

jeszcze większego zamieszania”

jeszcze większego zamieszania”



Poza wyjątkami wynikającymi z zasady

Poza wyjątkami wynikającymi z zasady

vim vi

vim vi

repellere licet

repellere licet

(np. ochrona zagrożonego

(np. ochrona zagrożonego

posiadania, obrona konieczna) samopomoc

posiadania, obrona konieczna) samopomoc

była zakazana

była zakazana



Od Marka Aureliusza osoba, która dochodziła w

Od Marka Aureliusza osoba, która dochodziła w

ten sposób swego roszczenia z pominięciem

ten sposób swego roszczenia z pominięciem

drogi sądowej traciła je bezpowrotnie

drogi sądowej traciła je bezpowrotnie

Podstawowe pojęcia

Podstawowe pojęcia



Zdolność procesowa – zdolność do

Zdolność procesowa – zdolność do

samodzielnego występowania w

samodzielnego występowania w

procesie

procesie

(pozbawione jej były osoby nie mające

(pozbawione jej były osoby nie mające

zdolności do czynności prawnych – w tym do

zdolności do czynności prawnych – w tym do

Konstantyna Wielkiego kobiety – a także niewolnicy)

Konstantyna Wielkiego kobiety – a także niewolnicy)



Legitymacja procesowa – uprawnienie

Legitymacja procesowa – uprawnienie

do występowania w charakterze powoda

do występowania w charakterze powoda

(legitymacja czynna)

(legitymacja czynna)

lub pozwanego

lub pozwanego

(legitymacja bierna)

(legitymacja bierna)

w konkretnej sprawie

w konkretnej sprawie

Zastępstwo procesowe

Zastępstwo procesowe



Cognitor

Cognitor

– zastępca bezpośredni, który

– zastępca bezpośredni, który

jest ustanawiany w obecności

jest ustanawiany w obecności

przeciwnika procesowego w sposób

przeciwnika procesowego w sposób

formalny

formalny



Procurator –

Procurator –

zastępca pośredni, który

zastępca pośredni, który

jest ustanawiany w sposób nieformalny

jest ustanawiany w sposób nieformalny

(zazwyczaj był to zarządca majątku),

(zazwyczaj był to zarządca majątku),

którego czynności musiał dopiero

którego czynności musiał dopiero

zatwierdzić zastępowany

zatwierdzić zastępowany

Właściwość

Właściwość



Właściwość miejscowa – zasada

Właściwość miejscowa – zasada

actor rei

actor rei

forum sequitur

forum sequitur

: powód wytacza

: powód wytacza

powództwo w miejscu zamieszkania

powództwo w miejscu zamieszkania

(domicyl) pozwanego

(domicyl) pozwanego



Możliwa była umowa pomiędzy stronami

Możliwa była umowa pomiędzy stronami

co do określenia właściwości innego sądu

co do określenia właściwości innego sądu

(

(

prorogatio fori

prorogatio fori

)

)



Wyjątkowo właściwość ustanawiana ze

Wyjątkowo właściwość ustanawiana ze

względu na inne okoliczności np. położenie

względu na inne okoliczności np. położenie

spornej nieruchomości (

spornej nieruchomości (

forum rei sitae

forum rei sitae

)

)

Legis actiones

Legis actiones



Legis actio sacramento

Legis actio sacramento

(

(

in rem; in personam

in rem; in personam

)

)



Dla wszystkich spraw nie poddanym innym

Dla wszystkich spraw nie poddanym innym

leges actiones

leges actiones



Legis actio per iudicis postulationem

Legis actio per iudicis postulationem



Dla stosunku prawnego powstałego ze

Dla stosunku prawnego powstałego ze

sponsio

sponsio

i rozliczeń

i rozliczeń

między współwłaścicielami

między współwłaścicielami



Legis actio per condictionem

Legis actio per condictionem



Dochodzenie ściśle oznaczonych należności pieniężnych i

Dochodzenie ściśle oznaczonych należności pieniężnych i

tak samo oznaczonych rzeczy innych niż pieniądze

tak samo oznaczonych rzeczy innych niż pieniądze



Legis actio per pignoris capionem

Legis actio per pignoris capionem



Pozasądowe zajęcie przedmiotu należącego do dłużnika w

Pozasądowe zajęcie przedmiotu należącego do dłużnika w

celu zmuszenia go do wykonania żądanego świadczenia

celu zmuszenia go do wykonania żądanego świadczenia



Legis actio per manus iniectionem

Legis actio per manus iniectionem



Służy dochodzeniu zobowiązań z wyroków (skarga

Służy dochodzeniu zobowiązań z wyroków (skarga

egzekucyjna) i wierzytelności z

egzekucyjna) i wierzytelności z

nexum

nexum

i legatu

i legatu

Litis contestatio

Litis contestatio



Skutki formalnoprawne (procesowe)

Skutki formalnoprawne (procesowe)



Konsumpcja skarg



Skargi in personam wygasają,



Skargi in rem (w zasadzie nie wygasają, ale nie jest możliwe

dochodzenie ich z tego samego stanu faktycznego –

exceptio rei iudicatae vel in iudicium deductae)



Konsumpcja dotyczy również wszystkich skarg

konkurujących



Od tego momentu wcześniejsze zobowiązanie

niedziedziczne staje się dziedziczne



Decyduje stan prawny z tej chwili. Późniejsze zmiany (np.

zwrot rzeczy) nie wpływają na wynik procesu



Przerywa bieg przedawnienia



W pewnych sytuacjach możliwe lis infitiando crescit in

duplum

Litis contestatio

Litis contestatio



Skutki materialnoprawne

Skutki materialnoprawne



Skutek novatio (condemnari oportere)



Zakaz sprzedaży res litigiosae



Wzrost odpowiedzialności pozwanego

(przypadkowa utrata rzeczy nie chroni go przed
zasądzeniem)



Obowiązek zwrotu od tej chwili
wszystkich pożytków z rzeczy

Proces legisakcyjny i formułkowy –

Proces legisakcyjny i formułkowy –

cechy wspólne

cechy wspólne



Pozew prywatny

Pozew prywatny



Sędzia prywatny

Sędzia prywatny



2 fazy:

2 fazy:

in iure

in iure

(przed

(przed

magistratus

magistratus

)

)

i

i

apud

apud

iudicem

iudicem

(przed sędzią)

(przed sędzią)



Litis contestatio

Litis contestatio



Kontradyktoryjność

Kontradyktoryjność



Swobodna ocena dowodów

Swobodna ocena dowodów



Wyrok opiewający na zasądzenie pieniężne

Wyrok opiewający na zasądzenie pieniężne



Brak wyroku zaocznego

Brak wyroku zaocznego



Brak apelacji

Brak apelacji



Egzekucja przez wprowadzenie w całość

Egzekucja przez wprowadzenie w całość

majątku

majątku

Proces formułkowy i kognicyjny -

Proces formułkowy i kognicyjny -

różnice

różnice



Hierarchia sądów z cesarzem na szczycie

Hierarchia sądów z cesarzem na szczycie



Sędzia – urzędnik

Sędzia – urzędnik



Pozew - urzędowy

Pozew - urzędowy



Jedna faza (wszystko przed sędzią)

Jedna faza (wszystko przed sędzią)



Litis contestatio

Litis contestatio

– tylko wskazówka zawisłości

– tylko wskazówka zawisłości

sporu (

sporu (

lis pendens

lis pendens

)

)



Hierarchia dowodów

Hierarchia dowodów



Wyrok – również na świadczenie w naturze

Wyrok – również na świadczenie w naturze



Apelacja

Apelacja



Egzekucja z poszczególnych składników

Egzekucja z poszczególnych składników

majątku

majątku

Postępowanie egzekucyjne –

Postępowanie egzekucyjne –

podstawowe pojęcia

podstawowe pojęcia



Missio in bona

Missio in bona

– wprowadzenie przez

– wprowadzenie przez

pretora wierzycieli w cały majątek dłużnika

pretora wierzycieli w cały majątek dłużnika



Bonorum emptor

Bonorum emptor

– nabywca majątku (rodzaj

– nabywca majątku (rodzaj

sukcesji uniwersalnej), który nabywał

sukcesji uniwersalnej), który nabywał

majątek dłużnika i spłacał z niego

majątek dłużnika i spłacał z niego

wierzycieli

wierzycieli

(wobec dłużników dłużnika przysługiwały mu

(wobec dłużników dłużnika przysługiwały mu

actio

actio

Rutiliana

Rutiliana

i

i

actio Serviana

actio Serviana

)

)



Beneficium competentiae

Beneficium competentiae



Distractio bonorum

Distractio bonorum

– egzekucja syngularna

– egzekucja syngularna

Ochrona pozaprocesowa

Ochrona pozaprocesowa



Interdykty i ich podziały

Interdykty i ich podziały



restitutoria, prohibitoria i exhibitoria

restitutoria, prohibitoria i exhibitoria



adipiscendae, retinendae i recuperandae

adipiscendae, retinendae i recuperandae



duplicia, simplicia

duplicia, simplicia



Stypulacje pretorskie

Stypulacje pretorskie



Missiones

Missiones



Restitutio in integrum

Restitutio in integrum